Użytkowanie
Rozdział I
Przepisy ogólne
Art.252 [ Przedmiot i treść ]
Przedmiotem użytkowania może być nieruchomość lub ruchomość
Podmiotem użytkowania regulowanego przepisami KC nie może być państwowa jednostka organizacyjna
Użytkowanie uprawnia użytkownika do faktycznego władania rzeczą w ramach treści przysługującego mu prawa o pobierania wszelkich pożytków naturalnych i cywilnych, jakie użytkowana rzecz przynosi, chyba że zakres użytkowania został ograniczony (art. 253 par 1 )
Źródłem użytkowania - poza ustanowieniem w drodze umowy - jest licznych wypadkach akt administracyjny (np. użytkowanie na podstawie decyzji władzy budowlanej) Jeżeli budynek został uszkodzony wskutek działań wojennych, to o uzyskaniu użytkowania budynku naprawionego i okresie trwania jego tego prawa orzeka władza budowlana z wyłączeniem drogi sądowej
Użytkowania nie można nabyć przez zasiedzenie
Dopuszczalne jest ustanowienie przez właściciela nieruchomości prawa dożywotniego użytkowania na rzecz innej osoby przed zrzeczeniem się własności tej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa
Art. 253 [ Ograniczenie zakresu ]
Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy
Wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części
Art. 254 [ Niezbywalność ]
Niezbywalność użytkowania nie stoi na przeszkodzie, by uprawniony wykonywał swój prawo za pośrednictwem innych osób
Istotne jest natomiast, by prawo to było wykonywane bądź przez uprawnionego osobiście, bądź przez osoby trzecie zgodnie z wymaganiami przewidzianymi w art. 256 - 261 i 269
Osobisty charakter użytkowania jego niezbywalność sprawiają , że w wypadku, gdy uprawniony jest tylko jeden małżonek , prawo użytkowania nie może być przedmiotem wspólności ustawowej
Art. 255 [ Niewykonanie ]
Użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez lat 10
Przyczyna wygaśnięcia użytkowania przewidziana w tym art. dotyczy wszystkich pomiotów i wszelkich przedmiotów tego prawa
Liczne przyczyny wygaśnięcia użytkowania wynikają z postanowień przepisów szczególnych (np. z ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości )
Użytkowanie nieruchomości nie ujawnione w ks. Wieczystej wygasa z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o przysądzeniu własności na rzecz nabywcy nieruchomości na licytacji przeprowadzonej w drodze egzekucji
Art. 256 [ Sposób wykonywania ]
Użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki
Zakres obowiązku przewidzianego w art.256 determinuje przede wszystkim rodzaj rzeczy stanowiących przedmiot użytkowania i cel ustanowienia tego prawa
Art. 257 [ Zespół środków produkcji ]
Jeżeli użytkowanie obejmuje określony zespół środków produkcji, użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi
Włączone w ten sposób składniki stają się własnością właściciela użytkowanego zespołu środków produkcji
Jeżeli użytkowany zespół środków produkcji ma być zwrócony wg oszacowania, użytkownik nabywa własność jego poszczególnych składników z chwilą, gdy zostały mu wydane; po ustaniu użytkowania obowiązany jest zwrócić tego samego rodzaju i tej samej wartości, chyba że inaczej zastrzeżono
Art. 258 [ Ciężary ]
W stosunkach wzajemnych między użytkownikiem a właścicielem użytkownik ponosi ciężary, które zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy
Do ciężarów należą zwłaszcza : podatki, składki ubezpieczeniowe, obowiązki z tytułu zawartych umów kontrakcji itp.
Użytkownika obciążają także odsetki o długów , które ciążą na przedmiocie użytkowania, a istniały już w chwili ustanowienia tego prawa
Art. 259 [ Nakłady właściciela ]
Właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz obciążoną użytkowaniem
Jeżeli takie nakłady poczynił, może o użytkownika żądać ich zwrotu wg przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia
Przepis art.259 nie zawiera zakazu dokonywania niektórych nakładów przez właściciela
Co do pojęcia nakładów zob. tezy do art. 226 ( nakład oznacza wszelkie inwestycje i wydatki na rzecz; nakłady konieczne - niezbędna potrzeba utrzymania określonego stanu rzeczy lub normalnego z niej korzystania)
Art. 260 [ Nakłady użytkownika ]
Użytkownik ma obowiązek dokonywania napraw oraz innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy, jednakże przepis art.260 nie przyznaje właścicielowi roszczenia względem użytkownika o zadośćuczynienie temu obowiązkowi
Interes właściciela znajduje ochronę za pomocą przepisów art. 259 zdanie 2 i 262
Jeżeli użytkownik poczynił nakłady do których nie był zobowiązany, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia
O potrzebie innych napraw i nakładów użytkownik powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót
Art. 261 [ Roszczenie osób trzecich ]
Jeżeli osoba trzecia dochodzi przeciwko użytkownikowi roszczeń dotyczących własności rzeczy, użytkownik powinien niezwłocznie zawiadomić o tym właściciela
Zaniechanie tego obowiązku może uzasadniać odpowiedzialność użytkownika na zasadzie art. 471 ( dłużnik obowiązany jest o naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi)
obowiązek przewidziany art. 261 powstaje z chwilą doręczenia użytkownikowi odpisu pozwu do sądu lub wniosku arbitrażowego
Art. 262 [ Stan po wygaśnięciu ]
z chwilą wygaśnięcia użytkowania właścicielowi przysługuje względem użytkownika roszczenie windykacyjne (art. 222 par 1 ), a także roszczenie o zwrot rzeczy w naturze, wynikające ze stosunku obligacyjnego, który należy do ustawowej treści użytkowania
jeżeli na skutek wykonywania użytkowania w sposób niezgodny z zasadami prawidłowej gospodarki właściciel rzeczy poniósł szkodę, użytkownik obowiązany jest do jej naprawienia
roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości nie ulega przedawnieniu
roszczenie o zwrot przedmiotu użytkowania in natura ulega ogólnemu 10 letniemu terminowi przedawnienia
Art. 263 [ Przedawnienie ]
roszczenie właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również roszczenie użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy
Art. 264 [ Użytkowanie nieprawidłowe ]
do powstania użytkowania nieprawidłowego potrzebne jest, poza umową, wydanie rzeczy uprawnionemu
z chwilą wygaśnięcia użytkowania nieprawidłowego użytkownik obowiązany jest zwrócić właścicielowi tę samą ilość pieniędzy albo tę samą liczbę rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości
Art. 265 [ Użytkowanie praw ]
przedmiotem użytkowania mogą być także prawa
do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy
o ustanowienia użytkowania na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa
Rozdział II
Użytkowanie przez osoby fizyczne
Art. 266 [ Termin wygaśnięcia ]
użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej jest zawsze prawem terminowym - wygasa najpóźniej ze śmiercią osoby uprawnionej
Art. 267 [ Treść ]
w wypadku, gdy użytkownik narusza substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie, właściciel może wystąpić przeciwko niemu z powództwem negatoryjnym
użytkownik , będący osobą fizyczną nie nabywa własności przychodów z rzeczy, które nie są pożytkami
użytkownik będąc osobą fizyczną nie ma prawa wznosić na użytkowanym gruncie nowych budowli, wynika to nie tylko a contrario z art. 267 par 2 i3, ale przede wszystkim z art. 252 i 267 par 2; wzniesienie nowego budynku stanowi z reguły zmianą dotychczasowego przeznaczenia gruntu i może łączyć się z naruszeniem jego substancji
jednakże użytkownik gruntu może zbudować i eksploatować nowe urządzenia służące do wydobywania kopalin z zachowaniem przepisów prawa geologicznego i górniczego
przed przystąpieniem do robót użytkownik powinien w odpowiednim terminie zawiadomić właściciela o swym zamiarze
jeżeli zamierzone urządzenia zmieniłyby przeznaczenie gruntu albo naruszały wymagania prawidłowej gospodarki, właściciel może żądać ich zaniechania albo zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody
Art. 268 [ Nowe urządzenia ]
użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca
Art. 269 [ Zabezpieczenie; zarządca ]
właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin
ważny powód w rozumieniu art. 269 może w szczególności stanowić wykonywanie użytkowania w sposób niezgodny z postanowieniami z art. 256 (zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki ) , art. 260 (obowiązek dokonywania napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy) lub art. 267 par 1 (zachowywać substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie)
zabezpieczenie może mieć różnorodną postać np. hipoteki, zastawu
po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu właściciel może wystąpić o sądu o wyznaczenie zarządcy; chociaż właściciel przed tym żądaniem może domagać się w drodze powództwa nakazania pozwanemu wstrzymania się z wykonywaniem prawa do użytkowania do czasu udzielenia zabezpieczenia
Art. 270 [ Zabezpieczenie przy użytkowani nieprawidłowym ]
właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia
Art. 270 ¹ [ Odesłanie ]
do użytkowania polegającego na korzystaniu z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego na zasadach określonych w ustawie o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku oraz o zmianie ustaw Kodeks cywilny, Kodeks wykroczeń i ustawy o księgach wieczystych i hipotece stosuje się przepisy rozdziału I i II niniejszego działu, z wyjątkiem art. 254 - 255 i art. 266
użytkowanie, o którym mowa w pkt 1, wygasa najpóźniej z upływem 50 lat od jego ustanowienia
Rozdział III
Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne
Art. 271 [ Grunt Skarbu Państwa ]
użytkowanie gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa może być ustanowione na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej jako prawo terminowe lub jako prawo bezterminowe ( generalna zasada jest taka, że użytkowanie takie wygasa z chwilą likwidacji spółdzielni
użytkowanie unormowane przepisami art. 271 - 275 jest nieodpłatne i niezbywalne
terminowe tylko wówczas, gdy decyzja o przekazaniu gruntu rolniczej spółdzielni produkcyjnej tak stanowi
Art. 272 [ Własność budowli ]
jeżeli rolniczej spółdzielni produkcyjnej zostaje przekazany do użytkowania zabudowany grunt Skarbu Państwa, przekazanie budynków i innych urządzeń może nastąpić albo do użytkowania, albo na własność
budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnie produkcyjną na użytkowanym przez nią gruncie Skarbu Państwa stanowią własność spółdzielni ( ale nie mogą być przedmiotem obrotu) ; jeżeli w decyzji o przekazaniu gruntu zostało zastrzeżone, iż budynki i inne urządzenia mają stać się własnością Skarbu Państwa to nie stanowią one własności spółdzielni
odrębna własność budynków i innych urządzeń, przewidziana w punktach poprzedzających, jest prawem związanym z użytkowaniem gruntu
Art. 273 [ Budowle po wygaśnięciu użytkowania ]
jeżeli użytkowanie gruntu Skarbu Państwa przez rolniczą spółdzielnie produkcyjną wygasło, budynki i inne urządzenia stają się własnością Skarbu Państwa
spółdzielnia może żądać zapłaty wartości tych budynków i urządzeń w chwili wygaśnięcia użytkowania, chyba że zostały wzniesione wbrew społeczno - gospodarczemu przeznaczeniu gruntu
Art. 274 [ Rośliny ]
zasiewy, plantacje, długoletnie uprawy, zapasy itd. Nie są przejmowane przez rolniczą spółdzielnie produkcyjną na własność, lecz stanowią przedmiot użytkowania
jednostce przekazującej przysługuje odszkodowanie za te elementy użytkowania (wyjątek od zasady nieodpłatności użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną )
drzewa i inne rośliny stanowiące odrębny do gruntu przedmiot własności, przysługujący rolniczej spółdzielni produkcyjnej , są w rozumieniu obowiązujących przepisów prawa rzeczami ruchomymi
Art.275 [ Zmiana przeznaczenia i substancji ]
rolnicza spółdzielnia produkcyjna może zmienić przeznaczenie użytkowanych przez siebie gruntów Skarbu Państwa albo naruszyć ich substancje, chyba ze w decyzji o przekazaniu gruntu zastrzeżono inaczej
Art. 277 [ Wkłady gruntowe ]
do powstanie użytkowania spółdzielczego potrzebne jest przejęcie przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną wkładu wniesionego przez jej członka (czynność prawna realna)
użytkowanie to wygaśnie w razie ustania członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej osoby, która wkład wniosła i wycofania gruntu ze spółdzielnie ( przesłanki te muszą występować łącznie0) albo w razie ustania spółdzielni
zakresu użytkowania wkładu gruntowego przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne nie można ograniczyć na podstawie przepisu art. 253 par 2 ( do oznaczonej części)
użytkowanie spółdzielcze jest bezterminowe i niezbywalne
grunt może wnieść jako wkład właściciel lub samoistny posiadacz gruntu
jeżeli statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej przewiduje wniesienie wszystkich posiadanych gruntów, członek nie jest uprawniony o wniesienia gruntów, którymi nie może rozporządzać
do wniesienia wkładów gruntowych nie stosuje się przepisów o obowiązków zachowania formy aktu notarialnego przy ustanowieniu użytkowania nieruchomości
Art.278 [ Zmiana przeznaczenia i substancji ]
statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej może postanawiać, że - gdy wymaga tego prawidłowe wykonanie zadań spółdzielni - przysługuje jej uprawnienie do zmiany przeznaczenia wkładów gruntowych oraz uprawnienie do naruszenia ich substancji albo jedno z tych uprawnień
Art. 279 [ Budowle i rośliny ]
budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnie produkcyjną na gruncie stanowiącym wkład gruntowy stają się jej własnością
to samo dotyczy drzew i innych roślin zasadzonych lub zasianych przez spółdzielnię
w razie wygaśnięcia użytkowania gruntu działka, na której znajdują się budynki lub urządzenia będące własnością spółdzielni, może być przez spółdzielnię przejęta na własność za zapłatą wartość w chwili wygaśnięcia użytkowania
drzewa i inne rośliny zasadzone lub zasiane przez spółdzielnię stają się własnością właściciela gruntu
Rozdział IV
Inne wypadki użytkowania
Art. 284 [ Odesłanie ]
do innych wypadków użytkowania przez osoby prawne stosuje się przepisy rozdziału I i II niniejszego działu, o ile użytkowanie to nie jest inaczej uregulowane odrębnymi przepisami