MARGIT SANDEMO

DZIECI

SAMOTNOŚCI

Z norweskiego przełożyła

IZABELA KREPSZTUL-ZAŁUSKA

POL-NORDICA Publishing Sp. z o.o.

Otwock 1997

Przekład elektroniczny przygotował

JaWa

1

ANNA

Lekarz spojrzał współczująco na zamożnego kupca.

– Przykro mi, panie Wardelius. Pańska małżonka nie była wystarczająco silna.

Twarz kupca nie zdradziła ani bólu, który przeżywał, ani ogarniającej go bezsilności.

Stał przy oknie z widokiem na port w Bergen i patrzył na swoje trzy okręty handlowe.

Wydawały mu się teraz całkiem pozbawione wartości – jemu, który zawsze był tak dumny z

ich świetnie utrzymanych kadłubów i białych żagli.

– A co z dzieckiem? Co z chłopcem?

– Dziecko żyje. Ale... to dziewczynka.

– Dziewczynka?

Kupiec Wardelius mógł wreszcie nazwać swoje uczucia. Cały strach, z którym się

zmagał przez ostatnie godziny, rozpacz, żal – wszystko zmieniło się w ogromny zawód.

Położna uśmiechnęła się blado do kupca.

– Czy chce ją pan zobaczyć?

– Nie. Nie, to może poczekać.

Położna zawahała się.

– Dziewczynka... trochę ucierpiała podczas porodu. Chyba trzeba ja szybko ochrzcić.

Jeszcze tego brakowało, pomyślał Wardelius z niechęcią. Cóż, może tak będzie dla niej

najlepiej.

– Wezwij księdza – mruknął.

Położna ruszyła, lecz zatrzymała się w drzwiach.

– Jakie imię dać dziecku?

Te wszystkie imiona, nad którymi dyskutowali! Wszystkie były imionami dla chłopca.

Rzeczywiście, żona raz ostrożnie wspomniała, że przecież może urodzić się córka, ale on z

pogardą odrzucił taką możliwość. Imię dla dziewczynki? Ech, to bez znaczenia, przecież ona i

tak nie przeżyje. Wardelius wybrał pierwsze imię, które mu przyszło na myśl, i ruszył w

stronę drzwi. Należy mu się wreszcie chwila samotności ze swym bólem!

– Nazwijcie ją Anna – rzucił.

Anna, to małe, niechciane stworzenie, zaprzeczała wszystkim przewidywaniom.

Każdego ranka uparcie budziła się w swojej kołysce, aż wreszcie wszyscy zdali sobie sprawę,

2

że będzie żyła. Uśmiechała się do twarzy pochylających się nad nią, ale w odpowiedzi

otrzymywała jedynie współczujące westchnienia. W końcu zapomniała, jak się uśmiechać, i

stała się poważną istotką o wystraszonych, zdziwionych oczach.

Była jedynaczką, a mimo to miała dwie siostry, które dorastały razem z nią: Samotność i

Tęsknotę.

Gorzki smak samotności był dobrze znany także czworgu innym dzieciom. Żyli daleko

od siebie, tylko dwoje z nich się znało. Jednak dotkliwa samotność była im wszystkim

wspólna.

3

OBRAZKI Z LAT DZIECIĘCYCH

1. PASTUSZEK

Zza niebieskoczarnych gór słychać było coraz głośniejsze grzmoty. Jeszcze ostrzej

popędził owce. Wreszcie ujrzał połyskujące w świetle błyskawic dachy swej wioski. Dopiero

wtedy nieco się uspokoił i pozwolił sobie i zwierzętom na odpoczynek. Był przecież tylko

małym chłopcem... Z trudem udało mu się spędzić stadko tego wieczora i dlatego zaskoczył

go zmrok. Bał się ciemności, bo wtedy wychodzą złe moce, tak mówią wioskowi starcy. Bał

się też burzy, bo jej nie rozumiał. A w tej leśnej dolinie, którą szedł, pojawiały się w nocy

dzikie zwierzęta. Dlatego widok wioski tak bardzo podniósł go na duchu. Na pewno już

czekają. Może wyjdą po niego? Popędził owce, które z przyzwyczajenia skręciły w ścieżkę

wiodącą z doliny do wioski i już same przyspieszyły.

Złociste kwiaty wydawały się prawie białe w ciemności, wiosenne zapachy oszałamiały.

Nagle chłopiec się zatrzymał. Zwierzęta pobiegły w stronę zabudowań, lecz on nadal

stał, wsparty o pasterski kij.

Z głębi doliny, którą właśnie opuścił, dochodziły dziwne dźwięki. Nie były odgłosami

wydawanymi przez zwierzęta, to było coś innego. Cicho i szybko szło w tym samym

kierunku, co on i owce. Słyszał bicie swego serca i drżący oddech. Czy to złe moce, które

chciały go pochwycić – tego, który zuchwale ośmielił się przebywać po zmroku poza

domem? Próbował poruszyć się, uciekać, lecz nie mógł. Strach przygwoździł mu stopy do

ziemi. To „coś” dotarło już do miejsca, w którym ścieżka opuszczała dolinę. Było tak ciemno,

z drzewa rosły tak gęsto, że nie mógł...

W tym momencie długotrwała błyskawica rozświetliła las. Ujrzał wtedy widok, którego

już nigdy nie miał zapomnieć.

Grupa wielu ludzi minęła jego ścieżkę i podążyła dalej na południe. Słyszał skrzypienie

wozów i głuche stąpnięcia końskich kopyt. Było coś przytłaczającego i majestatycznego w tej

milczącej procesji. Chłopcu zdawało się, że jest to jakby orszak żałobny dawno umarłego

króla. Znów zapadła ciemność, grzmot przetoczył się po niebie, a on nadal wyraźnie słyszał

wędrowców. Gdy rozbłysła kolejna błyskawica, ujrzał, że już się oddalają. Nie zauważyli go,

ukrytego pomiędzy drzewami przy ścieżce. Chłopiec miał wrażenie, że widział wielu

4

mężczyzn, kobiety, dzieci i zwierzęta. Szczegółów strojów nie rozróżnił w tych krótkich

chwilach jasności, poza tym że były obszerne i ciemne, jakby grupa chciała pozostać

niewidoczna.

Jeszcze przez chwilę docierały do niego odgłosy kroków i skrzypienie kół. Wkrótce

cisza ogarnęła las. Kwiaty pachniały jeszcze intensywniej niż przedtem, jakby wzmocnione

tym widokiem.

Ocknął się dopiero na wołanie. To był głos ojca. Po chwili jego postać wyłoniła się z

mroku.

– Gdzie byłeś, chłopcze? – spytał surowo, zaniepokojony. – Już mieliśmy iść ciebie

szukać, gdy wróciły owce.

Chłopiec nie odpowiadał.

– No? Co się stało? – naciskał ojciec.

Wargi nie chciały się poruszać, sparaliżowane przeżytym strachem i napięciem.

– Zgubiłem kilka jagniąt. Długo ich szukałem.

– Masz jakiś dziwny głos?

– W lesie w nocy jest strasznie...

– Widziałeś albo słyszałeś dzikie zwierzęta?

Po dłuższej chwili chłopiec odpowiedział:

– Nie. Nic nie widziałem.

Ojciec położył dłoń na jego ramieniu. Niepewnym głosem zaproponował:

– Pospieszmy się lepiej do domu, do matki. Wiesz, jak kobiety łatwo się denerwują. A

jutro nie będziesz pasł owiec sam. Poślemy z tobą kogoś starszego.

– Ojcze... – spytał chłopiec z wahaniem – co jest tam dalej na południe? Jak się idzie w

dół doliny?

– Przecież wiesz dobrze. Nic!

– Nic?

– Nic. Tylko skalna ściana. Kiedyś, dawno temu, na jej szczycie był klasztor i kilka

domostw. Został zbudowany przez bardzo stary zakon szukający odosobnienia. Nie wiadomo,

jak dostali się na półkę z drugiej strony góry, gdzie w dole płynie rzeka. Podobno zaraza

szalejąca tu kilkaset lat temu zabrała wszystkich: zakonników i chłopów. I odtąd nikt nie wie,

jak się tam dostać. Dlatego gdy pójdziesz na południe, natrafisz tylko na skalną ścianę, nic

więcej.

Chłopiec długo się zastanawiał. Odwrócił się w stronę wysokiej, stromej turni, ledwo

widocznej w ciemności.

5

– Można stąd zobaczyć klasztor?

Także i ojciec zatrzymał się i odwrócił.

– Gdy byłem mały, wydawało mi się, że przy dobrej pogodzie widzę sam klasztor albo

jakieś dachy. Ale to musiały być skały, klasztor leżał zwrócony raczej w stronę rzeki. A

teraz... widzę tylko górę. No chodź, już idą po nas!

Zakonnicy? Czy to mogli być ci zmarli zakonnicy, którzy raz jeszcze chcieli ujrzeć swą

siedzibę? A może to coś innego?

Od tego czasu chłopiec często wpatrywał się w płaszczyznę na szczycie i wydawało mu

się, że widzi coś, co mogło zostać zbudowane ludzkimi rękami. Wreszcie którejś nocy, gdy

znów wracał spóźniony, zobaczył w ciemności gwiazdę. Ale świeciła zbyt nisko i nagle

pomyślał, że to musi być światło! Migające światełko z okna gdzieś tam, na górze, na którą

nikt przecież nie mógł wejść!

Był za mały, żeby się pokusić o zbadanie tej tajemnicy. Nikomu też nie odważył się

powiedzieć, co widział. Nie wiedział, dlaczego, może czuł, że to coś świętego,

niewyrażalnego? A może ze strachu, że ukarzą go duchy, gdy zdradzi ich sekretną wędrówkę?

Pewnego dnia jednak, gdy owce pasły się w kotlinie, słońce przeświecało przez liście i

było ciepło i bezpiecznie, chłopiec ruszył ostrożnie rzadko używaną ścieżką w głąb doliny.

Pełen poczucia winy, niemal się skradał, uważając, aby nie stracić z oczu pasących się

zwierząt. Dróżka niknęła pomiędzy wysokimi drzewami. Chłopiec zwolnił. W końcu nie miał

odwagi iść dalej i zawrócił. Dostrzegł wtedy coś błyszczącego, co leżało w trawie. Na

moment zamarł, potem rozejrzał się i podszedł bliżej. Długo stał pochylony, zanim ostrożnie

dotknął tego połyskującego przedmiotu i podniósł go.

Nigdy jeszcze nie widział czegoś równie pięknego! Nie wiedział, co to może być.

Płaskie, bogato zdobione, lekko uszkodzone z jednej strony, dokładnie mieściło mu się w

dłoni. Chłopiec gładził to ostrożnie, aż w końcu włożył po znoszoną koszulę.

Wieczorem, leżąc w łóżku, obracał tajemniczy przedmiot w palcach, aż promienie

księżyca rozpaliły w nim tysiące błyszczących kryształków. Uśmiechnął się, zachwycony.

Kilka dni później zdarzyła się katastrofa. Ziemia, która w tych rejonach często się

poruszała, zadrżała i zamieniła wioskę w gruz i popioły. Wkrótce dotarli tu ludzie, aby zbadać

szkody i zająć się ocalonymi, wśród których był zrozpaczony, bezdomny chłopiec. Wzięli go

ze sobą.

6

2. CÓRKA KUPCA

Kupiec Wardelius zmiął list, który właśnie dostał od przyjaciela.

– Znowu syn! – rzucił niechętnie. – Wszystkim rodzą się synowie. A ja co? Tylko córka!

I żeby chociaż...

Zamilkł. Anna pochyliła głowę nad robótką. Znała już to na pamięć, ale ból za każdym

razem czuła taki sam.

Ojciec mówił dalej, chcąc zatrzeć wrażenie swoich słów:

– Muszę przewieźć towary nad Morze Śródziemne. Genua, Wenecja, Raguza,

Aleksandria... Ponieważ twoja ciotka umarła, a mój sługa pokładowy uciekł do konkurencji,

pojedziesz ze mną. Zajmiesz się gospodarstwem na okręcie i będziesz dbała o moje zdrowie.

Oszczędzę w ten sposób na dwóch służących, jednym dla ciebie tutaj i drugim dla mnie tam.

Anna spojrzała na ojca przerażona.

– Mam jechać? W świat?

– Tak. Skończyłaś przecież piętnaście lat, ciotka nauczyła cię już prowadzić dom. Odtąd

będziesz pływała ze mną. Tak będzie najprościej.

Kupiec Wardelius myślał czysto ekonomicznie. Nie lubił niepotrzebnych wydatków,

pewnie dlatego stał się tak bogaty.

Jego córka nadal siedziała i wyglądała, zamyślona, przez okno. Ogarnął ją strach.

Opuścić Bergen? Opuścić to, co znała, nie móc ukryć się w własnym domu? Wyjść do ludzi?

Poruszona, wstała i pokuśtykała do koszyka z robótką. Była drobną, bladą dziewczynką

o krzywych ramionach i krótszej jednej nodze. Podczas narodzin jej kręgosłup poniósł

nieodwracalne szkody. Po śmierci matki zajmowała się nią ciotka. Kupiec Wardelius dbał o

interesy i rzadko zwracał uwagę na córkę. Nie zauważał, że często siedziała zaczytana, nie

dostrzegał jej pędu do wiedzy ani tego, że wyrosła na mądrą i rozsądną istotę. Mogłaby wiele

osiągnąć, gdyby dziewczętom pozwalano studiować...

Ciotka, osoba miła, lecz pozbawiona wyobraźni, była zadowolona, gdy Anna zajmowała

się tymi głupimi książkami w bibliotece. Nie musiała wtedy brać jej na spacer i wstydzić się

ludzkich spojrzeń.

Anna drżącymi dłońmi zamknęła koszyk z robótką. Jej serce wypełniła mieszanina

strachu i podniecenia. Przerażała ją wizja opuszczenia bezpiecznego domu, ale ileż to razy,

siedząc w bibliotece, marzyła o zobaczeniu tych miejsc, o których czytała? I teraz miałaby

ruszyć w świat! Ona – Anna Wardelius, której ciotka przepowiadała życie w samotności! Z

7

pewnością zostanie starą panną, mówiła. Któż bowiem zechce taką jak ona?

3. WYSOKO URODZONY

– Szybko! Szybko na pokład! – szeptał gwałtownie ojciec, markiz di Ferro, w ciemności

nocy.

Mały Giovanni, w aksamitnym ubranku z białymi koronkami wokół nadgarstków i szyi,

rozglądał się ze zdziwieniem po weneckim porcie. Wokół rozlegały się ochrypłe głosy;

zapach smoły, lin, wodorostów i rybich resztek wiercił w nosie. Przed sobą widział okręt,

który miał ich przewieźć przez Adriatyk do Raguzy.

Matka przebiegła przez trap, jęcząc i narzekając, jej szerokie jedwabne spódnice

szeleściły i mieniły się w świetle latarni. Lokaje uwijali się, przenosząc ostatnie kosze i

skrzynie z rzeczami, które rodzinie udało się wynieść z pałacu.

Giovanni ostrożnie postawił stópkę na trapie, bał się, że ubrudzi buty. Ojciec popchnął

go do przodu i wszyscy znaleźli się na pokładzie. Odrzucono cumy i okręt cicho odbił od

brzegu.

– Zhańbieni! – narzekała matka. – Zhańbieni i bez pieniędzy!

– Zamilcz! – przerwał jej markiz di Ferro. – Nie jesteśmy całkiem bez pieniędzy. Mamy

trochę na przetrwanie jakiegoś czasu w Raguzie. Doża niedługo umrze, a wtedy wrócimy do

naszego pałacu w Wenecji i odzyskamy cześć.

– Jakim to sposobem? – wykrzyknęła przenikliwie jego małżonka, schodząc do mesy. –

Myślisz, że wenecka signoria tak szybko zapomni o skandalu?

– Cicho, kobieto, masz głos ostry jak siekiera – mruknął markiz ponuro.

– Nie, właśnie nie będę cicho! Byłam cierpliwa, gdy marnowałeś naszą fortunę na

hulankach ze swymi przyjaciółmi, ale tego ostatniego wybaczyć nie mogę. Młoda żona doży!

Jak mogłeś?!

Markiz di Ferro wysyczał: „Zamknij się, ty przeklęta babo”, ona jednak nadal krzyczała:

– Gdybyś chociaż miał tyle poczucia dobrego smaku, aby zachować dyskrecję! Ale nie,

musieliście dać się przyłapać! A teraz doża chce się zemścić. Zajął nasz pałac, a pełne chwały

nazwisko di Ferro wymazał ze Złotej Księgi Wenecji! – jej głos wzniósł się do rozpaczliwego

krzyku.

Mąż odparł gwałtownie:

8

– Bądź wdzięczna, że uratowałem nas przed żołdakami doży! Dziś w nocy mieli nas

zamknąć do więzienia, tak ostrzegł mnie przyjaciel. Ale teraz nas nie dostaną.

– A jak, myślisz, przyjmą nas w Raguzie? Te dzikusy, Dalmatyńczycy, nie za bardzo

lubią Wenecjan.

– Mam przyjaciół w Raguzie, pomogą nam na początku. Znają „Piękny las” bardzo

dobrze i pomogą nam stanąć na nogi.

– Jaki znów piękny las?

– Tak ci niewolnicy nazywają Raguzę. W ich barbarzyńskim języku to Dubrownik. Oni

boją się bardziej Turków niż nas, będą wiec po naszej stronie.

– Tak, ty na pewno możesz tak powiedzieć. Zaraz zaczniesz nadskakiwać ich żonom i

znów będziemy musieli uciekać.

Żadne z nich nie pomyślało o małym Giovannim, który przysłuchiwał się rodzicom,

zmęczony i przestraszony. Rozglądał się z obrzydzeniem po ciemnym wnętrzu okrętu i tęsknił

do swego ślicznego łóżeczka z jedwabną pościelą i do wspaniałych zabawek mechanicznych

wiszących pod baldachimem.

Postanowił, że kiedyś tam powróci. Odzyska wszystko, co ci głupi słudzy doży im

ukradli!

4. DZIEWCZYNKA, KTÓRA

NIE WIEDZIAŁA, KIM JEST

W dole urwiska bez przerwy huczała rzeka. Słyszała ją zawsze, stała się w końcu

częścią jej świata. Nie znała zresztą innego. Rzeka nigdy nie cichła, spieszyła z hałasem przez

szeroką dolinę. Po drugiej stronie góry był jedynie nieprzebyty, dziki teren.

I tak już miało pozostać. Jej świat składał się tylko z rzeki, pustkowia, góry, na której

żyli i domów na niej. Zielone łąki, zagajnik, małe poletka. Więcej nic nie znała.

Stara Marta weszła i, jak zwykle, dygnęła nisko.

– Podano do stołu.

Dziewczynka poszła za nią do jadalni, w której każdy dźwięk odbijał się od sklepienia.

Ciężkie, długie stoły nosiły ślady wieloletniego używania. Było tam miejsce dla co najmniej

pięćdziesięciu ludzi, na wapiennej podłodze pozostawiło swe ślady wiele par butów. A teraz

tylko ona i Marta ze swym starym mężem byli w tej Sali.

9

– Czy mogę potem wyjść się pobawić, Marto?

– Nie, moje dziecko, przecież nie masz z kim się bawić.

– Oczywiście, że mam! – zaprotestowało dziecko z naiwnym przekonaniem malującym

się w wielkich, ciemnobrązowych oczach. – Przecież jest Drago! Dlaczego tak długo tu nie

był? On jest miły i taki duży, i silny. Chcę, żeby tu przyszedł, Marto! Zaraz!

Staruszkowie wymienili spojrzenia.

– To... niemożliwe – niechętnie odrzekła kobieta. – Drago nie może już tu więcej

przychodzić.

Dziewczynka ze złością kopnęła stół.

– Ja chcę, żeby przyszedł! Chcę, chcę, chcę!!! Tu jest tak nudno, nie mam z kim się

bawić!

Starzec mruknął do żony:

– No, pozwól mu przyjść... To biedne dziecko jest takie samotne.

Marta westchnęła głęboko i cicho odpowiedziała:

– Ona nie jest już dzieckiem, mimo że nadal chce się bawić. On już nie powinien jej

widzieć.

Głośno rzekła:

– Drago ma dużo roboty.

Oczy dziewczynki pociemniały w zamyśleniu.

– Gdzie są wszyscy, Marto? Było nas kiedyś więcej: matka, ojciec, ciotka, wuj, ich

dzieci, służba... Co się z nimi stało? Czasami zdaje mi się, że jesteśmy tylko we czworo na

całej ziemi. Albo tylko my troje.

Marta obserwowała śliczną twarz dziecka.

– Nadal mieszka dużo ludzi i tu w domu, i na zewnątrz. Ale zachorowali i nie możemy

dopuścić tej choroby tutaj. Dlatego nie powinniśmy się z nimi widywać.

– Czy to niebezpieczna choroba?

– Tak, bardzo – odpowiedziała Marta poważnie.

– A czy Drago też jest chory?

– nie, Drago nie.

– To dobrze.

Dziewczynka znów zadumała się.

– Marto, kim ja jestem naprawdę?

Stara wstała gwałtownie.

– Dziwne pytanie – odrzekła niepewnym głosem. – Panienka dobrze wie, kim jest! A

10

mieszkamy tutaj, dopóki po nas nie przyjdą. Wtedy wrócimy.

Oczy dziewczynki rozbłysły.

– Wrócimy?! Dokąd?

– O tym porozmawiamy innym razem – obiecała kobieta i zaczęła z hałasem zbierać

talerze i sztućce.

Mała podeszła do okna i wdrapała się na szeroki parapet.

– Rzeka – wyszeptała do siebie. – Nienawidzę jej. Nienawidzę tej wielkiej, okropnej

samotności.

Gwałtownie, niemal ze szlochem, wciągnęła powietrze.

5. SAMOTNIK

Mój Boże, pomyślał, a jego młodą, zdradzającą wrażliwość twarz wykrzywił grymas

bólu. Mój Boże, obarczyłeś mnie zbyt dużą odpowiedzialnością. Było nas ponad

pięćdziesięcioro – i już połowy nie ma! Najpierw trzęsienie ziemi, a teraz to! Te wszystkie

groby, które wykopaliśmy! I nadal odchodzi jeden za drugim.

Jego wzrok powędrował w stronę długiego budynku na skraju osady. Ilu jeszcze tam

pozostało? Już nie liczę tych, których stamtąd wynosiłem. Jest tam Marta, jej mąż, jacyś

służący, ale oni? Ilu z nich jeszcze zostało? Czy jeszcze żyje dziewczynka, która z taką

ufnością traktowała mnie jak najlepszego przyjaciela? A może jedno z tych drobnych,

owiniętych w całun ciał było jej ciałem?

Jak długo jeszcze choroba będzie tu szaleć? Wydaje się, jakby minęły już miesiące, lata

całe, od kiedy nastała. Co z nami będzie, co ze mną? Czy jest przed nami jakaś przyszłość?

Oni mówią, że musimy czekać. Czekać na pomoc i na ten wielki dzień triumfu, kiedy

będziemy mogli wrócić. Ale ja nie mam czasu na czekanie. Jestem młody, moje życie ucieka.

Ale jestem też odpowiedzialny za tych ludzi. Spada na mnie coraz większa odpowiedzialność,

wkrótce będę ostatnim, którego nie zaatakowała choroba, ostatnim młodym i silnym. Czuję

się jak złapany w pułapkę. I tak przecież jest. To pułapka bez wyjścia.

Poszedł żąć zboże. Robił to sam, nikt już nie był w stanie mu pomóc.

Daleko w dole huczała rzeka. Ileż to razy stawał na skraju urwiska i marzył, żeby

starczyło mu odwagi na ten skok ku wolności! Ale to by się nie udało. Brzeg urwiska jest

nierówny, zanim doleciałby do wody, z pewnością by się zabił. A poza tym przecież nie mógł

11

zostawić ich na pastwę losu...

Ojcze niebieski! modlił się. Coś musi się zdarzyć, zanim nie będzie za późno! Ktoś musi

tu dotrzeć! Ale skąd miałby znać drogę?

Wszystkie te epizody nie rozegrały się jednocześnie, mogły dzielić je lata. Były tylko

częściami łamigłówki, a mimo to kształtowały młode, niedojrzałe charaktery na różne

sposoby. W końcu jednak drogom bohaterów dane będzie się skrzyżować, a wtedy te

elementy, dopasowane do siebie, utworzą całość.

RAGUZA

Markizowi di Ferro nie poszło zbyt dobrze w Raguzie. Owszem, otrzymał dom i pomoc

od przyjaciół, lecz wciąż nie mógł przeboleć, że on, jeden z notabli weneckich, siedzi teraz na

prowincji. Jego wyniosłość odstraszała ludzi nawet początkowo życzliwie do niego

nastawionych. Ani on, ani jego żona nie byli zadowolenie z nowych warunków życia. Mały

Giovanni rósł w atmosferze przesyconej myślami o zadośćuczynieniu i zemście, marzeniami

o utraconym blasku bogactwa – i ciągłymi kłótniami rodziców.

Nie upłynęło jeszcze wiele miesięcy od ich przybycia do Raguzy, gdy przedziwne

pogłoski doszły ich uszu. Mówiono o serbskich awanturnikach i poszukiwaczach szczęścia

włóczących się po mieście i zadających dziwne pytania, o tureckich żołnierzach w przebraniu,

rozsyłanych przez sułtana. Byli wszędzie, czujni, nadsłuchujący uważnie i cierpliwie.

Giovanni dowiedział się wkrótce, o co chodzi. W mieście rozeszła się pogłoska, albo

raczej legenda, o zaginionym skarbie Serbów. Markiz z oczami płonącymi szaleńczym

zapałem opowiadał o niej rodzinie podczas obiadu.

– Na to właśnie czekaliśmy! – wykrzyknął. – To jest znak od Boga! Gdy ten skarb

będzie mój, wykupię połowę Wenecji!

– Dobrze, dobrze... – mitygowała go żona kwaśno.

– No, może nie połowę, ale na pewno pałac di Ferro. Z takim majątkiem będziemy mieli

zapewnione miejsce w najbliższym otoczeniu doży. Jest już nowy doża – dodał szybko, chcąc

uniknąć tyle razy już słyszanych wyrzutów.

Kobieta westchnęła cicho. Cudowny sen o odzyskanym poważaniu, nie mówiąc już o

pałacu i bogactwie, miałby się ziścić?

12

– Nie masz jeszcze tego skarbu – przypomniała mu spokojnie – i nic o nim nie wiesz.

– Ja nie wiem? Ja, który łowiłem każde słówko o nim?

Markiza spytała sucho:

– No to gdzie on jest?

– No cóż... Wiadomo tylko, że zniknął bez śladu jakiś czas temu. Mówi się, że gdy

Turcy podbili Serbię po bitwie na Kosowym Polu w tysiąc trzysta osiemdziesiątym

dziewiątym roku...

– Przecież to ponad trzysta lat temu! Co to ma...

– Czy mogłabyś mi choć raz nie przerywać?! Wtedy niemal całkowicie wybito szlachtę

serbską. Pozostali tylko jeńcy wzięci do tureckiej niewoli. Niektórym jednak udało się uciec i

ukryć w górach, w rejonach graniczących z krajem Skipetarów.

– A to kto znowu?

– Jak tu można rozmawiać z kimś tak zupełnie niewykształconym? – westchnął markiz

di Ferro, uważający siebie za osobę niezwykle oczytaną. – Turcy zwą ich Arnautami, Grecy –

Ilirami, my – Albańczykami, a oni sami – Skipetarami, synami orła. Wśród tych, którym

udało się uciec, byli krewni samego przywódcy Serbów. Zdaje mi się, że tytułowano go

carem. Wzięli ze sobą rodowy skarb i zniknęli wraz z nim. Wydawało się, że odszedł w

zapomnienie. Ale, o czym mogłabyś wiedzieć, o ile byś miała odrobinę rozeznania, Turcy

zawsze starali się ujarzmić ludność tych dzikich okolic. W tym roku wyprawili się zbrojnie na

Dalmację, Czarnogórę i Raguzę. No i w małej nadgranicznej wiosce odkryli coś niezwykłego:

ślady panicznej ucieczki dużej grupy ludzi. Po długich przesłuchaniach – na ile znamy

Turków, także po torturach – wyszło na jaw, ze byli to krewni książęcego rodu Nemanjiciów,

żyjący niczym królowie w tej górskiej wiosce. Podobno mieli ze sobą ten legendarny skarb,

chociaż mieszkańcy wioski nigdy go nie widzieli. Wszystkie ślady wskazywały, że grupa

musiała uciec na południe. Na północ, w kierunku środkowej Serbii, nie mogli iść, gdyż jest

całkowicie pod władzą turecką. Dlatego i Serbowie, i Turcy szukają teraz w Raguzie.

– Tej rodziny książęcej?

– Nie, na co im ona? Nie należą do głównego rodu, są tylko krewnymi zamordowanej

rodziny cara. Żyli w spokoju, nikomu nie wadząc przez te wszystkie lata, pewnie już

częściowo przemieszani z ludnością tubylczą. Nie, oni szukają tego przeogromnego skarbu,

złota i klejnotów.

– Nikt go przecież nie widział. Skąd wiadomo, że nadal istnieje? Może tylko w ludzkiej

wyobraźni?

–O, nie, istnieje na pewno! Według mnie szlachta serbska żyła przez wszystkie lata

13

marzeniami o odzyskanej wolnej Serbii, rządzonej przez tę gałąź starego sodu książęcego.

Tak w każdym razie mówią w tej małej wiosce.

– Tak, tego rodzaju marzenia na pewno nie są ci obce – rzuciła kwaśno żona i nałożyła

sobie na talerz nieco tego obrzydliwego miejscowego jedzenia, do którego wciąż nie mogła

nabrać zaufania. – Duża grupa, powiadasz? Musieli się nieźle urządzić w tej wiosce. Ilu ich

było?

– Z rodzinami i służbą około pięćdziesięciu.

– I zginęli bez śladu? Pewnie ich Turcy złapali.

– Bzdury! Turcy też ich szukali. Czyżbyś nie widziała ludzi sułtana?

– Ja nic nie widzę, zamknięta w tej norze! A jakże to zamierzasz odnaleźć ten skarb?

– Mam plan. Uzbroję całą służbę, pojadę w stronę tej wioski, a stamtąd dalej po śladach.

– Wielu już pewnie tak próbowało.

– To byli idioci, na tym polega różnica.

Kilka dni później wyruszył z Raguzy na północ bogaty orszak, wiedziony przez markiza

di Ferro. Daleko nie ujechali. Arogancja markiza drażniła wszystkich, z którymi się spotkał.

Szybko się z nim załatwiono: konie i rzeczy zabrano, a ludzi wycięto w pień. Giovanni i jego

matka dowiedzieli się o śmierci markiza di Ferro zaledwie tydzień od jego wymarszu.

Gorączka poszukiwania skarbu wygasła równie szybko, jak wybuchła. Turcy i Serbowie

zniknęli z Raguzy, a cała sprawa poszła w zapomnienie. Lata mijały, Giovanni dorastał.

W dalszym ciągu dochodziło do walk pomiędzy Turkami a ludnością zamieszkującą

góry, lecz nie zagrażały one Raguzie. do miasta docierały tylko pogłoski o zaciętym,

milczącym oporze ze strony Serbów, Czarnogórców, Albańczyków, Chorwatów i

Dalmatyńczyków – i o ich legendarnym bohaterze, Stefanie z Czarnogóry, w którym

pokładali całą nadzieję. Ale cóż miałby zdziałać samotny mężczyzna z garścią biednych

chłopów wobec przeważającej siły Turków?

W roku 1701 Giovanni skończył dwadzieścia osiem lat. Był przystojnym mężczyzną o

pociągłej arystokratycznej twarzy, szczupłych, długich dłoniach i nieco chłodnym spojrzeniu.

Jego skóra miała odcień oliwkowy. Rzęsy były tak czarne, że obramowywały oczy

niczym u egipskiego faraona. Usta zgrabne i pełne, nos prosty, jakby wyrzeźbiony z kości

słoniowej. Kruczoczarne, lekko kręcone włosy sięgały ramion. Nosił także wąską,

wypielęgnowaną bródkę, która przydawała mu diabolicznego wyglądu.

Giovanni di Ferro nie ożenił się. Był typem samotnika, choć w istocie jego samotność

miała swe źródła w pysze, która nie pozwalała mu zejść do poziomu niższych sfer. Marzył

jedynie o odzyskaniu władzy i majątku.

14

Pewnego dnia zdarzyło się jednak, że gnany wewnętrznym niepokojem Giovanni

zaszedł do jednej z gospód w Raguzie i pozostał tam dłuższy czas. Czy to przez przypadek,

czy też odczuł silniej swoją samotność po kilku szklanicach wina, w każdym razie wdał się w

rozmowę ze starszym kupcem, Norwegiem, którego okręt stał w Raguzie.

Czasami zdarzało się, że Giovanni wypił o kilka kieliszków za dużo. Przebywanie w

domu z wiecznie narzekającą, pogrążoną w apatii i próżnych marzeniach matką było nie do

zniesienia.

Tego wieczoru wylał swe żale przed norweskim kupcem.

– Czuję, że marnuję się w tym mieście – wzdychał. – Pewnego dnia, kilka lat temu,

przeprawiłem się do Wenecji, aby zobaczyć mój rodzinny dom. Wpatrywałem się w niego

całymi godzinami. Mieszkają tam jacyś ludzie, starzy, pewnie wkrótce umrą. Wiem, że

mógłbym odzyskać pałac, gdybym tylko miał pieniądze.

Kupiec pociągnął łyk wina z wysokiego kubka.

– Mnie gryzie coś przeciwnego. Pieniędzy mam więcej niż dość, ale nikt ich nie

przejmie. Mam jedną jedyną córkę, ale jest kaleką i pewnie nie przysporzy mi żadnego

wnuka, który dziedziczyłby po mnie. Któż by zechciał taką kobietę?

Giovanni di Ferro zamilkł. Siedział, zamyślony, i słuchał zwierzeń kupca. Norwegia?

Gdzie to jest? Czy to nie jakieś barbarzyńskie państwo wasalne Danii?

– Co się stanie z moją firmą, gdy umrę? – narzekał kupiec. – Przecież nie mogę

zostawić jej kobiecie! Choć muszę przyznać, że Annie, mojej córce, zdarzają się przebłyski

rozsądku.

W rzeczywistości to Anna kierowała firmą – dyskretnie i mądrze, tak aby ojciec nie

poczuł się odsunięty. Starość i właściwe jej rozkojarzenie sprawiały, że Wardelius nie

dostrzegł, iż bez pomocy córki nie dałby sobie rady. Poza tym duma nie pozwalała mu

przyznać, jak wielkie znaczenie miała praca Anny. „Kobieta to balast, który my, mężczyźni,

musimy wlec ze sobą”, mawiał, gdy nachodziła go chęć na żarty. Wierzył święcie, że Anna

tylko gotuje, dba o ubranie, sprząta kajutę i pilnuje, aby brał o czasie lekarstwa na

dokuczający mu żołądek. Że robiła więcej, nigdy

przez myśl mu nie przeszło.

– Ile lat ma pańska córka? – spytał od niechcenia Giovanni, patrząc spod

półprzymkniętych powiek.

– Dwadzieścia siedem. Dużo ponad wiek odpowiedni do zamążpójścia. Straciłem już

nadzieję na wnuka.

Giovanni zamilkł. Ledwo słuchał opowieści kupca o koniunkturze na norweskie towary

15

w krajach śródziemnomorskich i o sposobach targowania się ze wschodnimi kupcami, aby się

nie dać oszukać. W końcu odezwał się:

– Chętnie obejrzę pański statek, panie Wardelius.

Jednocześnie – daleko, daleko od Raguzy – ten najbardziej samotny z nich wszystkich

stał i patrzył na swój szeroki nóż. W oczach malowała mu się bezbrzeżna rozpacz.

Marta umiera, myślał. Marta wkrótce umrze i wtedy zostanę całkiem sam. Mimo że była

stara i trzymała się z dala ode mnie, była przecież człowiekiem! Po co mam dalej żyć? Nic nie

ma znaczenia. Nie mogę stąd odejść, muszę przeżyć tu całe życie, mając tylko gwiazdy i

polne kwiaty za towarzyszy. Harować, aby zdobyć pożywienie? Po co?

Nóż... Gdy Marta odejdzie na zawsze... Nie mogę jej jeszcze opuścić.

Podniósł głowę i patrzył na szare chmury pokrywające niebo. Nie czuł nawet deszczu,

osiadającego mgiełką na twarzy.

– Boże! – wykrzyknął z rozpaczą. – Jeszcze jestem młody. Ale lata mijają, każdy rok

równie twardy i gorzki.

Był samotny już wiele lat swego dorosłego życia. Odczuwał niewypowiedzianą

tęsknotę, nawet sam jej w pełni nie rozumiał. Wiedział tylko, że tęskni za istotą ludzką. za

kimś, kogo mógłby dotknąć, pogładzić, przytulić...

Czyżby nigdy nie miał tego doświadczyć?

ŚLUB

Anna Wardelius stała oparta o reling i obserwowała hałaśliwe portowe życie. Nadal

trwała energiczna odbudowa Raguzy po trzęsieniu ziemi, które nawiedziło miast w roku

1667, burząc ponad połowę budynków. Anna, jak zwykle, ukryła się nieco w cieniu. Ojciec

nie lubił, gdy się pokazywała, sama zresztą też wolała trzymać się z dala od pełnych niechęci

spojrzeń. W pełni akceptowała swoją samotność.

Nagle dostrzegła ojca. Szedł z kimś. No tak, to się często zdarzało, wszędzie miał

znajomych.

Ale ten człowiek był inny. Anna, która w takich przypadkach miała nakazane dyskretne

wycofanie się, pozostała na miejscu, nie mogąc oprzeć się zachwytowi. Cóż za niezwykle

piękny mężczyzna! Jaka dumna sylwetka! Te czarne oczy w twarzy jak z kości słoniowej,

16

drwiąco wydęte usta, dumny podbródek...

Weszli na pokład. Anna ocknęła się dopiero, gdy zirytowany ojciec dał jej znak „znikaj

stąd”.

Posłusznie zaczęła przesuwać się wzdłuż relingu.

Wtedy rozległ się głos niezwykłego gościa:

– Czy to pańska córka? Czy mogę mieć zaszczyt ją poznać? – spytał po włosku.

– Ale ona... No cóż, Anno, pozwól do nas!

Nigdy jeszcze nie odczuwała swojej ułomności tak dotkliwie! Odwróciła się i z

wahaniem podeszła do mężczyzn, opierając się z całej siły o reling, aby zamaskować

utykanie. Nieśmiało podniosła wzrok ku czarnym oczom gościa.

Giovanni di Ferro przyglądał się jej z mieszanymi uczuciami. Mogło być gorzej,

pomyślał. Włosy miała jasne, o nieokreślonym odcieniu, bladą cerę i pospolitą twarz.

Ciekawe były w niej tylko oczy: wyrażały mądrość, łagodność i smutek. Ich szaroniebieski

kolor stanowił dla Wenecjanina, przyzwyczajonego do oczu czarnych lub piwnych, nawet

przyjemne zaskoczenie.

Cóż z tego, kiedy ciało było gorsze: drobne, krzywe, niezgrabne. Nie była to figura jego

marzeń! Anna musiała spuścić wzrok pod jego badawczym, natrętnym wręcz spojrzeniem. A

gdy Giovanni di Ferro pochylił się, aby ucałować jej rękę, gwałtownie poczerwieniała.

Musiała się opanować, aby jej nie cofnąć, wiedziała bowiem, że jest szorstka od ciężkiej

pracy na pokładzie. Woda z ługiem nie jest najlepsza dla delikatnych kobiecych dłoni... Mimo

to poczuła, jak fala gorąca przepływa przez jej ciało od dotyku jego ust.

Giovanni opanował pogardliwy grymas. To łatwy łup, pomyślał. Ale muszę najpierw się

dowiedzieć, ile stary gotowy jest dać. Jeżeli dziewczyna jest w ogóle warta mojej ofiary.

Wytrwałe zaloty Giovanniego, które nastąpiły potem, sprawiły, że Anna stała się jeszcze

bardziej niepewna niż zwykle. Osoba świadoma swych braków ma trudności z wyrażaniem

uczuć. Jest nieufna wobec partnera okazującego jej zainteresowanie, ponieważ sama nie

akceptuje siebie i nie uważa się za godną miłości. Jej zastrzeżenia mogą dotyczyć nie tylko

niedoskonałego ciała, ale nawet mało istotnych drobiazgów. A Annę Wardelius los przecież

potraktował po macoszemu. Bardzo dbała o swój wygląd, ale cóż to mogło pomóc, gdy ciało

było tak ułomne?

Najgorsze, że nie umiała określić swych uczuć do Giovanniego di Ferro. Był on

niezwykle przystojnym i szarmanckim mężczyzną, większość młodych dziewcząt widziałaby

w nim księcia z bajki. Czuła wielki zamęt: nie ośmielała się mieć nadziei, za to tym bardziej

17

odczuwała swoją ułomność. Tylko w marzeniach udawało się jej o tym zapomnieć i cieszyć

się, że Giovanni był tak miły i nadskakujący. Chowała każde jego słowo głęboko w sercu,

jakby do małego pamiętnika o złoconych brzegach, i w myślach otulała je dłońmi. Ale w

końcu wrodzony rozsądek zwyciężył i budziła się z marzeń.

Kupiec Wardelius nie ułatwiał bynajmniej sprawy, rozstrajając córkę dodatkowo swoim

zmiennym humorem. Jednego dnia mawiał:

– Markiz, pomyśl tylko, Anno! Rób, co możesz, aby go utrzymać, póki jest

zainteresowany.

A następnego:

– Łowca posagów! A o co, myślisz, mu chodzi? Na pewno nie o twoją osobę. Czy nie

widzisz, że on i jego matka żyją ze swoich przyjaciół? Pysznią się swym pochodzeniem, choć

nie są więcej warci niż kamienie, po których stąpają. Giovanni di Ferro marzy tylko o

odzyskaniu bogactwa i stara się przekonać innych, że ma jakąś pozycję w społeczeństwie.

Przychodzi do przyjaciół i pół pokornie, pół pogardliwie prosi ich o pożyczkę, którą rzekomo

zwróci po odzyskaniu swych dóbr i pozycji w Wenecji. Uznaje tę pomoc za rzecz oczywistą.

Przyjaciele jego i matki mówią o nich nieomal wstydliwie. Pamiętaj o tym, Anno, niech ci nie

zawróci w głowie swoimi pięknymi oczami i uwodzicielskimi słowami.

– Nigdy sobie nie wyobrażałam, ze on mnie kocha, ojcze – odpowiedziała cicho. –

Wolałabym właściwie, żeby nie był taki piękny. Przystojni mężczyźni napawają mnie lękiem,

bo mogąc mieć każdą kobietę, nie potrzebują takiej jak ja. Ale uważam, że jest miły i

uprzejmy, i to się liczy. Jest jedynym mężczyzną, który kiedykolwiek traktował mnie z

czułością i poważaniem. Mówi, że moje nieforemne ciało i utykanie są czymś nowym i

dodającym pikanterii. To go pociąga. Kłamie czy nie, ja potrzebuję takich słów, ojcze!

Kupiec westchnął ciężko.

– No dobrze, jeśli cię chce, nie będę się sprzeciwiał! Potrzebuję wnuków, a tytuł

markiza będzie bardzo pomocny w interesach. „Moja córka – markiza di Ferro”... To zrobi

wrażenie na klientach. Ale wierzyć mu nie mogę!

Zbliżał się dzień, w którym statek kupiecki Norwega miał opuścić port Raguzy i

powrócić na północ. Dlatego nie zdziwiło kupca Wardeliusa, że Giovanni di Ferro w poufnej

rozmowie oświadczył się o rękę Anny. Miał dla niego przygotowaną odpowiedź.

– Możesz, panie, przyczynić się do przybycia na świat mojego wnuka – odrzekł – a to

wszystko, czego pragnę: dziedzica mojego małego imperium handlowego. Dlatego dostaniesz

ją, panie. Pod jednym wszakże warunkiem: masz być dla niej dobry! Anna jest zbyt poczciwą,

18

aby cierpieć za swoją ułomność. Może być dla pana większą podporą w życiu, niż teraz

przypuszczasz. Ja sam zbyt późno dostrzegłem, jakim jest wartościowym człowiekiem.

Szkoda, że to tylko kobieta, mogłaby skutecznie zarządzać moim interesem. Do końca

mojego życia, a nie będzie to już pewnie wiele lat, będę was czujnie obserwował i nie

pozwolę, aby stało się jej coś złego. Po mojej śmierci odpowiedzialność za jej los przejdzie na

ciebie, panie.

Były to zawstydzające słowa dla weneckiego arystokraty, lecz Giovanni przyjął je w

milczeniu. Umiał wiele ścierpieć, byle zdobyć kuszące bogactwa.

– Anna dostanie posag – obiecał Wardelius. – Będziesz mógł, panie, spłacić swój dług i

rozpocząć nowe życie jako człowiek wolny i godny szacunku. Potem już od ciebie zależy,

panie, jak potoczą się twoje losy.

A więc Wardelius wywęszył jego dług! Giovanni skłonił się lekko. Spojrzenie jego

czarnych oczu pozostało nieprzeniknione.

Zgodnie z życzeniem Giovanniego ślub był bardzo skromny, Wenecjanin nie miał

bowiem ochoty pokazywać się z tak nieciekawą panną młodą.

Anna musiała przejść na katolicyzm, ale jej ojciec, człowiek niezbyt religijny, uznał to

za czystą formalność. Dziewczynie wydawało się to wszystko tak nierealne, że nieomal nie

brała udziału we własnym ślubie. Była wręcz apatyczna; podczas ceremonii nie odważyła się

nawet spojrzeć na Giovanniego, wzrok miała wbity w czubki swych białych pantofelków.

Gdy już wszyscy powrócili na statek na przyjęcie weselne, Giovanni przeprosił

zebranych na chwilę i opuścił odświętnie przystrojony pokład. Załoga statku uczciwie

korzystała z okazji do świętowania. Wardelius pił ostro i nic już go nie mogło podnieść z

fotela. Giovanniemu udało się dyskretnie prześliznąć do prywatnej kajuty kupca. Wiedział, że

jego świeżo upieczony teść niedawno zmienił treść testamentu. Cichutko podszedł do

sekretarzyka. Na szczęście nie musiał długo szukać w szufladach. Pod podkładką do pisania

leżał prawie gotowy testament Wardeliusa.

Giovanni słyszał bicie własnego serca. Miał się wreszcie dowiedzieć, ile będzie wart w

przyszłości. Posag dziewczyny okazał się wspaniały. Otrzymali między innymi okazały dom

przy rzece na przedmieściach Raguzy; sprzeda się go niedługo na wykupienie pałacu w

Wenecji. Jeżeli majątek miał się odpowiednio do posagu, Giovanni di Ferro nigdy już nie

zazna kłopotów materialnych.

Testament został sporządzony w dwóch językach: jednym całkiem niezrozumiałym,

pewnie norweskim, i serbsko-chorwackim. Ech, ten barbarzyński język, którego Giovanniemu

19

nigdy nie chciało się porządnie nauczyć! W Raguzie mieszkało tylu Wenecjan, że dawał sobie

doskonale radę z włoskim, jedynym przecież cywilizowanym językiem.

No tak, ale kilka słów zdołał jednak rozszyfrować. Z trudem przebrnął przez dokument,

składając fragmenty zdań, i poczuł, jak powoli ogarnia go zdziwienie, a potem wściekłość.

Nie mógł źle zrozumieć treści, mimo że nie znał większości słów.

Wszystko, absolutnie wszystko, a były to ogromne sumy, zostało przekazane przyszłym

synom Anny, w ostateczności córkom. Do czasu osiągnięcia przez dzieci pełnoletności

majątkiem miała zarządzać Anna, wspierana przez doradcę, Norwega. Gdyby Anna pozostała

bezdzietna, wszystko po jej śmierci miało przejść na dalekiego krewnego z Norwegii.

Ani słowa o nim, Giovannim di Ferro. A nie, tutaj! Bez jego nazwiska, lecz tylko:

małżonek Anny Wardelius... markiz... żadnego pełnomocnictwa... postanawiać... majątek i

złoto, albo... transakcje. On... sto talarów rocznie na użytek własny... jeżeli on na upomnienia

nie... być więcej wart...

Giovanni podniósł głowę. Ile to jest teraz sto talarów? Nie wydawało się dużo.

Zagotował się ze złości. Oszukany! Oszukany jak dziecko przez małego, śmiesznego,

norweskiego kupczyka i jego przebiegłą, brzydką córkę! Popamiętają go jednak! Giovanni di

Ferro nie pozwoli na takie potraktowanie!

„Być wart”? On miał być tylko tyle wart? Czyż nie był weneckim markizem? Któż miał

być więcej wart?

Wielkim wysiłkiem woli opanował gwałtowną żądzę zemsty i wszedł z powrotem na

pokład z obojętnym wyrazem twarzy.

Wieczorem, w świeżo umeblowanej sypialni, Anna szykowała się do pójścia spać.

Dzień wesela dobiegł końca i znalazła się sama z Giovannim w cichym domu.

Ręce jej się trzęsły, gdy wkładała cienką, wykwintną koszulkę na noc poślubną i wiązała

tasiemki okalające szyję. W lustrze dostrzegła siebie: bezbarwną postać przypominającą

ducha w tej jaśniejącej bieli. Otoczona ciemnoblond włosami twarz była nieprzyjemnie blada,

usta drżały.

W nagłym przypływie czarnego humoru zalśniły jej oczy. Weź się w garść, dziewczyno,

powiedziała w myślach do odbicia w lustrze, przecież nie idziesz na szafot!

Czy uda jej się zachować naturalnie? Czy będzie umiała uśmiechnąć się przyjaźnie do

niego, gdy nadejdzie? Nadal nie mogła w to uwierzyć: była żoną Giovanniego di Ferro, tego

aż nazbyt pięknego, nieosiągalnego mężczyzny! Przecież go wcale nie znała! Czuła się wobec

niego obco. Owszem, podziwiała go, lecz najchętniej na odległość.

20

Ale tej nocy na pewno wszystko się zmieni. Może zdobędzie tyle pewności siebie, że

odważy się określić, co czuje jej serce.

Sparaliżowana strachem, z trudem weszła na łóżko. Nie odważyła się położyć, tylko

siedziała wyprostowana, z dłońmi splecionymi na kołdrze, i czekała.

On nigdy nie będzie musiał żałować swej wspaniałomyślności, obiecywała sobie.

Z wdzięczności zrobi dla niego wszystko, uczyni jego życie prostym i jasnym, aby

nigdy nie gnębiły go troski.

Siedziała tak długo, że aż zaczęły ją boleć plecy. W domu panowała taka przyjemna

cisza... Dlaczego nie nadchodził? Znowu czekanie, czekanie, niczego nie rozumiejące

czekanie...

W końcu... trzaśnięcie drzwi. Zewnętrznych... I odgłos szybkich, oddalających się ulicą

kroków Giovanniego, które już rozpoznawała tak dobrze.

Wschodzące słońce, z trudem przeświecające zza ciężkich zasłon, zastało Annę leżącą i

patrzącą w sufit suchymi oczami. W końcu wstała i ubrała się. Powoli, ostrożnie złożyła swą

białą koszulę na noc poślubną, pogłaskała delikatnie jeden jedyny raz i ukryła najgłębiej jak

się tylko dało w pięknej komodzie podarowanej przez ojca.

Na co właściwie liczyła?

Ona, Anna Wardelius, ta brzydka i bogata dziewczyna?

WOTUM DLA ŚWIĘTEGO

Giovanni wrócił do domu dopiero w ciągu dnia. Nawet nie próbował się

usprawiedliwiać, tylko zajął się swoimi sprawami, nie spoglądając ani razu na żonę.

Anna usiłowała nie okazać, jak bardzo czuła się poniżona i zraniona. Nie miała przecież

do tego prawa, on i tak okazał się niezwykle szlachetny, dając jej swoje nazwisko. Jeśli chciał

wyjść, nie musiał jej przecież pytać o zgodę. Postanowiła być spokojna i miła tak jak zwykle.

Oboje zwracali się do siebie z uprzejmą rezerwą.

Poruszali obojętne tematy, gdy już naprawdę musieli coś powiedzieć, poza tym –

milczeli.

Zniknęły wyrażające zachwyt spojrzenia Giovanniego, drobne dowody miłości w formie

pospiesznych, delikatnych pieszczot. Anna rozpaczliwie usiłowała podtrzymać swobodną

atmosferę, lecz bez żadnej pomocy z jego strony.

21

Zjedli wspaniały obiad, a potem Giovanni zajął się swoimi książkami, ustawionymi w

stosy na półkach w bibliotece. Anna, której zaczęła ciążyć cisza, wzięła się za kartkowanie

jednej z nich. Napisano ją po włosku, ale Anna, po latach spędzonych na podróżach i

rozmowach z klientami ojca, znała wiele języków. Miała do tego zdolności, ku zdziwieniu

ojca. Płynnie znała serbsko-chorwacki, jako że Raguza była jednym z najczęściej

odwiedzanych przez nich portów.

Zatrzymała się na jednej ze stron.

– Co to jest za herb? – spytała nieśmiało.

Giovanni, choć niechętnie, musiał zwrócić na nią uwagę. Spędził noc w ramionach

dziewki, do czego, jak sam się przekonywał, miał pełne prawo. Mimo to czuł pewne wyrzuty

sumienia.

– Ten? Serbski. Herb starego rodu książęcego z Serbii. Dlaczego pytasz, pani?

– Znam go.

– Doprawdy? – zdziwił się Giovanni nieco pogardliwie. – Skąd?

– Widziałam go w bardzo dziwnym miejscu. – Przyjrzała się okładce książki. – O czym

ona jest?

– Należała do mojego ojca – odpowiedział, wzruszając ramionami. – Roił płonne

marzenia o odnalezieniu pewnego serbskiego skarbu i czytał wszelkie legendy na jego temat.

Te mrzonki pozbawiły go życia. Ale gdzie, pani, widziałaś ten herb? Na pokładzie? Przecież

nigdy nie opuszczałaś statku?

– Ależ tak, schodziłam na ląd w wielu portach. Musiałam tylko mieć kogoś z załogi do

ochrony. Lubię patrzeć na życie miejskie, chodzić do bibliotek i...

– Do bibliotek? Pani? Kobieta?

– Dlaczego nie? A ten herb pamiętam dobrze. Widziałam go tu, w Raguzie, w małym

kościółku. – Anna uśmiechnęła się i jej nieciekawa twarz stała się prawie ładna. – Nie

wiedziałam, że kobietom nie wolno wchodzić na chór. Stałam tam, z bliska oglądając obrazy

świętych i wota je otaczające. Nagle ujrzałam niezwykle piękny złoty przedmiot,

prawdopodobnie klamrę do ubrania. Umieszczone na niej klejnoty tworzyły herb. Bardzo to

pięknie wyglądało. Wkrótce jednak nadbiegł ksiądz i przegnał mnie stamtąd, przerażony.

Jestem pewna, że długo szorował podłogę, aby zmyć ślady mych niegodnych stóp.

Giovanni di Ferro wpatrywał się w nią przez dłuższą chwilę. W końcu powiedział:

– Nigdy nie wierzyłem w tę głupią legendę o serbskim skarbie. Ale, na Boga, przydałby

mi się teraz, gdy zostałem tak niecnie oszukany...

– Oszukany?

22

Giovanni zrozumiał, że dziewczyna może nic nie wiedzieć o testamencie ojca.

– Nieważne. Przez kogoś w Raguzie. Ale chętnie zobaczę tę klamrę. W którym była

kościele?

Anna w zapale zapomniała o doznanym poniżeniu i rzekła:

– Mogę cię tam zaprowadzić, panie.

Giovanni zdławił natychmiastową chęć odmowy. Nadal niechętnie myślał o

pokazywaniu się ludziom z kimś tak mało ważnym. Zrozumiał jednak, iż wcześniej czy

później musi to nastąpić, zwłaszcza że pewnie sam nie znalazłby kościoła w labiryncie

wąskich uliczek i zniszczonych domów Raguzy. Chociaż mieszkał tu już wiele lat, rzadko

wychodził do miasta; zbyt dużo było tam włóczęgów i innych ludzi z nizin, z którymi nie

życzył sobie kontaktów. Poza tym słabo znał język.

– Znasz, pani, tutejszy język?

– Tak, trochę.

Giovanni energicznie pokiwał głową i zadzwonił na służącego.

– Wyprowadź powóz!

To też był prezent od teścia.

– To pierwszy ślad legendarnego skarbu Nemanjiciów, o jakim słyszałem. Albo jego

nadal istniejącej części. Oczywiście to nie musi nic znaczyć, ale...

Anna skrycie obserwowała jego piękną twarz, dziwiąc się malującemu się na niej

poruszeniu. Giovanni był mistrzem w ukrywaniu swoich myśli.

Markiz di Ferro z nową nabytą godnością zajął miejsce w karecie. Przechodzącego obok

przyjaciela rodziny, który nieraz pomagał mu wyjść z opresji finansowych, zaszczycił jedynie

spojrzeniem. Znów był weneckim arystokratą, jednym z tych, których nazwisko powinno

znajdować się w Złotej Księdze miasta.

Właściwie to jestem teraz markizą, myślała Anna trochę zmieszana. Ale to tak mało

znaczy. Inne rzeczy liczą się o wiele bardziej... Znów poczuła dotkliwy smutek, lecz szybko

odsunęła go od siebie. Czyżby jeszcze się nie nauczyła znosić doznawanych przykrości?

Pojazd ruszył i Anna spojrzała na swój nowy dom. Wiedziała, że ojciec kupił go po to,

by nie musiała mieszkać razem z wiecznie narzekającą teściową, która została sama w

dawnym domu di Ferro w mieście. Był to jeden z warunków Wardeliusa.

Wkrótce zatrzymali się u bram miasta, dalej nie mogli już jechać. Stangret miał

poczekać przy powozie, a oni weszli do miasta przez bramę o murach grubych na sześć

metrów. Anna, starając się nie utykać, prowadziła męża przez ciasne zaułki, mijając wpół

zburzone domy, aż doszli na mały placyk, gdzie stał kościół.

23

Podeszli do wejścia. Anna zatrzymała się tam, zadowolona, że nie będzie już musiała

ukrywać swej ułomności.

– Najlepiej, jeśli tam nie wejdę. Nie trzeba ich niepotrzebnie drażnić – wyszeptała. –

Wotum, które widziałam, wisi na samej górze po prawej stronie. O ile się nie mylę, powinno

być obok tego złoto-zielonego obrazu przedstawiającego świętego...

– Świętego stojącego wśród owiec?

– Właśnie! Miejmy tylko nadzieję, że ten klejnot nadal tam jest.

Giovanni wszedł do środka, wysoki i piękny jak bożek. Anna spojrzała za nim, pełna

bólu, i odwróciła się szybko.

Promienie słońca padały na mały placyk i bezskutecznie usiłowały przeniknąć w ciasne

uliczki. Jakieś dzieci bawiły się w pobliżu, ich wesołe głosy odbijały się echem o ściany

domów. Anna znów spojrzała w mroczną głębię kościoła.

Giovanni rozmawiał tam z ciemno ubraną postacią. Wenecjanin wskazywał na coś i

usiłował tłumaczyć, ale miał z tym wyraźne trudności. w końcu obaj wyszli na zewnątrz.

Anna z ulgą stwierdziła, że to nie był ten sam ksiądz, który ją wtedy stąd wypędził.

Giovanni rzucił, zirytowany:

– Ten idiota nic nie rozumie. Wytłumacz mu!

Anna jednak najpierw zwróciła się do męża:

– Czy to nadal tam wisi?

– O, tak, i to jest właśnie ten herb. Wyszukana robota. Muszę wiedzieć, kto go ofiarował

kościołowi!

Znów ujrzała niemal fanatyczny zapał w jego oczach. Przetłumaczyła z włoskiego na

serbsko-chorwacki.

Ksiądz potrząsnął głową przecząco.

– Jestem tu dopiero od dwóch lat. Pamiętam jednak, że ojciec Mikołaj kiedyś

wspomniał, iż wotum zostało tu przyniesione dziesięć lat temu.

– Czy mogę porozmawiać z ojcem Mikołajem? – spytał Giovanni.

Anna zwróciła się do księdza, tłumacząc pytanie.

– Niestety. Ojciec Mikołaj umarł zaraz po moim przybyciu.

– Musimy znaleźć ofiarodawcę! – zawołał Giovanni, a Anna przetłumaczyła.

Ksiądz zamyślił się.

– To nie będzie łatwe. Święty jest opiekunem pasterzy, więcej nic nie wiem. Ale

czekajcie... Jest u nas staruszek, który pomaga przy kościele i w ogrodzie. Może on coś

pamięta. Mieszka w trzecim domu przy tamtej ulicy.

24

Podziękowali i udali się we wskazanym kierunku. Anna nadal nie mogła uwierzyć, że

idzie obok najpiękniejszego mężczyzny, jakiego znała, w dodatku swego własnego męża!

Powinna być niezwykle dumna... Niosła jednak w sercu tylko potrzebę dawania miłości,

pomieszaną ze strachem i niepewnością. Giovanni di Ferro też nie miał najlepszego

samopoczucia, idąc obok niej. No cóż, przy jej wyglądzie...

Tak naprawdę nie wzbudzała niczyjego zainteresowania, chociaż czuła, że spojrzenia

przechodniów niemal palą jej niedoskonałą postać. Anna była tak mała i niepozorna w swej

skromnej sukni z kapturem, że całkiem ginęła przy rzucającym się w oczy Giovannim. W

miarę upływu lat wprost mistrzowsko opanowała sztukę usuwania się w cień.

Zastukali do drzwi. Otworzył im bardzo stary człowiek i wprowadził do małego

korytarza. Stamtąd przeszli do ciemnego, dusznego i niemal, poza łóżkiem, pozbawionego

mebli pokoju. Anna starała się wytłumaczyć cel wizyty, ale tym razem szło jej gorzej, gdyż

staruszek źle słyszał.

Wpatrywał się w nią załzawionymi oczami, chętny do pomocy.

– Dziesięć lat temu – powtórzyła Anna. – Czy pamiętacie, że ktoś ofiarował wotum

kościołowi? Opiekunowi pasterzy?

Staruszek potrząsnął głową przecząco.

– Dziesięć lat temu? Nie, wtedy nikt nie przybył. Wiem, bo wówczas zmarła moja żona i

ja sam złożyłem ofiarę za jej duszę. Przykro mi, że nie mogę pomóc. Pamięć mnie zawodzi,

ale tamten rok pamiętam dobrze. Ach! Moja droga żona!

Zawiedzeni, podziękowali i opuścili jego dom. Nie doszli nawet do bram miasta, gdy

Anna nagle się zatrzymała.

– Zaraz! Jacy jesteśmy głupi! Przepraszam – uśmiechnęła się. – Nie chciałam cię, panie,

obrazić. Ksiądz powiedział przecież, że ojciec Mikołaj mówił: „Dziesięć lat temu”. A umarł

dwa lata temu. Może... może wotum ofiarowano kościołowi dwanaście lat temu?

– Wracamy! – zarządził Giovanni.

Tym razem poszło lepiej. Staruszek rozjaśnił się:

– Tak, oczywiście, że pamiętam! Tak, właśnie wtedy ujrzałem to po raz pierwszy.

Wybaczcie złą pamięć staremu, jaśnie państwo. Musiałem przecież zapamiętać to właśnie

wotum, jest bardzo ładne, prawda? Chociaż cały czas myśleliśmy, że to tylko szkiełka.

– Możecie mi wierzyć, że to nie są szkiełka – upewnił go Giovanni.

– Nie pamiętacie zatem, kto to przyniósł? – z gasnącą nadzieją spytała Anna.

– Ja nie – odpowiedział stary i zwrócił na nią swe załzawione oczy. – Ktoś inny

zajmował się przyjmowaniem ofiar i umieszczaniem ich na ścianie. Ale to nigdy nie byłem ja.

25

– O, nie, nie mówcie tylko, że to był ojciec Mikołaj!

Stary zamyślił się.

– Nie, to nie mógł być on, bo leżał wtedy chory. Mieliśmy pomocnika z synem, z

którym dzieliłem się pracą przy kościele. Tak, to musiał być on, na pewno!

– Gdzie go możemy znaleźć?

Rozmowa trwała bardzo długo, gdyż Anna musiała tłumaczyć każde słowo na włoski.

– Gdzie go znaleźć? – Bezzębne usta rozciągnęły się w uśmiechu zachwytu. – On tak

bardzo chciał zostać mnichem, ale brakło mu powołania. Za bardzo interesował się

otaczającym go światem. Gdy w dodatku przejął opiekę nad synem, opuścił szybko Raguzę,

aby pomagać swoim pobratymcom w walce przeciw Turkom. I rzeczywiście pomógł im.

Nazywają go Stefanem z Czarnogóry.

– Co takiego?

Oboje słyszeli o Stefanie z Czarnogóry. Stał się legendą za życia. Wszyscy w Raguzie, a

zwłaszcza chłopi z okolicznych wiosek, wymieniali jego imię z najwyższą czcią. Wszystko,

co utożsamiali z siłą, odwagą, mocą, a nawet z cechami nieludzkimi, łączyli z tym imieniem.

– Ale... – wyjąkała Anna poruszona, - jak go znajdziemy? Nikt przecież nie wie, gdzie

się ukrywa.

Szczęście błysnęło w oczach staruszka.

– Może i nie wie. Za to on nie zapomniał swojego pobytu w naszym małym kościółku i

wstąpił tu niedawno, aby go znów zobaczyć i pomodlić się.

Stanowiło to wyraźnie powód do wielkiej dumy starca.

– Czy powiedział, dokąd idzie? – spytał Giovanni.

Stary nasrożył się. Zacisnął swe bezzębne usta tak, że nos niemal stykał się z

podbródkiem.

Giovanni zaczął szukać sakiewki, lecz Anna powstrzymała go dyskretnym gestem.

– To na nic się nie zda – powiedziała po włosku. – Tu liczą się inne wartości.

Odwróciła się do starca ze słowami:

– Interesujemy się tym wotum ze szczególnych powodów – tłumaczyła. – Mój mąż

stracił kontakt ze swoim rodem. Rozpoznał herb umieszczony na klamrze i obudziła się w

nim nadzieja na odnalezienie rodziny.

Podczas gdy stary toczył walkę w własnym sumieniem, przetłumaczyła swoje słowa

Giovanniemu. Spojrzał na nią z zaskoczeniem i uznaniem, które tak naprawdę niemile ją

dotknęło.

– Chciałbym wam pomóc – westchnął staruszek, - ale nie mogę. Kraj mógłby stracić

26

zbyt wiele. Ale mogę wam coś podpowiedzieć. On trzyma się swoich stron rodzinnych. Jeśli

jednak spytacie o Stefana z Czarnogóry, nigdy go nie znajdziecie. Chłopi ochraniają go przed

obcymi. Ale ja znam jego prawdziwe nazwisko! Nazywa się Stefan Branković. Może wtedy

pomogą wam do niego dotrzeć.

Więcej nie chciał powiedzieć. Anna dała znak Giovanniemu, by wyciągnął sakiewkę.

Dali staremu pewną kwotę, której jednak nie zgodził się przyjąć.

– To na wasz kościół – wyjaśniła Anna i wtedy przyjął datek. Podziękowali za pomoc.

Po wyjściu na uliczkę Giovanni powiedział ze złością:

– Powinniśmy go mocniej przycisnąć. Nieco więcej perswazji i...

– Nie! – ucięła Anna. – Trzeba szanować zasady innych ludzi. Zrobił, co mógł, i

rozstaliśmy się jak przyjaciele. Uważam, że osiągnęliśmy naprawdę wiele.

– Chyba nie sądzisz, pani, że przekaże te pieniądze na kościół? O, nie, ten chytry lis na

pewno zachowa je dla siebie!

Nie miała chęci komentować jego słów.

– I przecież nie pomógł nam w odnalezieniu tego Stefana – narzekał dalej Giovanni, zły.

– Oczywiście, że tak!

Anna rozmyślała nad całą tą sprawą. Czarnogóra to po włosku Montenegro. Powiedziała

o tym Giovanniemu, którego to jednak nie zadowoliło.

– Montenegro! Przecież to duży kraj!

– Nie tak bardzo. A wiemy przynajmniej, w jakim kierunku mają iść nasze

poszukiwania. To i tak dużo jak na pierwszy dzień.

Nie powiedziała: „Jak na pierwszy dzień naszego małżeństwa”, ale tak pomyślała.

Giovanni zamilkł na dłuższą chwilę. Szedł tak szybko, że Anna nie mogła już dłużej

maskować swego utykania. On jednak nawet nie zauważał, że przy nim idzie.

– Chyba rozpoczynam poszukiwania – rzekł w końcu. – Uzbroję eskortę i jadę do

Montenegro. Mogę zebrać teraz silną drużynę, mam dość pieniędzy – powiedział, mając na

myśli posag Anny.

– A nie zamierzałeś, panie, spłacić swego długu tymi pieniędzmi? – spytała go ostrożnie.

Wzruszył ramionami.

– To jest ważniejsze. Ci krwiopijcy mogą poczekać, i tak są bogaci.

Annie zrobiło się przykro. Nie odniosła wrażenia, aby jego przyjaciele byli

krwiopijcami. Przeciwnie, wykazali ogromną cierpliwość wobec Giovanniego i jego matki.

Ale nie znała przecież wszystkich stron sprawy, więc nie miała prawa go sądzić. Z oddaniem

spojrzała na męża. Gdyby tylko mogła mu pomóc! Widzieć go wesołym!

27

– Ten serbski skarb znaczy dla ciebie, panie, tak wiele?

– Wszystko! Znaczy absolutnie wszystko! – wykrzyknął, czując w żyłach tę samą

gorączkę, która niegdyś trawiła jego ojca. Miał jednak nad nim przewagę: prawdziwy ślad!

Widok błyszczącej klamry rozniecił w duszy Giovanniego gwałtowną pożądliwość. Niby

tylko klamra, a jak wspaniale ozdobiona! Jaki więc będzie cały skarb? Ofiarodawca wotum

musiał należeć do rodu książęcego, a Stefan z Czarnogóry może zaprowadzić ich do niego

albo chociaż powiedzieć, kto to był. Może...

Wzdrygnął się, słysząc głos Anny. Udało mu się już zapomnieć o tym kamieniu

młyńskim, którym został obarczony, a teraz znów wszystko powróciło.

– Nie sądzę, aby było rozsądne uzbrajać eskortę – zaczęła z wahaniem. – Czy nie tak

właśnie uczynił twój ojciec, panie? Wzbudził poruszenie i niechęć wśród ubogich

miejscowych.

Ze wzrastającym niezadowoleniem musiał przyznać, że ona ma rację.

– No to wezmę ze sobą tylko kilku ludzi.

– Tego też bym nie radziła – powiedziała Anna, czując się jak pies, który odważył się na

nieposłuszeństwo wobec pana. – Mam propozycję: możemy pojechać z karawaną handlową

do Cetinje, stolicy Czarnogóry.

– Dlaczego z karawaną?

– Wyruszają raz do roku. Znam tam dużo ludzi, więc pewnie będziemy mogli do nich

dołączyć. Tak będzie korzystniej, podobno znalezienie drogi do Cetinje i pokonanie jej jest

ponad ludzkie siły.

Giovanni przyznał z niechęcią, że Anna rzeczywiście była czasami bardzo przydatna.

– Kiedy wyrusza?

– Przypuszczam, że wkrótce, gdyż kupili już dużo towarów z naszego i innych statków.

Giovanni zastanowił się.

– Co, pani, masz na myśli mówiąc „my”? Chyba nie zamierzasz tam jechać?

Anna przełknęła ślinę i zebrała całą odwagę:

– Mogę ci pomóc, panie, w rozmowach. Poza tym może to być niebezpieczna wyprawa,

a obowiązkiem żony jest wspieranie męża.

– Nie zgadzam się! Miałbym narażać cię, pani, na takie niebezpieczeństwa?

Giovanni nie miał na myśli żadnych niebezpieczeństw, lecz konieczność podróżowania

wraz z Anną. Mówił dalej:

– Nie, najlepiej będzie, gdy wrócisz, pani, na statek, zanim opuści Raguzę, i popłyniesz

z ojcem na północ. Nie mogę pozwolić ci na ryzyko mieszkania samej w takim mieście. A

28

gdy wrócisz na wiosnę, jak i ja, będę mógł zaproponować ci, pani, o wiele wspanialszą

siedzibę: mój dawny pałac w Wenecji.

Oczywiście nie miał najmniejszego zamiaru odnawiać tego żałosnego małżeństwa, ale

czego się nie mówi dla dobra sprawy...

Giovanni nie uświadamiał sobie, że popełniał te same błędy, co jego własny ojciec,

który w pogoni za utopijnym skarbem całkiem zatracił poczucie rzeczywistości.

Anna była zdruzgotana. Zniosła już wiele upokorzeń, ale takiego poniżenia, jakim

byłoby odesłanie jej do ojca zaraz po ślubie, nie mogła sobie wyobrazić. Niemal takim

samym lękiem napawała ją perspektywa zamieszkania w Raguzie razem z teściową.

Oczywiście, przerażała ją także myśl o wyprawie w nieznane wnętrze kraju, ale z tych trzech

możliwości właśnie ostatnia wydała się jej najlepsza. Chciała towarzyszyć Giovanniemu, był

przecież jej mężem, który ku jej zdziwieniu adorował ją i poślubił, i którego z oddaniem

wielbiła. Musiała być razem z nim! Nie żeby podzielała pragnienie odnalezienia nierealnego

skarbu, ale z zachowania Giovanniego wnioskowała, że nigdy nie byłaby go w stanie

przekonać, aby z niego zrezygnował. Jego upór zadziwiał ją i przerażał, ale przecież

wcześniej nie poznała cech charakteru rodziny di Ferro...

Giovanni jednak znowu ją zaskoczył. Gdy doszli do powozu, otworzył przed nią drzwi.

Dobrze wykorzystał czas na przemyślenie całej sprawy. Pomysł wzięcia Anny ze sobą nie był

jednak taki głupi. Czarnogóra nie jest krajem dla delikatnych kobiet, a zwłaszcza tak słabych

jak ona. W istocie mógł być to sposób na pozbycie się jej. Droga była przecież ponad ludzkie

siły, tak sama powiedziała. Umrze jak mucha, i nawet nie będzie się musiał do tego w żaden

sposób przykładać.

– Masz, pani, rację – powiedział przymilnie. – Oczywiście, że oboje powinniśmy tam

jechać!

Anna rozjaśniła się w uśmiechu wdzięczności.

DROGA PRZEZ GÓRY

Anna był nieprzejednana, mimo sprzeciwów Giovanniego długi musiały zostać

spłacone. Poznał teraz jej łagodną stanowczość. Musiał jednak przyznać, że był w świetnym

nastroju po wyjściu od ostatniego wierzyciela. Cóż za wspaniałe uczucie wolności! Mógł

sobie wreszcie pozwolić na traktowanie ich z takim lekceważeniem, na jakie zasługiwali. Byli

29

przecież niczym! Garścią oszukańczych skąpców, niczym innym. On zaś był markizem! No,

przynajmniej z tytułu, ale doża przecież już niedługo przywróci go do łask. Co prawda posag

zmniejszył się katastrofalnie, a ponieważ doża nigdy by nie zrehabilitował ubogiego

arystokraty, Giovanni musi zdobyć ten skarb!

Znów zasmakował w poczuciu, że jest bogatym człowiekiem, i bardzo mu to

odpowiadało.

Giovanni di Ferro ani przez moment nie zastanowił się nad możliwością pozyskania

względów teścia poprzez ciężką pracę lub wspieranie Anny i, dzięki temu, zmiany testamentu

na swoją korzyść. Czyż nie był wiele wart sam w sobie? Czyż ona nie otrzymała wysokiego

tytułu dzięki niemu?

Nie zamierzał się płaszczyć przed tym kupczykiem z Północy, o, nie! Odnalezienie

skarbu było jedynym sposobem odzyskania przysługującej mu pozycji.

Wyruszyli na poszukiwanie skarbu dopiero wówczas, gdy okręt ojca opuścił port w

Raguzie. Wcześniej nie zdołano zakończyć przygotowań, co Annę bardzo cieszyło. Nie

chciała, by ojciec dowiedział się o tej niebezpiecznej wyprawie. Jednak już kilka dni później

wyruszyli na południowy wschód, w kierunku Montenegro.

Pierwsze dni podróży wzdłuż wybrzeża minęły spokojnie. Karawana była na tyle duża,

że dawała zabezpieczenie przed rozbójnikami.

Małżonkowie mieli na sobie proste ubrania, co bardzo nie podobało się Giovanniemu.

Jazdy na wozie jednak odmówił. Musiał jechać konno, jak przystało na arystokratę. W żaden

sposób nie dał się przekonać, że postępuje niewłaściwie.

Stosunki pomiędzy Anną i Giovannim stały się mniej oficjalne, jako że interesowała ich

teraz ta sama sprawa. Znaczyło to, że Giovanni myślał tylko o skarbie, a Anna o

utrzymywaniu jego dobrego nastroju. Nie podejmował jednak żadnych prób zbliżenia, udawał

całkowicie pochłoniętego podróżą.

W pewnym momencie Anna podniosła wzrok na piękne, dumne cyprysy. Poczuła z nimi

rodzaj wspólnoty, ich nazwa przecież oznaczała smutek. Tak, pomyślała i skinęła ku nim

głową ze smętnym uśmiechem, nie mogłyście wybrać bardziej odpowiedniego miejsca.

Pochylcie się nad moją niedolą! Pożałujcie Anny, której nikt nie kocha i która pewnie sama

nie jest w stanie kochać.

Ale przecież, pomyślała, moje serce wypełnia taka radość, gdy widzę jego cudownie

piękną twarz. Czuję do niego wdzięczność, że wybrał mnie na swoją żonę. Opętała mnie

potrzeba pomagania mu. To musi być miłość! Muszę tylko okazać cierpliwość, dać mu czas.

Wiedziała, jak trudno przystosować się Giovanniemu do prymitywnych warunków

30

podczas tej podróży. Początkowo pragnęła okazywać mu współczucie i zrozumienie, ale jej

życzliwe gesty sprawiały, że twarz Giovanniego tężała, a on sam odwracał się pospiesznie.

Szybko jednak nauczyła się panować nad sobą.

Karawana miała swoje stałe noclegi w zagrodach chłopskich. Anna, dzięki ojcu, który

cieszył się poważaniem kupców, była traktowana ze specjalnymi względami i o ile było to

możliwe, otrzymywała na noc osobny pokój.

Wreszcie mieli ruszyć z wybrzeża ku górom, które wydawały się im niebosiężne.

Przewodnik karawany orzekł krótko i brutalnie: koniec z przejezdnymi drogami, woły i

wozy mogą dojechać tylko do tego miasta, Kotoru. Wszystko trzeba przeładować na osły,

które też posłużą pod siodło. Giovanni, oczywiście, zaprotestował. On musi zachować swego

konia, o niczym innym nie mogło być mowy.

Przewodnik karawany zasępił się:

– To jest wspaniały rumak. Nie wątpię, że dowiezie cię, panie, do celu, jest

wystarczająco silny. Ale za bardzo rzuca się w oczy. Ludzie tutaj są biedni, o koniu mogą

tylko marzyć.

Giovanni mimo to nie dał się przekonać.

Brak wygód nie pozbawiał Anny przyjemności płynących z podróży. Dnie spędzała na

swym osiołku, który wdrapywał się stromymi, krętymi, czasem wręcz niewidocznymi

dróżkami niemal na krawędzi przerażających przepaści. Wokół roztaczały się wspaniałe

widoki, słońce przypiekało. Jasna skóra Anny wkrótce poczerwieniała i zaczęła piec, mimo że

osłaniała ją, jak mogła, chustką.

Z rzadka mijali małe wioski, chłopów na polach, ubrane na czarno kobiety z sierpami w

dłoniach, biednie odziane dzieci, sprawiające jednak wrażenie zadowolonych i szczęśliwych.

Czasem uczestnicy karawany wdawali się w rozmowę z miejscowymi, ale Giovanni

nigdy nie odpowiadał na pytania. Nikt nie wiedział, jak tutejsi ludzie są nastawieni do

Wenecjan, którzy przecież w Dalmacji mieli złą reputację z powodu wcześniejszych napaści i

popełnianych okrucieństw. Poza tym Giovanni nie miał wcale ochoty zniżać się do poziomu

prostych chłopów.

Oglądali tak wspaniałe widoki, o jakich im się nawet nie śniło. Szata roślinna była coraz

uboższa. Śródziemnomorskie cyprysy i pinie zostały zastąpione lasem sosnowym i krzewami,

a jeszcze wyżej – trawiastymi zboczami z jodłami i karłowatymi brzozami. Szare, luźno

leżące skały, prawdopodobnie wapienne, ostro odcinały się w świetle dnia, a w oddali

widzieli ciemne góry, które dały nazwę tej krainie.

Im dalej, tym było trudniej. Często musieli posuwać się pieszo, balansując nad

31

przepaścią. Siłą woli walczyli ze zmęczeniem. Anna nie chciała przysparzać

współtowarzyszom kłopotów i cierpiała w milczeniu. Czuła na sobie ich spojrzenia pełne

podziwu i to dodawało jej sił.

Nie czuła się jednak całkiem zadowolona. Dobrze było znaleźć uznanie za dzielność, ale

całe swe dorosłe życie tęskniła za tym, aby ktoś dostrzegł w niej coś ładnego. Giovanni mówił

przecież...

Nie, nie wierzyła już jego słowom.

Cicha wytrwałość żony zdumiewała Giovanniego di Ferro. Ostatnią noc spędzili w tak

prymitywnych warunkach, że poczuł się chory, zbrukany i poniżony. Anna jednak zacisnęła

zęby i udawała, ze nic się złego nie dzieje. Owinięta tylko w koc, leżała na klepisku w

jedynym pomieszczeniu domostwa obok innych mężczyzn.

W świetle lampki widziała jakieś małe stworzenia biegające po ziemi, opanowała

jednak obrzydzenie i starała się zasnąć.

Znaleźli się już na obszarze Czarnogóry. Ranek przywitał ich ciemnymi chmurami,

chłodnym wiatrem i deszczem. Anna rzuciła spojrzenie ku górom, które niedawno opuścili,

ich łagodnym wierzchołkom skrytym w chmurach. Byli teraz w surowej, dzikiej, niedostępnej

krainie – i w deszczu... Anna zadrżała z zimna i stłumiła strach.

Wyprawa podążała dalej, choć wędrówka coraz bardziej upodabniała się do koszmaru.

Wreszcie droga zaczęła opadać nieco w dół i dotarli do zamieszkanych obszarów. Nie

przedstawiały sobą nic szczególnego, ale stanowiły pewną odmianę po pustych,

nieprzyjemnych okolicach. Pół dnia drogi od Cetinje odpoczywali w czymś, co przy dobrej

woli mogli nazwać gospodą. Anna przymknęła oczy i oddychała powoli, siedząc w ciasnej

izbie. Jak wspaniale było zejść z grzbietu osła choć na chwilę! Z łagodnym uśmiechem

pomyślała, że osiołek pewnie teraz też oddychał z ulgą. Bolało ją całe ciało, czuła się tak

brudna i tak zmęczona, że mózg niemal odmawiał jej współpracy. Nie miała zbyt mocnego

kręgosłupa, a jako osoba nie przyzwyczajona do jazdy wierzchem tym bardziej się męczyła.

Giovanni także był blady. Przysiadł się do niej, podano im jedzenie i wtedy powiedział:

– Zapytaj gospodarza, czy zna Stefana z Czarnogóry!

– Cicho! – wyszeptała przerażona, ale chyba nikt ich nie usłyszał.

Gdy podszedł do nich gospodarz, spytała lekkim tonem:

– Może moglibyście nam pomóc? Mamy pewne towary dla Stefana Brankovicia. Czy

wiecie, gdzie mieszka?

Zobaczyła, że jego dłoń, nalewająca wina Giovanniemu, znieruchomiała na chwilę.

– Stefan Branković? – powtórzył obojętnie. – Wielu tak się nazywa tu w Czarnogórze.

32

– Niestety, nie wiem o nim wiele poza tym, że jest bardzo religijny. Nawet zamierzał

wstąpić do zakonu. To wszystko.

Gospodarz wahał się. Długo przy ich stole panowała cisza, choć naokoło szumiało od

rozmów.

W końcu spojrzał na Annę i ledwie dostrzegalnie skierował wzrok na drogę prowadzącą

z gospody ku leśnej dolinie, a nie w stronę Cetinje.

Oczy Anny potwierdziły, że zrozumiała – zarówno to, którędy mieli pójść, jak i to, że

nie powinni oczekiwać więcej informacji.

Małżonkowie pożegnali nieco zaskoczonych towarzyszy podróży i ruszyli w dół stromą

ścieżką. Deszcz dawno przestał padać. Było południe, ociepliło się. Jakieś nieznane im ptaki

śpiewały w niskim lesie bukowym. Buki przypominały tu raczej krzewy niż drzewa.

Anna uważała, że postąpili niezbyt rozsądnie. Szukali człowieka, który mógł im co

najwyżej powiedzieć, kto ofiarował klamrę jako wotum, o ile w ogóle to pamiętał. Nie

wiedzieli, jak daleko przebywa ten człowiek, ani czy jadą dobrą drogą. Poza tym jak wrócą

potem do Raguzy? Sami nigdy nie odnajdą drogi, a Cetinje musieliby się znaleźć za tydzień,

gdyby mieli wracać z karawaną.

Anna miała już serdecznie dosyć całej wyprawy. Była bardzo zmęczona i żałowała, że

się w ogóle wybrała w tę podróż. Nie podzielała entuzjazmu Giovanniego, z drugiej strony

jednak nie chciałaby siedzieć sama w Raguzie ani na okręcie ojca. a Giovanniemu

rzeczywiście pomagała! Ileż to razy musiała go wspierać, gdy on, arogancki i uparty, kłócił

się z kupcami w swoim łamanym serbsko-chorwackim, pełnym włoskich słów.

Długo jechali doliną, nie widząc nawet skrawka ludzkiej siedziby. Właściwą drogę było

trudno odnaleźć, przecinały ją inne, większe i mniejsze; wybierali wtedy na chybił trafił.

Teren znów się podnosił, weszli na kolejną przełęcz, gdy dzień chylił się ku końcowi. Niebo

pociemniało, a chmury deszczowe, dotąd gdzieś przyczajone, znów zawisły nad nimi. Wiał

silny wiatr.

Wreszcie po drugiej stronie przełęczy dostrzegli jakieś wioski, co przyjęli z wielką ulgą.

Zabudowania leżały co prawda jeszcze daleko, ale nie na tyle, aby nie dotrzeć do nich

przed zapadnięciem nocy.

– Całe szczęście! – wyrwało się Annie.

Giovanni odwrócił się natychmiast z błyskiem triumfu w oczach.

– Czyżbyś była, pani, zmęczona?

– O, tak. Ty nie, panie?

– Oczywiście, że nie!

33

Wypełniła go pycha. Zmęczenie, które niczym gruby koc okrywało go jeszcze przed

chwilą, zniknęło bezpowrotnie. Ona, to przerażająco, wprost nieludzko wytrzymałe

stworzenie, przyznała, że jest zmęczona! Czyli jednak on był silniejszy!

Myśli jego biegły dalej. Nadal jej potrzebował. Musi prowadzić rozmowy w

miejscowości, do której jechali, musi układać się z tym Stefanem. Dopiero gdy będzie miał

skarb w rękach, narzuci takie tempo, że Anna będzie musiała się poddać. Jest przecież tak

słaba, myślał z pogardą.

Tak oto Giovanni di Ferro zamierzał odpłacić żonie za jej szczerość.

Anna wyprostowała się. Osioł nie był najłatwiejszym wierzchowcem dla nie

wprawionego jeźdźca, zwłaszcza na duże odległości. Mięśnie miała napięte aż do bólu.

Ustawiczne trzęsienie powodowało, że szumiało jej w głowie. Widziała niewyraźnie, drzewa

jakby się poruszały same. Ale trzymała się dzielnie, choć najchętniej rzuciłaby się w spaloną

słońcem trawę i zasnęła.

Ależ ona jest brzydka, myślał Giovanni. Blada, z czerwonym nosem i sinymi ustami...

Włosy, mokre od deszczu, zwisają jej w strąkach...

Jego złocista skóra nigdy nie stawała się sinoblada ani fioletowa z zimna. Był wciąż

urodziwy aż do bólu. Anna ze skurczem serca wspominała jego czułość i serdeczność w

pierwszym okresie znajomości. Po ślubie wszystko zmieniło się w przerażający chłód, wręcz

pogardę. Czym zawiniła? Jeżeli chciał tylko jej pieniędzy – jak twierdził ojciec – to dostał je

przecież. Przekazała mu cały swój posag, ale to nie pomogło.

Ze wszystkich sił pragnęła uczynić męża szczęśliwym. Braki w swym wyglądzie chciała

nadrobić ciepłem i zrozumieniem, wspieraniem Giovanniego w każdej sytuacji. Jak dotąd nie

dał jej jeszcze szansy, by mogła spełnić te pragnienia.

Tak naprawdę Anna dopiero teraz miała okazję poznać charakter męża i czuła się nieco

zawiedziona. Ponieważ jednak znała go dotychczas tylko z najlepszej strony, wiedziała, jaki

potrafił być delikatny i miły, ostatnie nieporozumienia uznała za objaw złego samopoczucia

albo depresji Giovanniego. Wszystko na pewno znów będzie dobrze, pocieszała się, tylko

musi okazać cierpliwość.

Co gorsza, właśnie Giovanni i jego wspaniały koń stali się powodem zajścia, które omal

nie skończyło się tragicznie.

Gdy już niemal byli przy pierwszych domach wioski, z krzaków wypadło nagle czterech

mężczyzn i rzuciło się na jej osła. Giovanni, który jechał przodem, okrzykiem wściekłości

zawrócił konia, aż ten stanął dęba.

A może pozwolić im ją zabić? pomyślał nagle. To okazja, żeby się jej pozbyć raz na

34

zawsze. Mogę szybko odjechać...

Nie zdążył jednak tego rozważyć, gdy uwiesili się i u cugli jego konia. Giovanni bił na

oślep szpicrutą.

– Przeklęta hołota! Precz od mego konia!

– Aha! – wykrzyknął jeden z napastników, z wąsikami, przebiegłymi oczami i w

postrzępionym ubraniu. – To Włoch! I on mówi o hołocie!

Bez większych ceregieli ściągnęli Giovanniego z konia i stanęli nad nim z nożami.

– Weźcie konia – powiedział przywódca. – Jest wart więcej, niż przypuszczaliśmy. A

temu kogutowi ukręcimy łepek...

– Stójcie! – krzyknęła Anna. – Nie wiecie, co robicie! Ten Włoch jest w drodze do

Stefana z Czarnogóry, aby zaproponować mu pomoc i pieniądze na walkę z Turkami. Jest

niezwykle bogaty, a jak sami wiecie, Wenecjanie także nie mają powodów, by kochać

Turków.

Specjalnie użyła zakazanego imienia. Musiała tak zrobić, by powstrzymać tych

rozbójników. W rzeczy samej, zatrzymali się i teraz patrzyli na nią zaskoczeni.

– A kim ty jesteś? – spytał przywódca zachrypniętym głosem. – I jakim właściwie

mówisz językiem? To nie jest przecież włoski akcent.

– Jestem jego żoną, a pochodzę z Norwegii, kraju na północy. Znam wasz język i ludzi.

Wiem, jak cierpicie przez Turków.

– Stefan was zna?

– Jeszcze nie, ale na pewno uwierzy w nasze szczere zamiary, gdy się spotkamy.

Panowie, długo już jedziemy do niego, aż z Raguzy. Nie mamy broni. Na pewno nie chcemy

mu zrobić nic złego.

– Możecie zdradzić Turkom, gdzie się znajduje!

– Im? A dlaczego?

– Dla pieniędzy, oczywiście!

– Mamy dość pieniędzy. I nie jesteśmy tak głupi, aby wierzyć tureckim obietnicom.

Powiemy im, co wiemy, a wtedy zadźgają nas i odbiorą nagrodę.

Mężczyźni wahali się, a przerażony Giovanni leżał bez ruchu na ziemi. Anna, starając

się zachować spokój, mówiła dalej:

– Nie odważyliśmy się wziąć ze sobą dużo pieniędzy. Nigdy nie wiadomo, co może się

przytrafić w drodze.

Miała nadzieję, że obudziła w nich wyrzuty sumienia, choć może zbyt wiele oczekiwała.

– Możecie zatrzymać konia pod warunkiem, że będziecie go dobrze traktować i że

35

wskażecie nam drogę do Stefana Brankovicia.

– A więc znacie jego prawdziwe nazwisko? – wykrzyknął zdumiony przywódca.

– Oczywiście! Gdybyśmy go chcieli zdradzić, mogliśmy uczynić to już dawno temu,

nawet nie ruszając się z Raguzy.

Czterej mężczyźni rozpoczęli gwałtowną i długą naradę. Giovanni usiadł ostrożnie i

zaczął szukać noża. Anna powstrzymała go stanowczym ruchem dłoni, który oznaczał: Nie

psuj teraz wszystkiego!

Przywódca w końcu odwrócił się do nich i powiedział:

– Dobra! Stefan potrzebuje pieniędzy, dużo pieniędzy, aby opierać się Turkom. Możecie

iść. Ale sprawdzimy, czy mówiliście prawdę. Jeżeli go oszukacie, nigdy nie wyjedziecie stąd

żywi.

Anna pochyliła głowę na znak, że przyjmuje warunki.

– Gdzie go znajdziemy?

– Pytajcie w klasztorze, który zobaczycie po wyjściu z lasu. Przekażcie pozdrowienia od

Andrija, strażnika dróg. Stefan jest jednym z nas. Dziś jest już za późno. Możecie

przenocować tu w wiosce, w pierwszym domu. A konia bierzemy.

– Mój koń! – wrzasnął Giovanni, gdy zabierali jego wierzchowca i chciał biec za

mężczyznami.

– Nie! – sprzeciwiła się Anna. – To było konieczne! Nie zrywaj umowy, którą zawarłam.

To, że potrzebują konia, uratowało nasze życie i ich honor. Dla samego prestiżu mogli nie

puścić nas żywych.

– Ale nie potrafią...

– Myślę, że tutejsi ludzie dobrze obchodzą się ze swoimi zwierzętami – uspokoiła go. –

Chodźmy, zanim pożałują przypływu miłości bliźniego!

W czasie drogi przekazała mu treść rozmowy. Giovanni prychnął pogardliwie.

– Tak, jakbyśmy mieli pieniądze na popieranie jakiegoś brudnego górskiego rabusia,

tego tam Stefana! Nic nas nie obchodzi ich wojna.

– Zobaczymy – mruknęła Anna cicho.

Wszystko stało się zgodnie ze słowami rozbójników. Przenocowano ich w domu na

skraju wioski. Rano, po wyjściu z lasu, ujrzeli daleko na łące klasztor.

MILOVAN

36

Zastukali do bram klasztoru. zakonnik otworzył okienko w furcie i Anna spytała o

Stefana Brankovicia, przekazując jednocześnie pozdrowienia od Andrija.

– Brat Stefan? Nie, nie ma go. Wyruszył wczoraj wieczorem.

Ogarnęło ich obezwładniające rozczarowanie. Wszystko na próżno, myślała Anna. Cały

nasz wysiłek okazał się daremny. Dopiero teraz poczuła, jak bardzo jest zmęczona.

– Brat Stefan? – spytała od niechcenia, starając się zebrać siły na dalszą podróż w

nieznane. – A jednak został mnichem?

Rozmówca uśmiechnął się.

– Nie, ślubów nie złożył i pewnie nigdy nie złoży. Ma inne powołanie. Ale czujemy,

jakby był jednym z nas.

Widać wszelkie kategorie ludzi tak uważały!

– Dokąd pojechał? – spytała bez wielkiej nadziei na odpowiedź. I słusznie, zakonnik

pokręcił przecząco głową.

– Niestety, nie mogę o tym mówić. A poza tym, nie wiem.

– Ale przybyliśmy z tak daleka! – poskarżyła się Anna.

Mnich westchnął.

– Nic na to nie poradzę. Ale może porozmawiajcie z jego synem...

Ależ oczywiście! Przecież Stefan z Czarnogóry ma syna, całkiem o tym zapomniała!

Dwanaście lat temu urodził mu się syn. Nic dziwnego, że Stefan nie mógł zostać

zakonnikiem.

– Milovan pracuje tam, na polu – powiedział i wskazał na kilku mężczyzn na poletku

poza obrębem klasztoru.

Podziękowali i bez większej nadziei na pomoc udali się tam.

– Czułam, że poszło zbyt łatwo... – westchnęła Anna.

– Łatwo? Nazywasz, pani, cały ten wysiłek łatwym? A mój koń?!

– Mogliśmy szukać miesiącami – przerwała jego narzekania. I to na próżno. Dobrze, że

nie musieliśmy jechać najpierw do Cetinje. Opóźniłoby nas to o wiele dni i może nigdy nie

trafilibyśmy na ten trop.

– To był mój pomysł, aby zapytać gospodarza!

– Tak, to był wspaniały pomysł.

Giovanni pokiwał głową, zadowolony. Drobne zasługi Anny niewarte były

wspomnienia!

– Niestety, nie mieliśmy szczęścia – uśmiechnęła się gorzko. – Ptaszek już wyfrunął.

37

– Tak, a nie sądzę, że wydostaniemy coś z syna – przyznał Giovanni. – Ci górscy

wojownicy są zwykle fanatycznie lojalni. Poza tym wygląda na to, że zamierza zostać

mnichem, To nie polepsza sprawy.

Teraz i Anna zobaczyła, że mężczyźni pracujący na polu odziani byli w habity.

– To musi być pocieszenie dla Stefana – uśmiechnęła się. – Jemu to się nie udało, więc

może synowi?

– Zależy, co na to ten syn.

Doszli już do zakonników, którzy podnieśli na nich wzrok. Najstarsi odeszli na bok albo

spuścili oczy na widok kobiety, ale Anna zapytała jednego z tych, którzy pozostali na miejscu:

– Gdzie mogę znaleźć brata Milovana?

Młody chłopak, który stał w pobliżu, podszedł do nich.

– Ja jestem Milovan.

Popatrzyli na niego z ciekawością. Był bardzo młody, ale nie na tyle, myślała Anna

zdezorientowana. Ciemnowłosy, z ostrymi rysami twarzy, jak większość Serbów i

Czarnogórców. Miał delikatny kark i szczupłą sylwetkę. Rysy jego były nadal po chłopięcemu

nie ukształtowane, a szczególnie zadziwiał wyraz niewinności w jego oczach.

Ale przecież i tak nie mógł mieć dwunastu lat...

Anna zwróciła się do chłopca uprzejmie:

– Mój mąż i ja przybyliśmy z Raguzy, aby porozmawiać z twoim ojcem. Chcemy także

przekazać pozdrowienia od Andrija, strażnika dróg. Czy możesz poświęcić nam kilka minut?

Skłonił głowę, a po otrzymaniu pozwolenia od jednego ze starszych zakonników

zaprosił ich niezręcznym gestem, aby poszli za nim na małą łączkę, gdzie mogli usiąść na

trawie. Anna zawsze wolała siedzieć, jej ułomność nie była wtedy tak widoczna. Ale Milovan

wyglądał na miłego chłopca, na pewno nigdy nie przyszłoby mu na myśl, by się z niej

wyśmiewać. Wydawał się tak bardzo nieśmiały!

– Mój mąż ma kłopot – zaczęła. – Z pewnych powodów, o których teraz nie mogę

mówić, szuka ofiarodawcy wotum do kościoła w Raguzie, w którym służył Stefan Branković.

Musimy odnaleźć go jak najszybciej. Czy mógłbyś nam w tym pomóc?

Zerknął na nią łagodnymi po dziecinnemu oczami.

– Nie, niestety, nie mogę – rzekł po długim zastanowieniu. – Jego drogi pozostają i dla

mnie tajemnicą. Ale pomagałem często Stefanowi w pracy przy kościele. Może będę mógł

wam udzielić jakichś wskazówek?

Ich rezygnacja znów zamieniła się w nadzieję.

– Ale to zdarzyło się dwanaście lat temu – zastrzegła Anna. – Musiałeś być wtedy

38

bardzo małym dzieckiem.

– Mam osiemnaście lat – uśmiechnął się. – O jakie wotum chodzi?

Anna, wciąż wątpiąc w jego pamięć, wyjaśniła:

– To była klamra z herbem wykonanym z drogich kamieni. Ofiarowano ją patronowi

pasterzy.

Milovan siedział, wpatrując się w trawę. Długo musieli czekać na odpowiedź. W końcu,

irytująco powoli wymawiając słowa, oznajmił:

– Tak, wiem, o które wam chodzi.

– Naprawdę? Naprawdę wiesz?

Jedna rzecz nie dawała Annie spokoju – że powodem podjęcia tej naprawdę

interesującej wyprawy było pragnienie zdobycia pieniędzy. Wolałaby, aby cel ich poszukiwań

był bardziej szlachetny. Nie miała prawa, oczywiście, osądzać swego męża. Jej samej nigdy

nie brakowało pieniędzy, podczas gdy on urodził się w dobrobycie i stracił wszystko. To

mogło zrodzić w nim gorycz i cynizm.

Spojrzała na chłopca.

– Wiesz, kto to przyniósł? – spytała cicho.

– Tak – odpowiedział z takim samym namysłem, jak przedtem. – Wiem bardzo dobrze.

Wstrząsnęło to obojgiem. Wiedział! Anna przetłumaczyła słowa Giovanniego:

– Mamy podstawy sądzić, że była to wysoko urodzona osoba.

Milovan uśmiechnął się.

– Dla opiekuna trzód? Na pewno nie!

Giovanni ściągnął brwi.

– Nic już nie rozumiem. Któż to więc był?

– Pastuszek.

Zawód odmalował się na twarzy arystokraty.

– No i znowu nic nie wiemy!

– Nie tak całkiem – powiedziała Anna powoli, patrząc uporczywie na chłopca.

– Czy możecie dokładniej wytłumaczyć, dlaczego szukacie tego ofiarodawcy? –

poprosił Milovan.

Anna skinęła głową.

– Herb należy do starego serbskiego rodu książęcego.

Może Giovanni nie chciałby, aby to zdradziła, ale pewne rzeczy mogła przecież ocenić

sama. On i tak nie rozumiał, o czym rozmawiali. Oj, oj, pomyślała ze wstydem. Oszukuję

swego męża! Czuła jednak głównie nie wstyd, ale podniecenie wywołane bliskim już

39

rozwikłaniem tajemnicy. Dziwne, ale czuła się tak, jakby siedziała bliżej tego chłopca niż

swego męża. A przecież było odwrotnie!

Milovan zamyślił się.

– Serbski ród książęcy? To interesujące.

– Dlaczego? – spytała szybko Anna.

Potrząsnął głową, zakłopotany.

– Jak wiesz, przed kilkunastu laty zaginęli potomkowie jednej z gałęzi rodu

Nemanjiciów – tłumaczyła. – Wraz z nimi zniknął ogromny skarb. Może teraz nam powiesz,

skąd pastuszek wziął tę klamrę?

– Znalazł ją – odpowiedział Milovan z roztargnieniem. – W pobliżu swej wioski.

Giovanni aż jęknął, gdy Anna przetłumaczyła słowa chłopca.

– Robi się coraz gorzej! Jak ją znajdziemy?

– Gdzie jest jego wioska? – spytała Anna.

– W pobliżu wielkiej rzeki. Na północ od niej.

– Czy trudno tam trafić?

– Nie, jeżeli zna się drogę. To nie będzie daleko dla kogoś, kto przybył aż z Raguzy.

– No i co z tego? – narzekał Giovanni. – To ślepa uliczka. Tylko zwykły pastuszek!

Inteligentne oczy Anny szukały zawstydzonych, lecz pragnących coś ukryć oczu

Milovana. Poprosiła:

– Opowiedz nam, a jaki sposób chłopiec znalazł klamrę!

Toczyli między sobą niedostrzegalny dla Giovanniego cichy pojedynek dwóch

inteligentnych umysłów.

– Dlaczego? – spytał Milovan.

– Dlatego, że pragnę pomóc mojemu mężowi, chcę zobaczyć go znów szczęśliwym –

wyznała. – Odnalezienie skarbu jest dla niego niezwykle ważne.

Powietrze było ciepłe, głosy pracujących mnichów rozchodziły się daleko. Ziemia była

jednak nadal nieco wilgotna po deszczu i Annie przemokła już suknia.

– Czy ma do niego jakieś prawo? – spytał chłopiec.

Anna mogła znowu powtórzyć te same kłamstwa, co w Raguzie – że Giovanni pragnie

odnaleźć utraconych krewnych, ale nie chciała już tego więcej robić. postanowiła, że odpowie

uczciwie. Ten chłopiec o czystym sercu zasługiwał na prawdę.

– Nie, nie większe niż każdy żyjący człowiek. Ale w dzieciństwie został

niesprawiedliwie potraktowany. Nie ze swojej winy stracił wszystko, co miał. Jest weneckim

markizem zmuszonym do życia w nędznych warunkach na wygnaniu już od wielu lat. Chce

40

odzyskać swój pałac. O tym marzy, ja zaś pragnę jego dobra. On nie jest tak chłodny i

wyniosły, jakim może się wydawać. Znam go jako szlachetnego człowieka o dobrym sercu i

wiem, że teraz po prostu zamknął się w swej rozpaczy. Poza tym twój ojciec także potrzebuje

pieniędzy na ratowanie waszej ojczyzny. Jeżeli ty i twój ojciec pomożecie nam i odnajdziemy

skarb, możemy się nim podzielić.

Okazało się jednak, że Giovanni znał język lepiej, niż przypuszczała.

– Coś, pani, rzekła? – przerwał ostro.

– Że się podzielimy. Sądzę, że to jedyne słuszne wyjście – odparła Anna.

– Ale Stefan i jego syn nie ma nic z tym wspólnego! Mają nam tylko wskazać drogę do

tego pastucha.

– No więc właśnie – potwierdziła Anna spokojnie i zwróciła się do chłopca: - Wiesz

może, w jakich okolicznościach została znaleziona klamra? Opowiesz nam o tym?

Wahał się przez chwilę i w końcu skinął głową.

– To była dziwna historia. Pastuszek miał pewnej nocy jakby wizję. Duża grupa obcych

wędrowała jego doliną na południe w stronę góry leżącej nad rzeką. Góry niedostępnej dla

nikogo. Klamrę znalazł później w pobliżu śladów pozostawionych przez tę grupę.

Anna przetłumaczyła.

– To przesądza sprawę! – zdecydował szybko Giovanni. – Chłopiec naprawdę widział

zaginionych krewnych księcia. No, to nie potrzebujemy już pomocy tego szczeniaka.

– Na pewno jest tutaj dużo takich stromych, niedostępnych skał – stwierdziła Anna

sceptycznie.

– Tego nie możesz wiedzieć ty, pani, która nie byłaś w głębi tej krainy – zaoponował

Giovanni. – Według mnie wszystkie te góry mają łagodne szczyty. Tutaj nie ma chyba

żadnych stromych skał!

Milovan przerwał markizowi:

– Na własną rękę nigdy jej nie znajdziecie. Wnętrze kraju jest poprzecinane wzdłuż i

wszerz głębokimi dolinami.

– Prowadź nas więc do tego pastucha! – rozkazał Giovanni. – Albo powiedz, gdzie go

możemy spotkać.

Gdy Anna przetłumaczyła, nowicjusz wstał, skłaniając do tego samego pozostałą

dwójkę.

Długo stał w milczeniu. Wreszcie Anna złowiła jego wzrok.

– Nie trzeba było długo szukać, prawda? – spytała powoli.

Uśmiechnął się.

41

– Powiedz swemu mężowie, pani, że ma bardzo mądrą małżonkę.

– Nie – zaprotestowała, - tego nie przetłumaczę!

Zaskoczyła ją dojrzałość jego spojrzenia.

– Ta odpowiedź dowodzi właśnie tego, co powiedziałem: on ma bardzo mądrą żonę.

Nie, nie trzeba będzie szukać. Jak doszłaś do tego, pani?

– Twój wiek. I to, że mężczyzna posiadający własne dzieci nawet by nie próbował

zostać mnichem.

– Co? O czym wy mówicie? – pytał zdezorientowany Giovanni. – Mów po włosku, a

nie w tym bękarcim języku!

Anna odwróciła się do niego z uśmiechem.

– Myślę, że wiem, jak nazywa się pastuszek. Ma na imię Milovan, ale nie nazywa się

Branković.

– Rzeczywiście – przytaknął chłopak. – To, co opowiedzieliście o rodzie książęcym,

interesuje mnie bardzo. Tak, mój przybrany ojciec bardzo potrzebuje pieniędzy, nie tyle dla

obrony kraju, co na wspomożenie tutejszej biedoty. To jest jego wielkie marzenie. Wieki

odpierania naporu tureckiego wycieńczyły nas. Przystaję na waszą propozycję, ale jeszcze

wszystkiego nie opowiedziałem. Muszę tylko prosić o zgodę na opuszczenie klasztoru na

kilka dni. Pewnie ją otrzymam, my, nowicjusze, musimy wychodzić czasem do ludzi, w świat,

aby sprawdzić, czy potrafimy odeprzeć jego pokusy, zanim zostaniemy zakonnikami i na

zawsze zamkniemy się za murami klasztoru. Możemy wyruszyć jutro o świcie. Powinniśmy

dotrzeć tam za dzień lub dwa, moja wioska nie leży daleko stąd.

Mówił tak długo i szybko, że Anna ledwie nadążała z tłumaczeniem.

– A więc to on? – spytał Giovanni zdezorientowany. – A niech to! Tak, gdybym znał

język, zorientowałbym się od razu. Ale tak już jest, gdy ma się kobietę za pośrednika!

SKAŁA

Milovan sam wybrał samotność. Gdy zajął się nim Stefan z Czarnogóry, był prostym

wiejskim chłopcem. Stefan dostrzegł jego dobre, czyste serce i umiejętność odczytywania

ludzkich charakterów. Milovan wcześnie postanowił, że zostanie mnichem. Gorąco i szczerze

pragnął służyć Bogu. Całym sercem oddał się naukom teologicznym. W chwili przyjazdu

markiza z żoną od wielu lat przebywał w klasztorze.

42

Gdy młodzieniec przyłączył się do wyprawy, zniknęła ciężka atmosfera w stosunkach

pomiędzy małżonkami di Ferro. Anna, choć niechętnie, musiała przyznać, że źle się czuła w

towarzystwie własnego męża. Nie powinno tak być, myślała zdruzgotana. Powinniśmy się

rozumieć, mieć do siebie zaufanie i cieszyć się szczęściem.

To na pewno moja wina, wyrzucała sobie Ann. Czego właściwie oczekuje ode mnie

Giovanni? Że będę zachowywać się równie wyniośle jak on? Ale ja nie jestem arystokratką i i

spoglądanie z góry na innych mi nie odpowiada. Staram się, zachowując pewien dystans, być

przyjazna dla wszystkich, ale widać nie robię tego we właściwy sposób.

Ach, jakbym chciała być jego warta! Żeby patrzył na mnie z miłością tak jak na

początku! Ale on na pewno jest zawiedziony. Może nie widział wcześniej, jaka jestem

brzydka, nieciekawa, prosta i niezręczna? Może odkrył to dopiero w czasie ślubu?

Gdybym tylko była ładna!

Muszę mu pomóc odnaleźć skarb. Może znów będzie zadowolony.

Tego samego ranka, przed wyruszeniem w drogę, u bram klasztoru Annę spotkała

wielka przykrość. Zanim wypuszczono Milovana, kilku starszych mnichów z daleka

przyjrzało się Annie badawczo. Roztrząsali coś między sobą, aż w końcu wzruszyli

ramionami z uśmiechami wyrażającymi współczucie i pozwolili Milovanowi na wyprawę.

Uznali, że nie jest niebezpieczna! Młoda kobieta, która nie będzie stanowić zagrożenia

dla niewinności kandydata na mnicha! Powinna się oczywiście z tego śmiać, lecz gdy

przypomniała sobie, jak traktuje ją Giovanni, poczuła w sercu dotkliwy ból.

Pożyczyli klasztorne osły, którym Milovan wplótł jasne, złotawe rzemienie w uprząż

nad czołami.

– Dlaczego to robisz? – chciał wiedzieć Giovanni.

– Na tutejszych szlakach można spotkać wielu bojowników o wolność Czarnogóry, a to

jest znak, że należymy do grona najbliższych przyjaciół Stefana.

– Bojownicy? Tutaj? Tak daleko na południe?

– Osmańscy najeźdźcy starają się zająć pas wybrzeża od podbitej już Albanii do Raguzy.

Nie możemy dopuścić, aby odcięli nasz kraj od morza.

Mimo to podczas podróży nie widzieli śladów walk. W ogóle nie widzieli żadnych

innych istot niż pojedyncze zwierzęta. Rozmawiali ze sobą bardzo mało. Giovanni sam nie

był rozmowny; nie lubił też, gdy jego żona rozmawiała z innymi. Poza tym był

niezadowolony, że musi jechać na ośle.

Po długiej i męczącej przeprawie przez góry Milovan znalazł pasterski szałas, w którym

mogli przenocować. On sam postanowił spać na dworze. Anna zrozumiała, że było to zgodne

43

ze wskazówkami, jakie otrzymał przed opuszczeniem klasztoru.

W ten sposób Anna znalazła się po raz pierwszy sam na sam ze swym mężem w małej

izbie.

Zanim zasnęli, leżała i obserwowała go w półmroku. Tak bardzo chciała wyciągnąć do

niego dłoń, porozmawiać, uśmiechnąć się, pogładzić jego twarz. Kiedyś przecież umieli

uśmiechać się do siebie! Pamiętała wszystkie te chwile, gdy Giovanni całował ją w rękę.

Zdarzało się także, że gładził ją delikatnie po policzku, a jego oczy stawały się ciepłe i

serdeczne. Ale to działo się tak dawno temu...

Może to była jej wina? Może to on był nieśmiały i nie miał odwagi okazywać swych

uczuć, lecz czekał, aż ona zrobi pierwszy krok? Może to ona wydawała się zbyt chłodna i

obojętna?

Mimo że kłóciło się to z zasadami wpojonymi przez wychowanie, Anna zwalczyła swą

nieśmiałość i zbliżyła dłoń do jego policzka – bardzo, bardzo ostrożnie. Drżącymi ze strachu

palcami dotknęła go leciutko.

Giovanni zesztywniał na moment, potem wymamrotał coś jakby przez sen i udając, że

śpi, przewrócił się na drugi bok.

Anna leżała z szeroko otwartymi oczami, czując się bezgranicznie zawstydzona.

Wydawało jej się, że tego nie przeżyje.

Dzikie, puste góry przeszły w krainę o głębokich dolinach i stromych urwiskach. Anna

nie pojmowała, skąd Milovan wiedział, którędy mają jechać. W drodze kierował się jedynie

słońcem i swym niezwykłym zmysłem orientacji.

Drugiego dnia około południa zatrzymał się nagle na otwartej łące pomiędzy lasem a

górą.

Wcześniej skręcili na wschód, a teraz wydawało się, że jechali na południe.

– Co się stało? – spytała Anna.

Zmienionym ze wzruszenia głosem odpowiedział:

– Tutaj pasałem nasze owce. Jak tu ciasno! Wtedy wydawało mi się , że to całe

królestwo!

– Byłeś przecież dzieckiem. Nie odwiedzałeś tego miejsca od tamtego czasu?

– Nie. Ja... unikałem tego.

Powiedział to w tak dziwny sposób, że Anna pomyślała, iż może nie chciał ściągać do

swej doliny Turków i dlatego trzymał się z dala.

Pojechali dalej wąskim obniżeniem doliny, niemal wąwozem, w którym drzewa

44

udzieliły im przyjemnego cienia. Ostatnie dni były nieznośnie upalne. A, według Anny, dolina

prowadziła jeszcze bardziej na południe.

– Tutaj, tędy właśnie weszli w dolinę – wyjaśnił Milovan cicho. – Posuwali się tuż za

mną, o czym ani oni, ani ja nie wiedziałem.

– Ród Nemanjiciów? To tędy szli? – spytał Giovanni ostro. – Dlaczego od razu nie

mówiłeś? Mogliśmy znaleźć jakiś ślad. Może ukryli skarb gdzieś przy drodze!

– To... byłoby szukanie na próżno – wyjąkał Milovan, nienawykły do sprzeciwiania się.

– Wiem, którędy szli, bardziej jest prawdopodobne, że wzięli skarb ze sobą.

Przełknął głośno ślinę, drżąc pod groźnym spojrzeniem Giovanniego.

Ruszyli dalej. Milovan ślizgał się wzrokiem po drzewach w dolinie. Od czasu do czasu

wzdychał głęboko.

Anna domyśliła się, że wspominał dzieciństwo. Musiał tędy chodzić setki razy ze swym

stadkiem owiec.

– Gdzie mieszkałeś? – spytała nieśmiało.

Giovanni odwrócił się patrząc groźnie. Anna poczerwieniała w poczuciu winy, lecz tym

razem postanowiła trwać przy swoim. Musi mieć prawo do rozmowy z tym chłopcem!

– Tam, za zakrętem – odrzekł Milovan niewyraźnie.

– Czy twoja rodzina nadal tam mieszka? Pewnie się zdziwią, gdy cię zobaczą.

– Nie – wyszeptał chłopiec. – Tam już nikt nie mieszka.

– Nikt?

– Nikt. Trzęsienie ziemi...

– Och!

Tak, teraz Anna rzeczywiście zauważyła tu i ówdzie ślady po trzęsieniu ziemi. Głęboka

szczelina przecinająca wzgórze, które dopiero co minęli, zwały kamieni i martwe drzewa.

Ponieważ upłynęło wiele lat, miłosierna trawa pomogła zabliźnić rany.

Ścieżka, niemal całkiem zarośnięta, skręciła. Przed oczami podróżujących otworzył się

szerszy widok. Jadący przodem Giovanni nie zauważył, że Milovan i Anna zatrzymali się. Po

prawej stronie, na zboczu góry, ujrzeli ruiny małej, ubogiej woski. Milovan przełknął ślinę,

lecz nie mógł dłużej ukrywać łez, które zalśniły w jego oczach.

– To było tak dawno temu... – wyszeptał przepraszająco.

Anna spontanicznie przykryła dłonią jego dłoń. Akurat wtedy Giovanni się odwrócił.

– Donna Anna! – zawołał ostro. – Jesteś, pani, moją małżonką, a to jest mnich!

– To jeszcze niemal dziecko – odpowiedziała po włosku, świadoma, że to nie zazdrość

powodowała Giovannim, lecz raczej urażona miłość własna.

45

Anna podjechała do męża i opowiedziała mu o wiosce. Od razu się ożywił.

– Czyli musiałeś ich widzieć niedaleko stąd? – zwrócił się do Milovana.

– Stałem tam, w górze, na ścieżce – odrzekł chłopak, odzyskawszy już panowanie nad

sobą. – A oni byli tutaj, dokładnie tu gdzie stoimy.

– Naprawdę? I poszli dalej prosto?

– Tak.

Nie mogli zobaczyć skały ze swego miejsca na dnie doliny, gdyż ściana drzew

ograniczała widoczność.

– A... klamra? Gdzie ją znalazłeś? – pytał podniecony Giovanni.

– Leżała dalej, tam gdzie zaczynają się zarośla.

Wenecjanin szybko podjechał do krzaków, zeskoczył z osła i rzucił się na kolana,

gorączkowo przeszukując trawę. Anna patrzyła na niego niemal z politowaniem.

– Chcesz pójść do wioski? – zwróciła się do Milovana.

– Nie! – zaprotestował gwałtownie.

Zrozumiała, że wspomnienia były jeszcze zbyt bolesne.

– Jak poznałeś Stefana z Czarnogóry?

– Należał do tych, którzy przybyli do wsi po ocalałych. Strasznie się wtedy bałem,

przytuliłem się do niego i nie chciałem puścić, wydawał mi się taki silny i spokojny. Wziął

mnie ze sobą do Raguzy, aby znaleźć mi dom. Jego żona właśnie zmarła, co sprawiło, że stał

się bardzo religijny i chciał opuścić Czarnogórę. Służył jakiś czas przy kościele. Ja, w

podzięce za ocalenie życia, ofiarowałem klamrę. Była najpiękniejszą rzeczą, jaką miałem, ale

nie wiedziałem, że jest aż tak drogocenna. Stefan jednak wrócił do kraju, do tego właśnie

klasztoru. On sam nie jest stworzony do zakonnego życia, jest zbyt niespokojny i nigdy nie

zostanie mnichem, Za to ja tego pragnę i to go bardzo cieszy.

– Ale jesteś jeszcze w nowicjacie?

– O, tak, upłynie wiele lat, nim będę godzien przyjąć święcenia.

Giovanni wspiął się na grzbiet osła.

– Nic tam nie ma, ruszamy dalej!

Słońce chyliło się już ku zachodowi, gdy dotarli do końca ścieżki. Stanęli przed potężną

skalną ścianą. Wznosiła się wysoko ku niebu; odnosili wrażenie, że pochyla się nad nimi. Z

jednej strony była ograniczona opadającą ostro kilkusetmetrową granią. Wejście na nią było

niemożliwe: tylko najniższa część przy wejściu do doliny mogła być osiągalna, lecz dalej

stawała się zbyt stroma.

Przeciwną stronę doliny ograniczał głęboki jar, ponad którym piętrzyła się ściana lasu.

46

Góra była nie do zdobycia.

– To chyba można nazwać ślepą uliczką... – odezwała się Anna.

– No właśnie! – powiedział Giovanni z urazą w głosie. – Powiedz temu szczeniakowi,

że nie mógł tego nie wiedzieć! Nawet dziecko było w stanie zrozumieć, że musieli zawrócić!

Anna przetłumaczyła, łagodząc nieco słowa męża.

Milovan uśmiechnął się.

– Wspominałem, że nie powiedziałem wszystkiego. Pewnej nocy, niedługo potem, jak

widziałem ich w dolinie, ujrzałem ze swej wioski światełko na szczycie góry. Mogło

dochodzić z domu, ogniska czy czegoś takiego.

– Naprawdę? – ożywił się Giovanni. – To co innego! Wystarczy tylko tam wejść!

Tylko? pomyślała Anna i zerknęła na górę. Sama myśl o tym ją obezwładniała.

Milovan zaproponował nieśmiało, aby rozbili obóz, bo wkrótce nadejdzie noc.

Rozłożyli się u stóp skały i na zmianę trzymali wartę w obawie przed dzikimi zwierzętami.

Samo określenie „dzikie zwierzęta” sprawiło, że Annę przeszył dreszcz. Mogła stawić czoła

każdej przeciwności, ale drapieżniki przerażały ją bardzo. Zawsze im współczuła i rozumiała

je, i dlatego myśl, że mogłaby zostać zaatakowana przez stworzenie, którego nigdy w życiu

nie chciałaby skrzywdzić, była dla niej nieznośna. Nie śmiała jednak powiedzieć o tym

Giovanniemu. Nazwałby to na pewno śmieszną ckliwością i nigdy by jej nie pojął. Jeszcze

raz zerknęła na męża. Tak by chciała go pokochać z całego serca.

Dlaczego jej to utrudniał?

UKRYTE PRZEJŚCIE

Tej nocy Anna śniła się Norwegia. Dom w Bergen, w którym nie była już tyle miesięcy,

wąska, spokojna uliczka, białe domy i ich własny, największy w okolicy, okienka błyszczące

tak ładnie w zachodzącym słońcu, jej mały pokoik z jasnymi meblami... Nagle wkroczył tam

Giovanni, rozejrzał się i rzucił ze wzgardą: „Cóż za obrzydliwa, ciasna komórka!”

Zbudziła się wtedy i poczuła, jak bardzo kocha swój dom rodzinny. Wspomniała

jesienne powroty statku do Bergen i znienawidzone, wąskie kajuty pod kołyszącym się

pokładem. Nawet ją to zdziwiło – zawsze sądziła, że lubi morskie podróże i poznawanie

kolejnych portów. Chyba zaczynam się starzeć, pomyślała z uśmiechem, który zamarł jej na

ustach, gdy dostrzegła w ciemności śpiącego Giovanniego.

47

Nigdy nie czuła się bardziej samotna niż teraz, kiedy otrzymała tego człowieka za męża!

Noc był chłodniejsza, niż się spodziewała. Gdy wreszcie nadszedł ranek, wstali, sztywni

z zimna i bez humoru. Po śniadaniu, wraz z pierwszymi promieniami słońca, obudziła się w

nich chęć do życia. Słońce nie dochodziło co prawda jeszcze do ich ciasnej doliny, ale

ogrzewało powietrze, którym oddychali.

Całe przedpołudnie próbowali znaleźć jakąś drogę na górę. Wspinali się, pokonując

długie odcinki, ale bez rezultatu. Trwało to całe godziny, zapomnieli nawet o głodzie i

zmęczeniu, wciąż szukając nowych rozwiązań. Za każdym razem, gdy wydawało się, że

znaleźli jakąś możliwość, okazywała się chybiona, i musieli zaczynać od początku.

Gdy słońce stanęło w najwyższym punkcie, zebrali się przy osłach.

– Czy jesteś pewien, że widziałeś to światło? – zapytał Giovanni.

– Tak, na pewno! – odparł Milovan.

Wenecjanin popatrzył zrezygnowany na skałę i powiedział:

– Jeżeli to prawda, musieli już znać drogę na górę, gdy tu przybyli.

– Tak, a poza tym – dodała Anna – zdołali przetransportować zwierzęta i wozy, inaczej

znaleźlibyśmy jakieś pozostałości.

– Niepojęte! – wymamrotał Giovanni. – a jeżeli to wszystko jest wymysłem? Jeżeli

nigdy nie było żadnego klasztoru tam na górze, to chyba trochę się nabraliśmy, nieprawdaż?

– Wszyscy w wiosce słyszeli o klasztorze – zapewnił Milovan drżącym głosem. – Nigdy

nie wątpiliśmy w prawdziwość tej legendy.

Anna rozpoczęła ostrożnie:

– Jeżeli ludzie z rodu Nemanjiciów dostali się na górę... Myślicie, że nadal tam są?

Odpowiedział jej Giovanni:

– To było dwanaście lat temu! Co prawda nie wiemy, jak tam jest, ale nie sądzę...

Musieli opuścić to miejsce dawno temu. Możemy tylko mieć nadzieję na jakiś ślad po

skarbie.

Milovan potrząsnął głową. Stefan i jego ludzie dobrze znali te tereny. Zwróciliby uwagę

na obcych, gdyby nagle zjawili się w okolicy. a tak się przecież nie stało.

Giovanni chrząknął tylko znacząco.

Głód i rozczarowanie sprawiły, że odczuwali irytację. Przyrządzili jakiś posiłek. Anna

marzyła o wydostaniu się z tego nieprzyjemnego, wilgotnego miejsca w cieniu góry. Siedziała

na trawie i żuła kromki miejscowego chleba, przełożone plastrem czarnogórskiej szynki,

wędzonej i suszonej na strychu pięć lat. Nie była przyzwyczajona do takiego jedzenia, ale

smakowało jej.

48

Patrzyła na lewą stronę doliny, gdzie wysuszone koryta potoków przerywały monotonię

roślinności porastającej najniższą część zbocza. Ponad warstwą zieleni wznosiła się wapienna

ściana, która w cieniu wydawała się niebieskoszara.

Nagle w głowie zaświtała jej jakaś myśl.

– Czekajcie! – zawołała bez tchu.

– Na co? – spytał Giovanni, zły. Jego twarz nosiła ślady zmęczenia i nie była już tak

młodzieńczo gładka.

– Przypuszczam, że istnieje rozwiązanie – rzuciła Anna, starając się stłumić ogarniające

ją podniecenie. – Pozwólcie mi chwilę pomyśleć!

– Ech, te kobiety – pogardliwie prychnął Giovanni i posłał Milovanowi znaczące

spojrzenie, które nie zostało odwzajemnione.

– Tu jest wszędzie kras? – zaczęła. – To jest kras, prawda? – spytała nerwowo.

– Kras? A cóż to takiego? – zdziwił się Giovanni.

Anna zignorowała go.

– Tak, na pewno – odpowiedziała sama sobie. – Wszędzie skały wapienne. Ten jar to

przecież rozpadlina wapienna. A te potoki...

– No, co z nimi?

– Czytałam o zjawiskach krasowych. O górach drążonych od wewnątrz przez wodę. O

wyschniętych korytach rzek, pozostawiających korytarze w skale. O ogromnych,

kilometrowych jaskiniach ze stalaktytami i stalagmitami. Właśnie tutaj, na Bałkanach,

najwięcej w Chorwacji, ale i w Czarnogórze...

– Jak je, pani, nazwałaś? Sta...

– Stalaktyty. Nacieki utworzone w ciągu milionów lat przez kapiącą wodę z

cząsteczkami wapnia.

– Kobiety nie powinny czytać za dużo. Nie jest im z tym do twarzy – powiedział

nadąsany Giovanni, który nie chciał okazać, że nie wie, o czym mówi żona.

Milovan jednak patrzył na Annę zamyślonymi oczami dziecka.

Była taka jama w pobliżu naszej wioski... Niespecjalnie duża, bo wyrzeźbiona przez

dawne koryto potoku, tak jak, pani, mówiłaś. A w środku były różne dziwne kamienne

kształty.

Anna przytaknęła.

– Siedzę tak i patrzę na te wyschnięte koryta – mówiła ożywiona. – Schodzą zapewne

bardzo wysoko z góry, ale nikt nie wie, którędy. Dotyczy to zwłaszcza koryt podziemnych.

Spójrzcie na to duże, najbliższe „naszej” skały, jest szerokie, tak jakby płynęła nim jakaś

49

rzeka. Mam ochotę zbadać, którędy prowadzi.

– Znika za drzewami, ale nie widzę go już wyżej – powiedział Milovan. – Ja też idę.

Wstali.

– To za daleko, jestem zmęczony – narzekał Giovanni. – To jakieś bzdury! Kto słyszał o

rzece płynącej na wskroś góry?

– Pozwolisz, panie, że pójdziemy? – spytała Anna niepewnie?

Giovanni spoglądał na nich podejrzliwie, rozważając sprawę. Wreszcie westchnął,

zrezygnowany, i też się podniósł. Zostawili osły na popas na swobodzie, nie widzieli w nocy

żadnych dzikich zwierząt, miejsce wydawało się bezpieczne.

Musieli cofnąć się daleko, aby ominąć jar, o wiele dalej niż sądzili. Wspinali się teraz

wysuszonym korytem potoku i mocno odczuwali nieznośny upał. Odbijające się od skał

promienie słońca oślepiały ich, Anna czuła, że coraz bardziej boli ją głowa.

Koryto potoku było rzeczywiście szerokie. Milovan ocenił je wzrokiem.

– Chyba dałoby się wprowadzić tędy konie i wozy – stwierdził.

– Tak – zgodziła się Anna i przetłumaczyła jego słowa mężowi.

Miała naprawdę dosyć ciągłego występowania w roli tłumacza. Giovanni żył przecież w

tym kraju co najmniej piętnaście lat. Czemu więc nie nauczył się języka? Nie można przecież

być aż tak wyniosłym, by móc udawać, że się nie słyszy tych „nieprzyjemnych dźwięków”,

jak nazywał serbsko-chorwacki? Coś przecież musiało zostać w tej leniwej...

O, nie, wybacz, pomyślała zaraz pokornie, lecz i z lekkim rozbawieniem. Przecież nie

wolno mi myśleć bez szacunku o swoim najdroższym małżonku! Jednocześnie jednak

uświadomiła sobie, że jeżeli nie będzie traktowała swoich stosunków z Giovannim bez

odrobiny gorzkiego humoru, to oszaleje.

Giovanni przyznawał, że wozy mogły tędy podjechać, bo nie było zbyt stromo. Mimo to

nadal pogardliwie traktował niewiarygodną teorię żony o potokach płynących na wskroś

przez skały.

Dotarli do lasu, który okrył ich swym zielonym cieniem. Było to wybawienie dla Anny.

Znów mogła patrzeć na skałę bez mrużenia oczu.

Często zatrzymywali się na odpoczynek. Giovanni był nie przyzwyczajony do tego

rodzaju wysiłku. Annie chodzenie zawsze sprawiało ból, zwłaszcza tutaj, a Milovan co chwila

potykał się o swój habit.

Wreszcie mogli dostrzec górę wyłaniającą się zza gęstych drzew.

Nagle koryto potoku zniknęło wśród krzaków rosnących przy skalnej ścianie.

– Musi przecież skądś wypływać! – rzekł Milovan.

50

Anna zacisnęła usta.

– Spójrzcie, leżą tam drzewa, wydają się zrąbane dawno temu. Mogli to zrobić ludzie z

rodu książęcego, gdy tu nadeszli przed dwunastu laty. Pamiętacie, droga była ukryta i

zapomniana przez wiele stuleci. A te krzaki może i mają dwanaście lat, nie znam się na

roślinach. Zetnijmy je. Czy ktoś może pożyczyć mi nóż?

Niestety, mieli tylko dwa. Musiała więc, zniecierpliwiona, siedzieć bezczynnie i patrzeć,

jak nieskończenie powoli przebijają się przez gęstą roślinę. Niektóre gałęzie okazały się za

grube, te zostawili. Wkrótce zaczęli się domyślać, co kryje się za nimi... Wreszcie ścięli i je.

Długą chwilę stali w milczeniu. Giovanni zagwizdał cicho.

– Brama w górze! wyszeptał Milovan. – Tu jest to ukryte wejście!

– Tak, ale jesteśmy zbyt daleko od skały – narzekała Anna. – Czy to może się zgadzać?

– Musi! – wykrzyknął z entuzjazmem Giovanni. Zapomniał, że powinien zachować

stosowny dystans wobec tych dwojga. Znów był na tropie skarbu i oczy błyszczały mu z

podnieceniem.

Milovan usunął ostatnie zasłaniające wejście gałęzie.

– Czy się odważymy? – wyszeptała Anna do siebie. Cieszyła się bardzo, choć

jednocześnie czuła strach, patrząc na tę wielką, czarną jamę, prowadzącą w nieznane.

Podświadomie stanęła za mężczyznami. Chciała z nimi iść, ale nie jako pierwsza!

UTRACONA NADZIEJA

– A osły? – spytał Milovan niepewnie. – Co z nimi zrobimy?

Giovanni przejął teraz przywództwo, co, jak uważał, słusznie mu się należało.

– Niech pozostaną tam, gdzie są – powiedział władczo. – A teraz ostrożnie. Zajrzymy

tylko do groty.

Milovan znalazł wyschniętą gałąź karłowatej sosny i zapalił ją. Tak rozpoczęli pochód w

głąb góry, posuwając się z wahaniem.

– Czy mogą tu być dzikie zwierzęta? – niemal wyszeptała Anna.

– Na zewnątrz nie było żadnych śladów – odpowiedział Milovan.

Nie szło się źle po dnie potoku, było nadal tak szerokie, jak na zewnątrz. Wozy mogły

spokojnie nim jechać... Przynajmniej z początku. Wkrótce jednak zaczęły się problemy.

Pojawiły się odnogi korytarza i pierwsze formacje wapienne. Nie były duże, ale od czasu do

51

czasu blokowały drogę.

W takich chwilach Anna wyobrażała sobie, jakie przeszkody musieli przezwyciężać

przed laty ludzie z orszaku książęcego. O ile naprawdę tędy szli...

Posuwali się naprzód. Żadne z nich nie wiedziało, jak daleko powinni pójść za

pierwszym razem, ale jednocześnie nikt nie miał ochoty zawrócić. Jeszcze tylko kawałek... i

jeszcze trochę...

Nagle Milovan wykrzyknął:

– Spójrzcie tam!

Przed nimi, na środku drogi, wznosił się stalagmit, niemal złączony z wiszącym nad nim

stalaktytem.

Ludzie, także konie i węższe wozy, mogły go obejść, ale szerszy pojazd musiał się

poddać.

I stał tam w istocie jak zamierzchła pamiątka po dawnej podróży.

Na twarzy Giovanniego, oświetlonej przez pochodnię, malowało się napięcie i

podniecenie.

– A więc jednak dotarli tutaj! Jesteśmy na dobrej drodze! Jesteśmy na dobrej drodze!

Ostatnie słowa wykrzyczał, aż odbiły się echem od ścian jaskini. Obszedł wóz dookoła,

lecz nie znalazł żadnych znaków świadczących o tym, że podróżował nim ktoś z książęcego

rodu. Widział tylko zwyczajny wóz ze spróchniałymi dyszlami i rozpadającymi się kołami.

– Może jednak pójdziemy po osły? – zastanawiała się Anna, zawsze dbająca o

zwierzęta. – Idziemy już bardzo długo.

– Jeszcze kawałek – zarządził Giovanni. – Zauważyliście chyba, że cały czas

podchodzimy pod górę?

– Tak, ale w jakim kierunku? – spytała. – Może oddalamy się od skały? A może idziemy

na wskroś wzgórza?

Ale w oczach Giovanniego płonął fanatyczny ogień. Nie dopuszczał żadnych

sprzeciwów.

Chwilę później napotkali następną przeszkodę. Sklepienie tak się obniżyło, że konie

miałyby tu trudności z przejściem. Ale skoro ich trójce się udało, przedostałyby się tędy także

osły.

Wkrótce zobaczyli to, za czym tak bardzo tęsknili: światło dochodzące ukosem z góry.

– No, teraz najważniejsze – wykrztusił Giovanni. – Gdzie wyjdziemy?

Parę minut później stali na grzbiecie wzgórza na zielonej łączce. Była owalna i nieduża,

w sam raz na bezpieczne pastwisko dla ich zwierząt. Ściana skały wznosiła się naprzeciw, a

52

jakieś sto metrów nad sobą dostrzegli szczyt.

– Jak tam dojdziemy? – spytał Milovan z przejęciem. – Czyżby to była droga?!

Mrużyli oczy, starając się dostrzec coś pod słońce. Wszystkim wydawało się, że widzą

stromą, wąską dróżkę wijącą się pod górę i znikającą za krawędzią.

– Ciekawe, czy kończy się tam, czy wiedzie na sam szczyt? – wyszeptał Giovanni.

– W każdym razie teraz wracamy po osły – postanowiła Anna. – Możemy tu rozbić

obóz, a jutro iść dalej.

– Jutro? Nie możemy przecież czekać tak długo! – protestował Giovanni.

– Wkrótce nadejdzie wieczór. Zanim wszystko tu przeniesiemy, zapadną ciemności.

Postanowili, że Anna zaczeka, a oni pójdą po osły i bagaże. Pochodnia się wypaliła,

nowej nie znaleźli. Nic jednak nie zdołało powstrzymać Giovanniego. Anna obserwowała z

radością, jaki był szczęśliwy i miły dla nich, i myślała, że może, może...

Znów zniknęli w grocie. Poczuła nagle, jak bardzo bolą ją nogi i plecy. Znalazła

wygodne miejsce na trawie, położyła się i zapatrzyła w niebo.

Jakie to dziwne! Oto ja, Anna Wardelius z Bergen, leżę sobie na niedostępnym wzgórzu

w Czarnogórze. Jak tu dotarłam? To wszystko stało się tak nagle! I mam męża – ja, której

sądzone było życie w samotności.

Z bólem w sercu uświadomiła sobie jednak, że jest wiele rodzajów samotności.

Wszystko wskazywało na to, że ta nowa będzie o wiele bardziej dotkliwa od dawnej.

Niezauważalnie zapadła w sen, oświetlana łagodnie przez słońce. Obudziły ją

dochodzące z bliska głosy. Poderwała się.

Giovanni i Milovan prowadzili osły.

– Nieźle się trzeba było napracować, aby przeprowadzić je przez to wąskie przejście! –

zawołał Milovan zadowolony z siebie. – Ale gdy pierwszemu się udało, pozostałe podążyły za

nim.

Tak też musiało być wtedy, dwanaście lat temu, pomyślała Anna. I musieli mieć ze sobą

przewodnika, inaczej na pewno nie znaleźliby tej drogi od razu.

Następnego ranka Giovanni wstał wcześnie i niemal nie pozwolił im zjeść śniadania,

nakłaniając do pośpiechu. Milovan połączył ich długą liną i tak rozpoczęli wspinaczkę:

pierwszy Giovanni, potem Anna, a na kocu Milovan.

Górska droga była szersza, niż się wydawało z daleka. Właściwie zabezpieczenie w

postaci liny okazało się niepotrzebne, ale Anna z wdzięcznością przyjęła poczucie

bezpieczeństwa, jakie jej dawała. Zawsze bała się wysokości i teraz starannie unikała

53

patrzenia poza skraj drogi.

Wchodzili szybko. Wkrótce stanęli w miejscu, gdzie droga okrążała skałę, i ujrzeli, co

się za nią znajdowało. Annie pociemniało w oczach. Pod nimi toczyła swe wody rzeka:

szeroka, dzika, spieniona, pędząca z hukiem dnem doliny. Na szczęście za zakrętem droga

znów wracała w kierunku „lądu”.

– Że też odważyli się jechać tędy wozami konnymi! – wykrzyknął Milovan.

– Droga jest szeroka – odpowiedział Giovanni, któremu wysokość nie wydawała się

przeszkadzać. W jego oczach płonęła gorączka. Teraz był już tylko poszukiwaczem skarbów.

Zatrzymali się na odpoczynek, gdyż rozpoczęli wspinaczkę w zbyt gwałtownym tempie.

Annę bolało w piersiach, oddychała ze świstem i czuła walenie pulsu w skroniach. Osunęła

się na kamień i patrzyła na wspaniały krajobraz. Jakże dzikie wydawało się to pustkowie!

Gdzie tylko wzrokiem sięgnąć, wzgórze za wzgórzem. Miejscami ponad nimi wznosiły się

niebieskawe szczyty, które w świetle słońca wydawały się niemal czarne.

Giovanni spojrzał przed siebie.

– Droga znów znika. Ale chyba wkrótce będziemy u celu.

– Tak sobie myślę: oto świat, do którego przez stulecia nikt nie miał dostępu – wyrzekł

Milovan uroczyście. – Tylko raz, dwanaście lat temu, odsłonił się przed książęcym rodem. A

ja stoję tu teraz, przy wejściu do tajemniczej góry mojego dzieciństwa!

Anna rzuciła lękliwe spojrzenie w dół. Daleko, daleko stąd chodziły osiołki, pasące się

bezpiecznie na łączce. Ach, jakże ona chciała tam się znaleźć! Chyba jednak nie była typem

poszukiwacza przygód. Wszelkie niebezpieczne przygody wydają się fascynujące, kiedy

czyta się o nich w domu, w ciepłej bibliotece. Teraz przeżywała właśnie taką przygodę, na

którą by się mało kto odważył, i tęskniła do swej biblioteki w Bergen. Albo nawet i do okrętu!

Gdyby tylko miała pewność co do uczuć Giovanniego, podróż mogłaby być wspaniała!

Nie odczuwałaby nawet zmęczenia czy innych niedogodności. A tak – wypełniało ją poczucie

bezbrzeżnej samotności.

Obecność przyjaznego Milovana nieco pomagała, był on jednak jeszcze bardzo

dziecinny i zupełnie nie znał życia, skryty za murami klasztoru, tak że Anna tym bardziej

musiała udawać silną osobę.

A wcale się taką nie czuła!

Wolałaby mieć obok siebie kogoś, kto stanowiłby dla niej autorytet, podejmował

decyzje i rozwiązywał problemy.

– Wstawać, dosyć leniuchowania! – wołał Giovanni.

Anna podniosła się z westchnieniem. Nie w takie ręce chciała złożyć swój los.

54

– Droga jest dobra – powiedział Milovan. – Tylko niektóre z jej odcinków musiano

poszerzyć podczas budowy klasztoru wieleset lat temu.

– Czy w ogóle ktoś go widział? – chciał wiedzieć Giovanni.

– Nie, mówiono tylko, że jest tam bardzo stary klasztor otoczony wsią – tłumaczył

chłopak.

Nie doszli jednak dalej niż za następny zakręt, gdy zatrzymali się z okrzykiem zawodu.

Widzieli teraz szczyt góry, ale co z tego? Niemal pod ich stopami rozwierała się

przepaść jak szeroka rana w skale.

– Tak – westchnął Milovan. – To chyba już koniec...

Giovanni nic nie odpowiedział. Oczy jego gorączkowo omiatały skalną ścianę w

poszukiwaniu sposobu na przejście.

– Tak blisko! – wyszeptała Anna. – I wszystko na nic!

– Milcz! – zasyczał Giovanni. – Musi się udać. Musi!

Milovan potrząsnął głową.

– To niemożliwe. Tu jest za szeroko, a tam, po drugiej stronie przepaści, droga biegnie

wyżej.

Giovanni stał przez chwilę bez ruchu, niemal z nienawiścią wpatrując się w wymarzony

szczyt.

Wykrzyknął w końcu z bezsilną wściekłością:

– To niesprawiedliwe! Nie zasłużyłem na takie przeszkody!

Anna zamyśliła się.

– Widziałeś światło dochodzące z góry dwanaście lat temu, Milovan. I to nie stąd, bo tej

drogi nie widać z wioski. Musiało dochodzić ze szczytu. Znaczyłoby to, że ród książęcy

dotarł na miejsce. Droga musiała zawalić się później, i to całkiem niedługo potem, skoro nikt

po tobie nie widział już nikogo z tej grupy.

Milovan spojrzał na nią swymi oczami dziecka i przytaknął.

– Trzęsienie ziemi! Było strasznie silne, pewnie ono to sprawiło.

– Na pewno. O, biedni ludzie – wyszeptała Anna i spojrzała znów na szczyt. – Odcięci

od reszty świata!

– Z pewnością nikt już tam nie żyje – osądził Milovan. – Jakie to okropne!

– Oni mnie nic nie obchodzą – rzucił Giovanni ze złością. – Ale skarb musi tam być, to

jedno jest pewne. I to nawet lepiej, że nie strzegą go już żadne smoki. Jest nasz, bo nikt poza

nami o nim nie wie. Zdobędę go. Zdobędę, choćbym miał poświęcić całe moje życie.

Zdobędę, zdobędę!

55

– Jak? – zdumiała się Anna.

Giovanni zaczerpnął tchu, aby coś odpowiedzieć, lecz musiał sobie uświadomić

beznadziejność przedsięwzięcia i tylko wypuścił powietrze z wściekłością.

Zapadła cisza. Wiedzieli, że nie mogą zrobić nic innego, jak tylko zawrócić, zejść na dół

i ruszyć z powrotem do Raguzy. Nikt jednak nie miał na to ochoty. Dotarli tak daleko,

wykazali tyle pomysłowości, odnaleźli wszystkie drogi...

A teraz- koniec przygody.

Anna nie interesowała się skarbem, jednak nie chciała poddać się tak blisko celu i czuła,

że nie tylko ona jest tego zdania. Milovan także nie dbał o skarb, myślał przecież podobnie

jak ona. Ale odnosiła wrażenie, że chętnie zrobiłby niespodziankę przybranemu ojcu,

ofiarowując mu majątek. I na pewno chciał zobaczyć stary klasztor. A teraz żadne z ich

marzeń nie mogło zostać spełnione...

Nagle chłopak podniósł głowę.

– Co to było?

– Co? – spytali.

– Coś! Jakiś hałas, ruch... nie wiem.

Bezwiednie podnieśli głowy w stronę najwyższej krawędzi skały.

I znieruchomieli. Anna nieświadomie schwyciła za rękę Giovanniego, który tego nawet

nie zauważył.

Na skale, nieco poniżej drogi po drugiej stronie przepaści stał mężczyzna. Sprowadziły

go prawdopodobnie krzyki Giovanniego.

Wpatrywał się w nich równie zaskoczony jak oni.

DRAGO

Mężczyzna poruszył się i z wahaniem zszedł niżej. Oni też się zbliżyli do urwiska i

wkrótce stali po obu stronach przepaści.

Nikt nic nie powiedział.

Nieznajomy ubrany był w zgrzebne spodnie i koszulę z szerokimi rękawami, niegdyś

białą, a teraz smutnie szarą i postrzępioną. Stopy owinął paskami skór. Był młody, wysoki i

mocno zbudowany, miał półdługie czarne włosy i skórę koloru miedzi. Annę zdziwiło, że nie

nosił brody. Najwyraźniej starał się zachować pewne pozory cywilizacji.

56

Jakie to dziwne, pomyślała. Właśnie marzyła o kimś, kto stanowiłby dla niej autorytet, a

tam stał urodzony przywódca. Taki, któremu można przekazać całą odpowiedzialność. To

wprost biło ze stalowoszarych oczu i głębokich bruzd biegnących wzdłuż ust.

– Skąd przybywacie? – spytał zwięźle, lecz było w jego głosie dziwne napięcie, a może

głębokie wzruszenie, które usiłował ukryć.

– Ani słowa o skarbie! – szybko rzucił Giovanni pozostałym. – On pewnie go pilnuje,

nie może się dowiedzieć, że jesteśmy zainteresowani. Kim ty sam jesteś, panie? – zawołał

głosem, który miał brzmieć bardziej władczo niż głos obcego.

Giovanni, gdy chciał, rozumiał serbsko-chorwacki, ale pytanie zadał po włosku.

Milovan jednak odezwał się pierwszy.

– To markiz di Ferro i jego małżonka – wyjaśnił. – Ja jestem Milovan, nowicjusz

zakonny.

Mężczyzna zwrócił poważny wzrok na chłopaka.

– Jak znaleźliście tu drogę i czego chcecie?

– Mieszkałem w pobliżu jako dziecko – odpowiedział Milovan lekko drżącym głosem. –

Chciałem sprawdzić, czy ten tajemniczy klasztor rzeczywiście tu stoi, czy to tylko legenda.

Drogę znaleźliśmy dzięki donnie Annie, która domyśliła się, którędy mamy iść.

Anna poczuła na sobie badawczy wzrok obcego. Jego twarz nie zdradzała niczego. W

końcu musiała spuścić oczy.

– Nie możemy marnować czasu na jakieś rozmowy – warknął giovanni. – Spytaj, co to

za ptaszek i co tu robi!

– Kim jesteś, panie? – spytała Anna nieśmiało, z trudem wytrzymując spojrzenie

niesamowitych oczu mężczyzny.

– Jestem Drago – odpowiedział.

– Słyszycie? – wyszeptał Giovanni w swoim języku. – Używa tylko imienia, czyli musi

pochodzić z rodziny książęcej. Nie daj mu poznać, pani, że wiemy o tym!

– Milovan też użył tylko imienia – sprzeciwiła się Anna, lecz zawołała przez przepaść: –

Czy jesteś tu sam, panie?

Wahał się przez chwilę.

– N... nie. Jest tu też stara kobieta, ale... bardzo chora.

– Jak przez to przejść? – spytał Giovanni niecierpliwie, a Anna przetłumaczyła.

Na twarzy mężczyzny pojawił się niemal niewidoczny, ironiczny uśmieszek.

– Zastanawiam się nad tym już dwanaście lat.

– Czy cały czas mieszkałeś tu sam, panie? – wykrzyknęła Anna, pełna współczucia.

57

– Nie, oczywiście, że nie. Było nas około pięćdziesięciorga. Trzęsienie ziemi, choroby i

inne przeciwności losu zabrały pozostałych.

Jaki on jest chudy! pomyślała ze współczuciem. Czym się żywił przez te wszystkie lata?

Dała głośno wyraz swemu zdumieniu:

– Jak udawało się wam wyżywić?

– Nie było tak źle – odpowiedział krótko. – Uprawialiśmy zboże, mieliśmy wodę, przez

pierwsze lata i mięso. Teraz już nie.

Anna potrząsnęła głową, zatroskana.

– Jak wydostaniemy stąd ciebie, panie, i tę starą kobietę? Musimy pójść po pomoc!

– O czym mówisz, pani? – spytał Giovanni z irytacją. – Pomoc dla nich? Czy to

obiecywałaś?

– Oczywiście! Musimy ich tu przeprowadzić!

– Czy całkiem zapomniałaś, pani, po co tu przyjechaliśmy? To my mamy się tam

przedostać, wszystko inne jest nieistotne.

Widziała, że mężczyzna czeka na wyjaśnienie. Poczuła przypływ niechęci do

Giovanniego. Dlaczego nie chciał nauczyć się języka tego kraju? Gdyby nie jego

zarozumialstwo, uniknęłaby dodatkowego obciążenia, jakim było ciągłe tłumaczenie.

Wybacz mi, mężu, dodała jednak przepraszająco w myślach.

Czerwieniąc się pod badawczym spojrzeniem Draga, zaczęła dyplomatycznie:

– Mój mąż pragnie obejrzeć ten stary klasztor, studiuje bowiem historię. To jednak teraz

nieważne, musimy przede wszystkim spróbować wybudować most. Pewnie masz, panie, jakąś

propozycję? Zastanawiałeś się nad tym już wiele lat...

Krótką chwilę patrzył na nich troje, rozważając coś. Wzrok jego na długo spoczął na

Giovannim. Wreszcie rzekł:

– Tak, mam propozycję. – Jego twarz i głos wyrażały teraz więcej życia. – Kiedyś

zbudowałem prowizoryczny most wiszący. ale potrzebny był ktoś z tamtej strony przepaści,

kto mógłby wbić kołki w skałę i umocować drugi koniec mostu. Nikogo jednak nie było.

Czekałem wiele lat, aż w końcu straciłem nadzieję.

– Ale teraz jesteśmy! – zawołał Milovan, podczas gdy Anna tłumaczyła Giovanniemu

słowa nieznajomego.

– Przyniose go – powiedział Drago – chociaż nie wiem, czy nadal jest dostatecznie

wytrzymały.

– Mamy liny – zapewniła Anna szybko.

Jego surowa twarz złagodniała pod wpływem wdzięczności. Stał jeszcze chwilę,

58

wahając się, jakby chciał coś powiedzieć, ale nie mógł się na to zdobyć.

Anna zrozumiała.

– Nie, nie znikniemy – zapewniła ciepło.

Ujrzała cień uśmiechu wokół ust mężczyzny. Skinął głową i zaczął wchodzić na grań

zręcznie jak kozica. Chwilę później już go nie było.

Anna zorientowała się nagle, że od dłuższej chwili drży na całym ciele.

Zamknęła oczy. Dzięki! wyszeptała cicho do siebie. Dzięki, dobry Boże, że ta szalona

wyprawa nie jest bezcelowa! Dzięki, że nadałeś jej sens! Skarb... nie cierpię tego skarbu. Ale

teraz... nigdy jeszcze nie czułam się tak szczęśliwa! Pozwól, aby to się powiodło. Boże!

Pozwól nam ich uratować! Tę starą kobietę i... tego mężczyznę.

Usiedli. Lęk wysokości nadal dokuczał Annie. wychyliwszy się nad przepaść, zadrżała.

A może wystarczy pomóc im przedostać się na tę stronę i opuścić to miejsce?

Tak bardzo nie chciała przeprawiać się jakimś prowizorycznym wiszącym mostem! O

ile w ogóle coś takiego mogłoby ich udźwignąć. Mocno w to wątpiła.

Dostrzegła, że Milovan zatopił się w modlitwie. Często widywała go modlącego się o

stałych porach.

Giovanni siedział z zaciśniętymi ustami. Mogła się domyślić jego uczuć: podniecenie

bliskim już celem i niecierpliwość wywołana koniecznością oczekiwania.

– Ten Drago będzie dla nas dodatkowym problemem – rzucił jej cicho. – ale

rozprawimy się z nim!

– Jak? – spytała sztywnymi ustami.

– Zależy, czy ma duże prawo do skarbu i jak energicznie zamierza go bronić.

– Myślę, że nie zależy mu bardzo na złocie i bogactwach – odpowiedziała Anna. –

Najważniejszy dla niego jest powrót do ludzi.

– No właśnie! On w zamian za...

– Nie! – rzuciła ostro. – Nie handluje się życiem ludzkim!

Giovanni wyprostował się.

– Z powodu okoliczności zewnętrznych otrzymałaś, pani, zgodę na podejmowanie

pewnych decyzji, który to przywilej zwykle przysługuje wyłącznie mężczyznom. Ale to nie

daje ci prawa do dyskutowania ze mną! Nie zapominaj, że jesteś tylko moją żoną, pani, i że

tytuł markizy otrzymałaś jako łaskę razem z małżeństwem!

O niczym nie zapomniałam! pomyślała buntowniczo, ale lata życia w pokorze sprawiły,

że się nie odezwała.

Minęło południe. Siedzieli w miejscu osłoniętym od wiatru, ale Anna widziała, że trawa

59

na grzbiecie góry pochyla się pod wpływem jego podmuchów. Było bardzo gorąco. Mocno

nasłonecznione skały na zboczu wprost oślepiały. Milovan przestał się modlić i siedział

wpółdrzemiąc, oparty o skałę. Giovanni wstał i chodził niecierpliwie w tę i z powrotem. Anna

chciała poprosić go, żeby przestał, ponieważ czuła ukłucia strachu, gdy zbliżał się do

krawędzi.

Wrócił wreszcie Drago i wtedy Anna uzmysłowiła sobie, że wypełnia ją przedziwny

spokój. Mężczyzna niósł długi, zrolowany pomost, zbudowany z dwóch lin, od których

odchodziły poprzeczne drewniane szczeble.

Przywiązał młotek i kilka kołków do liny i przerzucił koniec pomostu na ich stronę.

Udało się za drugim razem. Stali, każde ze swoim końcem mostu w dłoniach. Dla Draga

tyło to pierwsze od dwunastu lat połączenie ze światem zewnętrznym. Anna napotkała jego

spojrzenie. Poczuła, że on dostrzega zrozumienie, jakie żywiła dla jego stanu ducha.

Giovanni niczego nie widział, zajęty szukaniem najlepszego miejsca na wbicie kołków.

Była to praca, którą Anna w całości pozostawiła mężczyznom.

Z gorzkim uśmiechem autoironii akceptowała zwoje ograniczenia.

MOST DO NIEZNANEGO ŚWIATA

Anna z rosnącym niepokojem obserwowała postęp prac. Dla większego bezpieczeństwa

między jednym a drugim brzegiem przepaści rozpięli linę. Zapewne ten Drago dokładnie

wypróbował stopnie, wydawały się zresztą wystarczająco wytrzymałe, ale nigdy nic nie

wiadomo. Z lękiem patrzyła na kołyszący się most przewieszony nad przepaścią. Miał mniej

więcej trzy stopy szerokości, stopnie umieszczone gęsto, ale ten własnoręcznie wykonany

łączący je sznur przerażał ją bezgranicznie. A jeżeli sparciał przez te lata...?

Jak odważy się wejść na ten most? Ma się czołgać? Nie, bo wtedy nie będzie mogła się

trzymać liny zabezpieczającej, która biegnie wyżej. Czy nie dałoby się jej opuścić tak, żeby

mogła przeciągnąć się z jej pomocą po moście? Wspomniała o tym, ale mężczyźni tylko

popatrzyli na nią z wyższością. Nie miała o niczym pojęcia...

Wpatrywała się w most intensywnie, starając się wzbudzić w sobie odwagę. Nie, nie

odważy się! Nigdy w życiu!

Mężczyźni wydawali się dobrej myśli. Milovan zapomniał o powadze, która przystoi

zakonnikowi. Zachowywał się jak każdy chłopak przeżywający przygodę. Jego jasny głos

60

odbijał się echem o skały.

Giovanni próbował grać doświadczonego przywódcę, wydawał krótkie polecenia i

wygłaszał komentarze tonem znawcy.

Ale nikt nie traktował go serio. Tu autorytetem był Drago.

Anna obserwowała w zamyśleniu obcego mężczyznę. Patrzyła na jego spokojne,

opanowane ruchy i kryjącą się za nimi rozpaczliwą nadzieję; słuchała niskiego, zachrypłego

głosu, zdradzającego wzruszenie. Po dwunastu latach samotności miał szansę wydostać się na

swobodę. Gdyby most się zerwał, a po „stronie wolności” nie byłoby nikogo, już nigdy nie

miałby możliwości wyjścia z górskiej pułapki. Przecież sprowadziła ich tutaj seria

szczęśliwych, ale przypadkowych zdarzeń. Ile jeszcze razy mogłaby się powtórzyć?

Prawdopodobnie nigdy.

Nagle spostrzegła, że on na nią patrzy. Spojrzenie miał niby obojętne, ale Anna

wiedziała, że Drago odczytywał jej sympatię i zrozumienie. Zmieszało ją to i nieco zbiło z

tropu. Zaczęła się zastanawiać, co on może o niej sądzić.

Pewnie nic. Do tego Anna Wardelius była przyzwyczajona.

Powinna była pomyśleć „Anna di Ferro”, ale jakoś nie mogła przyzwyczaić się do

nowego nazwiska, jakby jeszcze na nie nie zasłużyła.

Uff, ale gnają te myśli! Jakby były stadem przestraszonych kur! Spojrzała na swoje

dłonie i zauważyła, że drżą.

– No! – powiedział któryś z mężczyzn ku jej wielkiemu przerażeniu. – Gotowe!

Możemy próbować.

Jasne było, że to oni przejdą na drugą stronę. Musieli przecież pomóc tej starej kobiecie,

Drago miał na pewno jakieś rzeczy do zabrania, no i był skarb, o którym nikt nie wspomniał,

ale który rozpalał wyobraźnię Giovanniego.

– Donno Anno – zwrócił się do żony – pani jesteś najlżejsza, możesz zaczynać.

– Lepiej będzie, jeśli zaczekam – odpowiedziała, tchórząc. – Ktoś musi zostać po tej

stronie. Coś się przecież może stać. Z mostem, mam na myśli.

– Bzdury! – warknął Giovanni. – Może nas długo nie być, nie możesz tu siedzieć, pani,

sama. A jak mam sobie poradzić z tymi dwoma, którzy nie mówią przyzwoitym językiem?

Nie wiedziała, jak wybrnąć z tej trudnej sytuacji.

– Czy mogę nie być pierwsza?

Urażony Giovanni zwrócił się do Milovana z poleceniem, by ten ruszył naprzód. Ale

wtedy wtrącił się Drago:

– Najlepiej, jeśli zacznie najcięższy. Markizie! Proszę!

61

Przecież to nieprawda, pomyślała Anna, to było złośliwe! Mimo to poczuła głęboką

wdzięczność i usiłowała stłumić zjadliwe zadowolenie. Wstydź się, niedobra, twój mąż był

tak wspaniałomyślny, że się z tobą ożenił, a ty...

Przywołała się do porządku. Nie mogła zrozumieć, dlaczego przeżywa taką rozterkę.

Giovanni wyraźnie zbladł.

– Oczywiście, że nie! O wiele lepiej będzie, jeśli...

– Dosyć! Zaczynaj, panie! – przerwał mu Drago. – Tamci to tylko kobieta i prawie

dziecko.

Giovanni był blady jak śmierć, ale nie mógł się wymigać.

– Pomyśl o skarbie! – syknęła Anna, której najwyraźniej nie udało się całkiem stłumić

niegodnej złośliwości.

Rzucił jej mordercze spojrzenie, złapał linę pomocniczą tak mocno, aż zbielały mu

kostki dłoni, i zrobił niepewny krok.

Lina rozhuśtała się, most zakołysał. Giovanni wydał zduszony krzyk i cofnął stopę.

– Przytrzymam most – rzucił Milovan. – Jeszcze raz!

– Nie da się – odparł spocony Giovanni. – Trzeba na siedząco.

Przecież mówiłam, pomyślała Anna, a nie chcieli mnie słuchać.

Opuścili nieco linę i Giovanni spróbował znowu. Pełznął po trzeszczącym, bujającym

się moście, stękając ze strachu.

Rozumiem go, pomyślała Anna. Och, jak dobrze go rozumiem! Jak ja się odważę?

Nie pozostało zbyt wiele z jego arystokratycznej wyższości, gdy tak przeprawiał się

powoli nad przepaścią. Jednak mimo przykrej przygody, jak jeden pęknięty stopień, most

wytrzymał próbę i Giovanni z westchnieniem ulgi stanął, z pomocą Draga, po drugiej stronie.

– W porządku! – zawołał, nadal blady i poruszony, lecz już swoim dawnym tonem. –

Następny! Ja już pójdę naprzód.

Drago schwycił go mocno.

– Nigdzie nie pójdziesz, panie! Okaż trochę lojalności i zaczekaj na swych towarzyszy!

Obrażony Giovanni w milczeniu strząsnął jego dłoń i oparł się o skałę.

Milovan dał znak Annie, że to jej kolej. Zamknęła oczy, oddychając powoli i głęboko.

– Módl się za mnie, Milovan! – wyszeptała. – Żebym opanowała panikę. I... – dodała

pełna wahania, nie przyzwyczajona do katolickiej spowiedzi – poproś o wybaczenie za

niedobre myśli, jakie miałam chwilę temu. Były tak niegodne, strasznie się ich wstydzę!

Ostatnie słowa niemal wyszeptała, patrząc na czubki butów.

Milovan skinął głową.

62

– Uczynię to – rzekł uroczyście, lekko stremowany nową rolą czcigodnego

spowiednika.

Czując ściskanie w żołądku weszła na most. Świat zawirował jej przed oczami.

– Nie patrz w dół, pani! – zabrzmiał głęboki głos Draga. – Boisz się wysokości, prawda?

– O, tak! Bardzo! – odpowiedziała, wdzięczna za zrozumienie, i uśmiechnęła się

żałośnie. – nie zachowuję się dużo godności w takich...

– Do diabła z godnością! – przerwał Drago. – Pełznij na brzuchu, pani, tak będzie dla

ciebie najlepiej.

A jak mam uniknąć patrzenia w dół? pomyślała, lecz usłuchała.

wkrótce jednak doceniła słuszność jego rady. Kurczowo trzymając się krawędzi mostu,

przesuwała się o kilka stopni naraz. Ani na moment nie odważyła się otworzyć oczu. Dlatego

przeraziła się, gdy poczuła coś ciepłego dotykającego jej dłoni. To była ręka Draga. Nie

przypuszczała, że dotarła już tak daleko! Była prawie u celu!

Nie mogła się powstrzymać przed uchwyceniem jego dłoni jak tonąca, bowiem gdy

otworzyła oczy, ujrzała pod sobą przyprawiającą o zawrót głowy przepaść pełną ostrych

krawędzi skał. Przerażenie niemal pozbawiło ją przytomności. Skrzypienie i kołysanie mostu

stało się jeszcze silniejsze, uświadamiając jej, jakie to wszystko jest niebezpieczne.

Ledwo żywa ze strachu została wciągnięta na skalną ścieżkę, gdzie znów poczuła

twardy grunt pod stopami. Wyjąkała podziękowanie i otworzyła oczy.

Stanowczą, pooraną bliznami, śniadą twarz miała teraz przed sobą nieoczekiwanie

blisko. Anna patrzyła w parę bystrych oczu, może nie tak ładnych jak Giovanniego, ale wielce

fascynujących. Postawił ją na nogi, ostrożnie, lecz zdecydowanie.

Oparła się o skałę, niezdolna do ruchu.

Będę to musiała przeżyć jeszcze raz, pomyślała, próbując uspokoić drżenie ciała. Już

wkrótce znów ogarnie mnie ten strach, Boże, dopomóż!

Obserwowała Draga, przytrzymującego most Milovanowi. Giovanni nawet nie usiłował

pomagać, tylko z niecierpliwością czekał, aż skończą.

Wedle wyobrażeń Anny Drago jako mieszkaniec Bałkanów powinien mieć wydatny orli

nos, wąskie usta i blisko osadzone oczy. Myliła się jednak. Jego twarz o ciemnej karnacji

zwracała uwagę wydatnymi kośćmi policzkowymi i szeroko rozstawionymi oczami. Mimo że

wyglądał na półdzikiego w tym postrzępionym ubraniu i ze zmierzwionymi włosami,

zdaniem Anny jego smutna twarz nosiła znamię szlachetności i dużej inteligencji.

Nie mogła nic na to poradzić – od razu poczuła do niego silną sympatię.

Przypuszczalnie dlatego, że wyczuwała w nim osobę, której może powierzyć

63

odpowiedzialność za swych towarzyszy podróży, z których jeden był niedoświadczony jak

małe dziecko, a drugi buńczuczny i pełen wymagań w stosunku do ludzi i świata.

Podczas gdy Anna obserwowała nieznajomego, most przeszedł Milovan, blady, lecz z

uśmiechem ulgi.

– No, wreszcie! – rzucił Giovanni. – Idziemy, dzień się prawie kończy.

I rzeczywiście. Samo umocowanie mostu zajęło dużo czasu. Nim spostrzegli, słońce

zaszło, a powietrze wyraźnie się ochłodziło. Przeszli ostatni krótki kawałek i stanęli,

zdziwieni.

Przed nimi rozciągał się widok o wiele bardziej rozległy, niż oczekiwali. Najbliżej

znajdowały się poletka i łąki, a kwadratowe, ciężkie domy z kamieni postawiono dalej.

Było ich niewiele i wszystkie w stanie smutnego rozkładu. Najbardziej wysunięty w

stronę urwiska nad rzeką stał duży, wtopiony w otoczenie budynek z kamieni.

– Klasztor! – wyjąkał Milovan.

Drago skinął głową.

Poszli dalej łąkami. Anna czuła się tak, jakby poruszała się po uświęconym miejscu,

zapomnianym i oddzielonym od reszty ludzkości przez stulecia.

Była podenerwowana, choć nie wiedziała, dlaczego. Mimo że Drago szedł z dala od

niej, czuła jego obecność jak dotyk na skórze. To pewnie z powodu jego niezwykle silnej

osobowości, pomyślała naiwnie i wpatrzyła się intensywnie, jakby w desperacji, w idącego

przed nią Giovanniego.

Poza tym to miejsce działa na mnie bardzo dziwnie, a Drago jest przecież jego częścią...

Nagle spostrzegła mały cmentarz. Krzyże stały gęsto, nie mogła ich zliczyć.

– Czy są... z dawnych czasów, czy...? – spytała Draga.

– Wszystkie krzyże są nowe – odpowiedział krótko. – Sam je stawiałem.

– Ach, tak – wyszeptała zmieszana. Znów zebrała się na odwagę i spytała: - Gdzie

mieszka ta staruszka?

Wskazał klasztor.

– Tam, w środku.

– Czy też tam mieszkasz, panie?

– Nie, nie wolno mi tam wejść.

– Nie? – była zaskoczona. – Ale...

– Dostarczam to, czego ona potrzebuje, pod drzwi kuchenne. Ale ostatnio tak

chorowała, że gotowałem jej i stawiałem jedzenie przy łóżku.

– I mieszka tam sama?

64

Drago zatrzymał się i, zamyślony, popatrzył na klasztor, ciemniejący w mroku. Tylko

jaśniejszy pasek nieba przezierał spomiędzy ołowianoszarych chmur. Wiatr szarpał trawą i

rozwiewał włosy nad jego szerokim czołem. Pozostali też stanęli cicho.

– Nie wiem – odrzekł Drago powoli. – Naprawdę nie wiem.

– Co masz, panie, na myśli? – spytał Milovan nieśmiało jak zawsze.

Odpowiedział niechętnie:

– Ona mówi, że jest sama. Zapewnia, że widziana przeze mnie poświata, przesuwająca

się za oknami klasztoru w ciemne wieczory, to tylko jakaś pokutująca dusza. Nie znam innego

wytłumaczenia. Przez trzy ostatnie lata byliśmy tu tylko ja, ona i jej mąż, który umarł

ostatniej zimy. Nie wiem, czym mogło być to, co widziałem, jeśli nie duchem. Wszyscy

umarli. Wszyscy...

– Omamy – oświadczył Giovanni z pewnością w głosie, gdy Anna przetłumaczyła mu

słowa Draga. – Odbicie łuny zachodzącego słońca.

Anna z lekką niechęcią obserwowała niemal służalcze zachowanie swego męża w

stosunku do Draga, jego przypochlebne uśmiechy i chęć przypodobania się. Rozumiała, skąd

się to bierze, choć wolałaby się mylić. Drago należał do rodziny książęcej, wiedział więc o

skarbie. Giovanni chciał wyczuć, czy odda go dobrowolnie, czy – w najgorszym przypadku –

podzieli się z nim. A może po prostu odmówi i wtedy stanie się przeszkodą w drodze do

osiągnięcia celu?

Na razie obcy wydawał się kimś wysoko urodzonym, nawet wyżej niż sam Giovanni.

Przeszli przez łąki i zbliżyli się do domów.

– Tu mieszkam – Drago wskazał na walący się dom z kamienia. – Nie mam dużo rzeczy,

więc nie przysporzą nam kłopotu.

– Tutaj? – wykrzyknął Giovanni z niesmakiem. – Przecież to niegodne członka rodu

książęcego.

– Nie jestem z rodu książęcego – uśmiechnął się Drago, odpowiadając ku ich wielkiemu

zaskoczeniu po włosku, nim Anna zdążyła przetłumaczyć.

– Mówisz, panie, moim językiem?! – wykrzyknął Giovanni zdziwiony i zaniepokojony,

co też mógł wcześniej nieostrożnie powiedzieć.

– Nie, mieliśmy tylko kilku Włochów wśród służby i nauczyłem się trochę,

przysłuchując się. – Nagle jego twarz się zasępiła. – Skąd wiecie, że żył tu książęcy ród?

Anna przetłumaczyła pytanie.

– Nie wiedzieliśmy o tym – odparł szybko Giovanni. – Słyszeliśmy tylko o zaginionym

rodzie i domyśliliśmy się, że mógł tu dojść po waszych śladach.

65

Drago spojrzał na niego podejrzliwie i porosił Annę o przetłumaczenie niektórych słów,

a gdy to uczyniła, twarz Serba przerażająco wykrzywiła złość pomieszana z cierpieniem.

– Czy to znaczy, że ludzie wiedzieli o naszym losie? Wiedzieli, że tu jesteśmy? I nikt nie

przybył na pomoc przez te wszystkie lata?! Tyle straconych istnień ludzkich!

Jego twarz zbliżyła się do twarzy Anny. Wtedy wtrącił się Milovan:

– Nie, to nieprawda! Nikt o tym nie wiedział! Nikt oprócz mnie, a ja nic z tego nie

rozumiałem.

Zapadła cisza.

– Najlepiej będzie, jeśli opowiecie o wszystkim – zażądał Drago z pogróżką w głosie.

Doszli na miejsce i zatrzymali się. Anna zauważyła, że niektóre domy w tej małej

osadzie zapadły się, częściowo ze starości, a częściowo z powodu trzęsienia ziemi. Poza tym

opuszczone domostwa jakby się poddają, najgorsza zaś lepianka trzyma się z samej tylko

radości, że ktoś chce w niej mieszkać. Tak, domy mogą sprawiać wrażenie żyjących,

pomyślała Anna.

Milovan opowiedział o wydarzeniach pamiętnej nocy z dzieciństwa, o znalezieniu

klamry i o trzęsieniu ziemi. Anna dodała opowieść o poszukiwaniach, które podjęli z

Giovannim, gdy na klamrze rozpoznali herb rodu Nemanjiciów. Posłuszna mężowi nic nie

wspomniała o skarbie. Starała się przekonać Draga, że przyprowadziło ich tu zainteresowanie

losem książęcego klanu i chęć natrafienia na jego ślady.

O dziwo, czuła wielki niesmak, stojąc tak i kłamiąc temu człowiekowi. Chciała ostrzec

go przed Giovannim i jego niepohamowanym pragnieniem zdobycia skarbu... Ale tak się nie

postępuje w stosunku do własnego męża! Anna przysięgała mu lojalność bez względu na

wszystko i musiała tego dotrzymać. Czasami było to jednak bardzo trudne...

A to pełne niedowierzania zdziwienie w oczach Milovana... Nie, nie miała odwagi

patrzeć w jego stronę. Znał przecież prawdę!

Ale Draga zadowoliły te wyjaśnienia.

Anna zaproponowała nieśmiało:

– Mamy ze sobą nieco jedzenia. Ja w każdym razie jestem bardzo głodna. Czy zrobisz

nam, panie, ten zaszczyt i zjesz z nami prosty posiłek?

Widać było, że waha się między chęcią zaspokojenia głodu a pragnieniem możliwie

najszybszego wydostania się z tego więzienia. Rzucił jednak krótko:

– Tak, dziękuję.

W środku było zbyt ciasno, usiedli więc pod ścianą, twarzami zwróceni w stronę

klasztoru, coraz bardziej ciemniejącego pod niespokojnymi chmurami. Siedzieli osłonięci od

66

wiatru. Słyszeli tylko, jak szeleścił w trawie i suchych krzakach.

Ależ tu pusto! pomyślała Anna przygnębiona. Jakże musiał być tu samotny!

Bezwiednie spojrzała na Draga. Znów wyraźnie odebrał jej zrozumienie i współczucie.

Grymas niechęci wykrzywił mu usta. Anna pochyliła głowę. Przecież powinna się już

przyzwyczaić, że ludzie nie pragną kontaktu z nią. Tym razem jednak próba nawiązania

kontaktu była tak spontaniczna, że nie zdążyła się zastanowić. Westchnęła i wyprostowała się.

Drago przyjął z godnością pożywienie, które mu podała. Anna widziała, jak wstrzymuje

oddech na widok różnych produktów, bez których musiał się obywać tyle lat. Czarnogórska

wędzona szynka, chleb, ser, owoce z Raguzy. W jego wzroku odbijały się skrywane uczucia i

wspomnienia. Jednak gdy podała mu kubek wina, niemal stracił swe opanowanie. Był to dla

niego napój prawie zapomniany. Na twarzy Draga odbiło się prawdziwe poruszenie. nie

chodziło o samo wino, tylko o to, z czym się kojarzyło. Całe jego opuszczenie, wszystkie te

lata życia w odosobnieniu, z dala od innych ludzi, wspomnienia o tych, którzy spoczywali na

cmentarzu. Oczy Anny wypełniły się nagle łzami, których nie zdołała ukryć, mimo że się

odwróciła. Drago spostrzegł, jak ukradkiem ociera oczy, i poirytowany ściągnął brwi. Gdy

jednak opuściła dłoń na trawę, nie cofnął swojej, spoczywającej blisko. Niestety, musiała

ukroic więcej chleba dla Milovana i potrzebowała do tego obu rąk. Zła na niewinnego

nowicjusza tak energicznie kroiła kromki, że nieomal się skaleczyła, tak mocno drżały jej

dłonie.

w ciszy jedli posiłek.

Giovanni przeciągnął się, zadowolony.

– O, tak, teraz znacznie lepiej! znów czuję się wystarczająco silny, aby objąć

prowadzenie naszej małej ekspedycji. zaraz ruszamy do klasztoru.

Drago potrząsnął głową.

– Byłem już u niej dzisiaj. Jeżeli przyjdziemy teraz, może się przerazić. Jest bardzo

chora.

– Ale musimy tam pójść! – sprzeciwił się Giovanni. – Chcę zobaczyć klasztor! Mamy

czekać aż do jutra?

– Myślisz, panie, że ja nie chcę sta wyjść? – spytał ze złością Drago. – Gdybym był

sam, wyszedłbym po moście z tego koszmarnego miejsca już dziś wieczorem! Ale

odpowiadam za Martę!

– Ech, ta starucha! – wymruczał do siebie Giovanni po włosku, a Drago rzucił mu

spojrzenie niespecjalnie przepełnione miłością.

– Spójrzcie! – wykrzyknął Milovan. – Czy to ona?

67

Popatrzyli w kierunku, dokąd biegł jego wzrok. Słaby, trzepoczący blask rozświetlił

jedno okienko klasztorne, potem następne i następne...

– Nie – powiedział Drago z wahaniem. – Marta nie opuszcza łóżka. To ten duch, o

którym mówiłem. Marta nazywa go grzesznym mnichem.

– Co on mówił?! – syknął Giovanni. – Dlaczego ludzie nie uczą się włoskiego? To

powinno być obowiązkowe!

Anna omal nie straciła cierpliwości.

– Chyba łatwiej nauczyć się języka kraju, w którym się przebywa!

Giovanni spojrzał na nią tak, że wybąkała blade przeprosiny i przetłumaczyła słowa

Draga.

– Duch! – prychnął wenecki arystokrata. – Czy ten Drago nigdy nie sprawdził, co to

jest?

Przetłumaczyła pytanie a później odpowiedź Draga.

– Nie był w klasztorze już trzy lata. Nagle zakazano mu tego.

– Dlaczego?

– Właśnie nie wie. Tylko rodzina książęca mogła tam mieszkać, a Drago to zaledwie syn

leśnika. Miał dwadzieścia lat, gdy tu przybył.

A więc teraz ma trzydzieści dwa, pomyślał Giovanni zirytowany. Starszy ode mnie. Ale

to nie daje mu prawa do rozkazywania nam!

Była to myśl bez znaczenia. Drago był urodzonym przywódcą. Giovanni, nawet gdyby

został generałem, nigdy by nie osiągnął takiego autorytetu.

Poświata w oknie zniknęła.

Drago rzekł w zamyśleniu:

– Jak wiecie, Marta nie pozwala, bym wchodził dalej niż do kuchni. Ale teraz bardziej

niż kiedykolwiek potrzebuje pomocy, a ode mnie nie chce jej przyjąć. Może ty, pani, jako

kobieta... albo ten młody nowicjusz...

Giovanni zaprotestował energicznie.

– Jestem pewien, że najprędzej przyjmie mnie jako niemal równego z rodem książęcym!

– Marta jest tylko służącą.

– Aha – mruknął Giovanni, straciwszy od razu zainteresowanie. Od kiedy usłyszał, że

Drago nie należy do rodu książęcego, zniknęła jego służalczość i wrócił do swej poprzedniej

wyniosłości.

Anna ledwo nadążała z tłumaczeniem ich dialogów.

– Może spróbujemy się przespać? – zaproponował Milovan nieśmiało. - Wypoczniemy i

68

ruszymy z samego rana.

Drago wskazał mu jeden z domów, a małżonkom di Ferro inny. Giovanni poprosił

jednak o osobny dom dla siebie, czym zasłużył sobie na wdzięczność Anny. Drago spełnił

jego życzenie bez komentarza.

Anna zwinęła się pod wełnianym kocem na twardym posłaniu. Starała się ułożyć

wygodnie, lecz bez względu na pozycję bolało ją całe ciało.

Zawsze go nienawidziła. Usiłowała uczynić je powabniejszym, lecz cóż to dawało?

Najpiękniejsze szaty świata nie zdołały ukryć, że było krzywe i nieforemne.

Nie wiedziała dlaczego, ale tego wieczora tak bardzo chciała być pociągająca. Aby

Giovanni mógł być z niej dumny...

Był przecież tak miły i ulitował się nad nią, żeniąc się. A ona nie miała nic, co mogła by

ofiarować mu w zamian. Nic dziwnego, że czuł się zawiedziony!

TAJEMNICA MARTY

Był szary, chłodny poranek. Anna myła się w misce z wodą. Gdy stała, wycierając

twarz, drzwi otworzyły się gwałtownie i wpadł Drago. Anna zesztywniała.

Była bosa, na sobie miała tylko koszulę, odsłaniającą jej krzywe ramiona. Drago stanął

jak skamieniały i tylko wodził po niej wzrokiem od stóp do głów.

Anna nie była w stanie nic zrobić, nie mgła nawet jasno myśleć. Suknia leżała w drugim

końcu izby...

A twarzy Draga dostrzegła coś, czego nie widziała wcześniej u żadnego mężczyzny.

Taki... nie mogła znaleźć lepszego określenia niż „głodny” wyraz twarzy. Jeszcze raz jego

wzrok prześliznął się po jej ciele, jakby chciał wyryć w pamięci każdy jego szczegół. Anna

stała nieporuszona, niezdolna nawet odetchnąć.

Wreszcie Drago się ocknął.

– Wybacz mi, pani – wybąkał. – Myślałem, że jesteś u męża.

I wybiegł.

Jej brzydkie, pełne wad ciało, tak odsłonięte! Nigdy jeszcze żaden mężczyzna nie

widział jej rozebranej, nigdy nie przypuszczała, że to kiedyś może nastąpić! A tu – tak nagle i

brutalnie!

Jego oczy... Jak one na nią patrzyły! Na nią, nieszczęsną...

69

Anna z urywanym szlochem znalazła suknię i włożyła ją trzęsącymi się rękami.

Wschodzące słońce różowiło chmury na wschodzie, gdy czworo ludzi szło w kierunku

klasztoru.

Pomimo szokującego porannego epizodu Anna czuła się o wiele spokojniejsza, niż

dotychczas.

Strach o to, co przyniesie następna chwila, zniknął. Czuła, jakby odpowiedzialność za

wyprawę i dwu towarzyszących jej mężczyzn spadła z jej wątłych barków. Spała głęboko i

spokojnie całą noc.

Drago, milczący i spięty, otworzył bramę i wprowadził ich przez dziedziniec klasztorny

do kuchennego wejścia.

Anna zauważyła, jak bardzo ucierpiały mury z powodu trzęsienia ziemi oraz upływu

czasu.

Przez wąski korytarz dotarli do niegdysiejszych kuchennych rejonów klasztoru.

Wiedziała, że mają swoją nazwę, ale nie mogła jej sobie przypomnieć. I w takiej rozległej

kuchni gospodarzyła Marta! Anna domyślała się, że nie było jej łatwo. Bałagan dodatkowo

powiększało to, że Drago wstawił tu wszystkie zapasy i naczynia, aby chora mogła z nich

korzystać. Przesadą było używać słowa „wszystkie” w odniesieniu do zapasów. Anna

dostrzegła woreczek z grubo mieloną mąką, trochę warzyw przypominających rzepę i dzbanki

zawierające prawdopodobnie przecier albo sok.

Rzuciła szybkie spojrzenie na Draga. Nic dziwnego, że był tak wychudzony, miał

zapadnięte policzki, a ubranie na nim wisiało.

Podszedł do czarnych drzwi w głębi kuchni i zapukał.

– Marto! – zawołał cicho.

Odpowiedział mu nieokreślony dźwięk.

– Przyszli do nas ludzie. Chcą nas stąd zabrać.

Podniecony głos odpowiedział coś niezrozumiale.

Drago powiedział:

– To wenecki arystokrata i jego żona oraz młody zakonnik.

– Ja nie jestem... – zaczął Milovan, lecz Drago uciszył go.

– Czy możemy do ciebie wejść?

Nastąpiła cisza, ale Anna słyszała jakby stłumiony płacz. W końcu zabrzmiała

odpowiedź:

– Tylko mnich i kobieta.

70

– Tak myślałem – mruknął Drago i otworzył drzwi. Anna z Milovanem weszli do

środka.

Początkowo nic nie widzieli, w pokoju było całkiem ciemno. Chłopak zdjął grubą

zasłonę z okienka i wtedy ujrzeli staruszkę leżącą w łóżku. Zapach w pokoju nie należał do

najprzyjemniejszych, ale trudno było oczekiwać czegoś innego.

Podeszli do łóżka.

– Dzień dobry, matko – pozdrowiła chorą Anna. – Jestem Anna, a to brat Milovan.

Przyszliśmy po ciebie.

– Wiedziałam! Wiedziałam, że przyjdziecie, zanim nie będzie za późno! Ale Drago nie

może tu wejść.

– Nie, on czeka na zewnątrz.

nie był to właściwie pokój, tylko przejście między kuchnią a dalszą częścią klasztoru.

Staruszka z trudem kierowała wzrok we właściwym kierunku, tęczówki miała

jasnoszare.

Zaćma, pomyślała Anna. Prawie nas nie widzi. Ale wydaje się niezwykle poruszona, co

jest zrozumiałe. Wreszcie, po tylu latach, wyzwolenie!

– Teraz wy dwoje będziecie odpowiedzialni – powiedziała drżącym głosem.

– Możesz na nas polegać – zapewniła Anna nieco zmieszana, gdyż to raczej Drago i

Giovanni zasługiwali na takie wyróżnienie. – Czy jest coś, co pragniesz ze sobą wziąć w

drogę?

– Ja? Nie, ja nie jadę.

Popatrzyli po sobie ze zdumieniem.

– Oczywiście, że weźmiemy cię ze sobą, matko! – zawołał Milovan.

– Nie, nie – odrzekła znużona. – Tu leżą wszyscy, których kochałam. Mój mąż, rodzina

książęca. Nie, pozwólcie mi tu umrzeć! Wiem już, że wszystko będzie dobrze. Pamiętajcie, to

wy jesteście odpowiedzialni! Nie Drago. On jest tylko poddanym. A twój mąż, Anno... jest

przystojny?

– Tak, bardzo.

– To źle. Źle! Ale jest wysoko urodzony, tak?

– O, tak. Jest markizem.

Stara zamyśliła się.

– Markiz. No tak. Ale to jeszcze za mało...

Nie rozumieli, po co zadaje te pytania. Nie wiedzieli też, jak ją przekonać do wyjazdu.

Nagle staruszka z jękiem złapała się za serce. Ich przybycie musiało być dla niej

71

wielkim wstrząsem. Walcząc o oddech, kurczowo schwyciła dłoń Anny i próbowała odnaleźć

jej spojrzenie.

– Co, matko? Co chcesz powiedzieć?

Ręka Marty wskazywała na coś bezradnie w kierunku klasztoru, potem na zewnątrz.

Milovan zrozumiał, że po raz pierwszy musi wystąpić w roli duszpasterza, i niezgrabnie podał

jej swój różaniec. Zacisnęła wokół niego palce. Uspokoiło ją to na tyle, aby wyksztusić kilka

słów:

– Bracie Milovanie... Ty, tylko ty, wejdź do środka! Prosto. Drzwi na wprost korytarza...

Pozostawiam tobie...

Jej niespokojne oczy zwróciły się do Anny.

– Proszę, pomóż mi! Chcę ładnie wyglądać, gdy...

– Oczywiście – powiedziała Anna uspokajająco. – Umyję cię i przystroję. Czy masz

jakieś ubranie, które chcesz założyć?

Marta przytaknęła i wskazała, gdzie jest schowane. Milovan z wahaniem opuścił pokój i

niechętnie ruszył ku wnętrzu klasztoru.

Anna musiała wrócić do kuchni po wodę dla staruszki.

– Ona umiera – powiedziała cicho do czekających tam mężczyzn.

Drago przyjął wiadomość spokojnie, nie okazał zaskoczenia.

– Oczekiwałem tego. Trzymała ją przy życiu tylko siła woli. „Wkrótce nadejdą i zabiorą

nas stąd”, mawiała. „Muszę dożyć tego dnia. Muszę! Przywrócą nas do czci i władzy”.

Giovanni ściągnął brwi.

– Przecież ani ty, ani Marta nie mieliście żadnej władzy?

– Nie, zupełnie nie. Trochę się jej mieszało w głowie. Mówiła o rodzie książęcym, jakby

nadal istniał i miał powrócić na tron. Dzięki, panie, że zajęłaś się Martą! – powiedział cicho

do Anny.

Zebrała rzeczy, po które przyszła, i z płonącą twarzą wróciła do staruszki. Była wściekła

na siebie, że wpada w popłoch, jeśli tylko ktoś się zwraca bezpośrednio do niej. Tak jak przez

pierwsze lata obcowania z ludźmi. Doprawdy, myślała, że zdobyła już trochę więcej pewności

siebie!

Milovan człapał przez dużą salę, będącą prawdopodobnie refektarzem. Czuł się

nieswojo. Całkiem zapomniał, że chciał kiedyś zwiedzić ten stary klasztor. Czego oczekiwała

od niego staruszka? Miał coś przynieść?

Chyba posłała go do kaplicy, może chciała coś stamtąd przed śmiercią?

72

Drzwi na wprost...

Wszedł w długi korytarz z drzwiami po obu stronach. Mnisie cele, przerobione na

pokoje rodziny książęcej, stały teraz puste.

Nagle zesztywniał.

Usłyszał śpiew. Raczej beztroskie nucenie, jakby śpiewaczka, bo był to głos kobiecy,

podśpiewywała sobie przy pracy.

W każdym razie nie był to żaden zabłąkany mnich! A może jakiś duch z rodziny

książęcej?

Dźwięk dochodził zza drzwi na wprost. Milovan stał przez chwilę z dłonią na klamce.

Wreszcie odetchnął głęboko, przełknął ślinę i otworzył drzwi. Służył przecież w kościele, nie

powinien bać się duchów!

Piosenka urwała się nagle.

Jakaś dziewczyna wstała z krzesła i upuściła lalki, które trzymała na kolanach.

Mogła mieć piętnaście, może szesnaście lat. Trzymała się prosto, miała długie,

ciemnobrązowe warkocze i ubrana była w serbski stój ludowy, przyciasny tu i ówdzie.

Wpatrywała się w Milovana najpiękniejszymi ciemnymi oczami, jakie kiedykolwiek

widział.

DEBORA

Milovan stał jak zaczarowany, niezdolny sformułować żadnej myśli.

To dziewczyna pierwsza otrząsnęła się z zaskoczenia.

– Kim jesteś? – zapytała dźwięcznym głosem.

Miała delikatne usta, na których czaił się uśmiech.

Milovan chciał coś odpowiedzieć, ale nie mógł wydobyć słowa. Marta jest prawie ślepa,

pomyślał. Wzięła mnie za mnicha... Nie powinna mi tego zrobić!

– Jestem Milovan – wykrztusił wreszcie. – Nowicjusz zakonny. Przybyliśmy, aby was

stąd zabrać.

– Dokąd?

– W świat.

– To jest coś poza tą górą?

– Tak! Cały, ogromny świat.

73

Popatrzyła na niego poważnie.

– Jesteś bardzo ładny – stwierdziła. – Jesteś chłopcem, prawda?

Milovan omal nie udławił się własnym oddechem.

– Tak. Tak, jestem chłopcem.

– To ciekawe! Widziałam już chłopców, wiesz? Znałam jednego o imieniu Drago, ale

był już dorosły. ty jesteś ładniejszy. Ilu was jest?

– Czworo. Jest z nami Drago.

– Naprawdę? – Jej twarz rozjaśnił olśniewający uśmiech. – Mam na imię Debora.

Nagle zaczęła się spieszyć.

– Jeżeli przyszliście po mnie, muszę się wystroić! Masz, potrzymaj lalki, a ja oszukam

mojej najlepszej sukni. Marta zawsze mówiła, że muszę mieć na sobie książęce szaty, gdy po

nas przyjdą. Tak, czekałyśmy na was, wiesz? – paplała, wyciągając suknię mieniącą się

złotem i klejnotami. Milovan dostrzegł, że poprawiano ją i przerabiano kilka razy, aby była

gotowa na ten wielki moment.

I oto nadeszła ta chwila.

Było to tak patetyczne, że aż się wzruszyła. Ale już chwilę później zatchnął się z

przerażenia.

Debora niedbale zrzuciła swą codzienną sukienkę i stała tylko w długiej koszuli.

Milovan odwrócił się gwałtownie, w głowie mu huczało.

Ona niczego nie zauważyła i szczebiotała dalej:

– Tak się cieszę, że przyszliście! Marta nigdy mi nie pozwalała wychodzić z tego

okropnego domu, nienawidzę go! I tej rzeki! Słyszysz rzekę, Milovan? Czyż nie jest

przerażająca z tym swoim wiecznym dudnieniem? Pomóż mi zapiąć suknię na plecach,

proszę!

– Księżniczko, nie, nie możesz mnie o to prosić! – odpowiedział, nadal odwrócony, z

dyndającą lalką w dłoni. – Mam zostać mnichem!

Zasmuciła się.

– No to kto mi pomoże? Marta leży chora, a nie mogę przecież wyjść do nich na wpół

ubrana!

Westchnął.

– No tak. Odwróć się do mnie plecami.

– Dziękuję! – wykrzyknęła radośnie. – Jesteś taki miły!

Z półprzymkniętymi powiekami próbował, nie dotykając jej pleców, zapiąć suknię.

Zrozumiał jednak, że w ten sposób tylko przedłuża sprawę. Otworzył więc oczy i,

74

odmawiając cały czas pacierze, zapiął suknię do końca.

– Co to znaczy „zostać mnichem”?

– To znaczy... porzucić wszystko i spędzić resztę życia w klasztorze.

Odwróciła się szybko, że nieomal stracił równowagę.

– W takim razie ja jestem mnichem! I to nie jest ani trochę zabawne, zapewniam cię!

Przebywanie tak blisko tej ślicznej dziewczyny było ponad siły Milovana. Stał

oniemiały, z oczami zatopionymi w jej oczach.

– Jesteś strasznie ładny – wyszeptała i dotknęła jego twarzy koniuszkami palców.

– Nie rób tego, Deboro – wyjąkał. – Jesteś pokusą, nie rozumiesz? Nie wolno mi ulegać

pokusom. Mam żyć w zamknięciu i służyć Bogu. To mój wielki cel. Żyć w klasztorze przez

resztę moich dni...

– To byłoby szkoda – powiedziała szczerze jakimś nowym, wyrażającym zdziwienie

tonem, jakby obudzona ze snu.

– Jesteś już gotowa? – spytał. – To idziemy.

Rozejrzała się, oszołomiona, po swoim pięknym pokoju.

– Powinnam chyba coś wziąć ze sobą...

– Wszystkie twoje rzeczy zabierzemy później.

– Moja lalka! – wykrzyknęła i schwyciła tę, którą trzymał w dłoni. Patrzyła na nią

długo.

– chyba nie – rzekła powoli. – Nie wezmę jej ze sobą...

Z niemal obojętną miną opuściła lalkę na podłogę, gdzie leżały pozostałe.

– Chodź, Milovan, idziemy – powiedziała i z ufnością podała mu dłoń. Drgnął, lecz nie

wypadało jej nie ująć. Szedł jednak tak daleko od dziewczyny, jak tylko pozwalały klasztorne

korytarze.

Samotność Debory była wręcz namacalna. Dziewczyna całą sobą tęskniła za wolnością.

Chyba jeszcze w pełni nie zrozumiała, że zmierzała właśnie ku niej.

Anna wyszła od nieprzytomnej Marty do pozostałych. Przeszli już razem na dziedziniec

klasztorny, gdzie czekali na Milovana, który nie pokazywał się niepokojąco długo.

I nagle stanął w drzwiach ze śliczną, młodą dziewczyną i swego boku.

Nie mógł zrobić bardziej efektownego wejścia. Długo panowała niczym nie zmącona

cisza.

Debora wodziła po nich wzrokiem, aż wreszcie jej twarz rozjaśnił uśmiech.

– Drago!

75

I rzuciła mu się na szyję.

– Drago, jak dobrze znów cię widzieć! Marta nigdy nie chciała powiedzieć, czy żyjesz,

czy nie, a ja nie domyślałam się, kto nam przynosi jedzenie.

Drago uwolnił się z jej ramion i cofnął o krok. Padł na kolana i ucałował jej dłoń. Wstał

tak wzruszony, że dopiero po chwili zaczął mówić.

– Księżniczko Deboro! Czy to naprawdę możliwe? Nigdy nie zapomniałem twojej, pani,

łaskawości wobec mnie. Byłaś wtedy zaledwie dzieckiem. Bawiłaś się ze mną jak z równym

sobie, a w końcu Marta zabroniła mi tu więcej przychodzić. Nie rozumiałem, dlaczego.

O, to nietrudno zrozumieć, pomyślała Anna. Ta dziewczyna to już nie dziecko. I do tego

jest księżniczką!

Debora patrzyła na niego szeroko otwartymi oczami.

– Ale jesteś teraz stary, Drago! Stary i zniszczony. Masz zmarszczki i pełno blizn...

Uśmiechnął się boleśnie.

– Tak, zestarzałem się. Także mnie zaatakowała ta zła choroba. Ale przeżyłem.

– Ja na nią nie chorowałam – powiedziała szybko Debora. – Tylko Marta, jej mąż i ja

nie zachorowaliśmy. a kim są oni, Drago?

Drago przedstawił ich nieswoim głosem. Anna jeszcze mocniej odczuła wdzięczność

wobec losu, że zdecydowali się na tę wyprawę.

Giovanni pozdrowił dziewczynę wytwornie. Ogarnęły go mieszane uczucia. Książęca

córka! Czy oznaczała przeszkodę, czy też pomoc w drodze do skarbu? Mogła stanowić

niezwykłą pomoc, gdyby tylko nie był żonaty!

Z nienawiścią spojrzał na swą żałosną żonę, która bardziej niż kiedykolwiek wydała mu

się bezbarwna w porównaniu z tą młodą, promienną dziewczyną.

Anna spojrzała na Milovana i zaniepokoiła się, gdyż nie spuszczał oczy z Debory.

Wydawało się, jakby odkrył nowy, bajeczny świat. A Giovanni...

Serce Anny ścisnęło się bólem. Poczuła, jak blednie i staje się małą, szarą nicością.

Jeżeli miała wziąć odpowiedzialność za młodą księżniczkę, musi podołać temu całkiem

sama, w dodatku przeciw trzem mężczyznom. Jedynym, który z racji urodzenia byłby godny

zabiegać o dziewczynę, był własny mąż Anny. Miał on teraz w spojrzeniu coś nieznanego,

niemal przerażającego.

Drago również nie mógł oderwać oczu od Debory.

– Nie mogę uwierzyć, że to prawda! – wyszeptał. – Kochane dziecko, żyłaś tak,

samotna, w tym domu przez te wszystkie lata, a ja nic nie wiedziałem! To ciebie, pani,

musiałem widzieć, jak przechodziłaś ze światłem przez korytarze. Ale Marta mówiła, że to

76

duch zakonnika. O, Marto, jak mogłaś! – zakończył z bolesnym wyrzutem.

– A Marta? – spytała dziewczyna. – Nadal jest chora?

Drago przygryzł usta.

– Marta umiera, księżniczko.

Debora posmutniała, cień niepewności przemknął przez jej twarz.

– Marta? – spytała żałośnie. – Umiera? Ale...

Anna spontanicznie wyciągnęła dłonie w stronę dziewczyny. Powstrzymał ją ostry

okrzyk Draga:

– Nie dotykaj jej! Jesteś zwykłym człowiekiem, a ona to Nemanjić!

Anna stanęła jak wryta.

– Chciałam ją tylko pocieszyć! Jest taka samotna.

– Ludzie jej rodu przywykli do samotności. Oni są wyjątkowi. Stoją ponad nami.

Anna rozgniewała się nie na żarty.

– Skazujesz tę dziewczynę, panie, na samotność? Ty powinieneś chyba wiedzieć, co ona

oznacza! A jeżeli nie, to ja na pewno wiem!

Drago patrzył na nią, zdziwiony. Debora stała z twarzą ukrytą w dłoniach, przytłoczona

smutkiem z powodu Marty.

– No dobrze – rzuciła Anna – zostawię ją w spokoju. Ale czy mogę chociaż powiedzieć,

że jej głęboko współczuję?

Skinął głową, a Debora spojrzała na nią z wdzięcznością.

Anna spostrzegła nagle, że Giovanni zniknął. Już miała o niego zapytać, ale rozmyśliła

się. Jeżeli szukał skarbu, chciał mieć przy tym spokój.

Chwilę później wszyscy zebrali się na skromny posiłek w dużej Sali jadalnej. Dla Draga

jednak, a zwłaszcza dla Debory, był on niezwykle wystawny. Przez ostatnie lata jedli mało

urozmaicone pożywienie. Drago opowiedział, dziewczynie o tym, w jaki sposób dostali się tu

przybysze. Trudno jej było pojąć tę wielką zmianę we własnym życiu. Poznała nowych ludzi

– spoza jedynego świata, jaki znała. I miała opuścić klasztor, poznać ich świat!

Giovanni wrócił ponury i niezadowolony. Najwyraźniej nie trafił nawet na ślad skarbu.

Anna wolała o nic nie pytać.

Wieczorem poszła do Marty razem z Dragiem, ale nie mogli jej już w niczym pomóc.

Stara kobieta leżała nieprzytomna i nie wiadomo było, czy jeszcze odzyska świadomość.

Kiedy Anna wróciła, Debora spojrzała na nią z ciekawością.

– Co ci się stało w nogę? – spytała z dziecięcym brakiem taktu.

– Taka się już urodziłam – odpowiedział spokojnie, ale nie śmiała podnieść oczu.

77

Wiedziała, że mężczyźni słuchają, a może nawet ukradkiem na nią spoglądają.

– Czy to boli? – zastanawiała się Debora.

– Zwykle nie. Tylko po zmęczeniu albo wysiłku dokuczają mi plecy.

– Żal mi cię!

– Jakoś daję sobie radę. Dziękuję za zainteresowanie, księżniczko!

Siedzieli przy starym, długim stole noszącym jeszcze ślady pozostawione przez ludzi,

którzy niegdyś przy nim jadali: nacięcia noży. wgłębienia, gdzieniegdzie imię pisane cyrylicą,

której Anna nie umiała odczytać. Ułamała kawałek chleba i podała go księżniczce.

Dziewczyna uśmiechnęła się do niej zaczerwienionymi od płaczu oczami.

– ależ ładni mężczyźni! – powiedział do Anny. – Nie widziałam mężczyzn przez wiele,

wiele lat, tylko męża Marty i Draga, młodszego wtedy i z nie tak zniszczoną twarzą. Twój

mąż jest doprawdy niezwykle piękny, Anno. Nie mogę się na niego napatrzeć!

Gdybyś nieco lepiej znała ludzi, nie mówiłabyś tak, pomyślała Anna. Ale czegóż można

oczekiwać po osobie zamkniętej przez całe życie w klatce samotności...

Giovanni rzucił dziewczynie rutynowe, uwodzicielskie spojrzenie. Drago zasępił się.

– A Milovan – mówiła dalej dziewczyna – jest taki słodki w tym habicie.

Milovan poczerwieniał aż po koniuszki uszu.

– Myślę także, że to głupio mówić „pan” i „pani” do siebie nawzajem. Zwłaszcza wy,

którzy jesteście małżeństwem. Mówcie „ty”, do mnie też!

– Ależ, księżniczko, nie możemy tak! – wykrzyknął Drago, przerażony.

– Ech, wychowano cię w tym idiotycznym przekonaniu, że macie się przed nami

płaszczyć! Anna ma zupełną rację, naprawdę mam dość samotności. Gdybyś wiedział, Drago,

jak bardzo nienawidziłam każdej minuty w tej wieży z kości słoniowej! Nienawidziłam

dudnienia rzeki, poddańczego dygania Marty, nigdy nie miałam z kim porozmawiać, zawsze

byłam na piedestale! Gdybym tylko mogła choć raz wyjść z klasztory! W końcu myślałam, że

poza jego murami nie ma nic, że rzeka i las nie są prawdziwe, a tylko mi się wydaje, że

istnieją.

Prawie wybuchnęła płaczem, ale udało się jej opanować.

Giovanni odezwał się pompatycznie.

– Ja, ze swej strony, jako markiz wenecki, przyjmuję zaszczyt mówienia „ty” do ciebie,

księżniczko. Jesteśmy niemal równi pozycją.

Debora uśmiechnęła się do niego promiennie.

– Dobrze! Drago, nie bądź tak uparty! Anno, ty na pewno będziesz moją przyjaciółką,

jesteś tak miła i dobra. A ty, Milovan...

78

Jej głos zabrzmiał pieszczotliwie, jakby mówiła do szczeniaczka.

Milovan zająknął się niepewnie.

– T... to będzie zaszczyt... móc mówić... ale to...

– Coś ty! – przerwała mu Debora. – Mówiłeś do mnie „ty” w moim pokoju, gdy

pomagałeś mi się ubrać.

Milovan łapał tylko oddech, przerażony.

Debora wprowadziła nieświadomie nowy rodzaj napięcia w grupie. Annę martwiło to

niewymownie, zwłaszcza z powodu reakcji Giovanniego.

Poczuła się nagle bardzo osamotniona. Każde z tej czwórki wydawało się tu, w

Czarnogórze jakby na miejscu, u siebie.

Ona, mieszkanka Północy, była inna.

WYJŚCIE

Przez dwa dni i dwie noce czuwali nad Martą. Anna, Drago i Milovan zmieniali się,

pozostała dwójka była ponad takie rzeczy.

Giovanni się niecierpliwił. Myszkował w klasztorze, ale bez rezultatu, pytać zaś się nie

ośmielał. Debora fruwała jak motyl i cieszyła się wolnością. Niby-wolnością, myślała Anna,

nadal przecież znajdowali się na tej niedostępnej skale.

Rzadko widywała towarzyszy. Siedziała często u Marty, może by nie patrzeć na

Giovanniego, umizgującego się do księżniczki. Wiedziała, że Drago czujnie go obserwuje i że

na zbyt wiele mu nie pozwoli.

Milovan nie miał najlepszego nastroju, Widziała to. Był rozdarty między pragnieniem

zostania mnichem, słabością do Debory i zazdrością o Giovanniego.

W pewien sposób odpowiedzialność za Martę spadła na nią i na Draga. Czasami, gdy

zastępował Annę przy łóżku chorej, kładł dłoń na jej ramieniu i lekko ściskał na znak, że

może iść, ale także w dowód porozumienia.

Annie się to podobało. Próbowała sobie wmawiać, że ten gest nie ma znaczenia, ale na

próżno. Lubiła te chwile.

Była zmęczona. Czuwanie przy umierającej wyczerpywało ją. Pewnego razu nawet nie

miała siły wstać. Wówczas Drago usiadł w innym krześle. Anna wiedziała, że patrzy na nią,

ale nie odważyła się odwzajemnić spojrzenia. Siedziała tylko i czuła wielki spokój. Wreszcie

79

wstała, szepnęła „dobranoc” i wyszła.

Któregoś dnia wczesnym rankiem wezwał ich Milovan. Modlił się nad chorą. Anna

stanęła blisko Draga, poważna i lekko przestraszona. Zjawiła się także Debora.

Jak to często zdarza się tuż przed śmiercią, Marta ocknęła się. Jej oczy szukały Debory.

Dziewczyna zbliżyła się do łóżka.

– Nareszcie – wyszeptała stara kobieta. – Przyszli po ciebie, pani.

– Tak – odpowiedziała dziewczyna wzruszona. – Są mili, Marto.

– Przywrócą ci twoją pozycję. Pamiętaj, moje dziecko! Jesteś ostatnią z Nemanjiciów!

Musisz wrócić do Serbii i panować tam. Nemanjić znów zasiądzie na tronie!

Pobożne życzenia! pomyślała Anna. Już od trzystu lat Serbia jest częścią imperium

osmańskiego. Czy ta młodziutka dziewczyna może to zmienić?

Stara zaniepokoiła się.

– Drago! Drago, jesteś tu?

– Tak, jestem, Marto.

– Nie wolno ci dotknąć dziewczyny! Obiecaj mi! Pamiętaj, że jesteś tylko...

– nigdy nie przyszłoby mi na myśl zbliżyć się do jednego z Nemanjiciów, Marto! Wiesz

przecież, że mam dla nich taki sam respekt jak i ty.

– Ale masz gorącą krew. A życie ma swoje prawa.

– Nawet przez myśl mi to nie przeszło. Dla mnie Nemanjić jest nietykalny. Daję na to

moje słowo.

– To dobrze! – wyszeptała Marta.

Milovan odmawiał modlitwy, początkowo gorączkowo i bezładnie, później wpadł w

monotonny rytm. Widzieli, jak spokój wygładza twarz kobiety.

Ostatni oddech, głęboki jak westchnienie, i stara Marta umarła.

Drago pochował ją obok jej męża, był to ostatni grób na wietrznym cmentarzu. Milovan

odczytał modlitwę za jej duszę. Na prośbę Draga pomodlił się nad każdym z grobów.

Wzruszona Anna patrzyła na jego poważną twarz, gdy chodził od jednego do drugiego

krzyża. Mały Milovan był teraz kimś! Po raz pierwszy miał ważną misję do spełnienia, a nie

tylko zamiatanie dziedzińca klasztornego lub zanoszenie jedzenia zakonnikom.

Zebrali się w Sali jadalnej na ostatni posiłek. Panowała cisza. Był to bardzo uroczysty

dzień.

Drago odsunął krzesło od stołu.

– Jeżeli wszyscy są gotowi, szykujemy się do wymarszu.

– Nie, zaczekaj! – zawołał Giovanni w panice. 0 Czy nie powinniśmy najpierw zebrać

80

rzeczy należących do rodziny książęcej?

Debora roześmiała się dźwięcznie.

– To nie zajmie dużo czasu! To tylko stosik w moim pokoju.

Giovanni powiedział z napięciem w głosie:

– Czy jesteś pewna, że nie ma nic więcej?

– Więcej? A cóż by to miało być?

Drago wziął głęboki oddech.

– Cały czas wiedziałem, że szukasz, panie, czegoś więcej...

– Masz mówić na ty! – przypomniała Debora.

– Może jednak nie – powiedział Giovanni kwaśno. – Nie, o niczym szczególnym nie

myślałem.

Ale Drago nie poddawał się.

– Wydaje mi się, że szukasz, panie, tej skrzyni, która stoi pod oknem, nieprawdaż?

Nikt nie zwrócił na nią uwagi. Najwyraźniej Drago postawił ją tam dopiero rano.

Giovanni jak zahipnotyzowany utkwił wzrok w skrzyni.

– Co... ona zawiera? – wydukał.

– Wszystkie najbardziej wartościowe rzeczy należące do rodziny książęcej. Są teraz

własnością księżniczki Debory – podkreślił Drago surowo.

Oczy Giovanniego prześlizgiwały się od Debory do Anny i z powrotem. Był w nich

wyraz niezwykłej irytacji, co nie umknęło uwagi Draga.

– Jak blisko serbskiego tronu stoi księżniczka? – spytał Giovanni.

– Tego tronu już nie ma – uśmiechnęła się Debora.

– Nie ma, ale wszystko może się zmienić – oświadczył Drago. – Gałąź rodu, która się tu

ukryła, jest gałęzią poboczną, ale przypuszczalnie ma prawo do dziedziczenia tronu. Minęło

już przecież trzysta lat, od kiedy odebrano władze Nemanjiciom i zmieciono ich z

powierzchni ziemi, ale ich krewni starali się utrzymać książęcą krew jak długo się dało.

Debora jest córką młodszego brata ich przywódcy. Na pewno ma prawo do tronu, jeżeli

pozostali z tej drugiej gałęzi nie żyją. Tego nie wiemy na pewno, ale przypuszczamy, że tak

własnie jest.

– Ród książęcy dużo dla ciebie znaczy, prawda? – spytał Milovan, z trudnością

odwracając wzrok od Debory. Śliczna dziewczyna w swym kolorowym stroju aż rwała oczy.

A jeszcze to swobodne zachowanie, którego trudno było się spodziewać po osobie

żyjącej w zamknięciu niemal całe życie! Świadczyło to o niezwykłej osobowości i chociaż

Annie sprawiało niejaką przykrość zainteresowanie mężczyzn Deborą, nie mogła jej nie lubić.

81

– Od małego nie znałem innego zwierzchnika niż ród książęcy – opowiadał Drago

spokojnie. – Wszystko w naszej wiosce w górach zależało od nich, służenie im było

zaszczytem. Zawsze byłem z tego dumny. Dlatego z rozpaczą grzebałem jednego za drugim,

podczas gdy ja, niegodny, żyłem dalej.

– Możesz służyć mnie, jeśli chcesz – rzucił Giovanni lekko, krążąc wokół skrzyni jak

głodny wilk. – Markiz z Wenecji stoi równie wysoko.

Drago spojrzał na niego ponuro.

– Nie rozumiesz tego, panie. Kochaliśmy ród książęcy za ich szlachetne cechy

charakteru! Dlatego im służyliśmy.

Słowa te stanowiły obrazę dla Giovanniego, który wstrzymał swą niespokojną

wędrówkę po pokoju.

– Cechy charakteru nie mają z tym nic wspólnego! To kwestia klasy. Ale tak naprawdę

nie potrzebuję twoich usług. Starannie dobieram sobie służbę.

Jakież to dziecinne, pomyślała Anna. Zawstydzona, popatrzyła na Draga, jakby prosząc

o wybaczenie. Odpowiedział niezgłębionym wyrazem twarzy.

W ciągu tych dni na samotnej skale Anna często zauważała, że Drago patrzy na nią w

zamyśleniu. Wreszcie gdy już szykowali się do wymarszu i wynieśli bagaże na zewnątrz,

podszedł do niej.

– Pozwolisz, pani, że poproszę cię o pomoc? – zapytał.

– Tak, chętnie – odpowiedziała tak spokojnie, jak mogła. Jego słowa zaskoczyły ją, ale

również w pewien sposób ucieszyły. – Ale czyż księżniczka nie prosiła nas, abyśmy mówili

do siebie na ty? Powinniśmy spełniać jej życzenia.

Ściągnął brwi z nagłą złością, jakby podejrzewając ją o wyśmiewanie jego ukochanej

księżniczki, lecz szczere spojrzenie Anny uspokoiło go. Skinął głową.

– Chciałbym cię prosić, abyś zajęła się dziewczyną. Nie wie nic o życiu ani o

mężczyznach. Chciałbym, żebyś była dla niej oparciem. Ona cię lubi.

– Ja? – spytała Anna zmieszana. – Ale ja...

Chciała powiedzieć: „Ja też nic nie wiem o mężczyznach”, ale nie zdążyła, bo mówił

dalej:

– Jesteś stara i doświadczona. Wiesz, co mam na myśli.

Anna poczuła, że zaraz się rozpłacze. Czy te upokorzenia nigdy się nie skończą?

Przecież ma tylko dwadzieścia siedem lat!

Gdy wahała się, jak zareagować, złagodził swe przykre słowa.

– Myślę, że jesteś mądra, i mam do ciebie zaufanie. Ona jest jeszcze dzieckiem.

82

Piętnaście lat to niewiele.

Anna zrozumiała z westchnieniem ulgi, że użył niewłaściwego słowa – zamiast stara i

doświadczona chciał powiedzieć „dojrzała”. Brzmiało to o wiele lepiej dla kobiecego ucha.

Jego spojrzenie złagodniało, gdy patrzył, jak podekscytowana Debora wbiega i wybiega

z klasztoru, wynosząc swoje rzeczy. Milovan zapomniał całkiem o powadze nowicjusza,

bawił się z nią i żartował. Giovanni zaś był zły, bowiem jego umizgi spływały po Deborze jak

woda o gęsi.

– Och, jak wspaniale! – zawołała dziewczyna do Draga i Anny. – Cudownie być na

dworzu, rozmawiać z innymi ludźmi! – Posmutniała nieco. – Oczywiście, jest mi bardzo

przykro, że Marta umarła. – Po chwili znów jej wyraz twarzy się zmienił. – Ale pod koniec

była strasznie marudna! Nic nie wolno mi było robić! A potem zachorowała. biedna Marta,

była już taka stara. Chodź, Milovan, weźmiemy resztę!

Zniknęli w klasztorze.

Drago powoli pokręcił głową, zrezygnowany.

Wreszcie mieli opuścić to nieszczęsne miejsce.

Giovanni wydawał się zadowolony, nie spuszczał wzroku ze skrzyni niesionej przez

Draga. Wszyscy mieli ciężkie bagaże, nawet kobiety. Drago wyniósł też wykonane przez

siebie małe rzeźby zwierząt. Świadczyły, że starał się czymś wypełnić wolno płynący czas

samotności. Nie były szczególnie piękne, więc chciał je odłożyć, ale Anna zauważyła jego

wahanie i szybko zaprotestowała:

– Nie, Drago, nie zostawiaj ich! Ja mogę je wziąć, mam jeszcze miejsce w worku!

Nagrodził ją cieniem uśmiechu i pomógł zapakować przedstawiające dla niego wielką

wartość figurki. Debora przeciwnie, okazała się mało sentymentalna w stosunku do swych

lalek. Od czasu gdy Milovan wszedł do jej pokoju, nie poświęciła im ani jednego spojrzenia,

mimo że przez wiele lat zastępowały jej towarzystwo ludzi. Wrzuciła je obojętnie do

wielkiego ogniska rozpalonego przed klasztorem.

Odchodząc, ani Drago, ani Debora, nie odwrócili się w stronę gasnącego już ogniska.

Anna nie umiała rozstrzygnąć, czy to z powodu niechęci do tego miejsca, czy też dlatego, że

nie chcieli rozjątrzać uczuć tym ostatnim spojrzeniem.

Stanęli wreszcie przy moście.

– O! – zawołała Debora. – Jakie to wspaniałe! Mogę iść pierwsza?

Anna wpatrzyła się w nią, oniemiała. Cóż za młodzieńcze lekceważenie

niebezpieczeństwa!

– Nie, nie możesz – powiedział Giovanni. – Ja o tym decyduję! Drago, zaczynasz!

83

Anna nie wiedziała, czym kierował się Giovanni, wypowiadając te słowa. Drago zresztą

po raz pierwszy zgodził się z nim. Anna śledziła spokojne ruchy Serba, starając się

zaczerpnąć z nich odwagę. Jak dobrze, że Drago – silny i męski – był z nimi, wszystko

wydawało się teraz łatwiejsze.

Przeprawienie wszystkiego wymagało dużo czasu i cierpliwości. Giovanni zarządził,

żeby przenieść rzeczy za zakręt drogi, twierdził, że tam jest więcej miejsca. Zatrzymał Annę

przy sobie, chciał bowiem, aby mu pomogła. Była wprost nieprzytomna ze strachu i czuła do

niego tylko wdzięczność za odsunięcie przeprawy w czasie.

W pewnym momencie znalazła się sama z Giovannim, pozostali skryli się już za

zakrętem.

– Teraz twoja kolej – powiedział Giovanni dziwnie ochrypłym głosem.

– Teraz? Przecież nie ma tam Draga!

– Draga? Czas ucieka, nie mamy czasu czekać na Draga!

Anna podeszła do brzegu.

– Nie, nie mogę, ktoś musi trzymać most z tamtej strony.

– No dobrze, zaczekamy – zgodził się Giovanni, podchodząc bliżej. Nagle krzyknął: -

Uważaj, padam!

Anna poczuła gwałtowne pchnięcie w plecy i poleciała do przodu. Jej ręce rozpaczliwie

szukały mostu, ale widziała już tylko otwierającą się pod nią przerażającą przepaść.

ZWIERZENIA

Desperacko uczepiła się czegoś, na co natrafiły jej palce. była to lina, której użyli do

wzmocnienia mostu.

– Drago! – krzyknęła, śmiertelnie przerażona.

Leżała głową w dół, nogi mając jeszcze na skale, i kurczowo trzymała się liny.

Nie chcę umierać, myślała. Boże, nie chcę jeszcze umierać, nie w ten sposób!

Przepaść przyprawiała ją o zawroty głowy.

– Drago! – krzyknęła znowu.

Już tam był, po swojej stronie mostu.

– Rób coś, markizie! – wrzasnął wściekły. – Trzymaj ją, przecież się zsuwa!

Giovanni ocknął się z odrętwienia. Schwycił żonę za nogi i mocno przytrzymał. Drago

84

w jednej chwili znalazł się koło niej. Anna, nieprzytomna z przerażenia, czuła, jak ostrożnie

przekłada jej jedną dłoń z liny na most, potem drugą.

– Potknąłem się – wyjąkał Giovanni.

Drago zbył to milczeniem.

– Most nie utrzyma nas dwojga – powiedział cicho do Anny. – Muszę się wycofać.

Zacznij się przemieszczać, gdy już będę po tamtej stronie. nie bój się, pomogę ci.

Anna cała się trzęsła.

– Nie mogę – wyszeptała.

– Zamknij oczy – polecił – tak jak poprzednim razem. Jestem tu. Nie masz się czego

bać. Nikt ci nic nie zrobi.

Przedziwne słowa! Anna zamknęła oczy i zaczęła czołgać się na drugą stronę, stopień za

stopniem, pomagając sobie rękami.

– Przerażające! – wyjąkał Giovanni drżącym głosem. – Mogła spaść, a most razem z

nią. Wtedy także ja byłbym zgubiony!

– Tak – rzucił Drago. – To przemawia na twoją korzyść.

Anna nie chciała zrozumieć, co miał na myśli, mówiąc te słowa. Giovanni nic nie

odpowiedział.

Niejasno poczuła, że nadeszli młodzi. Jak nieprzytomna czołgała się naprzód, słysząc

jedynie mocne dudnienie w uszach.

Gdy Drago dotknął jej dłoni, wydała cichy jęk ulgi. Przyciągnął ją bliżej, objął i

postawił na cudownym stałym gruncie. Jego ruchy były zadziwiająco delikatne i ostrożne,

niemal współczujące.

Anna nie była w stanie puścić Draga. Zmieniona w kłębek rozedrganych nerwów,

przywarła do niego nie wiedząc, co robi. Przyciągnął jej głowę do swego ramienia, poczuła

dotyk jego warg na włosach i słuchała uspokajających słów wypowiadanych miękkim,

pełnym zrozumienia głosem.

Powoli, powoli uspokajała się. Dopiero wtedy ją puścił.

Gdy wszystkie rzeczy i ludzie znaleźli się już po właściwej stronie, rozpoczęto

schodzenie. Anna czuła się fatalnie. Schodzenie po zboczach czy schodach zawsze sprawiało

jej trudność, ponieważ bardzo obciążało kręgosłup i nogi. Nigdy jeszcze nie czuła się tak

wyczerpana, zarówno na ciele, jak i duszy!

Wszyscy kogoś mieli. Milovan i Debora zaprzyjaźnili się już ze sobą. Drago uwielbiał

Deborę... Drago... Jego twarz przybrała tak przerażająco twardy i zdradzający

zniecierpliwienie wyraz, gdy odsunął ją od siebie wtedy na moście. Jak mogła tak się

85

ośmieszyć, przytulić się do obcego mężczyzny w ten sposób! No a Giovanni... Ach,

Giovanni! Cóż mogła o nim wiedzieć? Chyba tylko to, że już nie potrzebował dziewczyny

imieniem Anna!

Znów zatęskniła za Norwegią. Do domu, do dużego domu ojca, gdzie mogła się ukryć w

czterech ścianach biblioteki i czytać. Do domu, gdzie nie musiała spotykać się z obcymi

ludźmi. Jej światem były marzenia, nie pasowała do rzeczywistości.

Lata spędzone na morzu też były dla niej trudne. Udawała pewność siebie, której jej

brakowało, zmuszała się do rozmów z klientami ojca. Dziwiła się i cieszyła, że załoga okrętu

z czasem zaczęła traktować ją z szacunkiem. Mężczyźni odnosili się do niej z poważaniem,

lecz zawsze z dystansem. Nigdy nie przyszło im do głowy, że jest młodą kobietą o takich

samych uczuciach jak inne. Przez pierwsze lata podkochiwała się w kilku z nich,

beznadziejnie i krótkotrwale, ale na szczęście żaden tego nie dostrzegł.

A zauroczenia mijały szybko. Anna oceniła je właściwie: były tylko powierzchownym,

fizycznym, nie pozostawiającym żalu przyciąganiem do płci przeciwnej.

Aż wreszcie w jej życie wkroczył Giovanni... W tym miejscu jednak stłumiła dalsze

wspomnienia.

Dotarli wreszcie na łączkę, gdzie pasły się osły. Debora wpadła w taki zachwyt na

widok zwierząt, że chciała je natychmiast pogłaskać, co sprawiło, że mężczyznom z wielką

trudnością udało się je uspokoić.

W tym czasie Anna przygotowała posiłek. Zjedli go szybko, siedząc na trawie.

Ku zdumieniu Anny Drago usiadł obok niej. Nagle odezwał się:

– Ech, ta Marta, jakże głupio zrobiła! Schowała przede mną małą Deborę, bo sądziła, że

mogę być dla niej niebezpieczny. Jak mogła tak przypuszczać? Dla mnie księżniczka jest

niemal święta!

– Rozumiem jej obawy – powiedziała Anna powoli. – Ty i Debora byliście tam

jedynymi młodymi osobami.

– Ależ to nie do pomyślenia! – wybuchnął Drago. – Poza tym to jeszcze tylko dziecko.

– Nie na zawsze.

Spojrzał na nią zniecierpliwiony.

– Nie rozumiesz mnie! Księżniczka Debora zupełnie mnie nie pociąga. nie w ten

sposób. Wcale.

– Nie, nie mogę tego zrozumieć – wyznała Anna. – Uważam, że jest zachwycająca. I,

niestety, nie jestem w tym odosobniona.

Podążył za jej wzrokiem. Debora i Milovan stali blisko, oglądając kwiat, który

86

dziewczyna miała w dłoni. Ich głowy się stykały.

Wtedy odezwał się zgryźliwie Giovanni:

– Milovan! Zapominasz chyba, że masz zostać mnichem!

Chłopiec odskoczył w tył.

– Tak – powiedział Drago powoli. Annie sprawił przyjemność dźwięk jego niskiego

głosu. – Tak, to niepokojące. Dlatego prosiłem, abyś zajęła się księżniczką.

Anna spontanicznie położyła dłoń na jego dłoni.

– Spróbuję, Drago, bo ją bardzo lubię. Porozmawiam z nią o Milovanie. Ale jeśli chodzi

o mojego męża...

Zamilkła, pełna poczucia winy, i udała, że nie zauważa pytającego spojrzenia Draga.

Gorączkowo zmieniła temat:

– Jak udało wam się znaleźć drogę? Musieliście mieć kogoś znającego teren?

– Tak, poniekąd mieliśmy. Rozumiesz, droga była opisana w starych serbskich księgach,

nieznanych w Czarnogórze. Mieliśmy umowę, że nasi sprzymierzeńcy przyjdą po nas, gdy

minie niebezpieczeństwo. To na nich czekała Marta. Nikt jednak nie nadszedł. Obawiam się,

że zostali zabici przez Turków.

Zapadła cisza. Słońce świeciło mocno nad łąką. Giovanni drzemał, głosy młodych

dobiegały gdzieś z oddali. Anna nagle poczuła na sobie spojrzenie Draga i podniosła oczy.

Gdy zobaczyła, jak na nią patrzy, jej ciało przeniknął dreszcz. W jego oczach była siła,

spokój i jeszcze coś, co sprawiło, że poczuła się jakby uniesiona dokądś, gdzie nie było ani

ludzi, ani świata.

Chyba dziwaczeję, próbowała żartować w duchu. to musi być reakcja na szok albo

jestem przemęczona.

– No, powinniśmy chyba iść dalej – powiedziała głośno i wstała.

W podziemnym tunelu dźwięczny głoś Debory odbijał się echem od ścian. Wszystko

było dla niej nowe i niezwykle ciekawe, zachowywała się jak ptak wypuszczony z klatki.

Milovan był bardziej powściągliwy. Upomniany przez Giovanniego, znów zaczął myśleć o

zakonnym powołaniu i pewnie żarliwie modlił się o wybaczenie. Giovanni nadal próbował

utrzymać przywództwo, lecz nadaremnie. Jeżeli powstała jakaś wątpliwość, wszyscy zwracali

się do Draga.

Annie mocno dokuczał ból w plecach. Nie sposób było dostrzec podłoża w migotliwym

świetle pochodni, więc często wykręcała kostki. Westchnieniem ulgi powitała przed sobą

światło dnia. Nagle spostrzegła, że Drago został z tyłu. W półmroku zauważyła, że

mężczyzna stoi z twarzą ukrytą w dłoniach. Pozostali już wyszli. Giovanni, otoczywszy

87

ramieniem Deborę, pokazywał jej roztaczający się widok, jakby był jego panem. Anna

zawróciła.

– Co się stało? – spytała łagodnie.

Potrząsnął głową.

– Idź dalej! Nie zajmuj się mną – powiedział niewyraźnie.

Ona jednak została.

– To reakcja, prawda? Wolność?

– Tak. Właśnie teraz poczułem ją tak mocno...

– Widziałam to w twojej twarzy już od dawna. Byłeś spięty, zamknięty w sobie. to

normalne, Drago. Twoja odpowiedzialność i samotność musiały być ogromnym obciążeniem.

Skinął głową.

– Pójdę już – powiedziała cicho. – Nie spiesz się, jakoś ich zatrzymam.

Poszła, nie oglądając się za siebie.

Na drodze ze wzgórza udała, że źle stąpnęła. Przystanęli i zajęli się nią, a gdy

dostrzegła, że Drago już idzie, „wydobrzała”. Ruszyli dalej.

Tego dnia szli długo doliną Milovana. Minęli drogę prowadzącą do jego wioski i

przebyli jeszcze spory odcinek.

Szli pieszo, osiołki były mocno obciążone. Giovanni trzymał się w pobliżu tego, który

niósł tajemniczą skrzynię. Anna widziała kilka razy, jak jej mąż manipulował przy zamku, ale

musiał się poddać, ponieważ to Drago miał klucz.

W końcu trzeba było rozbić obóz, nadciągała ciemność. Znaleźli osłonięte miejsce pod

wysokimi drzewami i przygotowywali się do spoczynku.

Annę tak rozbolały plecy, że nie była w stanie dłużej ukrywać swego cierpienia.

Oddalała się właśnie od obozu, gdy nagle zatrzymała ją Debora.

– Anno! – zawołała poruszona. – Dlaczego mówiłaś, że Giovanni jest twoim mężem?

– Bo tak jest – oświadczyła spokojnie.

– A on właśnie powiedział, że jesteś jego służącą.

Rumieniec napłynął Annie do twarzy, lecz zdołała odpowiedzieć z uśmiechem:

– Może źle zrozumiałaś jego włoski?

– Nie, ja wiem, jak jest służąca po włosku! Mieliśmy przecież służbę stamtąd.

– No, to pewnie żartował.

– Chyba tak – uśmiechnęła się Debora. – Ech, ale z niego głupiec!

I pofrunęła.

Anna poszła dalej, nieszczególnie pocieszona. Opadła z jękiem na porośnięty trawą

88

odłam skalny.

Nagle stanął przy niej Drago.

– Boli cię?

Nie mogła zaprzeczyć. Była wykończona i czuła, że zaraz wybuchnie płaczem.

– Chyba nie będziesz miała dziecka? – spytał szorstko.

Opanowanie, z którego była tak dumna, opuściło ją w końcu.

– Jakżebym mogła! – powiedziała z gorzkim śmiechem. – Giovanni nawet nie...

Urwała.

– Przepraszam – bąknęła.

Drago ukucnął i rozsznurował jej buty.

– Nawet cię nie pocałował? To miałaś na myśli? – spytał z wahaniem, nie patrząc na nią.

Gdy milczała, pytał dalej:

– Jak długo jesteście małżeństwem?

– Trzy tygodnie – wydusiła żałośnie.

Uwolnił jej stopy i masował je ostrożnie, omijając odciski. nikt jeszcze nigdy nie

widział jej nagich stóp, ale nie czuła wstydu, tylko wdzięczność.

– I przez ten cały czas cię nie dotknął?

– Nie – przyznała, pociągając nosem.

Następne pytanie zadał głosem bez wyrazu:

– Żałujesz tego?

– Nie! – odpowiedziała gwałtownie i szczerze. – Nie! Teraz się cieszę!

– Dlaczego on się z tobą ożenił?

Co za pytanie! pomyślała Anna, zrezygnowana. Czemu nie pyta, z jakiego powodu ja za

niego wyszłam?

– Naprawdę nie wiem – westchnęła. – Pewnie dlatego, że mój ojciec jest bogaty.

Oddałam Giovanniemu cały posag, ale to nie pomogło.

Wreszcie Drago zadał pytanie, na które czekała.

– A dlaczego ty za niego wyszłaś?

Jego dłonie były mocne i ciepłe. W zamyśleniu spojrzała w kierunku obozu, skąd

dochodził ją głos męża. Giovanni zalecał się do Debory, która odbierała to jako przejaw

ojcowskich uczuć starszego pana.

– Pomyliłam wdzięczność i podziw z miłością – przyznała szczerze. – Pamiętaj, że

skończyłam dwadzieścia siedem lat i nigdy nie miałam zalotnika. Giovanni jest niezwykle

pięknym mężczyzną. Wtedy był dla mnie dobry, zabiegał o mnie, a ja byłam zbyt

89

niedoświadczona, abym mogła się oprzeć. Naprawdę robił wrażenie człowieka mówiącego

poważnie. Drago! Dlatego nie rozumiem jego późniejszego zachowania...

– Od kiedy?

Była tak zmęczona i czuła taką potrzebę porozmawiania z kimś, kto chciałby jej

wysłuchać, że przestała nad sobą panować. Ocierała bezradnie oczy i mówiła przez łzy:

– Po ślubie. Nagle się zmienił. Siedziałam i czekałam na niego całą noc poślubną,

Drago. Czekałam nie wiedząc, jak odważę się go przyjąć! Byłam zażenowana i bardzo się

bałam. Ale mogłam to sobie darować, nie przyszedł.

Drago już nie masował jej stóp, on je prawie pieścił. Anna była zbyt wzburzona, aby to

dostrzec, płakała tylko, ślepa i głucha na wszystko.

Drago spojrzał na nią uważnie.

– Czułaś skrępowanie i strach, mówisz. Ale czy pragnęłaś, żeby przyszedł?

Anna była tak zaskoczona jego otwartością, że urwała płacz krótkim szlochem. Przez

chwilę wpatrywała się w niego, oszołomiona. Drago siedział bez ruchu, niemal bojąc się

odetchnąć.

W końcu odpowiedziała powoli:

– Nie. Nie chciałam tego. Na pewno nie czułam się dobrze. Miałam tylko nadzieję, że

wszystko ułoży się lepiej, jeśli zbliżymy się do siebie. Ale czy tego chciałam? Nie, nie

chciałam!

Drago spuścił głowę. Zmieszana Anna dostrzegła na jego ustach cień uśmiechu. Spytała

nieśmiało:

– Myślisz, że jestem bezwstydna i nielojalna, skoro tak mówię?

– Nielojalna? Wobec tego tam? – prychnął, opatrując otarcia wilgotnymi liśćmi. Zaczął

znów zawiązywać jej buty. – A bezwstydna nie jesteś na pewno. Odpowiadałaś przecież tylko

na moje pytania. Mniej cię bolą nogi?

– O, tak, dziękuję.

– Poniosę jutro twój worek.

– Ale masz już tyle do niesienia – sprzeciwiła się.

– Bzdury! Spróbuj dobrze wypocząć w nocy. Potrzebujemy cię, wiesz przecież.

– Naprawdę? – spytała bez tchu.

– Oczywiście! Przede wszystkim Debora. Byłaby bez ciebie bezbronna. Giovanni

potrzebuje cię jako tłumacza, a Milovan i ja jako jedynej rozsądnej tu osoby.

Twarz Anny rozjaśniła się jak słońce.

– A ja... – zaczął Drago, lecz urwał nagle.

90

– Tak? – spytała zdziwiona.

Podniósł się i popatrzył na nią. Oczy znów zapłonęły mu tym dziwnym żarem.

– Nie, nic takiego – powiedział lekkim tonem.

– No cóż, chyba będzie lepiej, jeśli już wrócimy.

Uśmiechnął się do niej nieporadnie i odprowadził do obozu.

Tej nocy Anna nie mogła zasnąć. Leżała, patrząc w czarne niebo i słuchając szumu

wiatru w drzewach i oddechów śpiących. Księżniczka leżała obok niej. Spała jak dziecko na

miękkim posłaniu przygotowanym dla nich przez Draga. Mężczyźni położyli się nieco dalej.

Tylko Anna czuwała. Była przedziwnie podniecona, pierś rozpierało jej nieznane,

wspaniałe uczucie. Choć nie mogła go nazwać, nie pozwalało jej zasnąć.

Dla Debory zakończyły się lata samotności, wyrwała się już ze swego więzienia. Jej

tęsknota za swobodą została zaspokojona. Dziewczyna jest teraz wolna i otoczona

przyjaciółmi. Dlatego jej sen był głęboki i pełen beztroskich snów.

Następny dzień przyniósł kolejne dramatyczne wydarzenia.

Anna, Milovan i Drago porządkowali bagaże, gdy nagle przerwali pracę i zaczęli

nasłuchiwać. Zza krzaków dotarł do nich głos Giovanniego. Markiz wybrał się na

przechadzkę, ale nie wiedział, że jest tak blisko obozu.

– Nie! Ona nic dla mnie nie znaczy, Deboro! – zapewniał żarliwie. – Tak, przyznaję, że

skłamałem trochę, ona niejako jest moją żoną, ale traktuję ją jak służącą. to było małżeństwo

z rozsądku, nic innego. Nie sądzisz chyba, żeby mężczyzna mojego pokroju mógł się ożenić z

miłości z kimś tak brzydkim i prostym?

Drago rzucił Annie szybkie spojrzenie, ale nic nie powiedział.

– Uważam, że ona jest miła – sprzeciwiła się księżniczka.

– Ona miła? Jest głupia i bezczelna. Ona i jej ojciec oszukali mnie. Obiecał mi bogactwa

całego świata, jeśli tylko wezmę jego brzydką córkę, a potem wykluczył jako dziedzica! Cóż

za niezwykła zuchwałość! Wszystko miało przejść bezpośrednio na jej dzieci. Ale poczeka

sobie na te dzieci... Ja się do tego nie przyczynię, możesz mi wierzyć! Ale ty, Deboro... Z tobą

to coś całkiem innego...

– Ależ świnia – wyszeptał Milovan wzburzony.

Drago położył dłoń na ramieniu Anny i lekko ścisnął, okazując swą sympatię.

– No, przynajmniej już wiem, co o mnie myśli – mruknęła cicho.

Wreszcie się dowiedziała, dlaczego się z nią ożenił i dlaczego później unikał. Dobrze, że

wreszcie się to wyjaśniło. Znów zabrzmiał głos Giovanniego:

91

– Odejdę od niej, jak tylko znów się znajdziemy w cywilizowanych okolicach. Mogę

złożyć winę na cokolwiek, na przykład że nie wypełniła obowiązków małżeńskich. A wtedy

ty i ja... Mam pałac w Wenecji, Deboro!

Dziewczyna roześmiała się dźwięcznie.

– Ty i ja? Przecież jesteś strasznie stary!

Drago aż się zachłysnął, a na ustach wszystkich błąkał się uśmieszek, gdy tak stali i

podsłuchiwali bez wyrzutów sumienia. Drago intensywnie wpatrywał się w Annę, jakby

pragnąc dodać jej otuchy, której istotnie potrzebowała. Giovanni używał właśnie dokładnie

tego samego tonu co kiedyś, gdy chciał wywrzeć wrażenie na Annie.

Po drugiej stronie zarośli zapanowała cisza, wreszcie Giovanni rzekł głosem miękkim

jak jedwab:

– Tak sądzisz? Zobaczysz, że nie ma we mnie nic ze starca!

– Nie, dosyć już tego! – nie wytrzymał Milovan. – Debora! Pozwól tu na chwilę!

Zjawiła się natychmiast.

– Co za szczęście, że mnie zawołałeś – wyszeptała. – Myślałam, że się nigdy nie

pozbędę tego obrzydliwca! Koniecznie chciał mnie dotknąć! Przepraszam, Anno!

– Nic nie szkodzi – mruknęła.

Nagle z niezrozumiałych powodów poczuła się szczęśliwa. Oto stała wśród trojga

prawdziwych przyjaciół!

– Tak bardzo was lubię! – wyszeptała wzruszona i odbiegła. Tym razem nie

przeszkadzało jej, że utykała.

Następne wydarzenia jednak jeszcze bardziej wytrąciły Annę z równowagi.

Rozpoczęła je szczera, jak zawsze, Debora. Szła obok Anny i paplała beztrosko.

– Wiesz? – szepnęła w pewnej chwili z oczami błyszczącymi radością. – Milovan był

bardzo dziwny podczas ostatniego postoju. Objęłam go i pocałowałam w policzek, bo byłam

strasznie zadowolona, a on cały poczerwieniał, zaczął szybko oddychać i chciał mnie złapać,

ale uciekłam. To było wspaniałe, Anno! Odkryłam, jaką mam nad nim władzę! – zachichota.

Anna na moment przymknęła oczy.

– Deboro... rozumiem twoje uczucia i życzę ci, abyś przeżywała miłe chwile po tych

latach samotności. Ale miej na względzie dobro Milovana! Nie utrudniaj mu jego sytuacji.

Wiesz, że ma zostać mnichem i że wybrał się na tę wyprawę także dlatego, aby sprawdzić,

czy jest w stanie oprzeć się pokusom tego świata. A wierz mi, jesteś dla niego ogromną

pokusą, większą, niż mógł przewidzieć. Nie możesz się w nim zakochać. A przede wszystkim

nie dopuść, aby zakochał się w tobie!

92

Debora była zdruzgotana.

– Mnich? – spytała żałośnie. – Ale to byłaby szkoda! Jest taki słodki...

– Myślę, że Milovan uważa, iż jest to winien swemu przybranemu ojcu – wyjaśniła

Anna. – On jest bardzo sławny w tym kraju, to bohater jego ludu. Miał kiedyś sam zostać

mnichem, ale zajął się nieszczęśliwym, osieroconym Milovanem i wychował go. Chłopiec

chce wstąpić do zakonu także z wdzięczności do ojca.

– Myślę, że to głupie – powiedział Debora niepewnym, lekko drżącym głosem. – Ja

wiem, co to znaczy siedzieć w zamknięciu całe życie i widzieć mijającą młodość!

– Tak – przyznała Anna i w zamyśleniu popatrzyła na mężczyzn idących przed nimi. –

Nie sądzę, aby Milovan w pełni zdawał sobie z tego sprawę. Może zaczyna to sobie teraz

uświadamiać. Ale wiem, że głęboko wierzy w Boga i tego nie powinniśmy próbować

zmieniać.

– Nie, oczywiście, że nie – przyznała Debora w roztargnieniu.

Była rozbrajająco słodka, gdy tak szła obok Anny, że swymi długimi, ciemnymi

warkoczami i czerwoną czapeczką należącą do jej stroju ludowego. Anna wcześniej nie znała

takiego stroju. Składał się z wielu kolorowych spódnic, miał obcisły gors i krótkie rękawy.

Księżniczka wyglądała w nim wspaniale. Anna czuła się przy niej jak mała, szara, koślawa

mysz.

– ależ ten Drago jest w tobie zakochany! – rzuciła nieoczekiwanie zachwycona Debora.

Anna zachłysnęła się, zaszokowana:

– Drago? We mnie? Oszalałaś?

– Nie widzisz tego? W takim razie jesteś ślepa! Patrzy na ciebie ciągle, nieomal pieści

cię wzrokiem. Nie zauważyłaś na przykład, jak często się teraz odwraca?

– No tak – przyznała Anna, zaczerwieniona. – Ale on przecież upewnia się, czy u ciebie

jest wszystko w porządku.

– Ha, ale jego oczy nie mnie szukają!

– Ale ja jestem tak brzydka, tak beznadziejnie brzydka...

– Ty? Anno, ty sobie coś wmawiasz. Wyraz twoich oczu jest przecież zachwycający, nie

wiesz o tym? Są tak ciepłe, pełne miłości do całego świata.

Anna nie była w stanie odpowiedzieć. Wzrok jej pobiegł nieśmiało ku postawnej

sylwetce przed nimi. Patrzyła na czarne włosy, opadające lekkimi falami na szerokie ramiona,

na postrzępioną koszulę, spod której wyzierało brązowe, gładkie ciało, na wąskie biodra...

„Należysz do rodu o gorącej krwi” – powiedziała do niego Marta. gdy Anna

przypomniała sobie te słowa, jej wargi zaczęły niepokojąco pulsować. Czy dlatego Drago się

93

nią zainteresował? Nie, to niemożliwe! Ale przecież wtedy...

Ocknęła się na słowa Debory:

– Szkoda, że jesteś żoną tego lakierowanego jaszczura.

– Ależ, Deboro!

– Może nie mam racji?

– Tak – na pół z płaczem, na pół ze śmiechem przyznała Anna. – Masz rację. Jest

fałszywy. Ale jestem jego żoną i przysięgałam mu wierność. Zapomnij o tym, co

powiedziałam!

– Anno – wyszeptała Debora patrząc na Milovana. – Jak to jest kochać?

– Tego nie wiem – odpowiedziała Anna, zrezygnowana. – Naprawdę nie wiem,

Giovanni nawet mnie ni dotknął. Ale myślę, że to musi być coś wspaniałego... Z właściwym

mężczyzną.

– Tak – wyszeptała Debora. – Też tak myślę. Z właściwym mężczyzną.

Godzinę później przyszło Annie zająć się Milovanem. Dotarli już do łagodnych gór w

pobliżu jego klasztoru i zatrzymali się na łące.

Chłopiec znalazł się sam na sam z Anną. Ciężko opadł obok niej na trawę.

– Co mam zrobić, Anno? – spytał z desperacją w głosie.

– Cóż, nieźle się urządziłeś – stwierdziła, rozumiejąc dobrze, co chłopak ma na myśli.

– Byłem tak pewny – wydusił i załamany ukrył twarz w dłoniach. – Byłem tak siebie

pewny. Nie przypuszczałem...

Anna starała się, aby jej słowa zabrzmiały serdecznie i mądrze:

– Uważam, że powinieneś uznać to za próbę. Jeszcze nic się nie stało, znasz ją zaledwie

pięć dni! Jeszcze nie ma niebezpieczeństwa. Potem wróć do klasztoru, do stałych

obowiązków, i spróbuj zrozumieć, czego naprawdę chcesz w życiu.

Skinął głową.

– Że też okazałem się taki słaby! Nigdy bym nie przypuszczał. to pierwsza młoda

dziewczyna, jaką spotkałem!

No cóż, pomyślała Anna melancholijnie.

Chłopak zreflektował się:

– Ty nie stanowiłaś takiego zagrożenia: byłaś zamężna i o tyle starsza, ja nigdy nie

myślałem o tobie w ten sposób. Jesteś wspaniałym przyjacielem, Anno.

– Dziękuję – uśmiechnęła się. – Pamiętaj, nie zmuszaj się do niczego! Jeśli poczujesz,

że nie nadajesz się do klasztornego życia, odejdź!

– Ale tak bym chciał służyć Bogu!

94

– Możesz to zrobić na wiele sposobów. Przecież niewielu ludziom udaje się odrzucić

wszystko, co mają, by służyć Bogu. Często wybierają życie zakonne, bo są samotni i

zgorzkniali. Zdarzają się jednak również idealiści jak ty. Ale wielu nie nadaje się do takiego

życia i musi się poddać. Nie traktuj tego jak porażki! Spróbuj, a jeśli ci się nie powiedzie...

Czuła się niezwykle rozsądna. Milovan spojrzał na nią z podziwem i wziął jej dłoń w

obie ręce.

– Dziękuję, Anno! Dziękuję, ogromnie mi pomogłaś! A wiesz, co dziś powiedział

Drago?

Aż ją coś zakłuło!

– Nie...

– Powiedział do mnie: „Widziałeś kiedyś kogoś tak wdzięcznego jak ta młoda

Norweżka? Spójrz, jaka jest delikatna!” I ja się zgodziłem, bo to jest prawda. Początkowo tak

nie uważałem – wyznał z młodzieńczą otwartością – ale potem zobaczyłem cię jakby na

nowo. Jesteś skrytą osobą, Anno, ale czasami, gdy ujawnisz swoje uczucia... To jest

fascynujące! Myślę, że Drago też tak sądzi. Poza tym powiedział mi, że pragnie cię też tak...

no wiesz jak... Ale na pewno będzie odnosił się do ciebie z szacunkiem, na jaki zasługujesz.

Jesteś zbyt delikatna, aby cię potraktować inaczej, wystarczy już jednego łobuza w naszej

grupie, stwierdził.

Milovan poczuł, że wkracza na niepewny grunt, i dodał szybko:

– Nie, może nie powinienem tego mówić...

– Nie, pewnie nie – zaśmiała się Anna z płonącą twarzą, niezwykle szczęśliwa. – Ale i

tak dziękuję, Milovan! Rozumiesz, potrzebowałam takich słów!

– Tak właśnie myślałem – pokiwał głową z powagą. – Jesteś zbyt dobra, Anno. Tak

uważamy wszyscy troje.

Mogła tylko uścisnąć jego dłoń.

ATAK

Było upalnie. Szli powoli przez kamieniste pole. Debora zrzucała kolejne warstwy

stroju, ale nadal ubrana była przyzwoicie. Milovan zdjął habit, odsłaniając szczupły, śniady

tors. Debora patrzyła na niego rozszerzonymi z zachwytu oczami. Drago był silniejszy i

ciemniejszy, zaś oliwkowoblade ramiona Giovanniego wydawały się być pozbawione siły.

95

Tylko Anna nie mogła nic z siebie zdjąć. Jej suknia była jednak lekka i przewiewna, więc nie

cierpiała zbytnio z powodu upału.

Doszli do rzeczki. Poprzednio przeprawili się przez nią łatwo, ponieważ jechali na

osłach. Teraz było trudniej, gdyż zwierzęta niosły bagaż. Dlatego też Milovan i Giovanni

przeprowadzili je na drugą stronę, a Drago, najsilniejszy, miał przenieść Deborę i Annę.

Woda sięgała mu ponad kolana. Anna mocno uchwyciła się jego połyskujących potem

ramion i zerknęła bojaźliwie na wzburzoną wodę. Włosy mężczyzny łaskotały ją po twarzy,

przekręciła więc głowę, co sprawiło, że znalazła się jeszcze bliżej gorącej szyi Draga. Czuła,

jak jego pierś wznosi się i opada przy głębokich oddechach.

Pozostali zajęci byli zakładaniem butów i nie patrzyli w stronę rzeki. Drago spojrzał na

Annę, a ona nieświadomie zacisnęła mu mocniej dłonie na ramionach. Nie wytrzymała jego

wzroku i spuściła oczy. W następnej chwili Drago dotknął ustami jej skroni.

Pewnie powinna cofnąć głowę, ale westchnęła jedynie i przytuliła się do niego.

– Jeżeli się teraz poślizgniesz, nigdy ci tego nie wybaczę – zaśmiała się, chcąc ukryć

zmieszanie. Drago jednak słyszał gwałtowne bicie jej serca.

– Anno – wyszeptał przerywanym głosem – potrzebuję cię, wiesz o tym!

Gdyby nie rozmawiała wcześniej z młodymi, nie zrozumiałaby, o czym mówi. Teraz

wiedziała... Także dlatego, że ją samą trawiła niecierpliwa tęsknota.

– Nie... – jęknęła.

– Wiem – zapewnił – nic ci nie zrobię. tylko musiałem to wyznać. Wybacz mi!

Nie była w stanie odpowiedzieć, ale jej palce odcisnęły głębokie ślady na szerokich

ramionach mężczyzny.

Po tym epizodzie unikał jej, ale często czuła na sobie jego wzrok.

Giovanni nie zwracał na Annę uwagi przez cały dzień. Swe zainteresowanie dzielił

pomiędzy Deborę a skrzynię, najwyraźniej niepewny, na czym bardziej opłaca się

koncentrować.

Powrót zabrał im więcej czasu niż podróż w tamtą stronę. Po południu zrozumieli, że

nie zdążą dotrzeć do klasztoru Milovana przed nocą.

Szukali właśnie miejsca na nocleg, gdy wydarzyło się coś przerażającego.

W oddali, na szczycie wzgórza, dostrzegli jakichś ludzi. Zatrzymali się.

Milovan osłonił dłonią oczy, bo obcych źle było widać na tle zachodzącego słońca.

– Skradają się, przyczajeni – stwierdził – i jest ich wielu!

– Turcy? – spytał Giovanni.

– Nie, nie sądzę. To inne stroje. Musieli nas zauważyć, ale zostawili w spokoju. Myślę

96

raczej, że to ludzie Stefana.

– Ale dlaczego mieliby się skradać? – dziwiła się Anna.

– No właśnie to mnie zastanawia. Może to oznaczać tylko jedno.

– Co?

– Że w pobliżu są Turcy.

Anna wzdrygnęła się. W swojej dalekiej, bezpiecznej Norwegii i na okręcie ojca czytała

o postępowaniu żołnierzy tureckich na Bałkanach. Nie oszczędzali nikogo, kto stanął na ich

drodze.

– Chodzi im oczywiście o Cetinje – mówił Milovan. – To biedne miasto nigdy nie zazna

spokoju. Ale broni się dzielnie.

– Może powinniśmy się schować? – zaproponował Giovanni.

– Tak – potwierdził Milovan, obeznany z konfliktami w tych stronach. – Tak będzie

najlepiej. Przecież nie wiemy, gdzie są Turcy.

– Najlepiej byłoby, gdybyśmy się rozdzielili – odezwał się Giovanni władczym tonem,

którego używał, gdy chciał zaznaczyć, że on tu decyduje.

– A to dlaczego? – spytał Drago ostro.

– Aby przynajmniej jedno z nas dotarło do ludzi i mogło wysłać pomoc dla pozostałych,

oczywiście!

Drago patrzył po kolei po zebranych.

– A jakże to zamierzałeś nas podzielić? – spytał ze źle ukrywanym sarkazmem.

– Jeszcze tego nie przemyślałem – odpowiedział szybko – ale jeśli ty i Milovan

zajmiecie się Anną, która przecież potrzebuje najwięcej pomocy, to ja będę ochraniał

księżniczkę i bagaże...

Drago wzniósł oczy do nieba, jakby prosząc siły wyższe o cierpliwość.

– Zdawało mi się, że mąż najchętniej ochrania żonę?

– Oczywiście, ale księżniczka potrzebuje kogoś równego pochodzeniem do

towarzystwa. A ufam, że dobrze zajmiecie się moją kochaną żoną.

– Lepiej nie używaj takich słów, bo brzmią fałszywie! – rzucił Drago przez zaciśnięte

zęby. Anna zauważyła, że był nie na żarty rozgniewany. Zadrżała.

– Na razie trzymamy się razem – zarządził. – Jest tu głęboki jar z prawej strony doliny.

Idziemy tam!

Demonstracyjnie złapał Annę za rękę i pociągnął za sobą. Pozostali podążyli

pospiesznie za nimi, Giovanni nawet nie protestował.

Okazało się, że jar biegł daleko wzdłuż doliny. Mieli większe szczęście, niż mogli

97

zamarzyć.

Niestety, strome zejście źle wpłynęło na bagaże. Skrzynia – obiekt tęsknoty

Giovanniego – zsunęła się i pociągnęła za sobą resztę pakunków z osła. Musieli się zatrzymać

i od nowa go objuczyć. Wszyscy byli zdenerwowani, także zwierzę.

Nagle, niemal nad ich głowami, rozległy się pierwsze strzały. Osioł spłoszył się i

pociągnął pozostałe za sobą. Drago i Milovan rzucili się za nimi i udało im się je złapać.

Milovan nadsłuchiwał.

– To tureckie muszkiety – rzucił z paniką w głosie. – Uciekajmy stąd! Tu jest gdzieś

dom... Szybciej!

Giovanniego nie trzeba było popędzać, już był w drodze w głąb jaru.

– Milovan! – wrzasnął Drago, starając się przekrzyczeć strzały. – Zabieraj Deborę,

będziesz za nią odpowiedzialny! I za Annę. Biegnij, Anno! Uciekaj stąd!

Słyszała, że walka toczyła się nad ich doliną, z jednego zbocza wzgórza na drugie. Byli

właściwie bezpieczni, ale gdyby dostrzegli ich Turcy...

– A ty...? – spytała.

Próbował prowadzić przerażone osły, starała się mu pomóc, ale rzucił niecierpliwie:

– Pospiesz się! Dam sobie radę.

Jeden z osłów potknął się i Drago musiał mu pomóc. Anna zawahała się.

– Pospiesz się! – prosił. – Biegnij ile sił! Idę za tobą!

– Drago, ale ja nie chcę cię zostawić!

– Nie zatrzymuj się, biegnij!

Anna posłuchała, gdy zobaczyła, że odzyskał panowanie nad wszystkimi osłami.

Pobiegła naprzód, w oddali widziała Deborę i Milovana, biegnących ręka w rękę, i

Giovanniego pędzącego daleko przed nimi.

Zapadał zmrok, krótkotrwały śródziemnomorski zmrok, który w każdej chwili mógł

zmienić się w ciemność.

Draga znów zatrzymały zwierzęta, ale wiedziała, że nie chciał, by na niego czekać.

Biegła więc na oślep przed siebie, aż rozbolały ją jej słabe nogi. Już nie widziała nikogo z

pozostałych, słyszała tylko gniewne krzyki obcych mężczyzn o odgłosy walki.

Jar stawał się coraz bardziej płytki. Znów znalazła się w dolinie, osłaniana jedynie przez

niskie drzewa.

Jakaś postać czekała na nią w zapadającym mroku. Ku jej zdziwieniu był to Giovanni.

Wysoki, piękny Giovanni.

– No, jesteś wreszcie – wydyszał. – Biegnij tamtędy, przez potok, do kępy drzew! Tam

98

będziesz bezpieczna.

– Dziękuję! – rzuciła bez tchu, wyczerpana. – A reszta?

– Już tam są. Ja przyjdę później, pomogę Dragowi przy osłach.

Skinęła głową.

– Bądź ostrożny, Giovanni! – poprosiła. – Oby wam się udało!

Z trudem przeszła przez potok, zmoczywszy suknię. Woda dostała się jej do butów.

Niezdarnie wdrapała się na zbocze i, dysząc, padła pod karłowate buki.

Zbyt późno odkryła pułapkę.

Tuż koło niej rozległ się strzał i pocisk przeleciał ze świstem na drugą stronę doliny.

Nikt jej chyba jeszcze nie zauważył, ale bardzo, bardzo blisko słyszała podniecone głosy,

mówiące coś w zupełnie obcym dla niej języku.

Wysłał ją wprost do tureckiego obozu! Była teraz w podwójnym niebezpieczeństwie, bo

ludzie Stefana Brankovicia celowali właśnie w tę małą kępę drzew.

POŻEGNANIE Z SAMOTNOŚCIĄ

No, udało się, pomyślał Giovanni. Pozbyłem się tej kuli u nogi! A teraz – skarb!

Skrzynia!

Czekał na Draga i osły. tu, nie widziany przez żadną z walczących stron, czuł się

bezpieczny. Wybrał świetnie miejsce, stąd mógł skierować Annę wprost w ręce Turków.

Giovanni był podniecony, gotów do wielkich czynów. Zrezygnował już z księżniczki;

jaki sens miałoby zabiegać o nową damę i czekać potem w nieskończoność na nowe

małżeństwo? Nie, szybciej będzie przechwycić skarb bezpośrednio, w pojedynkę. Miał teraz

szansę.

Zabić tego Draga? Nie, to zbyt prostackie dla wyrafinowanego arystokraty. Poza tym

Drago był nieprzyjemnie silny. I z pewnością niebezpieczny. On, Giovanni, mógłby zostać

zabity! Najlepiej zabrać skrzynię – i zniknąć.

Drago wynurzył się z mroku, prowadząc za sobą osły.

– Daj, pomogę – odezwał się Giovanni cicho. Niestety osioł ze skrzynią szedł pośrodku

i nie bardzo wiedział, jak odłączyć go od pozostałych.

– Gdzie reszta? – spytał Drago, zdumiony jego nagłą chęcią niesienia pomocy.

– Są bezpieczni, daleko z przodu.

99

Przemykali cicho pomiędzy drzewami, Giovanniemu wciąż jednak nie udawało się

dotrzeć do właściwego osła, choć bardzo się o to starał.

Drago parł naprzód, gnany jakimś niepokojem. Pewnie boi się potyczki, pomyślał

Giovanni z pogardą. Sam był ślepy na wszystko z wyjątkiem skrzyni wypełnionej cenną

zawartością. Gdyby nie to, być może przewidziałby dalszy bieg wydarzeń.

Dawno wyszli już ze strefy zagrożenia, lecz Drago nadal spieszył tak, że Giovanni

ledwie za nim nadążał.

Wreszcie usłyszeli przed sobą ściszone nawoływania Milovana i Debory. Odpowiedzieli

i wkrótce się spotkali. Nad nimi w ciemności stały góry, odgłosy strzałów ucichły.

Głos Draga był zmieniony niepokojem.

– Gdzie jest Anna?

– Anna? – zdziwił się Milovan. – Nie widzieliśmy jej.

– O Boże! – wyszeptał Drago. – Wysłałem ją naprzód, głupiec! Nie doszła do was?

– Nie – odpowiedziała Debora. – Ale, Giovanni, przecież ty zatrzymałeś się, żeby na nią

zaczekać?

– Nie widziałem jej – zapewnił szybko.

Drago wziął głęboki oddech.

– Coś tu się nie zgadza – rzucił przez zęby. – Zapewniałeś mnie, że wszyscy są

bezpieczni.

Giovanni zrozumiał, że wpadł we własne sidła. W jego uwodzicielskich czarnych

oczach zamigotał lęk.

– Tak, ale myślałem o Deborze i Milovanie. Sądziłem, że Anna jest z tobą.

Twarz Draga stężała z gniewu.

– Przecież zatrzymałeś się, aby zaczekać właśnie na Annę. A mnie wcale o nią nie

spytałeś. Gdzie ona jest?

– Skąd mam wiedzieć?

Drago zrobił krok w jego stronę, Giovanni cofnął się.

– Widziałeś ją! – Drago spojrzał na niego z niedowierzaniem. – Gadaj prawdę!

Giovanni wzruszył ramionami.

– Przypadkiem zaczęła wbiegać na wzgórze, gdzie byli Turcy. Nic nie mogłem zrobić.

Przecież to lepiej dla niej, i dla nas. Była obciążeniem, opóźniała nas. Nie będzie już musiała

dłużej cierpieć z powodu swoich ułomności.

Drago złapał go za kołnierz i dosłownie podniósł z ziemi.

– Ty... ty... – nie mógł wydusić nic więcej.

100

Debora powiedziała to, co on pomyślał:

– Anna nigdy by tam nie poszła, gdyby jej tego nie doradzono.

– Puść mnie! – wystękał na wpół uduszony Giovanni. Zrobiłem to dla wspólnego dobra!

Wreszcie Drago odzyskał głos.

– Ty żałosny, mały padalcu! Ty ośmielasz się sądzić, że twoje zgniłe, nędzne życie jest

więcej warte od życia Anny, którą my wszyscy kochamy! Ona, najlepsza, ma umrzeć, bo

tobie tak wygodniej?!

Cisnął Giovanniego prosto na Milovana, który zaczął okładać go pięściami. Gdy

Wenecjanina uderzył Drago, czerwonym strumieniem popłynęła błękitna krew z

arystokratycznego nosa.

– Księżniczko! – wrzasnął. – Powstrzymaj ich! Te prostaki mnie zabiją!

Podpełzł do niej na kolanach. Debora stała wyprostowana, ze łzami w oczach. Gdy już

był wystarczająco blisko, podniosła stopę, postawiła ją na ramieniu Giovanniego i docisnęła

do ziemi. Przewrócił się i próbował uciekać, ale Drago, niemal nieprzytomny z desperacji,

znów go złapał.

– Gdzie ona jest?! – wrzasnął.

Giovanni usiłował coś powiedzieć, ale usta miał nabrzmiałe i obolałe. Uścisk na jego

szyi zacisnął się.

– W kępie drzew... po wschodniej stronie doliny... tam gdzie czekałem... – wystękał. –

Puść mnie, barbarzyńco!

Krew odpłynęła z twarzy Draga. Bił tak długo, aż wenecki markiz padł ze stęknięciem i

ucichł.

– Niech tak leży – wydyszał Serb. – Wracam szukać Anny. Zajmij się księżniczką!

Milovan skinął głową, bo zrozumiał, że teraz nic nie jest w stanie powstrzymać Draga, i

rzekł:

– Postaram się dotrzeć do ludzi Stefana. A przynajmniej odprowadzę Deborę do

klasztoru.

– Dobrze.

Drago zniknął w mroku.

Młody nowicjusz zyskał wiele w trakcie tej wyprawy. Dojrzał wewnętrznie, uwierzył

we własne możliwości. Z dumą przejął odpowiedzialność za księżniczkę, poczuł się

niezwykle silny i ważny. Wziął osły i pospieszył z Deborą ku klasztorowi.

Nieprzytomnego Włocha pozostawił własnemu losowi.

101

Turecki oddział opuścił wkrótce kępę drzew, nie odkrywszy Anny, która leżała

przytulona do pnia. Wiele razy żołnierze byli przerażająco blisko, ale ciemność i liście ukryły

ją, gdyż przypominała jedynie jasny kamień leżący pośród innych jasnych kamieni w tym

wapiennym krajobrazie.

Mimo że ich głosy zamarły w oddali, nie śmiała się poruszyć. Głęboko w sercu czuła

dotkliwy ból z powodu zdrady Giovanniego. Nic już dla niej nie znaczył. Aż tak jej

nienawidził, że wysłał ją na pewną śmierć? Tego było za wiele! Anna, nigdy nie mająca zbyt

wysokiego mniemania o sobie, czuła się całkowicie zdruzgotana.

Gdzie są oni? Czy Giovanni zalecał się do Debory? Właściwie wcale jej to teraz nie

obchodziło. Co robi Drago?

Za każdym razem, gdy o nim myślała, robiło jej się ciepło wokół serca. Ale także

boleśnie. Brakowało mu jej? O, nie, niby dlaczego? Giovanni pewnie im nakłamał, że jest

bezpieczna albo że już nie żyje. Przed Dragiem życie stało otworem, zapomni wkrótce o

pierwszej kobiecie, którą spotkał po długich latach samotności. Nic dziwnego, że uważał ją za

ładną!

Nie widział przecież jeszcze żadnej innej...

Annę ogarnęło poczucie samotności i opuszczenia. Nic już się nie liczyło.

Długo panowała cisza. Usiadła.

Nagle usłyszała kroki w ciemności. Zatrzymały się.

Skuliła się. Serce jej waliło.

Z trudem dostrzegła mężczyznę poruszającego się wśród karłowatych drzew. Znalazł

poległego żołnierza i obrócił go twarzą do nieba.

Anna nie wiedziała, że w pobliżu znajdują się umarli. Wzdrygnęła się ze zgrozą.

Obcy przemykał się od jednego ciała do drugiego cicho jak mysz. Nagle wyprostował

się.

– Anna? – zawołał cicho.

Radość i ulga obezwładniły ją. Nie mogła nie poznać tego głosu!

Wydobyła z siebie jedynie żałosne piśnięcie. już w chwilę później stała, objęta jego

silnymi ramionami.

– Anno – wyszeptał poruszony. – Jednak cię znalazłem. Ty żyjesz!

– Skąd wiedziałeś, że tu jestem?

Gładziła jego twarz, pieściła kark, włosy...

– Wydostaliśmy to z niego. Milovan, księżniczka i ja.

Coś w jego głosie wskazywało, że musieli to zrobić brutalnie.

102

– Chodź, uciekamy stąd! – wyszeptał.

Skinęła głową.

– A tamci?

– Milovan wziął Deborę i zwierzęta do klasztoru. Mam nadzieję, że tam dotarli. Tamten

leży. Żyje – dodał uspokajająco.

– Nie chcę go już więcej widzieć – powiedziała Anna z takim przekonaniem, że Drago

musiał się uśmiechnąć. – Jakże żałuję, że za niego wyszłam!

– Nie możesz tego żałować – powiedział Drago miękko, pomagając jej przejść przez

potok. – Gdybyś tego nie uczyniła, Debora i ja tkwilibyśmy tam aż do śmierci. I nigdy bym

cię nie spotkał.

Znów znaleźli się w dolinie. Drago zatrzymał się pod drzewem i przytulił Annę lekko,

lecz opiekuńczo. Od jego ciała biło silne i dobre ciepło.

– Jestem taka brzydka – wyszeptała zawstydzona.

– Nie ma ładniejszej od ciebie. Tęsknię, aby znów ujrzeć twe wyraziste oczy.

– Ale ja kuleję! I cała jestem krzywa!

– Przecież to widzę! Kiedy cię zobaczyłem po raz pierwszy, zwróciłem na to uwagę, ale

później nie miało to już znaczenia. Czy nie rozumiesz, że to ciebie tworzy, że jest częścią

ciebie? Bez utykania nie byłabyś Anną. Moją Anną.

Zadrżała, czując miłość w jego głosie.

– Drago – błagała – tak nie można! Przysięgałam wierność innemu. Nie mogę po prostu

być szczęśliwa, słuchając twych słów.

– Nie jesteś mu nic winna.

– Nie, jemu nie, to tylko robak zasługujący na rozdeptanie. Ale złożyłam świętą

przysięgę w kościele!

– Rozumiem i szanuję to. Ale mimo to kocham cię i tego nie możesz zmienić!

Przytuliła się do niego, oszołomiona szczęściem, lecz nadal niepewna.

– Drago, on coś we mnie zabił. Nie mogę uwierzyć, że mówisz prawdę!

– Musisz! – odpowiedział żywo, gładząc ją po włosach. – Musisz mi ufać.

– Wiem, że jesteś szczery. Ale Giovanni także mówił, że mnie kocha, a ja byłam tak

naiwna, że mu uwierzyłam. Jego późniejsze zachowanie zachwiało tę wiarę. W końcu

przestałam mieć nadzieję, by ktokolwiek mógł mnie polubić.

– Czułaś to samo do niego co do mnie? – spytał z niedowierzaniem.

– O, nie – uśmiechnęła się nieśmiało. – Nie! Od kiedy cię zobaczyłam po raz pierwszy,

czułam niepokój, jakąś słodką tęsknotę. Giovanni pochlebiał mi tylko. Byłam przy nim

103

zalękniona i niepewna siebie. Dawał wyraźnie do zrozumienia, jaki był łaskawy, że raczył

zainteresować się takim zerem jak ja. Byłam wdzięczna i podziwiałam go. Ale, Drago, mam

jeszcze jeden powód, dla którego nie śmiem ci wierzyć. Jestem pierwszą kobietą, którą

spotkałeś. Nie możesz mnie z nikim porównać. Zaczekaj, aż...

– Zapominasz o czymś! – przerwał. – Miałem dwadzieścia lat, gdy znalazłem się na tej

fatalnej górze. Było z nami kilka młodych dziewcząt, które żyły tam jakiś czas. Nie

interesowały mnie w ten sposób. Przyjaźniliśmy się tylko.

Anna z trudem starała się ukryć uśmiech szczęścia.

– Są jeszcze jakieś sprzeciwy? – spytał miękko i uniósł jej brodę.

Serce Anny waliło. Delikatnie, jakby łaskocząc, dotknął wargami jej ust. Stała bez

ruchu, niemal nie oddychając.

Nagle przycisnął ją gwałtownie i pocałował z tęsknotą ujawniającą wieloletnią

samotność. Anna usiłowała myśleć przytomnie, ale bez skutku. Nawet nie zdawała sobie

sprawy, że gładzi go po karku.

To był jej pierwszy pocałunek – i to właśnie Drago ją całował! Jedyny mężczyzna na

całym świecie, którego pragnęła z całego serca.

Samotności, myślała, już nie żyjesz! Tęsknoto, nie masz już nade mną władzy!

W końcu ją puścił. Czuła, że cała drży.

– Chodźmy – rzucił.

– Dobrze, Drago.

Przyjemność sprawiło jej samo wymawianie jego imienia. Ujął dłoń Anny w swoją,

ciepłą, i ruszyli w ciemność. Droga nie była trudna, podłoże równe, a drzewa widoczne na tle

nieba.

Doszli do miejsca, gdzie zostawił Giovanniego. Drago usiłował dojrzeć coś w

ciemności, ukucnął i macał trawę dłońmi.

– Nie ma go – powiedział bezbarwnie.

Szukali przez chwilę w okolicy, ale nie znaleźli nawet śladu Włocha. Kiedy zrozumieli,

że nic więcej nie osiągną, zrezygnowali i ruszyli dalej.

– Wiesz, gdzie leży klasztor Milovana? – spytał Drago.

Anna stanęła i rozejrzała się. Na wzgórzu, po prawej stronie, dostrzegła zarys ciemnego

budynku, charakterystycznego dla tego kraju. To pewnie dom, w którym mieli ukryć się przed

Turkami, o czym wspominał im Milovan. Może i oni tam się schowali?

– Nie, nie wiem – odpowiedziała – nic teraz nie widzę. W ogóle nie mam pojęcia, gdzie

jesteśmy. Może najlepiej będzie, jeśli...

104

Nagle zamilkła.

– Spójrz! – wyszeptała.

Niżej przed sobą na tle jaśniejszego nieba zobaczyli dużą grupę ludzi. Rozpraszali się po

całej dolinie. Anna bez trudu domyśliła się, że to Turcy.

Odcięli ich od klasztoru!

OPUSZCZONY DOM

W oddali na polanie Debora i Milovan ujrzeli wreszcie klasztor. Dziewczyna coraz

bardziej zostawała w tyle, nie chciała dopuścić myśli, że już są u celu. Chłopak popędzał ją,

jakby ich goniły jakieś złe moce.

– Chodź wreszcie! – zawołał i zaczekał na nią. – Bardzo się niepokoję. Mam nadzieję,

że on znajdzie Annę i że ona...

Urwał. Nie otrzymawszy odpowiedzi, wyprostował się i mówił dalej:

– Jestem taki dumny, że Drago powierzył mi odpowiedzialność za ciebie! On wie, że

może na mnie polegać i że nigdy bym ci nic nie zrobił. Wiesz o tym, prawda?

– Tak, niestety – westchnęła Debora.

Chłopak nie dosłyszał jej komentarza, przejęty zwycięstwem ducha nad ciałem.

– Wiesz, że muszę żyć zgodnie z pewnymi zasadami, i skoro tak mówię, oznacza to, iż

udowodniłem, że potrafię być silny. Wszystko będzie dobrze. Zaraz dotrzemy na miejsce.

Debora umyślnie źle stąpnęła i zaniosła się przenikliwym lamentem.

Prawdą było, że całe życie spędziła w izolacji, ale kobieca pomysłowość nie ma granic.

Jest wrodzona!

Milovan niezgrabnie zajął się nią.

– Nie mogę stanąć – jęczała – muszę się o ciebie oprzeć.

– Ale...

– Na co czekasz? O, właśnie, daj mi się oprzeć o twoje ramię. Nie, nie tak, obejmij mnie

w pasie!

Milovan dotykał jej, jakby parzyła.

– No tak, jeśli chcesz, to chyba lepiej tu zostanę – powiedziała nadąsana i zaczęła się

sadowić na trawie.

– Nie, nie, nie możesz tego zrobić. To niebezpieczne! Chodź, idziemy!

105

Próbował obejmować ją bez dotykania, co było oczywiście skazane na niepowodzenie.

Modląc się żarliwie o siłę i wybaczenie, pomagał zachwyconej Deborze iść przez łąkę. Ona

starała się wykorzystać tę sytuację jak tylko się dało: przytulała się do niego, przesuwała

dłońmi po jego piersi, pozwalała, aby jej włosy łaskotały go po twarzy. Była urocza, delikatna

i bezbronna. Milovan cierpiał i modlił się... aż do momentu, gdy wykrzyknął:

– Przecież dopiero co kulałaś na drugą nogę! Och, ty...! – i puścił ją tak nagle, że niemal

się przewróciła.

Debora popatrzyła na niego ze złością, ale gdy nie znalazła żadnego usprawiedliwienia,

wybuchnęła śmiechem, a po chwili zawtórował jej Milovan.

Podszedł bliżej, wziął ją za ręce i razem śmiali się długo, serdecznie i w poczuciu

zrozumienia.

Trzymając się za ręce doszli aż do klasztornej bramy.

Anna i Drago stali przez chwilę, oszołomieni, i patrzyli na zbliżającą się wielką grupę

tureckich żołnierzy.

– Dom! – wyszeptał Drago. – Przemkniemy do niego pod osłoną drzew, nie zobaczą

nas. Może są tam Debora i Milovan?

Zdaniem Anny dom leżał przerażająco daleko, ale jednocześnie było to dla nich

korzystne. Bez namysłu podążyła za Dragiem, który niemal ciągnął ją za sobą, podchodząc

kamienistym wzgórzem.

Anna zaczepiała o gałęzie, raz jej suknia zawadziła o coś i rozerwała się z przeciągłym

trzaskiem. Turcy nie zauważyli ich jednak.

Dom wyrósł przed nimi niespodziewanie. Od razu zorientowali się, że jest od dawna nie

zamieszkany. Okna były tylko otworami w ścianach, a drzwi wyrwano. Weszli głównym

wejściem.

W ciemności ledwie dostrzegli wielki bałagan i rzeczy poniewierające się po podłodze.

Zobaczyli także wejście do następnego pomieszczenia, ale Drago zainteresował się schodami

wiodącymi na piętro.

– Myślisz, że są bezpieczne? – wyszeptała Anna, wciąż trzymając go za rękę, której

zresztą nie starał się uwolnić.

– Spróbujemy – odpowiedział. – Nie sądzę, żeby nasza dwójka tu była.

– Nie, dom wydaje się całkiem pusty.

Ostrożnie wchodzili stopień po stopniu. Schody wytrzymały i dostali się na górę, gdzie

było jaśniej i czyściej. Drago zbadał oba pokoje, ale znalazł tylko stół i kilka krzeseł.

106

– Zaczekamy tutaj, aż ucichnie w dolinie – zaproponował. – Zbyt niebezpiecznie byłoby

teraz iść.

Zapadła kłopotliwa cisza.

– Drago, ja... – zaczęła Anna z wahaniem.

– Wiem. Nie bój się, nie pocałuję cię.

– Dziękuję! – wyszeptała i dodała prędko: - Ale wiesz, że bardzo bym chciała, gdyby

wszystko było inaczej...

– Tak, wiem – odpowiedział lekko. – Gdyby wszystko było inaczej, nie stałbym tak

trzymając się stołu, zamiast iść za głosem serca.

Zaśmiała się, szczęśliwa, lecz z nutą smutku.

Nagle zesztywnieli.

– Co to było? – wyszeptał Drago i podszedł ostrożnie do okna. Anna stanęła za nim.

– O mój Boże! – wykrzyknął. – Idą tu!

Anna rozejrzała się bezradnie wokoło.

– Nie zdążymy uciec!

– Nie. Nie jest ich wielu, pięciu, sześciu, ale zawsze... Nie możemy tu zostać. Jeżeli

wejdą na górę, na pewno zajrzą do tego pokoju.

Strach ścisnął jej serce.

– Och, Drago!

Wyszedł do drugiego pomieszczenia.

– Anno, chodź tu szybko! I weź krzesło!

Posłuchała go.

– Widzisz to wejście na strych?

Nie musiał nic dodawać, już ustawiała krzesło. Drago wszedł na nie i podniósł klapę.

Dwie ukośne ściany tworzyły dach, z prześwitem po jednej stronie.

Podsadził Annę, a w momencie gdy podciągał się do otworu, kopnął krzesło. Anna

zrozumiała, że zrobił to, aby odwrócić uwagę Turków od wejścia na strych, ale jak zejdą? Nic

to, później się nad tym zastanowią!

Ledwo opuścili klapę, usłyszeli odgłosy kroków i nawoływania na dole. Było ciasno,

leżeli na podłodze blisko siebie. Z prześwitu dochodziło do nich powietrze.

– Czy wolno nam oddychać? – wyszeptała Anna.

– Tak, ale lepiej się nie ruszaj!

– Nie ma na to miejsca – zaśmiała się bezdźwięcznie. Czuła takie napięcie, że aż głos jej

się załamywał.

107

Usłyszeli kroki na schodach. Oczy Draga błysnęły do niej w mroku. Powoli, ostrożnie

otoczył ją ramieniem.

W pomieszczeniu pod nimi dyskutowano o czymś zawzięcie w obcym języku.

Zaskrzypiały krzesła, ktoś przeszedł tam i z powrotem.

– Wzięli nasze krzesło – wyszeptał Drago prosto w jej ucho.

Był tak wspaniale ciepły. Anna zamknęła oczy i zapomniała o bliskim

niebezpieczeństwie. Ramiona Draga otaczały ją, głowa spoczywała przy jej szyi. Czuła w

swoim ciele rozchodzącą się słodką, niecierpliwą falę gorąca.

Przekręciła nieznacznie głowę i ucałowała skroń ukochanego, nie mogła się przed tym

powstrzymać.

Drago przytulił ją mocniej, lecz się nie poruszył.

Nieoczekiwanie spotkanie na dole skończyło się, co obudziło w nich nadzieję. Jednak

mężczyźni zeszli tylko na parter i tam zostali. Ich głosy dochodziły jak odległy pomruk.

– O, nie! – wyszeptał Drago. – Oni chyba chcą tu przenocować!

– Przecież zeszli na dół!

– Nie byliśmy we wszystkich pomieszczeniach. Może znaleźli tam coś znośnego.

Anna westchnęła ciężko.

– Niewygodnie ci? – spytał.

– Nie, nie, jest mi bardzo dobrze – wyszeptała w odpowiedzi. – Gdyby jeszcze nie ci

głupcy tam na dole!

– Nie słyszą nas teraz, nie myśl o nich!

Leżeli bez ruchu bardzo długo, aż w domu zapanował spokój.

– Śpią już – wyszeptała Anna.

– Na pewno ktoś stoi na warcie.

Mijał czas. Anna nie wiedziała, czy to minuty, czy godziny. Pewnie godziny, zgadywała.

Niepokój ciała nie chciał zniknąć, nadal nie mogła zasnąć.

Drago też czuwał. Jego dłonie przesuwały się powoli po jej ramionach. Czasami jego

usta muskały jej skórę.

Uniósł głowę i spojrzał na Annę.

– Te twoje jasne włosy – wyszeptał i dotknął ich czubkami palców. – Widać je w

ciemności. Chyba zaczyna świtać.

Przechyliła głowę do tyłu i spojrzała przez otwór.

– Tak. Jest już jaśniej.

Jego palce zsunęły się niżej i dotknęły lekko jej ust.

108

– W czasie mojej samotności marzyłem o kimś takim. Ale nie aż tak pięknym, jasnym,

delikatnym, i nie o takim porozumieniu z inną istotą. Anno – jęknął nagle – Anno, moja

miłość do ciebie sprawia mi udrękę, ja...

Jego głos przeszedł w szloch pełen rozpaczy, dłonie ściskały jej ramiona aż do bólu.

Anna zamknęła oczy, aby nie widzieć, jak ściany nad nią zaczynają wirować, i odpowiedziała

na żar, z jakim jego usta szukały jej ust. Dłonie na oślep błądziły po jej ciele i Anna

wyszeptała przerażona:

– Oszalałeś...?

Ale jej niepokój zmienił się w tęsknotę nie do zniesienia i gdy nieskończenie delikatnie

uwalniał ją z ubrań, pomogła mu. Miał gorące dłonie, był zdyszany i cały drżał. Ale gdy ich

ciała się zetknęły, pomyślała, omdlewając ze szczęścia: Nie boję się! To jest dobre, szczere i

naturalne. Jestem szczęśliwa! Również ja, wyklęta Anna Wardelius, mogę uczynić

mężczyznę, którego kocham, szczęśliwym. Mężczyznę żyjącego w samotności dłużej niż ja.

Tak, dla Draga lata samotności były zakończone. Znalazł wreszcie osobę, za którą

tęsknił. Człowieka, który byłby blisko, któremu mógłby ofiarować całą swą miłość, przyjaźń i

opiekę.

STEFAN Z CZARNOGÓRY

Świtało.

Milovan umieścił Deborę w jednym z gospodarstw poza murami klasztoru. Sam był tak

zmęczony, że zakonnicy z łatwością namówili go na kilka godzin odpoczynku. Zdołał jeszcze

wysłać kogoś do Stefana z Czarnogóry z wiadomością o trudnym położeniu swoich

przyjaciół. To właśnie Stefan dowodził potyczką w dolinie, którą przyszli.

Kiedy Milovan zajrzał do stajni mieszczącej się po zewnętrznej stronie murów

klasztoru, odkrył, że zniknęły dwa z ich osłów, a wraz z nimi skrzynia z najcenniejszymi

rzeczami rodu książęcego. W nocy zdjął tylko z grzbietów zwierząt bagaże i schował je pod

pustymi workami. Potem poszedł spać.

Pełen wyrzutów sumienia, oskarżał się teraz o brak rozsądku.

Kilka godzin później spotkał przybranego ojca. Stefan z Czarnogóry siedział na zboczu

w kręgu swoich ludzi, jedząc i pijąc. Mieli powód do świętowana!

Przywódca podniósł się na widok Milovana. Był przystojnym mężczyzną o

109

stalowoszarej brodzie, zmierzwionych i nieco przerzedzonych włosach. Na jego twarzy

zaznaczyły swój ślad pogoda, wiatr, słońce i prawdopodobnie inne czynniki, o których nie

należało wspominać... Stefan powitał syna szerokim uśmiechem. Milovan poprosił go o

rozmowę, odeszli więc nieco na bok. Chłopak szczerze opowiedział o wszystkim, co się

zdarzyło.

Stefan Branković słuchał go w milczeniu. Siedział, odwijając długi bandaż z opatrunku

na nodze. Wreszcie powiedział:

– Twoją wiadomość otrzymałem, ale nie widzieliśmy ani kobiety, ani mężczyzny, który

jej szukał, ani tego weneckiego zdrajcy. Turcy albo polegli, albo uciekli, w dolinie ich już nie

ma.

Milovan spojrzał z przerażeniem na rany, które ukazały się spod bandaża.

– Ależ ojcze! Skąd te rany?

– Te tutaj? – spytał Stefan szorstko. – Znikąd. To rany z tych moich przeklętych

żylaków. Ale powiedz mi, synu... Na ile to jest poważne, z tą młodą Deborą?

Chłopiec wyprostował się.

– Zrobię tak, jak mówi Anna, ona jest mądra. Wrócę do klasztoru i spróbuję zapomnieć.

Stefan położył dłoń na jego ramieniu.

– Jeśli jednak nie zdołasz zapomnieć... Pamiętaj, że nie będę miał do ciebie żalu. Sam

tylko na krótko spróbowałem klasztornego życia. Ja miałbym cię osądzać? Musimy również

pamiętać o tych, którzy pozostają, i uczynić wszystko, aby nie sprawić im bólu. Życie w

klasztorze nie może być przejawem egoizmu. Nasze wyrzeczenia może być równocześnie

krzywdą dla innych.

– Jesteś tak samo mądry jak Anna – rozjaśnił się w uśmiechu Milovan. – Znajdź ją,

ojcze, na pewno ją polubisz! I Deborę! Ale rozumiesz moje rozterki? Jak ja, niegodny, mogę

ośmielać się myśleć o księżniczce?

Potężny partyzant zaczął owijać nogę nowym bandażem. Zwlekał z odpowiedzią.

Taak, księżniczka? O ile pamiętam, ta gałąź rodu Nemanjiciów jest o wiele dalsza tronu

serbskiego, niż sądzą. Twoja Debora nie jest żadną księżniczką, lecz jedynie daleką krewną

dawno zmarłego księcia. Ale pokaż mi, gdzie zniknęli twoi przyjaciele! – Gdy się podnosił,

zatrzeszczały mu kości. – Podagra – wyjaśnił. – Zaczynam mieć kłopoty ze zdrowiem...

Szukaliśmy, ale nie było ich tam, gdzie powiedziałeś. Może wiesz, dokąd mogli pójść? O ile

nie zostali wzięci przez Turków do niewoli.

Milovan stał bez ruchu.

– Staram się zastanowić, gdzie mamy szukać – powiedział. – Jeżeli nie ma ich w tej

110

kępie drzew... Jeżeli udało im się ujść, a musimy w to wierzyć... Nie możemy godzić się z

myślą, że zostali wzięci do niewoli... Jeżeli udało im się uciec... Przecież wspomniałem im o

domu! Wiesz, ten...

– Wiem – odpowiedział Stefan. – Spróbujemy.

– Czy nadal tam są? – wyszeptała Anna.

– Tak, słyszę czyjeś chrapanie.

– Musieli być mocno zmęczeni. Przecież jest już jasny dzień.

Rozmawiali lekkim tonem, starając się ukryć dręczącą ich rozpacz. O ile ujdą z tego z

życiem, trudności się przecież nie skończą. Anna nadal miała męża. Oboje z Giovannim byli

katolikami, nie mogła więc wziąć rozwodu.

Drago pogłaskał ją po włosach.

– Jesteś taka ładna – wyszeptał.

Anna popatrzyła w jego wyrazistą twarz, na której smutek i samotność wyżłobiły

głębokie bruzdy, a nieznana choroba pozostawiła swoje ślady.

– Ty też jesteś niczego sobie – uśmiechnęła się czule.

Potrzebował takich słów. Był tak spragniony kontaktu z innym człowiekiem, że tej nocy

kilkakrotnie wprost przeraził Annę swą gwałtownością. Rozumiała go jednak bardzo dobrze i

starała się dać mu jak najwięcej z tego, co go ominęło przez te lata. W oczach jego widziała

wdzięczność i oddanie. Z każdą minutą kochała go coraz mocniej i mocniej.

Drago często szukał spojrzeniem twarzy Anny. Widziała wówczas w jego oczach

zachwyt, a także niedowierzanie, jakby jej miłość zaskakiwała go, a przy tym dodawała jej

twarzy nowego wyrazu.

Wzdrygnęli się na nieoczekiwany odgłos krzyków i strzałów. Anna przywarła do Draga.

Na dole rozgrywała się walka. Nie słyszeli wielu strzałów, wszystko wskazywało na zażartą

potyczkę z bliskiej odległości.

Znów zapadła cisza.

Na schodach rozległy się ciężkie kroki. Anna wbiła palce w ramię Draga. Ktoś chodził

po pokojach.

I zszedł na dół.

Stłumione głosy oddalały się coraz bardziej, aż w końcu ucichły. Drago starał się

wyjrzeć przez otwór, ale zobaczył tylko górską ścianę.

Odczekali dłuższą chwilę, a gdy nadal było cicho, uchylili ostrożnie klapę.

Nic się nie wydarzyło. Drago skinął ku niej głową i zeskoczył. Przyniósł krzesło i Anna,

111

choć w niezbyt pięknym stylu, znalazła się na podłodze.

– Dom jest pusty – wyszeptał – ale dla pewności bądźmy cicho.

Pokiwała głową i przemknęli na dół po zdradliwie trzeszczących schodach.

Tam ich oczom ukazał się przerażający widok. Drago odwrócił dłonią twarz Anny, aby

nie patrzyła na najgorsze. Jedno było pewne: Turcy przegrali to starcie.

– Tak, możemy chyba wyjść. Nie powinno być tu więcej wrogów.

Ujął dłoń Anny i wyszli na zewnątrz.

Anna powoli się przeciągnęła aż po końce palców. Dobrze było znów zobaczyć słońce.

– Ale gdzie my jesteśmy? – zastanawiała się. – Gdzie jest klasztor?

Poszli w kierunku jakiegoś wzniesienia, aby rozejrzeć się po okolicy. Nagle stanęli jak

wryci. Serce podeszło Annie do gardła.

Jakiś człowiek pojawił się tuż przed nimi. Dumnie wyprostowany, z brodą przyprószoną

siwizną. Ubrany był w strój ludowy: szeroki pas, szerokie spodnie i buty o czubach zagiętych

do góry. Anna nie wiedziała, czy był to strój z Czarnogóry, czy z Turcji.

Zesztywnieli ze strachu. Drago przytulił Annę.

Wtem obok mężczyzny pojawiła się znajoma sylwetka.

Twarz brodacza rozjaśniła się w uśmiechu.

– To chyba twoi przyjaciele, Milovan!

– Stefan z Czarnogóry! – westchnęła Anna z zachwytem graniczącym z uwielbieniem.

– No, no! – zaśmiał się Stefan. – Pamiętaj, że i bohaterowie nie są doskonali.

DRZEWA SMUTKU

Przywitali się, pełni szacunku, ze sławnym mężem.

– A więc ty jesteś Anna, ta mądra Anna – uśmiechnął się Stefan. – Mój syn nic mi nie

mówił o twojej ułomności.

Więc tak mało wagi przywiązywał do tego Milovan, że nawet o tym nie wspomniał!

Łzy radości wypełniły oczy Anny, ujęła chłopca za rękę i przytuliła ją do policzka w

geście wdzięczności. Wszyscy to zrozumieli.

– Gdzie jest księżniczka Debora? – spytał Drago z napięciem.

– W bezpiecznym miejscu, w jednym z gospodarstw przy klasztorze – zapewnił

Milovan.

112

– Ale nie jest księżniczką – wyjaśnił Stefan, ruszając w drogę powrotną – tylko

szlachetną młodą damą.

Opowiedział o pokrewieństwie Debory ze starym rodem Nemanjiciów.

– Tak więc twoi panowie żyli w fałszywym przeświadczeniu o własnej wielkości, Drago

– zakończył przepraszającym tonem.

– Nic nie szkodzi – odpowiedział Serb. Robili to w dobrej wierze. Dodali naszemu życiu

w wiosce blasku, którego na pewno byśmy się nie wyrzekli. Ale gdzie są Turcy.

– Odpędziliśmy ich – rzucił Stefan krótko. – Na pewno nie od razu tu wrócą. A wy

przyjmijcie moje podziękowania za dobre traktowanie mojego przybranego syna. Mówił

bardzo ciepło o waszej trójce. Ale nie o czwartym – dodał cierpko.

– Ciekawe, co się z nim stało – zastanawiał się Drago, marszcząc brwi.

– Dwa osły wraz z książęcą skrzynią zniknęły z klasztornej stajni – rzekł z

westchnieniem Milovan. – Podejrzewamy o tę kradzież markiza.

Drago zaklął, a Anna westchnęła ciężko.

Pozostali w klasztorze dwa dni.

Anna natychmiast poczuła sympatię do dumnego opiekuna Milovana. Często

rozmawiali. Opowiedziała o marzeniu chłopca, by zrobić ojcu niespodziankę, ofiarowując

uzyskane ze skarbu pieniądze. Teraz ta możliwość wydawała się stracona, ale jeżeli ona

mogłaby w przyszłości czymś wspomóc...

Stefan, wzruszony, obiecał zwrócić się do niej o pomoc, jeżeli okazałoby się to

konieczne.

Drago odwiózł obie kobiety do Kotoru. Stamtąd zapewnił im bezpieczną eskortę do

Raguzy. Wtedy pożegnał je, gdyż obiecał pomóc Stefanowi Brankoviciowi w walce z

Turkami aż odparcia nękających Cetinje ataków. Milovan znów zamknął się za murami.

Debora była niepocieszona. Płakała, złościła się i powiedziała niejedno nieprzystojne słowo o

życiu klasztornym.

Postanowiono, że Debora będzie mieszkać u Anny. Nie miała przecież nikogo na całym

świecie! Jej rodzinna wioska leżała teraz daleko w obrębie granic imperium osmańskiego.

Anna ciężko przeżyła rozstanie z Dragiem. Każdą chwilę pobytu w Czarnogórze i

podróży do Kotoru spędzili razem, a miłość ich stale rosła. Gorzko płakała podczas

pożegnania. Nie mogła pojąć, dlaczego Drago, żyjący w izolacji przez tyle lat, musiał od razu

ruszyć na wojnę. Czy nie zasłużył na wypoczynek? Drago odpowiedział, że Stefanowi przyda

się każdy zdolny do noszenia broni, aby chronić Cetinje przed Turkami, inaczej cała

113

Czarnogóra dostałaby się w ich ręce.

– Przyjadę do Raguzy najszybciej, jak będę mógł – powtórzył Drago chyba po raz

dziesiąty. – Muszę cię znów zobaczyć, dowiedzieć się, jak żyjesz. I zadbać, aby ten łajdak cię

nie nachodził. Nie wiem, jak to się wszystko potoczy, ale kiedyś wreszcie będziesz moja,

Anno. Nie mogę bez ciebie żyć.

A teraz go nie było i pozostawił po sobie ogromną pustkę.

Na wybrzeżu znów ujrzała cyprysy.

– Witajcie, drzewa smutku – wyszeptała cicho. – Nadal jesteście moimi towarzyszami!

Po Giovannim di Ferro zaginął wszelki ślad. Ludzie Stefana otrzymali polecenie

szukania go wszędzie, gdziekolwiek się znajdą.

Anna żyła w nieustannym strachu, że Giovanni powróci. Mimo to chciała wiedzieć,

gdzie przebywa. Znajdowała się bowiem jakby na ziemi niczyjej: nie miała męża, nie była ani

wdową, ani rozwódką – i nic nie mogła uczynić.

A należało coś uczynić!

Debora pierwsza nazwała rzecz po imieniu:

– Myślę, że będziesz miała dziecko, Anno.

– Tak – odpowiedziała cicho. – Też tak myślę.

– Drago?

– A któż by inny?

Dziewczyna zamyśliła się.

– Ucieszy się. On zawsze lubił dzieci. No, tak – mówiła dalej lekkim tonem – na

szczęście nie będziesz musiała się obawiać złośliwych komentarzy ludzi. Pomyślą, że to

nowy markiz di Ferro.

– Właśnie tego nie chcę! – przerwała jej gwałtownie Anna. – Nienawidzę tego nazwiska

i nie chcę, aby moje dziecko je nosiło. To ma być dziecko Draga, nikogo innego!

Wybuchnęła płaczem. Ostatnie tygodnie mocno nadszarpnęły jej nerwy.

– Tak, rzeczywiście wpadłaś w kłopoty – powiedziała Debora w zamyśleniu. – Ale

rozumiem cię. Och, jakże cię rozumiem! Ten okropny, fałszywy Giovanni! Piękna otoczka na

duszy przestępcy.

Anna wytarła łzy.

– Biedny Giovanni – westchnęła.

– Biedny? Dlaczego tak mówisz?

– Czy nie uważasz, że jest godny współczucia? Przestępca? Tak, ale nie zwykły

114

przestępca. On był po prostu głupi, ograniczony! W świecie Giovanniego było miejsce tylko

dla niego i jego zachcianek, zamykał go przed innymi. Dlatego musiał być samotny,

bezgranicznie samotny!

- To prawda – zgodziła się Debora i mówiła dalej, starając się, aby jej słowa brzmiały

rozsądnie. – Ale przecież nie można całe życie uważać, że krzywda doznana w dzieciństwie

jest winna wszystkim dalszym nieszczęściom. On tak właśnie robił, prawda?

Anna uśmiechnęła się do niej ciepło.

– Tak, właśnie tak. Masz rację, przecież wiele osób cierpi w dzieciństwie, lecz mimo to

wyrasta na prawych ludzi. Giovanni nigdy nawet nie próbował zmienić swego życia inaczej,

iż wykorzystując innych. Takie ofiary losu, jak ja!

– nie jesteś ofiarą losu. Masz najlepsze serce ze wszystkich, których znam!

– Te dwie cechy często idą w parze – uśmiechnęła się Anna.

Dobrze im się mieszkało razem. Debora była pełna radości. Z zapałem poznawała nowy

świat, którym teraz była dla niej Raguza. Żyły bardzo wygodnie, służba czekała na ich

rozkazy, nie musiały się troszczyć o jedzenie.

Jednak obie były niespokojne. Debora poznała wielu młodych mężczyzn, jednak często

bezsilnie wzdychała, mówiąc, że Milovan wybrał to „głupie, egoistyczne, bezwzględne życie

klasztorne!”

A Anna...

Mogła stać godzinami i wpatrywać się w drogę prowadzącą z Kotoru. Czy Drago

wkrótce przybędzie? Obiecał przyjechać. Co się mogło stać? Znudził się, znalazł inną? Czy

może poległ w walce?

Potrzebowała go teraz. Nie tylko jego rady, jak mają wybrnąć z powstałej sytuacji, ale

po prostu po to, aby go znów zobaczyć, dowiedzieć się, że żyje, poczuć jego ciepło dające jej

takie poczucie bezpieczeństwa!

Pewnego razu powiedziała Deborze:

– Jeżeli stanie się coś złego... wrócę do domu, do Norwegii. Do mojego kraju. Jeśli

zechcesz pojechać ze mną, zapraszam, choć wątpię, czy ty z twoją impulsywnością będziesz

się tam dobrze czuła. Może poproszę mego ojca, żebyś mogła mieszkać w tym domu. Ja mam

zbyt gorzkie wspomnienia. Och, Boże, gdybym tylko wiedziała, gdzie jest Giovanni! I Drago.

Dlaczego nie przybywa? Czas płynie tak wolno... Deboro, czuję się bezradna!

115

SKRZYNIA ZE SKARBEM

Dumny markiz di Ferro klął, czołgając się tamtej nocy za dwojgiem młodych. Twarz

miał spuchniętą i okrwawioną, każda cząstka ciała sprawiała mu ból, widział niewyraźnie.

Mimo to nie chciał stracić ich z oczu.

Mieli osły ze skrzynią. A skrzynia należała do niego!

Wreszcie ostatkiem sił dotarł do klasztoru. Widział, jak Milovan zostawia zwierzęta w

stajni. Gdy chłopak stamtąd odszedł, Giovanni podkradł się, by w chwilę później wyjechać na

jednym z osłów i prowadząc za sobą drugiego, objuczonego wytęsknioną skrzynią. Niestety,

zakonnicy nie mieli żadnego konia, ale to nie było już takie ważne.

Zwyciężył! Wygrał! Był nie do pobicia! Markiz di Ferro jest wyjątkowy, jest silny jak

bóg. Nie na darmo nosi nazwisko di Ferro – „z żelaza”!

Anna, to żałosne, brzydkie stworzenie, z którym ożenił się dla pieniędzy, leżała zabita

przez Turków. Księżniczka Debora może robić, co chce, do niczego nie była mu już potrzeba,

skoro w rękach miał skarb. A tych dwóch tchórzy, którzy ośmielili się pobić jego, arystokratę

z Wenecji... o, na nich kiedyś się zemści! Przekonają się, że Giovannim di Ferro nie można

pomiatać! Jak tylko osiądzie gdzieś ze skarbem, wynajmie morderców, którzy zajmą się tą

hołotą.

Całą noc podążał drogą, którą przebyli z Anną wiele dni wcześniej.

Dobrze znał trasę, bez wahania jechał więc dalej. Ta głupia Anna powiedziała, że będą

mieli trudności z odnalezieniem drogi powrotnej. Cóż, była tylko niewykształconą kobietą,

czegóż więc można się po niej spodziewać...

Wreszcie, przejechawszy już spory kawałek, musiał odpocząć, gdyż rany bardzo mu

dokuczały. Skręcił ze ścieżki i po chwili zasnął po drzewem.

Obudził się już za dnia. Spał z dłonią na skrzyni.

Krajobraz, z którego podczas nocy wiele nie widział, był taki, jak wszędzie w

Czarnogórze.

W oddali wzgórza, nagie ugory z małymi krzakami i wapiennymi skałkami.

Osły stały przywiązane do drzewa.

Skrzynia!

Fala triumfu zalała Giovanniego. Miał skrzynię! Zrobiło się już na tyle jasno, że mógł

spróbować ją otworzyć. Wiele musiał wycierpieć, ale zdobycie skarbu było tego warte.

116

Podniósł się, sztywny i obolały. Dobrze, że nie miał lustra! Nie widział zbyt dobrze na

jedno oko, było bowiem spuchnięte. Nos majaczył mu jak sina bulwa. Wszystkie zęby

siedziały mniej lub bardziej luźno.

Ci barbarzyńcy! Te bękarty z nizin! Czegóż można oczekiwać od mieszkańców tego

niecywilizowanego kraju? Serb i Czarnogórzec! Kim byli? Motłochem, niczym więcej!

Ale wreszcie będzie mógł wrócić do Wenecji, do równych sobie. Poniżenie, którego

doznał ojciec – wygnanie z pałacu i pozbawienie majątku – zostanie pomszczone! Kim był

doża wobec jednego z di Ferro, rodu wywodzącego się z mroków średniowiecza? Giovanni,

ostatni z rodu, powróci w pełni chwały.

Z głową wypełnioną marzeniami o słodkiej zemście markiz próbował otworzyć

podwójny zamek skrzyni. Zamknięcie okazało się jednak solidne. Giovanni zniszczył na nim

swój nóż i połamał wiele patyków. Klnąc przez zęby, gorączkowo szukał nowych możliwości.

Po półgodzinnych, bezowocnych wysiłkach zrozumiał, że musi posłużyć się lepszymi

narzędziami. No tak, niedaleko powinna być gospoda, w której zatrzymali się kiedyś z Anną.

Giovanni postanowił ruszyć dalej. Odwiązał oba osły, aby przeprowadzić je pod półkę

skalną, na której ustawił skrzynię, co mało ułatwić jej załadowanie. Przeklinał przy tym i

wrzeszczał na zwierzęta. Jedno z nich, przestraszone, szarpnęło się, a skrzynia zjechała na

ziemię. Wściekły Giovanni kopnął osła, który zaryczał i wierzgnął, aż markiz upadł na

kamienie. Zwierzęta rzuciły się do ucieczki w kierunku klasztoru. Giovanni wołał za nimi,

bez skutku.

Co za obrzydliwy kraj! Czy było coś dziwnego w tym, że człowiek urodzony, by

obracać się w eleganckich salonach wśród ludzi z wyższych sfer, nie dawał sobie rady z parą

brudnych uparciuchów? Giovanni, pełen współczucia dla samego siebie, stał wpatrzony w

skrzynię.

Wreszcie złapał za uchwyt i zaczął ciągnąć skrzynię za sobą po ścieżce.

Ścieżka była dziwnie wąska, o wiele węższa, niż pamiętał. Wydawało mu się, że widział

wtedy jakieś wioski. Teraz żadnych nie zauważył. Ale pewnie minął je w ciemności. Tak, na

pewno je minął.

znacznie później, wyczerpany ciągnięciem skrzyni, wpadł na pomysł rozbicia zamków.

Pełen gorączkowego zapału, znalazł odpowiednio duży kamień. Pierwszy zamek wygiął się

pod uderzeniem, ale wytrzymał. Giovanni popatrzył na niego, wściekły, i znów uderzył z całej

siły. Zamek pękł z trzaskiem. W podobny sposób rozprawił się z drugim, i to z taką energią,

że aż okrwawił sobie kostki dłoni.

Skrzynia była otwarta.

117

Uroczyście ujął pokrywę w obie ręce i unosił ją nieskończenie wolno – cal za calem –

aby przedłużyć radość oczekiwania.

Zajrzał ostrożnie do środka.

Papiery. Stare książki.

No, to oczywiście tylko na wierzchu.

Odrzucił pożółkłe dokumenty ze znakami korony i napisem SRBIJA. Na innych, także

szacownych, napisane było HRVATSKA. Czy nie mogli używać normalnych wyrazów, a nie

tylko bezsensownie złożonych liter? myślał zirytowany, nie rozumiejąc, że to właśnie były

słowa – nazwy dawnych królestw: Serbii i Chorwacji. Giovanni jednak, przekonany o swej

nadzwyczajnej inteligencji, nigdy nie odczuwał potrzeby uczenia się.

Coraz bardziej gorączkowo grzebał w papierach. Były tam księgi grube jak cegły,

ręcznie pisana i zdobiona Biblia, lecz on szukał coraz głębiej...

Wreszcie znalazł kilka nędznych monet. Nic więcej! Były ładne, lecz czy wystarczą na

odkupienie pałacu i pozycji? Na triumfalny wjazd do miasta?

Nie, na pewno nie.

Giovanni siedział oniemiały. Po chwili nabrał powietrza i wydał przeciągły wrzask

wściekłości i zawodu.

Chwiejnie wstał, wetknął monety do kieszeni i poszedł dalej drogą łączącą, jak sądził,

Cetinje z Kotorem.

Skrzynię z drogocennymi dokumentami po prostu zostawił.

Kilka dni później znaleźli ją ludzie Stefana i przenieśli do klasztoru. Na szczęście nie

padało i wszystko było w dobrym stanie. Zakonnicy zrozumieli, jak cenne dostali dokumenty,

i przenieśli je do swej biblioteki, gdzie przeleżały kilkaset lat, ukryte przed światem.

Giovanni błąkał się po okolicy przez wiele dni. Raz tylko napotkał chłopa, którego

spytał o drogę, ale nie zdołali się porozumieć. Ta przeklęta Anna, pomyślał niekonsekwentnie.

Dlaczego jej tu nie ma do pomocy?

Ostatnio często o niej myślał. choć nie chciał się przed sobą do tego przyznać, czuł, że

popełnił ogromną pomyłkę. Zrozumiał teraz, ile była warta – nie tylko pomagała mu w

trudnych sytuacjach, ale także stanowiła źródło korzyści materialnych. Dom w Raguzie... ach,

jak za nim tęsknił, za jego solidnymi murami i wygodami, za służbą, wozami, końmi...

Ale wkrótce tam będzie, dom przecież należy do niego! Anny już nie ma i mógłby...

Nagle otrzeźwiło go pewne wspomnienie.

Ojciec Anny, ten kupiec!

118

Wardelius niedługo przybędzie do Raguzy i jakkolwiek by na to patrzeć, pod żadnym

pozorem nie pozwoli, aby zięć zatrzymał dom.

Musi go sprzedać! Szybko, zanim przyjedzie teść. To był genialny pomysł. Mógłby

wtedy wrócić do Wenecji i kupić dom tam, w każdym razie na początek.

Swojej starej matce nie poświęcił wielu myśli. Mogła pozostać w Raguzie, była tak

męcząca i wymagająca, chciała być wiecznie obsługiwana. Nie lubił ludzi, którzy myśleli

tylko o sobie i nie chcieli nic zrobić dla innych. Wymagać opieki od niego, Giovanniego?

Żaden z niego opiekun!

Jedzenie, które udało mu się ze sobą zabrać, kiedy uciekał od tych prostaków, prawie się

kończyło. A wokół nadal pustka. tylko ciągle te góry w oddali!

Już dawno nie widział nigdzie dróg ani nawet ścieżek. Ale przecież musieli gdzieś żyć

ludzie w tym przeklętym kraju!

Nagle wyszedł wprost na jakieś miasto. Duże! Leżało dość daleko, przyspieszył więc

kroku.

Nie zdołał jednak tam dotrzeć.

Jakiś mężczyzna wyskoczył z lasu i zatrzymał go, mówiąc jakieś niezrozumiałe słowa.

Giovanni warknął coś w odpowiedzi, spieszyło mu się!

– Aha, Włoch! – uśmiechnął się mężczyzna szeroko, lecz nieco złośliwie. Wyrzucił

następnie z siebie potok słów i jedyne, co Giovanniemu udało się zrozumieć, to: „Stefan

Branković” i „Norweżka”.

Tego już mu było za wiele.

– Z drogi, muszę do miasta! 0 rzucił ostro.

Uśmiech mężczyzny stał się jeszcze bardziej złośliwy i jakby pełen oczekiwania.

Powiedział coś, potrząsając głową.

– Skończ z tymi bzdurami, muszę iść dalej! – upierał się Wenecjanin.

Partyzant z przesadną kurtuazją ustąpił mu z drogi. Jeszcze długo markiza gonił jego

śmiech.

Po jakim czasie Giovanni odwrócił się i zobaczył, że człowiek Stefana nadal stoi na

skraju lasu i śledzi go wzrokiem. Nawet z takiej odległości wyglądał, jakby się śmiał.

Przy bramie miasta zatrzymały go straże w nieznanych mu strojach. Zresztą nigdy nie

umiał rozpoznawać tych różnych strojów regionalnych. Strażnicy mieli niezwykle szeroki,

jedwabne pasy i spodnie tak obszerne, że przypominały spódnice. Giovanni nigdy nie słyszał

legendy o oczekiwanym powrocie Mahometa, który miał urodzić się powtórnie. Ponieważ

kobieta była stworzeniem zbyt niskiej rangi, aby dostąpić zaszczytu urodzenia proroka,

119

wszyscy prawowici muzułmanie chodzili w spodniach szerokich jak worek na wypadek,

gdyby nagle zostali wybrani do spełnienia tej misji. rodzący się prorok nie spadłby wtedy na

ziemię i nie zrobił sobie krzywdy.

Giovanni przemówił do nich na swój zwykły, władczy sposób.

Czarne oczy strażników zapłonęły nienawiścią. Zawołali coś ostro i przybiegło więcej

mężczyzn. Giovanniego pochwyciło wiele rąk.

– Puśćcie mnie! – wrzasnął. – Chcę do Raguzy! Musi być blisko, szedłem przecież cały

czas na północny zachód!

Może i tak. Ale zapomniał, że pasek wolnego lądu był niezwykle wąski. Markiz dotarł

zbyt daleko na północ i znalazł się w granicznym mieście Bileća w byłej Hercegowinie,

obecnie pod panowaniem tureckim.

A Wenecjanin był dla Turka jak włos w zupie.

Nadszedł przełożony straży. Popatrzył na Giovanniego, brudnego i w łachmanach, i

uznał go za szpiega. Markiz di Ferro zdążył tylko zauważyć turecki półksiężyc ozdabiający

dach wartowni i zastanowić się, czy mógłby pójść do nich na służbę, gdy oficer wydał rozkaz

i szabla ze świstem rozcięła powietrze.

Bojownik Stefana wycofał się do lasu.

DZIECKO NADZIEI

Oblężenie Cetinje przez Turków tym razem trwało długo. Drago, żyjący w odosobnieniu

i ciszy, czuł się jak strącony na samo dno piekła. nie mógł jednak opuścić pola bitwy. W

walce przeciw osmańskiemu naporowi liczył się każdy człowiek. Na tym górskim terenie

Drago okazał się mistrzem w podkradaniu się pod pozycje wroga. On, który żałował każdego

umierającego człowieka, musiał nauczyć się zabijać.

Nie chciał tego. To napawało go odrazą. Ale musiało się dokonać.

Wieść o odnalezieniu skrzyni dotarła do niego szybko. Dłużej trwało, zanim samotny

strażnik granicy przy Bileća zdołał przekazać wiadomość o śmierci Giovanniego.

Drago przyjął nowinę bez drgnienia powiek. Ale jego serce wypełniło nowe,

obezwładniające uczucie. Westchnął i odszedł na bok. Opadł na pień i siedział tak,

oszołomiony.

Nie był już sobą tego dnia.

120

W końcu atak Turków został odparty. Wróg wycofał się z Czarnogóry.

Nareszcie Drago mógł opuścić ten biedny mały kraj i wyruszyć do Raguzy.

I nie podróżował sam.

– Anno! – krzyknęła Debora. – Anno! On przyjechał!

Zbiegłą ze schodów, przeskakując po kilka stopni naraz, i rzuciła się Serbowi na szyję.

– Och, Drago! Żebyś ty wiedział, co na ciebie czeka!

Dyskrecja nigdy nie była jej mocną stroną.

Przytulił ją gwałtownie.

– Dobrze znów cię widzieć, księżniczko – powiedział wzruszony, zapominając, że ona

nie jest księżniczką. Zapomniał najwyraźniej o wszystkim: że nie był godny jej dotykać i że

ona już dawno nakazała mówić do siebie na ty.

Jego spojrzenie biegło przez korytarz ku wątłej postaci kuśtykającej schodami w dół.

Anna była szczuplejsza i bledsza, niż pamiętał, i serce wypełnił mu niepokój. Uwolnił

się delikatnie z ramion Debory i podszedł do ukochanej.

– Trudno było was odnaleźć – powiedział stłumionym głosem.

Wziął ją w ramiona i wszystko zmieniło się w łzy i intensywne uczucie szczęścia.

– Nie mogłem przyjechać wcześniej – wyszeptał. – Próbowałem, ale nie mogłem.

– Drago! – płakała. – Och, Drago! Wszystko się skomplikowało, ale jestem taka

szczęśliwa!

Spojrzał na nią pytającą, a ona powiedziała mu nowinę ze wzrokiem pełnym rozpaczy.

Drago długo na nią patrzył, a w oczach zapaliło mu się łagodne światło.

– Giovanni nie żyje, Anno. Zginął przez własną pychę i głupotę.

Anna bez słowa osunęła się wprost w jego ramiona. Położyli ją na sofie, gdzie powoli

przyszła do siebie.

Debora spojrzała na Draga niepewnie.

– Widziałeś Milovana? – spytała drżącym głosem. – A może nie wolno widywać

zakonników?

Drago uśmiechnął się szeroko.

– Idź i zobacz sama! Siedzi tam taki jeden, co nie ma odwagi wejść!

Debora patrzyła, nie rozumiejąc, musiał więc wyjaśnić:

– Podjął wreszcie decyzję, za zgodą opiekuna. Nosił w sercu obraz dziewczyny, którego

nie mógł wymazać. Pożegnał się więc z klasztorem.

Debora z piskiem radości rzuciła się do drzwi. Drago zatrzymał ją.

121

– Ale musicie zaczekać. Jesteście za młodzi.

– Nic nie szkodzi. Mogę czekać i sto lat!

– Aha, jeszcze coś. Wiesz, że nie jesteś księżniczką?

Debora spojrzała na niego uważnie.

– Nie jestem? To wspaniale, odpadła kolejna przeszkoda! Ale nie mam czasu...

Zniknęła, a Drago ze śmiechem wziął Annę w ramiona.

– Czy to prawda? – spytała. – Milovan opuścił klasztor?

– Tak. Porzucił zamiar służenia Bogu w klasztorze, gdyż okazał się niemożliwy do

zrealizowania. Uznał jednak, że nadal może to robić, mając innego człowieka u swego boku.

Anna skinęła głową.

– Milovan sam wybrał samotność. Tak jak Giovanni, ale jemu dążenie do władzy i

bogactwa odebrało rozsądek. Dobrze, że tak się to potoczyło, Drago.

– Tak, na pewno!

– Byliśmy wszyscy tak samotni, wszyscy pięcioro – wyszeptała w zamyśleniu. – Każde

na swój sposób. Od samego początku. Można by nas nazwać dziećmi samotności.

Otrząsnęła się i dorzuciła energicznie:

– Ale to nie dotyczy naszego dziecka! To będzie dziecko nadziei. Czy macie jakieś imię

oznaczające nadzieję?

– Tak, a nawet wiarę, nadzieję i miłość. Ale to imiona tylko dla dziewczynek: Vera,

Nada i Lubav.

– Jeśli to dziewczynka, nazwiemy ją Nada, nadzieja! – postanowiła Anna. – A jeśli

chłopiec, chciałabym, żeby nosił imię Stefan. Na pamiątkę tego, który uratował nam życie!

Drago zgodził się z nią, zwłaszcza że został bliskim przyjacielem Stefana Brankovicia.

Patrzył teraz na Annę z taką czułością, że serce omal nie rozsadziło mu piersi. Leżała blada i

cicha, ale jej niebieskie oczy aż się jarzyły mądrością, ciepłem i szczęściem.

Giovanni di Ferro był z pewnością głupcem, skoro nie zrozumiał, co stracił.

Tak naprawdę jednak Drago był mu za to wdzięczny.

Nieoczekiwanie przybył z wizytą kupiec Wardelius. Jadąc z Aleksandrii, nadłożył drogi,

aby zajechać do Raguzy. Bardzo brakowało mu Anny. Bez niej wszystkie dokumenty leżały

nie uporządkowane, na statku panował nieład, a żołądek dokuczał. Poza tym niepokoił się o

nią. nigdy nie lubił markiza di Ferro i żałował, że się zgodził na ślub. Jego zdumienie na

widok obcych osób chodzących po domu córki było wielkie i Anna musiała odbyć z ojcem

długą wyjaśniającą rozmowę. Wyłożyła karty na stół, nie ukrywając niczego.

122

Gdy skończyła, długo siedział w milczeniu, wstrząśnięty.

– A więc on próbował cię zabić?

– Dwa razy, ojcze. Jesteśmy pewni, że wtedy nad mostem potknął się umyślnie. Drago

mnie uratował.

Wymawiała imię Draga w szczególny sposób, co nie uszło uwagi kupca. Nie wiedział,

jak powinien zareagować. W istocie ten Drago podobał mu się sto razy bardziej niż markiz di

Ferro i życzył swojej córce wszystkiego najlepszego, ale musiał także myśleć o interesach.

– Wydaje się niewykształcony – zaczął z wahaniem. – Czy będzie umiał zająć się

handlem?

– Ojcze! – wykrzyknęła Anna. – A więc zaakceptowałeś go!

– Czyżby?

– Tak! Przecież Giovanniemu zabroniłeś nawet zbliżać się do interesów. A teraz

zastanawiasz się, jak nauczyć Draga ich prowadzenia.

– No, może rzeczywiście – uśmiechnął się zmieszany. – Tak, muszę przyznać, że robi

wrażenie solidnego.

– A ja muszę przyznać, że on nie jest urodzonym kupcem. Ale jest niezwykle

zdecydowany. Myślę więc, że musi rozstrzygnąć to sam.

– Dobrze! Przecież wiesz tak dużo o moich sprawach, więc jeśli on będzie ci pomagał...

W każdym razie wygląda na to, że da mi wnuka!

– Zawsze byłeś optymistą, ojcze – uśmiechnęła się Anna. – Podobno także byłeś pewny,

że ja będę chłopcem.

– Możliwe – uśmiechnął się czule Wardelius. – Ale teraz nie zamieniłbym cię na

wszystkich chłopców świata. Wybacz swemu staremu ojcu, Anno! Twoja samotność była

niezawiniona. Cierpiałaś niesprawiedliwie, wybacz. Pragnę tylko twojego dobra!

– Tak, jest mi teraz dobrze – odpowiedziała ciepło. – ale mówiąc o rzeczach

praktycznych: nie chcę mieszkać w tym domu, było mi w nim ciężko razem z Giovannim.

Jego cień nadal tu jest. Rozmawialiśmy z Dragiem o osiedleniu się we Włoszech...

– Włochy? – spytał ojciec, zaskoczony. – Myślałem, że masz już dosyć Włochów.

Potrząsnęła głową.

– To, że jeden był zły, nie świadczy, że wszyscy tacy są. Lubię ten naród i ich kraj. Są

przecież inne miejsca niż akurat Wenecja. Ale czy Debora, a gdy nadejdzie czas, i Milovan

może mieszkać w tym domu? Opiekować się nim? Na pewno będziemy dużo podróżować.

No i nie wiem, czy wypada, ale czy nie powinniśmy się pobrać z Dragiem jak najszybciej?

Czekamy na to z niecierpliwością.

123

– Tak, oczywiście. Jakiego on jest wyznania?

– Nie mam pojęcia.

– Serb... – zamyślił się Wardelius. – Pewnie prawosławnego.

– O, nie... – jęknęła Anna. – znów będę musiała zmieniać wyznanie! Dlaczego to

zawsze kobieta... Ech, nieważne!

Wardelius odezwał się:

– Nie wiem, jak długo należałoby odczekać, ale na pewno znajdziemy jakiegoś księdza,

który się zgodzi na szybki ślub. Zapomnimy o tym weneckim markizie, on był tylko

epizodem w twoim życiu! I pojedziesz do domu, do Norwegii, jako żona Draga. O niczym

innym Bergen się nie dowie.

Kupiec Wardelius zawsze był mistrzem w doprowadzaniu spraw do końca. Cel uświęca

środki, zwykł mawiać do siebie, gdy dręczyły go wyrzuty sumienia.

A teraz sprawa dotyczyła jego córki, Anny. Spojrzał na nią i wypełniła go miłość do

swego jedynego dziecka. Do tej, której właściwie nigdy nie dostrzegał. zawsze po prostu była.

Staję się sentymentalny na stare lata, pomyślał. to pewnie perspektywa zostania

dziadkiem...

– Podróż chyba nie sprawi ci trudności? – spytał niespokojnie. – Jeszcze masz dużo

czasu?

– O, tak, ponad pół roku! Wszystko będzie dobrze, statek to prawie mój dom. Cieszę się,

że Drago zobaczy Norwegię i nasz dom... Może się zresztą tam osiedlimy? To Drago musi

rozstrzygnąć.

Ojciec spojrzał na nią i pokręcił głową.

– Pół roku temu byłaś Anną Wardelius. Potem zostawiłem cię tutaj jako markizę di

Ferro. A teraz pojedziesz do Norwegii jako... No właśnie, jak Drago ma na nazwisko?

Anna spojrzała na ojca w osłupieniu.

– Ja nie wiem!

I wybuchnęła śmiechem. Odwróciła się do okna, popatrzyła na cyprysy i pinie rosnące

na zboczu pomiędzy białymi domami. Jakie jesteście ładne, gdy tak wyciągacie się do słońca,

wyszeptała w myślach do cyprysów. Jakże mogłam kojarzyć was ze smutkiem?

Długo tak stała, zatopiona w myślach. Nie zauważyła, że ojciec opuścił pokój ani że po

chwili wszedł Drago. Dopiero gdy ostrożnie położył dłonie na jej ramionach, ocknęła się.

– Rozmawiałem z twoim ojcem – zaczął cicho. – Prosił, abym postarał się dać ci to,

czego wielu cię pozbawiło przez te lata. Powiedziałem, że uczynię to jak najchętniej. Powitał

mnie jako członka rodziny. ale twierdził, że czeka mnie trudne zadanie.

124

– Tak?

– Tak. Powiedział, że cenisz sobie niezależność i że jednocześnie bardzo chcesz, aby

ktoś się tobą opiekował. Czy to prawda?

Anna uśmiechnęła się.

– Nie wiedziałam, że zna mnie tak dobrze. Tak, to prawda. I sądzę, że znalazłam kogoś,

kto potrafi sprostać tym wymaganiom.

Odwrócił ją ku sobie.

– Też tak myślę – stwierdził z uśmiechem.

125