PSYCHOLOGICZNE PROBLEMY INWALIDZTWA - WYKŁAD 3 .
Na poprzednim wykładzie była mowa o czynnikach ważnych w rehabilitacji osoby niepełnosprawnej, do których zalicza się :
- rodzaj i stopień inwalidztwa
- wiek , status społeczny , cechy osobowości
- zdolności organizmu do kompensacji
- potrzeby psychiczne , społeczne i inne
- związek psychiki z inwalidztwem
- reakcje a inwalidztwo powstałe wskutek urazu
- inwalidztwo wrodzone a nabyte .
Tematem dzisiejszego wykładu jest - wpływ fizycznego inwalidztwa na osobowość .
Na ten temat prowadzone były dyskusje od samej starożytności, a nawet wcześniej ale mogło to być nie spisane .
W starożytności ludzie byli przekonani o tym , że istnieje zależność pomiędzy fizycznym inwalidztwem , pomiędzy fizycznymi cechami a cechami osobowości. Dopatrywano się np. znaków uwidocznionych w guzach na głowie , w rysach fizjologicznych czy też w liniach papilarnych ( co można powiedzieć na podstawie tych linii o osobowości człowieka , o cechach charakterologicznych i nie tylko ) . Przekonania te były wynikiem tendencji do dostrzeżenia faktu, że osobowość człowieka można odczytać z trwałych cech fizycznych - np. patrząc na czoło , czy jest wysokie czy niskie ; na uszy ; nos i dopatrywać się związku z niektórymi cechami osobowości. Jednym z pierwszych systemów dopatrujących się związku pomiędzy cechami charakteru a konstytucją fizyczną była koncepcja , która usiłowała określić charakter i temperament na podstawie zewnętrznego wyglądu człowieka a zwłaszcza jego rysów twarzy ; chociaż nie tylko gdyż niektórzy mogą powiedzieć o cechach osobowości z układu dłoni czy samych paznokci, czy z pisma. -Już od dawna istniały zainteresowania czy pomiędzy fizycznymi cechami osobowości istnieje korelacja ze związkami struktury osobowości ? Rozprawy na ten temat ukazywały się już za czasów Arystotelesa . Rozprawy te były na nowo podjęte w XVIII w. Z większym nasileniem , zainteresowaniem . Przedstawicielem fizjonomiki w XVIII w. był Lavatę , który ocenił człowieka na podstawie kształtu i mchu rąk .
Następnymi przedstawicielami, którzy zajmowali się związkami pomiędzy cechami zewnętrznymi a psychicznymi był kierunek zwany fenologią. Fenologiajest to błędna teoria z XVIII i XIX w. w której z ukształtowanej czaszki ludzkiej można wnioskować o zdolnościach umysłowych i właściwościach psychicznych człowieka . Jednym z głównych przedstawicieli był niemiecki astronom - Franc JosefGall. Według tej koncepcji właściwości psychiki umiejscowione są u człowieka w mózgu w taki sposób , że zarysy czaszki odzwierciedlaj ą dosyć wiernie ich charakter . Odczytaniem cech charakteru na podstawie cech fizycznych zajmował się włoski lekarz - Lombrozo , opierający się na teorii ewolucji Darwina . Mówił, że istnieją określone cechy fizyczne ludzi skłonnych do popełniania czynów karalnych sądowo . Uważał, że określone cechy fizyczne ludzi wy stępuj ą w korelacie z przestępczością. Zasadnicza część jego poglądów została przez innych badaczy odrzucona z wyjątkiem przekonania , że istnieją cechy fizyczne , które poprzez określony mechanizm łączą się z nieaprobowanym społecznie postępowaniem człowieka - np. wygląd człowieka czasami mówi nam , iż ten typ będzie miał do czynienia z przestępczością. W XX w. problemami odczytywania osobowości na podstawie oznak fizycznych zajmowali się m.in. Marsel, a krótkie poglądy historyczne opublikowane zostały w psychologii konstytucjonalnej . Zmienne poglądy można zauważyć u autorów tj. Olport i Sheldon (koncepcja konstytucjonalna). Współczesna endokrynologia gromadząca wiedzę na temat wydzierania wewnętrznego , utrzymującego równowagę funkcji fizjologicznych dostarczyła dowodów o daleko idących skutkach dla osobowości w wypadku gdy równowaga ta zostanie zakłócona . Badania na ten temat prowadzili Sheldon i Kretschmer .
Twierdzili iż temperament jest niezmienialny , opiera się na układzie nerwowym . Jednak można spotkać takie koncepcje , które mówią iż temperament pod pewnymi względami można zmienić np. człowiek przed umieszczeniem w obozie koncentracyjnym miał taki temperament, ale głodówka zmieniła tego człowieka .
Na pewno doświadczenia życiowe mają wpływ na zmiany reagowania człowieka , ale czy na tyle aby zmienić jego temperament ? Choroba np. anoreksja potrafi zmienić całość funkcjonowania ludzkiego . Kretschmer zaprojektował pewne ^echy fizyczne z punktu widzenia 4 typów budowy fizycznej i łączył z każdym z nich pewne cechy osobowości. Sheldon odkrył związek pomiędzy określonymi przez niego cechami fizycznymi a diagnozą psychiatryczną i podał liczne dowody na to , że istnieje związek między typem konstytucjonalnym budowy ciała a skłonnością do pewnych rodzajów , form organicznych . Połączył on chorych psychicznie , zapadających na różne jednostki chorobowe z typem budowy ciała . Beatriche Reit - autorka zajmująca się zagadnieniem osób niepełnosprawnych, zainteresowana teorią Sheldona ( dotyczącą problemu powiązań fizycznego inwalidztwa z osobowością ) , doszła do wniosku , że jeśli prawdą jest, że pewne typy inwalidztwa wrodzonego lub nabytego łączą się z poszczególnymi somatotypami, to istnieje związek między fizycznym inwalidztwem a osobowością.
Za pomocą stosowanej do badania inwalidztwa techniki pomiarowej ( wzroku , słuchu ) nie da się na podstawie kryteriów osobowości rozróżnić poszczególnych grup inwalidów . Jedynie co się da , to stwierdzić , że istniejąca w tym zakresie zbieżność pomiędzy badanymi grupami istnieje , gdy chodzi o fizyczne inwalidztwo i cechy osobowości.
«
W swojej książce pt. „ Osobowość młodzieży niepełnosprawnej z zaburzeniami -wzroku , słuchu , ruchu i mowy " te problemy dotyczące inwalidztwa stały się bliskie . Jednym z problemów tej książki jest - różnice w zakresie poszczególnych cech osobowości pomiędzy jednym rodzajem inwalidztwa a drugim , np. niewidomymi a głuchymi.
Zostały przebadane 4 rodzaje inwalidztwa : głuchota , niewidomi, osoby z dysfunkcją narządów mchu i jąkający się .Założeń w tym badaniu było kilka :
czy pomiędzy tymi rodzajami inwalidztwa istnieją różnice w różnych zakresach, czy istniej ą różnice pomiędzy inwalidztwem wrodzonym a nabytym , czy istnieją jakieś cechy wspólne dla tych czterech rodzajów inwalidztwa i jak one się maj ą w stosunku do grupy kontrolnej ?
W książce pt. „ Elementy higieny psychicznej w pracy z młodzieżą niepełnosprawną " autor przedstawia co robić , aby jakoś tym ludziom pomóc , aby stali się pełnoprawnymi obywatelami społeczeństwa . Podawane są techniki i metody relaksacji kształtujące osobowość dojrzałą! niedojrzałą .
Za pomocą stosowanej do pomiaru inwalidztwa techniki pomiarowej trudno jest rozróżnić poszczególne grupy inwalidów , jedynie co da się stwierdzić , to że istnieje w tym zakresie zbieżność między badanymi grupami. Elementy wspólne dla wszystkich rodzajów inwalidztwa mówią, iż jest w nich syndrom osobowości ludzi niepełnosprawnych . Na potwierdzenie istnienia tego syndromu Beatriche Reit powiada „ próbowanie ludzi pod względem inwalidztwa fizycznego na tej zasadzie nie stanowi nic więcej tylko klasyfikację o znaczeniu diagnostycznym , dla snucia wniosków na temat osobowości ". To , że są zablokowane pewne potrzeby u tych ludzi, to nie ulega wątpliwości. Blokowana potrzeba czy u nas , jako ludzi zdrowych czy u innej osoby rodzi frustrację ; to jeśli u nas ta frustracja się pojawia to u inwalidów to się jeszcze bardziej nasila .