Motywy - wojna i odpowiedzialność
WINA I ODPOWIDZIALNOŚĆ
Biblia Stary Testament
Grzech pierwszych ludzi - człowiek po raz pierwszy
zawinił wobec Boga, naruszając Jego nakaz. Został za to ukarany wygnaniem
z raju, utratą nieśmiertelności. Bóg skazuje także człowieka na nieustanną
walkę o życie, na ból i cierpienie. Odtąd ludzie zdani będą przede
wszystkim na siebie samych. Grzech pierworodny będzie także początkiem
szeregu przewinień całej ludzkości.
Historia Kaina i Abla - za zabicie swego brata, Abla,
Kain został ukarany wygnaniem do ziemi na wschód od Edenu. Znakiem kary
będzie znamię (znamię kainowe), które nosi na czole, a które
uchroni go od zabójstwa z rąk innych ludzi.
Potop - Bóg zsyła na ziemię potop, by oczyścić ją od
zła i grzechu. Jedynymi ocalałymi są Noe i jego rodzina. To na Noego spada
odpowiedzialność za moralną odbudowę świata po potopie.
Sodoma i Gomora - zniszczenie miast było karą za
niemoralność i naruszenie przykazań Boga. Winą sodomitów było naruszanie
tabu homoseksualizmu oraz nie poczuwanie się do skruchy. Jedynymi
ocalałymi ze zniszczenia są Lot i jego rodzina.
Wierz Babel uznawana jest za symbol pychy człowieka,
który chciał zbliżyć się do Boga (sięgnąć chmur). Bóg karze budowniczych
wieży, mieszając ich języki. W ten sposób ich dzieło nigdy nie zostanie
skończone.
Księga Wyjścia - wina za to, że Żydzi mogą wyjść z
ziemi niewoli (Egiptu), leży po stronie faraona. Bóg zsyła nań karę w
postaci siedmiu plag egipskich. Najbardziej okrutną z nich jest
wymordowanie wszystkich pierworodnych w Egipcie.
Mitologia
Mit prometejski - za przechytrzenie Zeusa i kradzież
ognia bogom Prometeusz został ukarany przykuciem do skał Kaukazu.
Codziennie przylatuje tam sęp, by wyszarpywać kawałek odrastającej ciągle
wątroby Prometeusza. Bohater ten jest tylko na poły winny, bowiem
kierowała nim miłość do ludzi i chęć obrony ich przed zawistnymi bogami.
Mit o Syzyfie - za zdradę tajemnic bogów i oszukanie
ich (ucieczka przed śmiercią) bohater został skazany na wieczne wtaczanie
głazu pod górę. Odpowiedzialność za swoje czyny ponosi Syzyf dopiero po
śmierci, ale kara jest o tyle okrutna, że nigdy nie uda mu się wtoczyć
głazu na szczyt góry.
Mit o Midasie - chciwość Midasa (pragnął, by
wszystko, czego dotknie, przemieniało się w złoto) została okupiona
tragedią życiową i samotnością (domownicy zamienili się w złote posągi), a
także śmiercią głodową (jedzenie zamieniało się w złoto).
Dwanaście prac Heraklesa - są one karą za
zamordowanie w afekcie żony i dzieci. Herakles przyjmuje na siebie
odpowiedzialność za popełniony czyn i - by się oczyścić z win - dokonuje
rzeczy niemożliwych (np. sprowadza z piekła Cerbera, oczyszcza stajnie
Augiasza, przynosi jabłka z ogrodu Hesperyd, jednocześnie oswobadzając
Prometeusza).
Mit trojański - wojna trojańska oraz zniszczenie Troi
to konsekwencje porwania pięknej Heleny, żony Menelaosa. Za porwanie to
oraz odmowę wydania Heleny trojańczycy zapłacą utratą domostw i życia.
Legendy arturjańskie
Wian za rozpadnięcie się Okrągłego Stołu spada na
Lnacelota i królową Ginewrę , którzy dopuścili się zdrady króla Artura.
Bezpośrednim sprawcą tej tragedii jest jednak Mordred, bratanek króla,
zazdrosny o sławę Lancelota. Lancelot sam odchodzi z Camelotu, natomiast
Ginewra zamyka się w klasztorze.
J. Bedier "Dzieje Tristana i Izoldy"
Tristan, rycerz bez skazy, poczuwa się do
odpowiedzialności za grzeszną miłość do Izoldy, żony króla Marka. Sam
decyduje o rozstaniu z ukochaną i skazuje się na tułacze życie.
W. Szekspir "Hamlet"
Problem odpowiedzialności za popełnioną zbrodnię to
siła napędowa akcji utworu. Hamlet musi wymierzyć sprawiedliwość
Klaudiuszowi, odpowiedzialnemu za zabójstwo brata, jest to jednak
niezgodne z jego sumieniem (Chcąc być łagodnym, okrutnym być muszę!).
Zabicie stryja byłoby jednocześnie triumfem i klęską Hamleta: spełniłby
swą powinność względem ojca, ale byłby obarczony winą za morderstwo.
W. Szekspir "Makbet"
Konsekwencją zbrodni Makbeta i jego żony będzie nie
tylko utrata przez niego władzy (przejmą ją synowie zamordowanego Duncana),
ale przede wszystkim nieustanne rozważanie czynu bohatera. Monologi
Makbeta ukazują, jak z czasem zapomina on o swojej winie, jednak jego
sumienie nie zasypia (na jednej z uczt widzi ducha zamordowanego
skrytobójczo Banka). Wyrzuty sumienia dosięgną także Lady Makbet, której
wydawać się będzie, że jej ręce ociekają krwią.
A. Mickiewicz "Ballady i romanse"
Problem winy i odpowiedzialności przedstawiony został
tutaj zgodnie z założeniami moralności ludowej: winny zawsze odpowiada za
popełnioną zbrodnię (nie masz zbrodni bez kary). Siłami
sprawiedliwości są: przyroda ("Lilije"), świat fantastyczny ("Świteź",
"Świtezianka"), rzadko zaś bywa nimi sam człowiek.
A. Mickiewicz "Dziady II"
za przewinienia za popełnione za życia odpowiada się
po śmierci wieczną tułaczką.
A. Mickiewicz "Dziady III"
Wielka Improwizacja: Wian i odpowiedzialność za zło i
cierpienie na świecie spada (według Konrada) na Boga, który mądrze
rządzi i mądrze sądzi, nie zważając na ogrom cierpienia ludzkiego.
Konrad, czując się odpowiedzialny za losy ludzkości, a przede wszystkim
Polski, domaga się rządu dusz. Nie zostaje on jednak potępiony
przez Boga, Ostanie bluźnierstwo, jakim chciał dotknąć Stwórcę, czyli
słowo: car, wypowiada nie on, ale Szatan. Daje to podstawę do
rozgrzeszenia Konrada.
Pan Senator: W rozmowie z Senatorem pani Rollison
obwinia go, że zorganizował niesprawiedliwy proces i jest przyczyną
cierpień młodzieży polskiej (porównanie do mordercy niewinnych). Sam
Senator nie poczuwa się do winy, tak samo zresztą jego współpracownicy.
Opatrzność wymierzy jednak sprawiedliwość: Doktor ginie rażony piorunem.
J. Słowacki "Kordian"
Historia spisku koronacyjnego ma na celu ukazanie, iż
klęska Polski była nie tylko wynikiem polityki caratu, ale i samych
Polaków. Spośród spiskowców jeden tylko Podchorąży odważa się pojąć dzieło
zabicia cara.
Z. Krasiński "Nie-Boska komedia"
Wiana za zabicie świata danych wartości spoczywa nie
tylko na rewolucjonistach, ale także na arystokracji - zgnuśniałej,
tchórzliwej, zapatrzonej w samą siebie, a nade wszystko zdemoralizowanej .
Odpowiedzialność poniosą obie te grupy: rewolucjoniści zniszczą
arystokrację, natomiast sprawiedliwość całemu "nie-boskiemu" światu
wymierzy Chrystus.
S. Wyspiański "Wesele"
Wina za nieudane powstanie spada na inteligencję,
która nie rozumie chłopów (wizja sielankowej wsi i chłopa przypominającego
legendarnego Piasta), jak i na chłopstwo - niedojrzałe do czynu (Jasiek
gubi złoty róg, schylając się po czapkę z piór) i nie uświadomienie
polityczne.
W.S. Reymont "Chłopi"
W Lipcach pociąga się do odpowiedzialności
wszystkich, którzy naruszają zasady życia w gromadzie. Jagna nie poczuwa
się do winy za zdradę małżeńską, a jej niemoralność spowodowana jest
naturalnymi instynktami i popędem biologicznym. Nie widzi ona zła, jakie
czyni, natomiast chłopi obwiniają ją za zepsucie we wsi i wszystkie
nieszczęścia, jakie spadły na Lipce. Karzą więc winną wykluczeniem z
gromady i wyświeceniem (wywiezienie na pryzmę gnoju).
Z. Nałkowska "Granica"
Powieść rozważa problem granicy ludzkiej moralności
oraz odpowiedzialności za czyny. Pytaniem podstawowym jest: czy moralność
to schemat, czy wyjątek? Człowiekiem prawdziwie moralnym jest ten, kto
poczuwa się do winy i odpowiedzialności za popełnione zło. Zenon
Ziembiewicz ukarany został przez Justynę za egoizm, brak ludzkich uczuć.
Ostateczną sprawiedliwość wymierza sam sobie - popełnia samobójstwo w
poczuciu życiowej klęski.
A. Camus "Dżuma"
Powieść-parabola poruszająca problem wyborów
moralnych oraz odpowiedzialności człowieka za siebie i innych. Doktor
Rieux prezentuje postawę najbliższą ówczesnej filozofii Camusa: żyję nie
tylko dla siebie, jestem odpowiedzialny za innych, moje życie jest
wypełnieniem obowiązków względem ludzi. Dżuma nie jest karą za grzechy,
jak chce to widzieć ojciec Paneloux (sam odżegnuje się potem od swych
poglądów), ale złem wpisanym w życie człowieka. Każdy z ludzi jest
odpowiedzialny za walkę z tym złem.
A. Camus "Mit Syzyfa"
Esej ten należy potraktować jako parabolę życia
ludzkiego. Każdy z ludzi jest, według Camusa, Syzyfem wtaczającym na górę
swój głaz (życie). Autor nie pojmuje jednak pracy Syzyfa jako działania
bezcelowego i beznadziejnego. Trzeba wyobrażać sobie Syzyfa
szczęśliwym, ponieważ los jest jego własnością, kamień jeko
kamieniem; tak więc on sam decyduje o swoim życiu, a zatem jest za nie
odpowiedzialny. W tym właśnie leży trudne piękno losu człowieka.
Z. Nałkowska "Medaliony"
Motto "Medalionów" (Ludzie ludziom zgotowali ten
los) wskazuje, iż wina i odpowiedzialność za czasy pogardy
spada na samych ludzi. To oni zbudowali obozy koncentracyjne, głodzili
więźniów i przeznaczali ich na eksperymenty medyczne. Kara, jaką przyjdzie
ponieść nielicznym, będzie zbyt mała, zważywszy na popełnione zbrodnie.
T. Borowski "Opowiadania"
W warunkach lagrowych nie istnieją pojęcia winy i
odpowiedzialności. Winni są zarówno oprawcy, jak i więźniowie, którzy
bezwiednie wyrażają zgodę na zastaną rzeczywistość, byle tylko uratować
się przed śmiercią. (Ludziom, którzy cierpią niesprawiedliwie, nie
wystarczy sama sprawiedliwość. Chcą, żeby winowajcy też ucierpieli
niesprawiedliwie. To odczują jako sprawiedliwość)
G. Herling-Grudziński "Inny świat"
Komentarze odautorskie wyraźnie wskazują na to, że w
łagrach istnieje inna kategoria winy i odpowiedzialności. Dopiero po
wyjściu z obozu człowiek jest w stanie zdystansować się wobec minionych
wydarzeń i odciąć się od przyszłości
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
wina i odpowiedzialnosc59 Języki świata bez odpowiedziwięcej podobnych podstron