Doceniłem też wzmianki o kłopotach i nie−
spodziankach − właśnie przezwyciężanie

„oporu materii” jest jednym
z najciekawszych i najbardziej
satysfakcjonujących aspektów
uprawiania elektroniki. Oprócz
poprawności i staranności za−
wsze najwyżej oceniam właśnie
tę iskierkę inwencji, błysk idei.
Dlatego upominki i nagrody do−
stali nawet ci, których schematy
zawierały błędy i niedoróbki,
a nie „kompilatorzy”, którzy ze−
stawili swoje poprawne układy
z powszechnie znanych bloków,
żywcem wziętych z EdW. Przy
okazji serdecznie zachęcam do
wszelkich eksperymentów z wła−

snymi pomysłami układowymi, a jednocze−
śnie do upraszczania, a nie komplikowania

układów. Wśród nadesłanych i omówionych
propozycji znajdziecie wiele lepszych i gor−
szych przykładów − przeanalizujcie schematy
ze strony internetowej, które nie zmieściły
się w czasopiśmie. Zachęcam serdecznie do
udziału w bieżącym i następnych zadaniach.

Nagrody otrzymują: Mariusz Chilmon,

Piotr Wójtowicz, Roman Biadalski, Rafał
Stępień, Marcin Malich, Szymon Janek
i Jarosław Chudoba. Upominki dostaną:
Piotr Dereszowski, Dariusz Drelicharz,
Dawid Lichosyt, Łukasz Klepacz, Grze−
gorz Michaluk, Piotr Romysz, Jarosław
Tarnawa, Marcin Wiązania i Witold Woj−
ciechowski. Aktualna punktacja podana jest
w tabeli.

Wasz Instruktor

Piotr Górecki

32

Szkoła Konstruktorów

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Marzec 2002

C

C

C

C

o

o

o

o

tt

tt

u

u

u

u

n

n

n

n

ii

ii

e

e

e

e

g

g

g

g

rr

rr

a

a

a

a

?

?

?

?

− S

Szzkkoołłaa K

Koonnssttrruukkttoorróów

w kkllaassaa IIII

Fot. 26 Model 1

Romana Biadalskiego

Rys. 14

Fot. 27 Model 2

Romana Biadalskiego

Fot. 28 Model 3

Romana Biadalskiego

Fot. 29 Model 4

Romana Biadalskiego

Rozwiązanie zadania 69

W EdW 11/2001 zamieszczony był schemat
zamka szyfrowego. Można go zobaczyć na
rysunku A. Propozycja nadesłana przez
młodziutkiego i niedoświadczonego Czytel−
nika zawiera wiele błędów i niedoróbek. Nie−
zbyt stosowne byłoby jednak wyśmianie błę−
dów, ponieważ większość odpowiedzi...
nie zawierała żadnej wzmianki o kluczowej
wadzie układu!

Analizując odpowiedzi zwracałem szcze−

gólną uwagę na to, jak podeszliście do anali−
zy układu. Zdecydowana większość skupiła
się na szczegółach.

Prawie wszyscy jak najbardziej słusznie

zauważyli brak rezystorów między wejścia−
mi CMOS, a masą (przy kluczach S3, S4,
S5). Rzeczywiście, wejścia CMOS w żad−
nym wypadku nie powinny „wisieć w powie−
trzu”. Zwróciliście uwagę, że niepotrzebny

jest rezystor R3 włączony w szereg z przyci−
skiem S5. Układ należałoby więc zmodyfi−
kować według rysunku B.

Prawie trzy czwarte uczestników doszło

do wniosku, że zamiast bramek NAND
w układzie powinny być zastosowane bram−
ki AND. Tylko wtedy układ będzie działał
zgodnie z opisem.

Ponadto zwróciliście uwagę na fakt, że

„elektrolity” w spoczynku pozostają bez na−

pięcia, co na pewno nie jest zaletą.

Wiele osób miało za złe, że układ

4017 został nazwany przerzutnikiem.
Nie nazwałbym jednak tego grubym
błędem, tylko niedoróbką, ponieważ
licznik 4017 można zamienić w prze−
rzutnik T przez skrócenie długości cy−
klu z 10 do 2 − załóżmy, że jest to
skrót i autor po prostu nie dorysował
obwodu

skracania

i

wejścia

zezwalającego. Wtedy wyjścia Q0,
Q1 licznika byłyby wyjściami Q, Q\
przerzutnika − patrz rysunek C.

Rys. B

Rys. A

33

Szkoła Konstruktorów

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Marzec 2002

A przy odrobinie spry−
tu można wykorzystać
też wejście zerujące
(które dla skrócenia
cyklu połączone jest
wtedy z wyjściem Q2).
Jedną z możliwości
pokazuje rysunek D.

Obiekcje dotyczące

takiego przerzutnika są
jednak w gruncie rze−
czy słuszne, ponieważ
opis wskazuje, że po−
winien to być przerzut−
nik D z zerowaniem,
a nie przerzutnik T.

Wiele osób słu−

sznie zwróciło uwagę,
że równolegle do
przekaźnika

trzeba

dodać diodę, żeby
przepięcia powstające podczas wyłączania
nie uszkodziły tranzystora.

I w podanych kwestiach opinie były zgod−

ne. Prawie wszyscy zauważyli wspomniane
mankamenty.

Niewiele osób zakwestionowało nato−

miast sposób włączenia obwodu R2C2. We−
dług zamierzeń pomysłodawcy ma on zapa−
miętać stan wysoki, który pojawi się na
wyjściu bramki U2A po naciśnięciu przyci−
sków S1, S3. Tak przynajmniej zdaje się
wynikać z opisu. Niestety, obwód ten zu−
pełnie nie spełni swojej roli. Owszem, kon−
densator o pojemności 150

µ

F opóźni poja−

wienie się stanu niskiego po zwolnieniu
przycisku S3, ale opóźnienie to będzie rzę−
du 15ms (150

µ

F x 100

Ω

), czyli absolutnie

niewystarczające. W takim układzie rezy−
stor R2 jest zbędny, bo i tak kluczową rolę
będzie odgrywać rezystancja wyjściowa
bramki U2A (ok. 100

Ω

). Aby układ działał

zgodnie z opisem, należałoby dodać diodę
według rysunku E.

Tylko kilka osób zwróciło uwagę, że nie−

odkłócony styk S4 może powodować poja−
wienie się na wejściu CL nie jednego, ale se−
rii impulsów, związanych z draniami styku.
Wtedy po naciśnięciu S4 stan licznika U1
pracującego jako przerzutnik T byłby przy−
padkowy. Aby to usunąć, należałoby dodać
obwód całkujący RC na wejściu CL kostki
4017, według rysunku F, bo wiadomo, że
jest to wejście z histere−
zą. Nie byłoby nato−
miast dobrym pomy−
słem dodanie takiego
obwodu w obwodzie
przycisku S4, ponieważ
bramka AND raczej nie
będzie mieć wejść z hi−
sterezą, chyba że po−
wstanie z połączenia
dwóch bramek kostki
4093.

Dodawanie obwodów likwidujących

drgania styku S2 jest niecelowe, ponieważ
ewentualne zakłócenia zostaną uśrednione
w obwodzie R2C2.

Czy jednak zmodyfikowany układ według

rysunku G będzie działał poprawnie?

I tu stwierdzam, że na palcach jednej ręki

można policzyć osoby, które zakwestionowa−
ły ogólną koncepcję. To przecież miał być
zamek szyfrowy, utrudniający dostęp. Tym−
czasem wcale nie trzeba wiele sprytu, żeby
taki zamek „złamać”. Wystarczy na przykład
kolejno naciskać
klawisze w przy−
padkowej kolejno−
ści, by szybko tra−
fić na prawidłową
sekwencję. Mało
tego: naciśnięcie
wszystkich klawi−
szy S1...S4 włączy
przekaźnik, co jest
niedopuszczalnym błędem.

Czy można poprawić tę wadę?

Może nie do końca skutecznym, ale bar−

dzo prostym sposobem jest wykorzystanie
niepodłączonego przycisku S2, a lepiej kilku
innych, połączonych równolegle. Układ
zmodyfikowany według takiej koncepcji po−
kazany jest na rysunku H. Naciśnięcie jakie−
gokolwiek nieprawidłowego przycisku (S2,
S5, S6, S7) zablokuje działanie na czas wy−
znaczony prze R3C3 (kilkanaście... kilka−
dziesiąt sekund), co znakomicie utrudni za−
danie ewentualnemu włamywaczowi, tym
bardziej, że nie będzie to niczym sygnalizo−
wane. Natomiast otwarcie zamka nastąpi po
naciśnięciu najpierw przycisków S1, S3,
a potem S4.

Tym razem nagrody za najbardziej trafne

odpowiedzi otrzymują:
Zbigniew Meus Dąbrowa Szlachecka,
Jarosław Szanowicki Suchowola,
Krzysztof Maszek Szczecin.

Zadanie 73

Na rysunku J pokazany jest schemat wykry−
wacza burzy. Układ ma dwa tory: akustyczny
z mikrofonem (membraną piezo) oraz drugi
z czujnikiem deszczu.

Jak zwykle pytanie brzmi:

Co tu nie gra?

Wyjaśnienia nie powinny być obszerne −

jeśli znajdziecie więcej niż jeden błąd, podaj−
cie je najlepiej w punktach. Bardzo proszę
o takie krótkie odpowiedzi, bo znacznie uła−
twi mi to analizę nadesłanych prac. Odpo−
wiedzi opatrzcie dopiskiem NieGra73
i nadeślijcie w terminie 45 dni od ukazania
się tego numeru EdW. Nagrodami będą drob−
ne kity AVT.

Piotr Górecki

Rys. H

Rys. E

Rys. F

Rys. J

Rys. C

Rys. D

Rys. G