Podstawową jednostka hydrograficzną powierzchni terenu jest zlewnia. Jest to obszar, z którego wody spływają do jednego miejsca (rzeki, jeziora itp.). Jeśli miejscem tym jest ujście rzeki do morza lub ujście do rzeki głównej, to taką zlewnię nazywamy dorzeczem, a jeśli jest to zbiornik morski - zlewiskiem danego morza. Granice zlewni wyznacza dział wodny, który rozdziela kierunki odpływu wód do różnych systemów rzecznych. Dział taki wyznaczamy na podstawie ukształtowania terenu - na obszarach górskich jest dobrze widoczny, ponieważ biegnie po grzbietach wzniesień i jest wyraźny, ale na obszarach płaskich z reguły jest trudny do ustalenia, więc mówimy wtedy, że jest niepewny.
Rozróżniamy dwa podstawowe rodzaje działów wodnych - powierzchniowy (topograficzny), który jest wyznaczany na podstawie ukształtowania terenu oraz podziemny (hydrogeologiczny) wyznaczany na podstawie kształtu zwierciadła wód podziemnych.
Podstawą do ustalenia granicy działu wodnego jest mapa, oczywiście z podkładem poziomicowym. Granice prowadzimy według kilku zasad, których ściśle trzeba przestrzegać inaczej wykonanie będzie błędne. Linie
działu należy zawsze prowadzić prostopadle do poziomic, tak aby nie przecinać drogi wodzie spływającej zgodnie ze spadkiem terenu. Kierunek można zmienić dopiero na grzbiecie, gdzie kierujemy się do następnego wzniesienia, pamiętając, aby nie przecinać systemu rzecznego.
Chcąc prawidłowo wyznaczyć dział wodny zlewni zagłębienia bezodpływowego (oczko, mokradło) należy na początku stwierdzić jego położenie tj. czy leży na zboczu, pod zboczem, czy jest to zagłębienie dolinne czy wierzchołkowe. W przypadku występowania zagłębienia bezodpływowego na zboczu lub pod zboczem szukamy progu tego zagłębienia - najniższego miejsca oddzielającego zagłębienie od innych zlewni. Dział wodny prowadzimy wzdłuż progu , a następnie prostopadle do poziomicy wyznaczającej próg i do linii grzbietowej tak aby wyodrębnić teren nachylony ku temu zagłębieniu który oznaczamy kreskami skierowanymi do wewnątrz. W położeniu wierzchołkowym lub równinnym zagłębienia bezodpływowego dział wodny otacza się pierścieniem o jednakowej rzędnej terenu.
Utrudnienie w wyznaczeniu działów wodnych stanowią także miejsca o odpływie powierzchniowym skierowanym do różnych dorzeczy. Mamy wtedy do czynienia z bifurkacją - rozdzielenie się rzeki na dwa lub więcej ramion, które dalej płyną w różnych kierunkach i należą do różnych dorzeczy. Bifurkacja najczęściej występuje na rzekach o bardzo małym spadku, na terenach równinnych, zabagnionych. Do powstania bifurkacji przyczynia się wysokość stanów wody oraz czynniki meteorologiczne, m.in. prędkość i kierunek wiatru, gwałtowne topnienie śniegów, duże opady. Przykładem bifurkacji rzeki jest Obra pod Wolsztynem. W takim przypadku odcinamy jedno ramię i rysujemy bramę wodną.