WAMPIRY. HISTORIA Z ZIMN KRWI SPISANA Spis treÅ›ci PrzykÅ‚adowy rozdziaÅ‚ Autorzy: Barb Karg, Arjean Spaite, Rick Sutherland ISBN: 978-83-246-2590-1 TytuÅ‚ oryginaÅ‚u: The Everything Vampire Book: From Vlad the Impaler to the vampire Lestat Katalog online a history of vampires in Literature, Film, and Legend Zamów drukowany Format: 158 × 235, stron: 280 katalog CENNIK I INFORMACJE: Wgryz siÄ™ w Swiat nieumarÅ‚ych! We krwi jest życie, czyli wampirze problemy z piciem Zamów informacje o nowoÅ›ciach Spór o istnienie wampirów jest wiecznie żywy podobnie jak one same. W XIX wieku Zamów cennik wiara w wampiry i wilkoÅ‚aki byÅ‚a niezachwiana. SÄ…dzisz, że te czasy minęły? Dlaczego wiÄ™c saga Zmierzch wciąż wywoÅ‚uje szybsze bicie serca i rumieniec ekscytacji na twarzy nastolatków? SkÄ…d powodzenie mrocznego Blade a ? A Ty czy w skrytoSci CZYTELNIA: ciemnej sypialni nie pragniesz przeprowadzić Wywiadu z wampirem ? Fragmenty książek Kim sÄ… wampiry? Czy uosobieniem pomiotu diabÅ‚a, ohydnym i cuchnÄ…cym, niczym potwór online Nosferatu? A może wolisz je widzieć jako zimne, egzotyczne i fascynujÄ…ce stworzenia nocy? Nigdy nie SpiÄ…ce, nigdy nie SniÄ…ce, niebezpieczne i seksowne... PociÄ…ga CiÄ™ ta tajemnica? Nie możesz siÄ™ jej oprzeć? Wampiry stanowiÄ… emanacjÄ™ Twoich marzeÅ„ do przechowalni i koszmarów, emocji i filozofii oraz skrywanych drapieżnych skÅ‚onnoSci? do koszyka JeSli fascynujÄ… CiÄ™ wampiry, niewÄ…tpliwie docenisz ich historiÄ™, rozciÄ…gajÄ…cÄ… siÄ™ od upiorów zamieszkujÄ…cych ludowe podania do dzisiejszych nieumarÅ‚ych obecnych w literaturze i filmie. Ale jeżeli wciąż jesteS sceptykiem, znajdziesz tu sposoby na spacyfikowanie domowego wampira energetycznego lub krwiopijcy w pracy. PamiÄ™taj jednak czytasz na wÅ‚asne ryzyko. " Zanurz zÄ™by w legendach i podaniach ludowych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie we wszystkich czÄ™Sciach Swiata. " Przeczytaj o tym, jak żyjÄ… i polujÄ… wampiry, a także jak udaje im siÄ™ przetrwać w ukryciu. " Poznaj sposoby na zniszczenie wampira od wody SwiÄ™conej do dekapitacji. " Zapoznaj siÄ™ ze wszystkimi wcieleniami wampirów, od greckiej lamii do indyjskiej Wydawnictwo Helion bhuty. ul. KoÅ›ciuszki 1c 44-100 Gliwice " ZdobÄ…dz informacje na temat rzeczywistych spotkaÅ„ z wampirami. tel. 032 230 98 63 " Naucz siÄ™ okreSlać wampirzy typ, który prezentujesz Ty sam i Twój sÄ…siad. e-mail: helion@helion.pl " Zakochaj siÄ™ w upiornie atrakcyjnym wampirze, takim jak Lestat z powieSci Anne Rice, Edward ze Zmierzchu , Dracula z arcydzieÅ‚a Brama Stokera. e-mail: septem@septem.pl " Przeżyj ssanie w książce i na ekranie najlepsze i najgorsze powieSci, filmy redakcja: redakcjawww@septem.pl informacje: o ksiÄ™garni septem.pl i seriale o wampirach. Spis treÅ›ci 10 najważniejszych motywów, o których przeczytasz w tej książce / 12 WstÄ™p / 13 Mistrzowie nieÅ›miertelnoÅ›ci / 15 1 To dzieci nocy. Cóż za wspaniaÅ‚a muzyka! 16 " Jestem Dracula i witam w moim domu 16 " Nigdy nie pijam& wina 17 " ZÅ‚o zależy od punktu widzenia 17 " Umrzeć& to musi być wspaniaÅ‚e 18 " Wiesz zbyt wiele, by żyć 18 Wampiry w tradycji ludowej / 21 2 Å»yj dÅ‚ugo i rozwijaj siÄ™ 22 " Krwiopijcy z Europy 23 " Greckie poczÄ…tki 24 " Wampiry sÅ‚owiaÅ„skie 25 " WpÅ‚ywy rumuÅ„skie 27 " Wampiry germaÅ„skie 29 " Upiory Zjednoczonego Królestwa 31 " Wampiry latynoamerykaÅ„skie 31 " Krwiopijcy Dalekiego Wschodu 32 " Indie 33 " Tradycja wampiryczna w Ameryce 34 " MiÄ™dzynarodowe wampiry 35 " StÄ…d do wiecznoÅ›ci 36 PÅ‚omieÅ„ bucha / 37 3 Wczesne pisma o nieumarÅ‚ych 38 " Wampir 38 " Varney the Vampyre 40 " Carmilla 40 " Trudna droga do sÅ‚awy 43 " Ciemna strona 45 " Praca nad DraculÄ… 45 " Wampiryczne dziedzictwo 46 Drogi pamiÄ™tniczku& / 47 4 Å»yć i umrzeć w Rumunii 48 " Abraham Van Helsing 48 " Jonathan Harker 49 " Mina Murray 50 " Lucy Westenra 51 " Dr Jack Seward 52 " Quincey P. Morris 52 " Arthur Holmwood 53 " R. M. Renfield 53 " Dracula uwolniony 54 " Åšmierć i nieÅ›miertelność 54 WÅ‚ad Palownik / 57 5 Opowieść o dwóch WÅ‚adach 58 " Prawdziwy Dracula 58 " OpowieÅ›ci o smokach 59 " Kaprys wÅ‚adzy 60 " Polityczne oszustwo 62 " Wojna i zemsta 66 " Bohater czy heretyk? 67 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana W poszukiwaniu Draculi / 69 6 Diabelskie fakty i wymysÅ‚y 70 " Czy WÅ‚ad Palownik naprawdÄ™ byÅ‚ wampirem? 71 " Dracula pod obstrzaÅ‚em 72 " Co takiego zrobiÅ‚? 73 " Badanie krajobrazu 76 " Prawdziwy zamek Draculi 77 " Ugryz mnie! 78 Wampiry na wolnoÅ›ci / 79 7 W jaki sposób powstajÄ… wampiry? 80 " Czynnik strachu 81 " Epidemiczne proporcje 82 " We krwi jest życie 83 " SiÅ‚a hipnozy 85 " Kryjówka wampira 87 " Sprawność w dziaÅ‚aniu 88 Charakterystyka wampirów / 89 8 KÅ‚y, trumny i nawyki z piekÅ‚a rodem 90 " Pokażcie mi Waszych umarÅ‚ych 92 " Nadnaturalne zdolnoÅ›ci 95 " Tajemnice imion 97 " Ubiór 98 " ZwierzÄ™ce instynkty 99 " Nie bój siÄ™ zÅ‚a 101 Ochrona przed wampirami i walka z nimi / 103 9 Walka z nieÅ›miertelnym 104 " Praktyczna ochrona 105 " ÅšwiÄ™ta broÅ„ 106 " Lustro 109 " Jak zabić wampira? 110 " Uważaj na swoje popioÅ‚y 114 Aowcy wampirów / 115 10 Kwintesencja pogromcy wampirów 116 " Literaccy pogromcy wampirów 117 " Zabij mnie 119 " PodrÄ™czny zestaw Å‚owcy wampirów 121 " Jak schwytać wampira? 123 " Wampir z Highgate 124 " SÅ‚ynni wampirolodzy 125 " PocaÅ‚unek Å›mierci 126 Dmuchanie na zimne / 127 11 Kroniki Williama z Newburgh 128 " Elżbieta Batory 129 " Henry More 132 " Petar Blagojević 133 " Arnod Paole 135 " Wampir z Croglin Grange 136 " PamiÄ™tne kÅ‚y 137 Wampiryczne zbrodnie / 139 12 Wczesne zbrodnie wampiryczne 140 " Oskarżenia 141 " Wampir z Londynu 142 " Rzeznik z Hanoweru 144 " Wampir z Düsseldorfu 147 " Wampir z ZagÅ‚Ä™bia 149 " Wampiry na wolnoÅ›ci 150 8 Spis treÅ›ci Wampiry w literaturze / 151 13 Blask i cieÅ„ 152 " Les vampires d Anne Rice 152 " Popularna literatura wampiryczna 153 " Wampir romantyczny 156 " Paranormalny nosferatu 156 " Komediowi krwiopijcy 158 " MÅ‚odzież i nieumarli 159 " Wszystko o Buffy 160 " Serce wciąż bije& 161 " Nadnaturalna eksplozja 161 Geneza filmowych wampirów / 163 14 Ssanie na ekranie 164 " Niemy, lecz zabójczy 165 " Nosferatu symfonia grozy 166 " Na scenÄ™ z prawej wchodzi Dracula 168 " Horrory wytwórni Hammer 170 " Czyste szaleÅ„stwo 173 Legendarni krwiopijcy / 175 15 ChcÄ™ pić TwojÄ… krrrew! 176 " Wampirza galeria sÅ‚aw 181 " NadchodzÄ… narzeczone 184 " Wczesne wampirzyce 185 " Szalone i gÅ‚odne krwi 186 " Komedie wampiryczne 188 " StÄ…d do wiecznoÅ›ci 191 Wampiry w filmie: od kina niemego do szalonych lat 60. / 193 16 Wampiry srebrnego ekranu 194 " Era filmu niemego 194 " Lata 30. Å›wit Draculi 199 " Lata 40.: komedia czy horror? 201 " Lata 50.: nietoperze z piekÅ‚a rodem 202 " Lata 60. powrót lat 50. 205 " Od potÄ™pionych do dekadentów 209 Wampiry w filmie: od lat 70. do nowego tysiÄ…clecia / 211 17 Wampiry w kinie współczesnym 212 " Lata 70.: miÅ‚ość, pożądanie i niedorzeczność 212 " Lata 80.: zÅ‚ote lata horroru 217 " Lata 90.: wÅ›ciekÅ‚ość i wielkie pieniÄ…dze 220 " Nowe tysiÄ…clecie: nadnaturalna rewolucja 225 " Od wielkiego do maÅ‚ego ekranu 230 Wampiry w telewizji / 231 18 Wczesne wampiry telewizyjne 232 " Rodzina Potwornickich 232 " Dark Shadows 233 " Filmy telewizyjne 235 " Wampiry w porze najwiÄ™kszej oglÄ…dalnoÅ›ci 237 " Wampiry dla dzieci 240 " WyzywajÄ…cy i zÄ™baty 241 9 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana Współczesny wampiryzm / 243 19 Typy wampirów 244 " Wampir zmysÅ‚owy i egzotyczny 244 " Wampir psychiczny 245 " Jaki jest Twój typ? 247 " Rozmowa pÅ‚ynÄ…ca wartko jak krew& 248 " Muzyka dla nocnych Å‚owców 249 " Gry o wampirach 249 " Mroczna strona komiksów 250 " Na zawsze i na caÅ‚Ä… noc 250 A wiÄ™c chciaÅ‚byÅ› być wampirem? / 251 20 Minusy nieÅ›miertelnoÅ›ci 252 " OpowieÅ›ci z krypty 254 " Nadnaturalna dieta 255 " PiÄ™kne krwawe przedstawienie 257 " Czy Twój sÄ…siad to nosferatu? 259 " Aowcy, peleryny i dalekie morza 260 Dodatek / 263 Skorowidz / 265 10 RozdziaÅ‚ 8. Charakterystyka wampirów ampiry sÄ… niezwykÅ‚ym gatunkiem, posiadajÄ…cym umie- jÄ™tnoÅ›ci, które mimo iż sÅ‚użą zÅ‚u, muszÄ… budzić podziw W ze wzglÄ™du na swojÄ… skuteczność, stojÄ…cÄ… za nimi inteli- gencjÄ™ i to, jak pomagajÄ… wampirom przetrwać. Aby zrozumieć wampiry, trzeba poznać ich cechy charakterystyczne, determi- nujÄ…ce to, jak wyglÄ…dajÄ…, gdzie Å›piÄ…, dlaczego mogÄ… siÄ™ przemie- niać w nietoperze, wilki lub mgÅ‚Ä™ wszystko to daje nam peÅ‚niejszy obraz tego, dlaczego wampiry sÄ…, jakie sÄ…. PamiÄ™taj też, że niektóre z tych atrakcyjnych cech po wielu wiekach używania mogÄ… siÄ™ stać passé. Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana KAY, TRUMNY I NAWYKI Z PIEKAA RODEM Kiedy myÅ›lisz o wyglÄ…dzie wampira, jaki obraz staje przed Twoimi oczami? Wysoki, ubrany na czarno nieznajomy o niezdrowo bladej cerze? Ubrany w dÅ‚ugÄ… pelerynÄ™? Z czarnymi wÅ‚osami zaczesanymi do tyÅ‚u i tworzÄ…cymi charakterystyczny czubek na czole oraz z wyjÄ…tkowo dÅ‚ugimi kÅ‚ami, który to widok sprawia, że ciarki chodzÄ… Ci po plecach? Wszystko, co wiemy lub co nam siÄ™ wydaje, że wiemy o wam- pirach, pochodzi z trzech najważniejszych zródeÅ‚, o których już wspominaliÅ›my: z przekazów ludowych, literatury i filmu. W przypadku pierwszych dwóch, opie- rajÄ…cych siÄ™ głównie na tradycji, zwykle wiele pozostawia siÄ™ naszej wyobrazni. Film daje nam natomiast prawego sierpowego w szczÄ™kÄ™, pokazujÄ…c nam wampiry. Spekulacje historyków, badaczy folkloru, uczonych, wampirologów, pisarzy i twórców filmowych oparte sÄ… na intensywnych badaniach, zgadywaniu i inter- pretacji informacji gromadzonych od czasów antycznych cywilizacji. Film daje nam najbardziej przekonujÄ…cy obraz wampirów, pokazujÄ…c ich wyglÄ…d i zachowania, dziÄ™ki czemu zapisujÄ… siÄ™ one w naszej Å›wiadomoÅ›ci i podÅ›wiadomoÅ›ci. To dziÄ™ki kinu wampirycznemu widzimy dÅ‚ugie zÄ™by przebijajÄ…ce skórÄ™, sÅ‚yszymy gÅ‚osy wil- ków i szczurów, czujemy dotyk mgÅ‚y i widzimy pÅ‚ynÄ…cÄ… czerwonÄ… krew. Obraz wampirów jako gatunku jest różny w zależnoÅ›ci od tego, co oglÄ…damy lub czytamy (patrz rozdziaÅ‚ 19.). Dana cecha może być rozpowszechniona w litera- turze i filmie, a w ogóle nie wystÄ™pować w tradycji ludowej, lub odwrotnie. Jedno jest jednak pewne: wszystkie te dyscypliny wchodzÄ… ze sobÄ… w interakcje i razem pokazujÄ… wampira w możliwie jak najbardziej kompletny sposób. CzÄ™sto przyznaje siÄ™, że wiÄ™kszość cech wampira wywodzi siÄ™ z powieÅ›ci Brama Stokera, na przykÅ‚ad idea snu na ojczystej ziemi uÅ‚ożonej w trumnie czy umiejÄ™tność przeksztaÅ‚cania siÄ™ w mgÅ‚Ä™ majÄ… swój poczÄ…tek w powieÅ›ci Dracula. Teraz przyjrzymy siÄ™ różnym cechom przeciÄ™tnego wampira, w tym jego uzÄ™bieniu, nawykom sennym, umiejÄ™t- noÅ›ci transformacji, nadnaturalnym zdolnoÅ›ciom i gustom odzieżowym. BiorÄ…c pod uwagÄ™ to, że typowy wampir-salonowiec może Å‚atwo uchodzić za czÅ‚owieka o wyjÄ…tkowo bladej skórze, można powiedzieć, że wampiry sÄ… wÅ›ród nas, tyle że szczęśliwie jesteÅ›my tego nieÅ›wiadomi. Dopóki, oczywiÅ›cie, nie jest za pózno. KÅ‚y Gdy myÅ›limy o wampirach, naturalne jest, że pierwsze, co przychodzi nam na myÅ›l, to lÅ›niÄ…ce, biaÅ‚e, dÅ‚ugie zÄ™by. W koÅ„cu z funkcjonalnego punktu widzenia kÅ‚y to mechanizm, za pomocÄ… którego wiÄ™kszość wampirów uzyskuje dostÄ™p do krwi. W tradycyjnym ujÄ™ciu wampirze zÄ™by to dÅ‚ugie ostre kÅ‚y, które obnażone stanowiÄ… okropny i brutalny Å›rodek do zdobywania pożywienia. W najlepszym wypadku kÅ‚y w oczywisty sposób sprawiajÄ…, że wampiry kojarzÄ… siÄ™ ze zwierzÄ™tami, szczególnie takimi, jak wilki, szczury czy węże. W najgorszym sÄ… brutalnym narzÄ™dziem do rozdzierania pokarmu. 90 ROZDZIAA 8. Charakterystyka wampirów Symbolicznie akt ukÄ…szenia ofiary w szyjÄ™ jest silnie naÅ‚adowany erotycznie, co buduje obraz wampira jako seksualnego drapieżcy. Co ciekawe, kÅ‚y nie zawsze pojawiajÄ… siÄ™ w ludowych opowieÅ›ciach na temat wampirów wiele bóstw i potworów wyko- rzystuje jÄ™zyki do wysysania krwi. Niektórzy spekulujÄ…, że używanie kłów jest rezulta- tem swego rodzaju skrzyżowania wampirów z wilkoÅ‚akami oraz że narodziÅ‚o siÄ™ pod wpÅ‚ywem ludowych potworów, majÄ…cych zwyczaj gryzć i szarpać swoje ofiary zÄ™bami. Osoby uważajÄ…ce siÄ™ za współczesne wampiry lub angażujÄ…ce siÄ™ w zachowania zwiÄ…zane z fetyszyzmem krwi czÄ™sto nakÅ‚adajÄ… kÅ‚y jako część rytuaÅ‚u. Inne spiÅ‚owujÄ… zÄ™by, by byÅ‚y ostrzejsze, jeszcze inne wstawiajÄ… sobie kosztowne implanty. Dla Å›miertelnie ciekawskich: maÅ‚o prawdopodobne, by Narodowy Fundusz Zdrowia refundowaÅ‚ którykolwiek z tych zabiegów. Wczesne filmy, takie jak Dracula z BelÄ… Lugosim z 1931 roku czy niemy Nosferatu symfonia grozy z 1922 roku, nie pokazywaÅ‚y, jak Dracula gryzÅ‚ w szyjÄ™ swoje ofiary. Filmy wytwórni Hammer byÅ‚y jednak pozbawione jakichkolwiek zahamowaÅ„ przed pokazaniem uzÄ™bienia Christophera Lee. W ciÄ…gu kolejnych dekad zarówno filmowe, jak i książkowe wampiry przebijaÅ‚y szyje swoich ofiar kÅ‚ami o różnej dÅ‚ugoÅ›ci, zadajÄ…c przy tym rany, które mogÅ‚y być tak maÅ‚e jak Å›lad po ukÅ‚uciu szpilkÄ… lub ogromne ni- czym piÅ‚ki tenisowe. Stoker pisze o tym, że Dracula posiadaÅ‚ ostre biaÅ‚e zÄ™by, a pózniej, gdy Lucy Westenra zostaÅ‚a po raz pierwszy ugryziona, Mina opisuje Å›lad po ukÄ…sze- niu jako dwa maÅ‚e czerwone punkty, niby ukÅ‚ucia szpilkÄ… 1. WyglÄ…daÅ‚y one na tyle niewinnie, że Mina sÄ…dziÅ‚a, iż ukÅ‚uÅ‚a Lucy agrafkÄ…, spinajÄ…c szal na jej szyi. W powieÅ›ci Jamesa Malcolma Rymera z 1847 roku Varney the Vampyre sir Fran- cis Varney jest opisany jako posiadacz przerażajÄ…cych zÄ™bów, wystajÄ…cych niby u dzikiego zwierzÄ™cia, niezwykle biaÅ‚ych i ostrych niczym kÅ‚y . W wielu współ- czesnych filmach wampiry zachowujÄ… zabójcze kÅ‚y, które w niektórych przypad- kach sÄ… tak wielkie, że zmieniajÄ… ich caÅ‚Ä… twarz, gdy zostajÄ… obnażone. W filmie Blade wieczny Å‚owca II wampiry zainfekowane wirusem powodujÄ…cym mutacjÄ™ stajÄ… siÄ™ nowym rodzajem wampirów zwanym Reapers ( rozpruwacze ), które żywiÄ… siÄ™ zarówno ludzmi, jak i innymi wampirami. SÄ… to najbardziej przerażajÄ…ce i drapieżne wampiry, jakie można sobie wyobrazić. Oprócz kłów majÄ… mnóstwo wijÄ…cych siÄ™ jÄ™zyków, które wysuwajÄ… siÄ™ im przez rozdarcie w podbródku, a ich twarz otwiera siÄ™, ukazujÄ…c kolce po wewnÄ™trznych stronach policzków, które mogÄ… wbijać w twarze i szyje swoich ofiar. Jest to nieco żartobliwe i zdecydowanie innowacyjne podejÅ›cie do wampirycznej tradycji i dentystyki. 1 Op. cit., s. 446 przyp. tÅ‚um. 91 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana Paznokcie Pierwszym wampirem, który rozpaczliwie potrzebowaÅ‚ manikiurzysty, byÅ‚ graf Orlok w filmie Nosferatu symfonia grozy. Jego szpony sÄ… niezwykle dÅ‚ugie i prze- rażajÄ…ce, co wpÅ‚ywa na nieco szczurzy wyglÄ…d hrabiego (patrz rozdziaÅ‚y 14. i 16.). W niektórych filmach kategorii B wampiry miewajÄ… dÅ‚ugie i okropne szpony po przejÅ›ciu transformacji, zwykle jednak ukazujÄ… siÄ™ z dÅ‚ugimi, lecz zadbanymi pa- znokciami. W rozdziale 2. Draculi Stokera Jonathan Harker pisze, że rÄ™ce hrabiego najpierw wydawaÅ‚y mu siÄ™ raczej biaÅ‚e i delikatne , jednak przy bliższym przyjrze- niu siÄ™ okazaÅ‚y siÄ™ raczej ordynarne szerokie z grubymi palcami. Dziwne, ale wÅ‚osy rosÅ‚y mu też po wewnÄ™trznej stronie dÅ‚oni. Paznokcie miaÅ‚ dÅ‚ugie i cienkie, obciÄ™te tak szpiczasto, że na koÅ„cach byÅ‚y ostre jak igÅ‚y 2. Dla odmiany wampiry Anne Rice miaÅ‚y paznokcie przejrzyste niczym szkÅ‚o. POKAÅ»CIE MI WASZYCH UMARAYCH JeÅ›li chodzi o praktyki grzebania umarÅ‚ych, to można by o tym napisać książkÄ™, zwÅ‚aszcza że zwyczaje i technologie zmieniÅ‚y siÄ™ bardzo, odkÄ…d czÅ‚owiek byÅ‚ ja- skiniowcem. Wczesne metody pochowku nie wykorzystywaÅ‚y trumien, takich jakie znamy dzisiaj. Zamiast tego zmarÅ‚ych pozostawiano na pastwÄ™ żywiołów: ukÅ‚adano ich w jaskiniach, chowano pod stosem kamieni, palono lub zawijano w caÅ‚un i cho- wano w pÅ‚ytkich grobach. OczywiÅ›cie sprawiaÅ‚o to, że ciaÅ‚a byÅ‚y narażone na atak ludowych wampirów, takich jak vetala z tradycji indyjskiej, który żyje na cmentarzach i nawiedza martwe ciaÅ‚a. Trumny czy skrzynie sÄ… prawdopodobnie logicznym nastÄ™pstwem koniecznoÅ›ci utrudnienia dostÄ™pu do zwÅ‚ok dzikim zwierzÄ™tom lub, w przypadku ludowych opowieÅ›ci, wampirycznym upiorom. Nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że istnienie cmentarzy, mauzoleów, grobowców i krematoriów wyrasta wÅ‚aÅ›nie z tego rodzaju myÅ›lenia a korzyÅ›ci czerpie z niego również przemysÅ‚ pogrzebowy. Prawdziwi miÅ‚oÅ›nicy wampirów z pewnoÅ›ciÄ… nigdy nie zapomnÄ… przerażajÄ…cego, lecz zarazem lekko komicznego wyjÅ›cia hrabiego Orloka z trumny, peÅ‚nej ziemi i szczurów, które nastÄ™puje na pokÅ‚adzie statku Demeter w filmie Nosferatu symfonia grozy. Jednym szybkim ruchem sztywny wampir powstaje z trumny niczym maniakalny, przerażajÄ…cy szeroko otwartymi oczami manekin z gÅ‚Ä™bi piekieÅ‚. Od czasu tego klasycznego filmu niemego wiÄ™kszość książkowych i filmowych wampirów przedstawia siÄ™ jako sypiajÄ…ce w trumnach i powstajÄ…ce z nich w peÅ‚nych grozy scenach, ukazujÄ…cych, jak ich palce powoli unoszÄ… jej wieko. 2 Op. cit., s. 428 przyp. tÅ‚um. 92 ROZDZIAA 8. Charakterystyka wampirów Trumny Trumny w formie znanej nam dzisiaj pojawiÅ‚y siÄ™ prawdopodobnie w XVII wieku, poczÄ…tkowo w postaci skrzyÅ„, które stopniowo stawaÅ‚y siÄ™ coraz bardziej wymyÅ›lne i przeznaczone byÅ‚y dla każdego, kto mógÅ‚ sobie na nie pozwolić. Pod koniec XIX wie- ku ich użycie byÅ‚o już rozpowszechnione, dziÄ™ki czemu Bram Stoker mógÅ‚ wykorzystać pomysÅ‚, by Dracula sypiaÅ‚ wÅ‚aÅ›nie w trumnie. Jonathan Harker w okresie swojego uwiÄ™zienia w zamku Draculi natrafiÅ‚ na okoÅ‚o pięćdziesiÄ…t skrzyÅ„ na stosie Å›wieżo wzruszonej ziemi, a w jednej z nich znalazÅ‚ Å›piÄ…cego hrabiego który zresztÄ… potrze- bowaÅ‚ niekoniecznie trumny jako takiej, lecz ojczystej ziemi. Fakt, że kolejne wampiry potrzebowaÅ‚y trumien, prawdopodobnie wyrasta jednak z obrazu zastosowanego przez Stokera. Nawet niektórzy współczeÅ›ni adepci wampiryzmu sypiajÄ… w trumnach. Wobec potrzeby tak specyficznego legowiska wampir musi ze sobÄ… zabierać swojÄ… trumnÄ™, gdziekolwiek siÄ™ udaje, co jest widoczne we wczesnych filmach i li- teraturze wampirycznej. Jako że nie jest to łóżko szczególnie Å‚atwe w transporcie, wielu współczesnych autorów zarzuciÅ‚o ten pomysÅ‚ lub go zmodyfikowaÅ‚o. Wampiry Anne Rice na przykÅ‚ad nie potrzebujÄ… trumien (jeÅ›li czasem z nich korzystajÄ…, to robiÄ… to raczej dla efektu niż z rzeczywistej potrzeby), zamiast tego wystarcza im ciemne miejsce w rodzaju krypty, piwnicy lub po prostu miejsca, gdzie mogÄ… siÄ™ zakopać i przehibernować nawet caÅ‚e stulecia, tak jak robi to w latach 1929 1984 Lestat w książce Królowa potÄ™pionych, nim obudzi siÄ™ jako gwiazda rocka. Podobnie wampiry z powieÅ›ci The Hunger Whitleya Striebera nie obawiajÄ… siÄ™ Å›wiatÅ‚a dzien- nego i mogÄ… w zwiÄ…zku z tym wygodnie sypiać w łóżkach. Ojczysta ziemia i sen JeÅ›li chodzi o sen, to wampiry potrzebujÄ… go tak samo jak my, zwykli Å›miertelnicy, i jest to jedna z nielicznych ich sÅ‚aboÅ›ci. Jedyna różnica polega na tym, że odpo- czynek wampira przypomina nieco trans i pozwala mu zachować pewien poziom Å›wiadomoÅ›ci, zróżnicowany w zależnoÅ›ci od tego, czy mamy do czynienia z po- staciÄ… z ludowych opowieÅ›ci, literatury, czy filmu. Częściowe zachowanie Å›wia- domoÅ›ci nierzadko jest zabiegiem stosowanym przez autorów, by dać wampirowi sposób obrony w razie najÅ›cia intruza. W Draculi Harker w nastÄ™pujÄ…cy sposób opi- suje w dzienniku sen hrabiego: Tutaj, w jednej z wielkich, drewnianych skrzyÅ„, których okoÅ‚o pięćdziesiÄ™ciu staÅ‚o do- okoÅ‚a, na stercie Å›wieżej ziemi leżaÅ‚ hrabia! ByÅ‚ martwy albo spaÅ‚, nie mogÅ‚em roz- poznać; oczy miaÅ‚ otwarte i nieruchome, ale bez szklistego wyrazu oczu nieboszczyka; policzki, mimo trupiej bladoÅ›ci, zachowaÅ‚y jeszcze ciepÅ‚y koloryt życia, a wargi byÅ‚y czer- wone jak zawsze. Ani Å›ladu jakiegokolwiek ruchu, pulsu, oddechu, bicia serca 3. 3 Op. cit., s. 440 przyp. tÅ‚um. 93 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana Stworzenia z ludowych legend i powieść Stokera na dobre umocniÅ‚y przekonanie, że wampiry muszÄ… odpoczywać od Å›witu do zmierzchu, ale praktyka ta wywodzi siÄ™ z tradycyjnych legend wampirycznych. Głównym powodem wydaje siÄ™ to, że wampiry potrzebujÄ… odpoczynku, by siÄ™ odrodzić i być może by w spokoju strawić swój pÅ‚ynny posiÅ‚ek. Po odkryciu hrabiego w trumnie Harker przechodzi do próby zaatakowania go Å‚opatÄ… podczas snu, jednak w momencie gdy uderzenie miaÅ‚o nastÄ…pić, hrabia odwróciÅ‚ siÄ™, unikajÄ…c peÅ‚nej siÅ‚y ciosu. Opis ten potwierdza to, że wampiry zacho- wujÄ… we Å›nie jakÄ…Å› część Å›wiadomoÅ›ci, a także hipnotyczne umiejÄ™tnoÅ›ci, które w tym przypadku zmusiÅ‚y Harkera do ucieczki (patrz rozdziaÅ‚ 7.). Powyższy fragment pod- kreÅ›la również, jak ważne dla wampira jest spoczywanie w ojczystej ziemi. W swojej serii historycznych powieÅ›ci grozy pisarka Chelsea Quinn Yarbro której wiele osób przypisuje zrewolucjonizowanie romansu wampirycznego przedstawiÅ‚a wyjÄ…tkowy sposób, w jaki jej bohater wampir hrabia Saint Germain i jego podwÅ‚adni zachowywali kontakt ze swoimi korzeniami. Zamiast spać w ojczystej ziemi, nosili jÄ… w ukrytym schowku w obcasach swoich butów (patrz rozdziaÅ‚ 13.). W tradycji wampirycznej ważne jest również pojÄ™cie poÅ›wiÄ™conej ziemi, zwiÄ…zane poczÄ…tkowo wyÅ‚Ä…cznie z obrzÄ™dami religijnymi chowaniem zwÅ‚ok w ziemi uwa- żanej za Å›wiÄ™tÄ…, na przykÅ‚ad przy koÅ›ciele. Ta praktyka jest najbardziej typowa dla katolicyzmu i ma o tyle duże znaczenie, że zmarli z pewnych okreÅ›lonych przyczyn, na przykÅ‚ad samobójcy, uważani sÄ… za niezasÅ‚ugujÄ…cych na pochówek w poÅ›wiÄ™conej ziemi. W przypadku wampirów ojczysta ziemia może oznaczać ziemiÄ™ z kraju ich pochodzenia lub tÄ™, w której zostaÅ‚y pierwotnie pochowane. OczywiÅ›cie gdyby zostaÅ‚y pochowane w poÅ›wiÄ™conej ziemi, rodzi to problemy, ponieważ wampir nie może jej tolerować. To dylemat zapoczÄ…tkowany przez Brama Stokera, który dowodziÅ‚, że wampir nie musi spać w trumnie, jednak potrzebuje podÅ‚oża z ojczystej ziemi. Wiele wczesnych wampirów literackich korzystaÅ‚o z tej praktyki, jednak nie wszystkie. Ani sir Francis Varney stworzony przez Jamesa Malcolma Rymera, ani lord Ruthven Polidoriego, ani Lestat i inne wampiry stworzone przez Anne Rice nie potrzebowaÅ‚y trumny czy ojczystej ziemi. Van Helsing mógÅ‚ zgromadzić swój oddziaÅ‚ pogromców wampirów i wyruszyć na poszukiwanie Draculi, wiedzÄ…c, że bÄ™dzie mógÅ‚ go znalezć w jednej z pięćdziesiÄ™ciu wypeÅ‚nionych ziemiÄ… skrzyÅ„, w któ- rych można byÅ‚o umieÅ›cić kawaÅ‚ki hostii, przez to czyniÄ…c je bezużytecznymi dla wampirów. Dla niektórych wampirów w tradycji ludowej ojczysta ziemia byÅ‚a koniecznoÅ›ciÄ…, a zmieniajÄ…ce swojÄ… postać wampiry mogÅ‚y siÄ™ wydostawać z grobu poprzez niewielki otwór w ziemi. WiÄ™kszość współczesnych wampirów obywa siÄ™ jednak bez trumny czy ojczystej ziemi. 94 ROZDZIAA 8. Charakterystyka wampirów NADNATURALNE ZDOLNOÅšCI JeÅ›li chodzi o wyglÄ…d, wampiry bez wÄ…tpienia onieÅ›mielajÄ…. MogÄ… też posiadać różne nadludzkie zdolnoÅ›ci. Wampir, który wyewoluowaÅ‚ z Draculi, ma niektóre tego typu przymioty, jak na przykÅ‚ad ogromnÄ… siÅ‚Ä™, niezwykÅ‚Ä… zwinność, doskonaÅ‚y wzrok, wÄ™ch i sÅ‚uch, umiejÄ™tnoÅ›ci hipnotyczne i zdolność do przyjmowania różnych ksztaÅ‚tów. Kolejne cechy wampirów pojawiaÅ‚y siÄ™ w nowszych filmach i książkach, w których wampiry potrafiÄ… lewitować, latać, stawać siÄ™ niewidzialnymi, podróżować w czasie, stosować telekinezÄ™, wywoÅ‚ywać pożary, wykorzystywać telepatiÄ™, doko- nywać samouzdrowienia, poruszać siÄ™ z ogromnÄ… prÄ™dkoÅ›ciÄ…, rzucać uroki, znosić Å›wiatÅ‚o sÅ‚oneczne, a nawet spopielać różne rzeczy. SiÅ‚a JednÄ… z typowych cech wampirów jest ich nadludzka siÅ‚a poÅ‚Ä…czona z niezwykÅ‚Ä… zwinnoÅ›ciÄ…. W koÅ„cu potrzebujÄ… tych cech, by móc pokonać swoje ofiary oraz po- gromców, i umknąć. W filmach wytwórni Hammer dość czÄ™sto można zauważyć, jak Christopher Lee ciska swoim przeciwnikiem przez pokój z siÅ‚Ä… kilkunastu mężczyzn. Bardziej współczesne wampiry, jak Blade, Violet w filmie Ultraviolet, Selene i jej podobni w Underworld, nie tylko posiadajÄ… niezwykÅ‚Ä… siÅ‚Ä™, lecz również potrafiÄ… skakać niczym postacie z Matrixa i dokonywać różnych akrobacji na ogromnych wysokoÅ›ciach i na ogromne odlegÅ‚oÅ›ci. Niektóre inne wampiry umiejÄ… nawet przez jakiÅ› czas przebywać w Å›wietle dnia, chociaż znacznie zmniejsza to ich moc. Dracula w powieÅ›ci Stokera potrafiÅ‚ chodzić po Å›cianach niczym Spiderman, co znalazÅ‚o swoje odbicie w filmie Dracula w reżyserii Coppoli. Wampiry z powieÅ›ci Lindy Lael Miller umiejÄ… podróżować w czasie, a najstarsze wampiry u Anne Rice mogÄ… latać lub jak w przypadku Akashy, Maharet i Mariusza, by wymienić tylko kilka z nich majÄ… destrukcyjnÄ… umiejÄ™tność spalania na popiół i unicestwiania przedmiotów nieożywionych lub innych wampirów. BiorÄ…c pod uwagÄ™ to, że tradycyjne wampiry to stworzenia nocy, które cechujÄ… siÄ™ ekstremalnym Å›wiatÅ‚owstrÄ™tem, logiczne wydaje siÄ™, że powinny one doskonale widzieć w nocy, znacznie lepiej niż zwykli Å›miertelnicy. Spory na temat widzenia wampirów pozostajÄ… nierozstrzygniÄ™te, jednak niektórzy wiążą je z doskonaÅ‚ym wzrokiem posiadanym przez nietoperze i wilki. Co wiÄ™cej, majÄ… one znacznie lepszy sÅ‚uch i wÄ™ch niż zwykli Å›miertelnicy. 95 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana Wampiry jako gatunek wciąż ewoluujÄ… w literackich i filmowych przedstawie- niach tematu, zmieniajÄ… siÄ™ też posiadane przez nie umiejÄ™tnoÅ›ci. Ze wzglÄ™du na wydÅ‚użajÄ…cÄ… siÄ™ listÄ™ wampirzych przymiotów i mocy muszÄ… pojawiać siÄ™ również nowe sposoby na zniszczenie ich. Na przykÅ‚ad w filmach z serii Underworld wampiry można zniszczyć dziÄ™ki ciekawemu wykorzystaniu ultrafioletowych pocisków, pod- czas gdy lykanie ginÄ… od kul wypeÅ‚nionych ciekÅ‚ym azotanem srebra. Jedyna rzecz, która zawsze ma ogromne znaczenie dla wampirów, to oczywiÅ›cie krew lub w nie- których przypadkach energia. Ponieważ daje im ona siÅ‚Ä™ życiowÄ…, wampiry muszÄ… zdobywać krew lub energiÄ™, w przeciwnym wypadku mogÄ… wszystko stracić. We krwi jest życie, a bez niej wampir traci siÅ‚y i może umrzeć z gÅ‚odu. MgÅ‚a W filmie Dracula z 1931 roku Mina Harker opisuje swojemu mężowi straszny sen, który miaÅ‚a: WydawaÅ‚o mi siÄ™, że pokój wypeÅ‚niÅ‚a mgÅ‚a. ByÅ‚a tak gÄ™sta, że ledwo wi- dziaÅ‚am Å›wiatÅ‚o lampki koÅ‚o łóżka, niewielkÄ… iskierkÄ™ w mroku. Potem zobaczyÅ‚am dwoje czerwonych oczu patrzÄ…cych siÄ™ na mnie i z mgÅ‚y wyÅ‚oniÅ‚a siÄ™ sinoblada twarz . W tym samym filmie Renfield opowiada o podobnym spotkaniu: Czerwona mgÅ‚a rozlaÅ‚a siÄ™ na trawniku, zbliżajÄ…c siÄ™ niczym pÅ‚omieÅ„. A potem on jÄ… rozdzieliÅ‚ i zobaczyÅ‚em, że byÅ‚y to tysiÄ…ce szczurów z oczami jarzÄ…cymi siÄ™ czerwono jak jego oczy, tyle że byÅ‚y mniejsze . Obydwie te sceny doskonale ilustrujÄ… pomysÅ‚, że Dra- cula posiada umiejÄ™tność przemieniania siÄ™ w mgÅ‚Ä™ jego siÅ‚a bierze siÄ™ częściowo z naszego lÄ™ku przed tym, czego nie możemy dokÅ‚adnie zobaczyć. Kto wie, co kryje siÄ™ we mgle? A co gorsza, jak Å‚atwo mgÅ‚a może przesÄ…czyć siÄ™ pod drzwiami lub przez niewielkie szczeliny i pÄ™kniÄ™cia! Termin sanguinarianin, wywodzÄ…cy siÄ™ od Å‚aciÅ„skiego sÅ‚owa sanguineus ozna- czajÄ…cego krwawy , krwistoczerwony lub gÅ‚odny krwi odnosi siÄ™ do osoby, która wierzy, że musi spożywać krew, by zachować zdrowie. Sanguinarianie to część alternatywnej subkultury wampirycznej, która praktykuje picie krwi (patrz rozdziaÅ‚ 19.). Zastosowanie mgÅ‚y jako zwiastuna zÅ‚a w Å›wiecie wampirów jest dość powszechne i byÅ‚o wykorzystywane zarówno w literaturze, jak i w wielu filmach. W książce Stokera przeklÄ™ty statek Demeter , który wiezie na pokÅ‚adzie wampira, zaczyna siÄ™ nurzać we mgle i sam Van Helsing potwierdza, że Dracula może przychodzić pod postaciÄ… mgÅ‚y, co wiadomo od kapitana statku, jednak obszar jej wystÄ™powania jest ograniczony, a wampir potrafi jÄ… wytwarzać jedynie wokół siebie. W Draculi 96 ROZDZIAA 8. Charakterystyka wampirów to Mina Murray najczęściej jest nÄ™kana przez mgÅ‚Ä™. W rozdziale 19., siedzÄ…c bez- pieczna w swoim domu, pisze, że we Å›nie, jak siÄ™ jej zdawaÅ‚o, widziaÅ‚a mgÅ‚Ä™, su- nÄ…cÄ… w kierunku domu z niemal dostrzegalnÄ… powolnoÅ›ciÄ… , lub wirujÄ…cÄ… mgÅ‚Ä™ wciskajÄ…cÄ… siÄ™ do jej pokoju i tworzÄ…cÄ… kolumnÄ™, u której szczytu migotaÅ‚o Å›wia- teÅ‚ko gazowej lampy, Å›wiÄ™cÄ…ce niczym czerwone oko 4. ByÅ‚ to ostatni raz, kiedy Mina widziaÅ‚a potwora w postaci mgÅ‚y. Nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że Stoker wykorzystaÅ‚ mgÅ‚Ä™ oraz pyÅ‚ jako dwie postacie, które mógÅ‚ przybierać Dracula. Jest to staÅ‚y Å›rodek używany w horrorach, jednak Stoker nie byÅ‚ jego pomysÅ‚odawcÄ…. W legendach i przekazach ustnych upiory czÄ™sto można byÅ‚o zidentyfikować poprzez nietypowy wyglÄ…d grobu lub różne ponure znaki. Objawem mogÅ‚y być niewielkie otwory widoczne w pobliżu miejsca pochówku, które mogÅ‚y wskazywać na to, że demon może przyjąć postać mgÅ‚y i swobodnie wychodzić z grobu oraz wracać do niego, nie poruszajÄ…c go. WpÅ‚yw na pogodÄ™ Wiele przesÄ…dów i rytuałów w historii dotyczy przewidywania lub kontrolowania pogody. Wystarczy pomyÅ›leć o taÅ„cach północnoamerykaÅ„skich Indian majÄ…cych sprowadzić deszcz, przesÄ…dach zwiÄ…zanych ze ÅšwiÄ™tem Matki Boskiej Gromnicznej 2 lutego (w Ameryce jest to DzieÅ„ Åšwistaka, w kilku krajach europejskich wierzono, że zwierzÄ™ta wychodzÄ… wtedy z nor sprawdzić, jaka bÄ™dzie pogoda) czy przekona- niu, że Å‚upanie w kolanie oznacza nadejÅ›cie mrozów. W Å›wiecie wampirów kontro- lowanie pogody ma jednak niewiele wspólnego z przesÄ…dami, po prostu Å›wietnie jest posiadać takÄ… nadprzyrodzonÄ… moc. Tak naprawdÄ™ to badania Stokera nad przesÄ…dami prawdopodobnie skÅ‚oniÅ‚y go do wzmiankowania, że Dracula mógÅ‚ wpÅ‚y- wać na pogodÄ™. UmiejÄ™tność ta pojawia siÄ™ w paru filmach, szczególnie wyraznie w Draculi Francisa Forda Coppoli. TAJEMNICE IMION Jak dowiedzieliÅ›my siÄ™ z rozdziałów 5. i 6., jest bardzo możliwe, że Bram Stoker natrafiÅ‚ na imiÄ™ Dracula, czytajÄ…c o Transylwanii i dowiadujÄ…c siÄ™ o WÅ‚adzie II i jego synu WÅ‚adzie Palowniku, zwanym DraculÄ…. Dracula, dosÅ‚ownie syn smoka , wy- dawać siÄ™ mógÅ‚ odpowiednim imieniem dla drapieżnej mitycznej istoty, która potrafi latać. Można siÄ™ też zastanawiać, czy to przypadek (nie wydaje nam siÄ™), że Van Helsing nosi imiÄ™ Abraham, którego skróconÄ… formÄ… Bram posÅ‚ugiwaÅ‚ siÄ™ sam Stoker (patrz rozdziaÅ‚ 4.). W kilku przypadkach wykorzystywane byÅ‚o imiÄ™ Alucard (to oczywiÅ›cie Dracula pisany od tyÅ‚u), jak na przykÅ‚ad w filmie Lona Chaneya Juniora z 1943 roku Syn Draculi, a także w Draculi A.D. 1972 i rysunkowej trylogii 4 Op. cit., s. 491 przyp. tÅ‚um. 97 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana Hellsing. Sheridan Le Fanu zastosowaÅ‚ podobnÄ… taktykÄ™ w stosunku do swojej lesbijskiej wampirzycy Carmilli, która znana byÅ‚a również jako hrabina Mircalla Karnstein. UBIÓR Wampiry w folklorze, literaturze i filmie majÄ… wiele cech wspólnych, jak również wiele ekscentrycznych i niezrozumiaÅ‚ych zwyczajów. Dla wielu z nas samo napo- mknienie o wampirze przywoÅ‚uje obraz tradycyjnego stroju wampira: czarnego sur- duta lub smokingu, czarnej peleryny, być może z drobnymi czerwonymi wstawkami, tak żeby nie skoÅ„czyć na liÅ›cie najgorzej ubranych autorstwa Richarda Blackwella. ZasÅ‚ugÄ™ za stworzenie tego obrazu Draculi można przypisać irlandzkiemu dra- maturgowi Hamiltonowi Deane owi i jego adaptacji powieÅ›ci z 1924 roku (patrz rozdziaÅ‚ 14.), zostaÅ‚ on jednak utrwalony przez wiele filmów, przede wszystkim przez DraculÄ™ z BelÄ… Lugosim. Niezależnie od tego, czy mówi siÄ™ o nim jako o hrabi, czy też ksiÄ™ciu, samo zaliczenie Draculi do arystokracji tak jak w przypadku wielu innych książkowych czy filmowych wampirów prowadzi do tego, że jego strój musi być odpowiedni dla przedstawiciela klasy wyższej. W koÅ„cu któż podejrzewaÅ‚by nienagannie ubranego wampira o to, że jest dewiantem uzależnionym od krwi? Potworna moda W literaturze, zwÅ‚aszcza w historycznej powieÅ›ci grozy i romansie wampirycznym, wampiry, od hrabiego Saint-Germaina do Lestata, zwykle ubierajÄ… siÄ™ w stroje z epoki, co zresztÄ… powinien zrobić każdy inteligentny nieumarÅ‚y, by nie wyróż- niać siÄ™ z tÅ‚umu. Niektóre wampiry jednak nie chcÄ… pÅ‚ynąć z prÄ…dem. Mariusz z powieÅ›ci Anne Rice na przykÅ‚ad ubiera siÄ™ w aksamit niezależnie od epoki. W fil- mie wampiry również noszÄ… niekiedy bardziej wyspecjalizowane stroje, szczegól- nie w filmach z pogranicza kina akcji. W serii Underworld Selene, grana przez Kate Beckinsale, jest niczym Å‚yk chÅ‚odnej wody w swoim czarnym, skórzanym, obcisÅ‚ym kombinezonie i dÅ‚ugim pÅ‚aszczu, który pÅ‚ynie za niÄ… w powietrzu niczym peleryna. W filmie Ultraviolet Mila Jovovich nawiÄ…zuje do swojego komiksowego alter ego dziÄ™ki gÅ‚adkim i obcisÅ‚ym strojom o identycznym kroju i różnokolorowych wÅ‚osach, które przywodzÄ… nam na myÅ›l postać Sydney Bristow z serialu Alias agentka o stu twarzach. Nawet Van Helsing nie pozostaÅ‚ obojÄ™tny na wpÅ‚ywy mody. W kinowym przeboju Van Helsing olÅ›niewajÄ…cy Hugh Jackman ubrany jest w strój, który przy- pomina nam nieco bohaterów Dzikiego Zachodu: czarny kapelusz i dÅ‚ugi czarny skórzany pÅ‚aszcz. 98 ROZDZIAA 8. Charakterystyka wampirów O co chodzi z tÄ… pelerynÄ…? JednÄ… z najbardziej rozpoznawalnych cech wampira, oprócz dÅ‚ugich zakrwawionych kłów, jest jego peleryna. Zwykle jest dÅ‚uga, czarna, czasem ma czerwonÄ… podszewkÄ™ i przywodzi na myÅ›l nietoperze skrzydÅ‚a. Jak już pisaliÅ›my wczeÅ›niej, wyposażenie Draculi w pelerynÄ™ jest pomysÅ‚em dramatopisarza Hamiltona Deane a, który bez wÄ…tpienia doszedÅ‚ do wniosku, że potwór okryty pelerynÄ… zrobi znacznie wiÄ™ksze wrażenie, wystÄ™pujÄ…c na scenie teatralnej i nie myliÅ‚ siÄ™. Peleryna staÅ‚a siÄ™ nieodÅ‚Ä…cznÄ… częściÄ… wizerunku Draculi, a Å›liski materiaÅ‚, z jakiego jest wykonana, pozwala mu poruszać siÄ™ z Å‚atwoÅ›ciÄ…. Peleryna doprowadziÅ‚a do stworzenia jednej z najbardziej charakterystycznych póz wampira, kiedy to zakrywa on pelerynÄ… swojÄ… twarz i gÅ‚owÄ™, by zupeÅ‚nie siÄ™ ukryć i roztopić w mroku. Ten wspaniaÅ‚y pomysÅ‚ zostaÅ‚ znakomicie utrwalony przez kreacjÄ™ Beli Lugosiego na scenie w 1927 roku i w filmie z 1931 roku. Dla tych czytelników, którzy obawiajÄ… siÄ™ nietoperzy wampirów: oto jeszcze jedna ciekawostka, która przyprawi Was o dreszcz. Poznajcie ćmÄ™ Calyptra thalictri, zwanÄ… również ćmÄ… wampirem. To nie żart. Mówi siÄ™, że potrafi ukÄ…sić czÅ‚owieka, na- peÅ‚niajÄ…c swój żoÅ‚Ä…dek jego krwiÄ… i zostawiajÄ…c opuchniÄ™ty i swÄ™dzÄ…cy Å›lad po ugry- zieniu. Bez wÄ…tpienia spray na owady może być pomocny w odstraszeniu tych wam- pirzych drapieżców. ZWIERZCE INSTYNKTY Wampiry i wampiryczne upiory pojawiajÄ…ce siÄ™ w ludowych opowieÅ›ciach to mie- szanka ludzi, zombie i różnorakich hybryd i mutantów. Pod wieloma wzglÄ™dami wampiry z folkloru sÄ… bardziej pierwotne, zdecydowanie bardziej animalistyczne w swoich sposobach polowania i zabijania ofiar niż wampiry, które pochodzÄ… od ludzi. Wampiry kojarzone sÄ… z wieloma zwierzÄ™tami, w tym kotami, psami, ptakami i rozmaitymi insektami, najczęściej jednak wilkami i nietoperzami. Wiele zwierzÄ…t może stać siÄ™ wampirami, lecz można je też niekiedy wykorzystać do walki z nimi. Konie na przykÅ‚ad nie chcÄ… przejść w pobliżu grobu wampira. Nietoperze Nie ma w tym nic dziwnego, że nietoperz wampir jest kojarzony z legendarnym krwiopijcÄ…, jest wrÄ™cz ku temu dobry powód. IstniejÄ… trzy gatunki nietoperzy z pod- rodziny Desmodontinae: Diaemus youngi (wampir biaÅ‚oskrzydÅ‚y), Desmodus rotundus 99 Wampiry. Historia z zimnÄ… krwiÄ… spisana (wampir zwyczajny) i Diphylla ecaudata (wampir sierÅ›cionogi). Nietoperze wampiry wystÄ™pujÄ… głównie w Ameryce Åšrodkowej i PoÅ‚udniowej oraz na poÅ‚udniu Stanów Zjednoczonych. SÄ… one niewielkie, majÄ… jednak przerażajÄ…cy wyglÄ…d zwiÄ…zany z ich nawykami żywieniowymi: potrafiÄ… siÄ™ poruszać w pozycji wyprostowanej, majÄ… duże oczy, bardzo ostre zÄ™by i dolnÄ… wargÄ™ z rozciÄ™ciem. Jak już wspominaliÅ›my, sposób polowania może przywodzić na myÅ›l wampira: nietoperze te wydzielajÄ… specjalnÄ… substancjÄ™ znieczulajÄ…cÄ…, przez co ofiara nie czuje, że jej skóra zostaje przeciÄ™ta. Åšlina tych nietoperzy zawiera antykoagulanty, dziÄ™ki czemu krew nie krzepnie, a wampir może siÄ™ nasycić. Nietoperze te, podobnie jak wampiry, muszÄ… pić krew regularnie, w przeciwnym wypadku szybko ginÄ…. Nietoperze pojawiaÅ‚y siÄ™ w legendach i ludowych opowieÅ›ciach od wieków, jednak to dopiero Bram Stoker wysunÄ…Å‚ je na pierwszy plan i uczyniÅ‚ sÅ‚awnymi, wykorzystujÄ…c je w powieÅ›ci Dracula, w której pojawiaÅ‚y siÄ™ w oknach Renfielda, Lucy i Harkerów. NastÄ™pnie nietoperze wykorzystano w filmie Dracula z BelÄ… Lugosim (wiele osób naÅ›miewa siÄ™ z tego, że nietoperze te poruszaÅ‚y siÄ™ szarpanymi ruchami niczym jo-jo) i staÅ‚y siÄ™ wkrótce jednÄ… z najtrwalszych ikon wampiryzmu. GÅ‚odny jak wilk W rozdziale 2. Draculi, gdy Jonathan Harker po przybyciu do zamku Draculi zasiada razem z nim przy stole, sÅ‚ychać w tle wycie wilków. W tym momencie demon ciem- noÅ›ci wypowiada chyba najbardziej znanÄ… kwestiÄ™ z powieÅ›ci: Niech pan posÅ‚ucha. To dzieci nocy. Cóż za wspaniaÅ‚a muzyka! 5. Nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że taka wypowiedz Å›cina krew w żyÅ‚ach byÅ‚a ona powtarzana w różnych wariantach w wielu miej- scach. Ta niemal pogodna uwaga Draculi zarazem oddaje hoÅ‚d ludowej tradycji wampirycznej oraz wskazuje na to, że on sam może przemieniać siÄ™ w wilka. Jednym z możliwych wyjaÅ›nieÅ„ tego, dlaczego niektóre osoby miaÅ‚y jakoby prze- mieniać siÄ™ w wilki, jest grzyb buÅ‚awinka purpurowa, pasożytujÄ…cy głównie na życie, jÄ™czmieniu i pszenicy. W Å›redniowieczu ze zbóż tych wypiekano chleb. Skutkiem ubocznym spożycia buÅ‚awinki purpurowej mogÄ… być konwulsje, psychoza i halu- cynacje. Eksperci spekulujÄ…, że spożycie zanieczyszczonego chleba może stanowić wyjaÅ›nienie likantropii, a nawet masowej histerii zwiÄ…zanej z procesami czarownic w Salem. 5 Op. cit., s. 428 przyp. tÅ‚um. 100 ROZDZIAA 8. Charakterystyka wampirów Podobnie jak czarownice, wampiry i wilkoÅ‚aki zawsze Å‚Ä…czono ze sobÄ… w opo- wieÅ›ciach ludowych, filmie i literaturze, przede wszystkim ze wzglÄ™du na ich umie- jÄ™tność zmieniania ksztaÅ‚tów, drapieżność i dążenie do przetrwania. W koÅ„cu wszystkie stanowiÅ‚y gatunki, na które polowano. SÅ‚owianie zinterpretowali grec- kiego vrykoÅ‚aka jako wilka (patrz rozdziaÅ‚ 2.). IstniejÄ… też historyczne przekazy na temat wilkoÅ‚aków, jak również opowieÅ›ci analizujÄ…ce przyczyny, dla których ludzi może dotknąć likantropia. Wystarczy powiedzieć, że najczęściej wystÄ™pujÄ…ce w cyr- kach i pokazach dziwolÄ…gów hybrydy ludzi i wilków to po prostu nadmiernie owÅ‚o- sieni ludzie. NIE BÓJ SI ZAA Jak wiemy z folkloru wampirycznego, istnieje wiele różnych mechanizmów, sposo- bów, rytuałów, przesÄ…dów, rodzajów broni i praktyk religijnych, które miaÅ‚y na celu uwolnić żywych od upiorów. Niektóre z tych Å›rodków odstraszajÄ…cych wciąż sÄ… przywoÅ‚ywane przez twórców filmowych, pisarzy i pojawiajÄ…cych siÄ™ nawet w dzi- siejszych czasach pogromców wampirów, mimo tego, że stosuje siÄ™ również nowe techniki walki z wampirami. W kolejnym rozdziale przedstawimy sposoby, dziÄ™ki którym bÄ™dziesz siÄ™ mógÅ‚ ustrzec napaÅ›ci wampira i co ważniejsze, dziÄ™ki którym można go zniszczyć. 101