1

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Tomasz Judym,

bohater

Ludzi bezdomych Stefana Żeromskiego

Zapewne trudno ci teraz w to uwierzyć, ale Ludzie bezdomni pomimo wielu mankamen-
tów, które dziś irytują uczniów, stali się powieścią kultową dla młodzieży przełomu wie-
ków XIX i XX. Książkę tę czytano z wypiekami na twarzy, pochłaniano ją, podziwiano
jej walory estetyczne, a przede wszystkim społeczne. W ciągu dwóch miesięcy sprzeda-
no dwa i pół tysięcy egzemplarzy pierwszego wydania! Postać Tomasza Judyma była
podziwiana i szeroko komentowana.

Recenzenci odnieśli się do powieści na ogół przychylnie i do dziś utwór pozostaje

jednym z najbardziej znanych (a i najczęściej czytywanych z powodu obecności wśród
lektur szkolnych) tekstów Żeromskiego.

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Dla dzisiejszego czytelnika – ucznia zmuszanego do lektury przez szkołę, Ludzie bez-
domni to tendencyjna opowieść o „nieżyciowym” indywidualiście, opanowanym niezro-
zumiałą chęcią „zbawienia świata”, którego poczynania da się skwitować wzruszeniem
ramion: „może i kiedyś tak było; dziś na progu XXI wieku nie ma się czym przejmować”

Dzisiaj zainteresowanie tą powieścią jest zdecydowanie mniejsze, a postać doktora

Judyma wydaje się mało interesująca. Można postawić nawet tezę, iż Ludzie bezdomni
(a wiec historia doktora buntownika, idealisty) należą do najbardziej nielubianych przez
licealistów lektur. Czyżby powieść Żeromskiego osadzona w konkretnych realiach dzie-
więtnastowiecznych miała dziś tylko wartość historyczną, czyżby była obrazem świata
i stanów świadomości należących do bezpowrotnie minionej przeszłości?

Chyba nie tylko. Utwór sugeruje przecież obraz świata podobny do tego, jaki wskaza-

li później egzystencjaliści pokazujący byt „się”, jest także dość przekonującą – i niestety
aktualną – diagnozą świata. Ale zauważ, iż Ludzie bezdomni, to przede wszystkim dzie-
ło, które prezentuje wyrazisty portret człowieka, niosącego w sobie ogromny bunt prze-
ciw regułom rządzącym społeczeństwem, ale nie do końca umiejącego sobie z tym bun-
tem poradzić.

Nie tylko w udzie bezdomni w kontekście spraw polskich. Zapamiętajcie, że bolesne

poszukiwanie wartości najważniejszych w życiu, niezłomne zmagania z samym sobą,
uparcie podejmowane próby odnalezienia prawdy o sobie i świecie cechujące Tomasza
Judyma, wpisują tę powieść w europejską problematykę poszukiwania wartości, charak-
terystyczną dla twórczości przełomu wieków – Ibsena czy Conrada.

CV – biografia

CV – biografia

CV – biografia

CV – biografia

CV – biografia

Doktor Judym pochodził z „nizin społecznych”. Wykształcenie zyskał dzięki kaprysowi
wzbogaconej ciotki – trudniącej się… nierządem, ale także – w dużej mierze – dzięki
własnym zdolnościom, samozaparciu i chęci osiągnięcia celu. Próbuje żyć i funkcjono-
wać w społeczeństwie wedle zasad nieakceptowanych przez ogół. Judym czuje swoją
podległość wobec społeczeństwa, swoim życiem pragnie spłacić dług, jaki – uważa –
zaciągnął wobec świata. Zdobywając wykształcenie, sądzi, że nie ma prawa do szczęścia
osobistego, skoro w świecie nie zapanowały zasady równości i powszechnego dobra.

Życiorys doktora Judyma nie obfituje w zdarzenia szczególnie emocjonujące – ot,

egzystencja dość typowa (choć, podkreślmy, nietypowa dla przedstawicieli klasy robot-
niczej, z której Judym się wywodził): studia, staż w Paryżu, niepowodzenia w podjęciu
praktyki lekarskiej, praca w ekskluzywnym pensjonacie w Cisach, konflikty z nią zwią-
zane, kolejna praca w Zagłębiu, „po drodze” narzeczeństwo z Joasią… A na końcu –
zerwanie tego narzeczeństwa.

Nietypowa w tej egzystencji jest bezkompromisowość bohatera, jego niechęć do re-

zygnacji z przyjętych ideałów, innymi słowy – niezgoda na świat taki, jakim jest, pragnie-
nie przebudowania go wedle odmiennych niż dotychczasowych wzorów.

O utworze źródłowym

Ludzie bezdomni to powieść mo-
dernistyczna charakteryzująca się:

•

luźną kompozycją, „wysepko-
wa”, poszczególne miejsca,
w których rozgrywa się akcja
powieści niejako spaja biogra-
fia Tomasza Judyma;

•

subiektywizmem i liryzmem nar-
racyjnym, narrator nie jest
obiektywny, a jego nastrój
w opisywaniu miejsc i sytuacji
nacechowany jego nastrojem
i uczuciami;

•

synkretyzmem stylu, w powieści
mieszają się różne konwencje –
symbolizm, naturalizm, realizmu
i impresjonizm;

•

psychologizmem, powieść po-
kazuje to, co dzieje się w danym
momencie w psychice i duszy
bohatera.

Najważniejsze momenty
w życiu bohatera

• Dzieciństwo w ubogiej rodzinie

szewca

• Gimnazjum i studia medyczne

• Stypendium w Paryżu – pozna-

nie Joasi

• Próba podjęcia praktyki lekar-

skiej w Warszawie

• Praca w sanatorium w Cisach

• Narzeczństwo z Joasią

• Konflikt z Krzywosądem – opusz-

czenie Cisów

• Praca lekarza w Zagłębiu

• Śmierć Korzeckiego

• Rozstanie z Joasią

2

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Symbole zawarte w powieści:

•

bezdomność – tytułowa bezdomność to coś więcej niż brak mieszkania, to bez-
domność moralno-ideowa (wyrzeczenie się osobistego szczęścia dla wyższych
idei); materialna (biedota żyjąca w norach, w warunkach urągających człowieko-
wi), to bezdomność związana z emigracją (historia brata Tomasza Judyma, który
musi opuścić kraj wraz z rodziną)

•

rozdarta sosna – obrazuje stan duszy głównego bohatera, ukazuje sytuację psy-
chiczną Judyma. Przepołowiona sosna, prawie obumarła jedną częścią, trzyma się
korzeniami skarpy. Podobnie dzieje się z Judymem, część jego duszy obumarła
(odrzucone szczęście osobiste), lecz druga część, tak jak korzenie sosny, przynale-
ży do śląskiej ziemi (praca społeczna na rzecz biednych mieszkańców Zagłębia)