15. Święte księgi kultury.

Koran
Księga napisana przez Mahometa wraz z Archaniołem Gabrielem. Podręcznik wiary i wychowania.
Święta księga islamu stanowi podstawę religii muzułmaoskiej i zawiera wszystkie najważniejsze zasady doktrynalne islamu; wraz

z sunną (zbiór opowieści o czynach i wypowiedziach Mahometa) stanowi najważniejsze źródło prawa i teologii muzułmaoskiej.

Nazwa Koran pochodzi od arab. Qur'an - recytacja. Forma Al - Kuran al - Karim - "szlachetny Koran" jest najważniejszą, chod nie

jedyną nazwą tej świętej księgi.

Koran był objawiany Mahometowi (Muhammad Ibn Abd Allah (Muhammad), zwany przez Europejczyków Mahometem urodził się

około 570 roku w plemieniu Kurajszytów zajmującym się handlem ponadregionalnym, czyli do krajó ościennych. Do czterdziestego roku
życia zajmował się handlem, podróżował w karawanami kupieckimi po terytorium Półwyspu Arabskiego, spotykając wyznawców
judaizmu i chrześcijaostwa i to właśnie w nawiązaniu do tych religii stworzył własną monoteistyczną wiarę. Mahomet był żonaty o
piętnaście lat bogatą kobietą, wdową o imieniu Chadżidża. W 610 r., pewnej nocy we śnie na pustyni nawiedził Mahometa archanioł
Gabriel. Gabriel na rozkaz Boga nawiedzał Mahometa jeszcze wielokrotnie – objawił mu w ten sposób, fragment po fragmencie, cały
Koran. edług objawieo Mahomet miał dopełnid misji proroków Starego Testamentu oraz Jezusa Chrystusa, którego uznał również za
proroka. Od tego czasu, początkowo na terenie Mekki Mahomet zaczął nauczad według zasad objawionych mu przez anioła Gabriela.
Wiary w jedynego i rzeczywistego stwórcę Boga Allaha, którego on sam był prorokiem oraz wiary w Sąd OStateczny, który czeka
każdego człowieka osądzanego wówczas za uczynki wobec bliźnich).

stopniowo za pośrednictwem anioła Gabriela w latach 610 - 632. Początkowo, jeszcze za życia Proroka, zapamiętywany

i sporadycznie zapisywany na rozmaitych dostępnych materiałach (liście palmowe, kora, kości zwierząt).

Po jego śmierci zaistniała potrzeba utrwalenia tekstu świętej księgi. Prób takich dokonywali już 2 pierwsi kalifowie, Abu Bakr

i Umar, ale pierwotnie ostateczna wersja Koranu - zwana Koranem Usmana - miała powstad za panowania Usmana Ibn Affana (644 -
656), spisana wg tradycji przez sekretarza Mahometa, Zajda Ibn Sabita.Ostateczna wersja Koranu powstała jednak dopiero w X w.,
a tekst, obecnie uznawany za kanoniczny, został opublikowany w Egipcie 1923.

Koran składa się ze 114 rozdziałów, zwanych surami, z czego 90 to sury mekkaoskie (okres mekkaoski jest ponadto dzielony na

3 podokresy), a 24 - medyoskie; sury dzielą się z kolei na ajaty (wersety), których wg różnych przeliczeo jest od 6204 do 6236. Każda
sura ma swoją nazwę, niektóre z sur mają po kilka obocznie stosowanych tytułów; prawie wszystkie sury (poza dziewięcioma)
rozpoczynają się formułą basmali (bi-ismi Allahi ar-Rahmani ar-Rahim -" w imię Boga miłosiernego, litościwego").

W obecnej redakcji Koranu sury są ułożone mniej więcej wg długości, od najdłuższej do najkrótszej, z wyjątkiem 1. sury - Al -

Fatihy, nie są znane rzeczywiste powody takiej decyzji. Do ostatecznej kolejności rozdziałów prawdopodobnie przyczyniły się także inne
czynniki, np. tematyka lub miejsce objawienia.

Oprócz tego podstawowego podziału Koranu, popularny jest także podział na 30 równych części zwanych dżuz, które z kolei

składają się z 2 tzw. hizbów, przydatny do recytacji tekstu koranicznego, głównie podczas ramadanu.

W wyniku szczegółowych badao filologicznych badacze doszli do wniosku, że chronologicznie najstarszym fragmentem Koranu są

ajaty 1-5 sury 96., objawione wg tradycji w nocy 27 ramadanu 610 (Lajlat al - Kadr noc przeznaczenia albo noc mocy) w jaskini Al - Hira
koło Mekki, ostatnie zaś to prawdopodobnie werset 1,60 lub 281,2. Tekst koraniczny nie ma ciągłej narracji, a fragmenty mekkaoskie
niejednokrotnie przeplatają się z medyoskimi. Sury nie są ustawione chronologicznie (właściwie mało co tam jest).

Koran został objawiony w klasycznym języku arabskim, identycznym z językiem poezji staroarabskiej i wspólnym dla wszystkich

Arabów, często, chod niesłusznie, utożsamianym z dialektem plemienia Kurajsz. Tekst koraniczny ma formę rymowanej i rytmizowanej
prozy zwanej sadż.

Sury pierwszego okresu są z reguły krótsze i mają charakter bardziej natchniony i poetycki. Mówią głównie o problemach

eschatologicznych i stosunku człowieka do Boga, natomiast medyoskie charakteryzują się większą długością i tematyką dotyczącą
zagadnieo paostwowych i prawniczych - wiąże się to ze zróżnicowanym charakterem działalności Mahometa w Mekce i Medynie.

Niejednokrotnie poszczególne sury były objawiane w związku z konkretnymi wydarzeniami z życia Proroka (np. bitwa pod Badrem

632 - 3,123; bitwa pod Uhudem 635 - 3,155 - 174; sprawa A'iszy 627 - 33,37) - stąd rozwinęła się odrębna gałąź nauki muzułmaoskiej
zwanej asbab an - nuzul powody objawienia.

Doktryna religijna islamu zawarta w Koranie obejmuje przede wszystkim wiarę w:



jedynośd Boga (tauhid),



posłannictwo Mahometa (risala),



życie przyszłe,



zmartwychwstanie,



sąd ostateczny



nagrodę lub karę po śmierci.

Koran określa dogmaty islamu, przepisy dotyczące oddawania czci Bogu, przepisy obyczajowe oraz przepisy prawne (elementy

prawa rodzinnego, karnego, cywilnego i spadkowego). Obejmuje wiele elementów staroarabskich, które zostały przystosowane do
praktyki nowej religii, a także liczne wątki starotestamentowe i mniej liczne ewangeliczne, przede wszystkim opowieści o prorokach,
m.in. Abrahamie (arab. Ibrahim), Mojżeszu (arab. Musa), Salomonie (arab. Sulajman) i Jezusie (arab. Isa); łaocuch profetyczny islamu
rozpoczyna się od Adama, a kooczy na Mahomecie.

Koran jest uznawany przez muzułmanów za odwieczne słowo Boga. Tekst świętej księgi islamu jest objawiony zarówno w swej

treści, jak i w swej formie literackiej, w związku z czym Uważa się, że "Prawdziwy" Koran jest tylko w języku arabskim, a każde
tłumaczenie nie jest Koranem, tylko jedynie przekładem znaczenia Koranu, formą komentarza. Koran został objawiony w języku
arabskim. Każde tłumaczenie, z dowolnego języka na dowolny inny język nigdy nie jest do kooca dobre, bo nigdy nie jest się w stanie
oddad identycznych treści i konotacji znaczeniowych danego słowa w innym języku, bo zawsze jest pewnym wyborem, pewną
interpretacją tłumacza. Sacrum to obejmuje także sam język arabski oraz w pewnym stopniu także arabskie pismo, które stało się
jednym z najważniejszych elementów sztuki arabsko - muzułmaoskiej.

Koran nie jest traktatem naukowym ani księgą liturgiczną, ani dziełem literackim. Święta Księga islamu nie zawiera

systematycznego wykładu teologicznego, moralnego czy prawnego. Treśd Koranu jest bardzo różnorodna. Znajduje się w nim – oprócz
przykazao religijnych i związanych z nimi nakazów moralnych – podstawy etyki muzułmaoskiej, a także przepisy o dobrym zachowaniu.
Księga zawiera również przepisy prawne, na których opierały się pierwsze zasady nowej organizacji paostwowej, a które – dla przemian,
jakie zaszły w społeczeostwie arabskim po objawieniu się islamu – miały o wiele większe znaczenie aniżeli nakazy religijne. Występujące
w koranicznym tekście zagadnienia można ująd w następujące dziedziny: 1) zasady wiary; 2) obowiązki religijne; 3) zasady moralne; 4)
zasady organizacji życia społeczno-politycznego.

Wyjątkowośd Koranu, jego pochodzenie, autorytet oraz wiara muzułmanów w nieomylnośd koranicznego przesłania sprawiają, że
zajmuje on centralne miejsce w życiu wyznawców islamu.

Dialogi konfucjaoskie

Traktat filozoficzny i podręcznik wiary i wychowania szlachetnego człowieka.
Dialogi Konfucjaoskie (Rozprawy i powiedzenia), tytuł chioski: Lunyu Podstawowe dzieło przekazujące myśl Konfucjusza. Wedle

tradycji skompilowano Dialogi z zapisków jego uczniów.

Pierwotna redakcja pochodzi z początków IV w. p.n.e - w tym czasie było to dzieło niejednolite treściowo i stylistycznie. Konfucjusz

nie pozostawił żadnych spisanych nauk – spisano je później. Głównym tematem rozważao było codzienne życie ludzi i stabilnośd
społeczeostwa. Jego zdaniem podstawowymi cnotami są: humanitaryzm, praworządnośd, poprawnośd, mądrośd i lojalnośd. Cnoty te
realizują się w pięciu powinnościach, czy też fundamentalnych relacjach społecznych: między panującym i urzędnikiem, ojcem i synem,
starszym i młodszym bratem, mężem i żoną oraz między przyjaciółmi. Moralnośd jednostki i podstawowa rola rodziny jest
fundamentem i gwarantem stabilności paostwa. Konfucjusz dużą rolę w kształtowaniu ładu społecznego przypisywał wykształceniu,
które obejmowało także kwestie ducha i serca. Obok nauk Konfucjusza zawierało wypowiedzi jego uczniów, odzwierciedlające poglądy
różnych szkół konfucjanizmu, ukształtowanych po śmierci mistrza.

Przed 211 r. p.n.e. istniały 2 główne odmiany tekstu: krótsza, tzw. wersja z paostwa Lu, licząca 20 rozdziałów i dłuższa wersja

z paostwa Qi, o 22 rozdziałach; w II w. p.n.e. pojawiła się ponadto wersja zwana tekstem w starych znakach.

Ostateczną, znaną obecnie redakcję Dialogów Konfucjaoskich przygotował u schyłku I w. p.n.e. Zhang Yu, biorąc za podstawę

wersję z paostwa Lu, poprawioną i uzupełnioną według dwu pozostałych.

Tekst obejmuje 20 rozdziałów, podzielonych na paragrafy, których liczba waha się od 11 do 47. Poświęcony jest szeroko pojętej

tematyce etycznej - propagujekonfucjaoski ideał człowieka cnotliwego, pełnego szacunku dla tradycji, wypełniającego w sposób
doskonały swoją rolę społeczną. Pomija zagadnienia ontologiczne.

Dialogi koncentrują się na osobie junzi - człowieka szlachetnego, wykształconego męża, którego ideałem jest stworzenie

harmonijnego życia społecznego. Od junzi wyraźnie odróżnia się ludzi prostych - xiaoren, dla których ten pierwszy powinien byd
autorytetem moralnym.

Konfucjanizm zatem wyraźnie akcentował istnienie hierarchii społecznej, jednak koncentrował się na obowiązkach osób, które

zajmują w niej wysoką pozycję, zalecając powściągliwośd w korzystaniu z przywilejów. Szczególna odpowiedzialnośd spada na osoby na
szczytach hierarchii - w tym na cesarza - bowiem to ich postępowanie staje się przykładem dla innych i od nich zależy pomyślnośd kraju.

Rozważania przedstawione w dialogach toczą się wokół najważniejszych cnót, jakie powinien w sobie pielęgnowad junzi. Są to:



De - doskonałośd moralna,



Ren - humanitarnośd,



Xiao - nabożnośd synowska,



Yi - sprawiedliwośd (prawośd),



Zhong - lojalnośd,



Li - obyczaje i etykieta.

Sutry

Dobre rady dla każdego, kto pragnie wyzwolid się od przyzwyczajeo tego świata.
Sutry to zwięzłe teksty, wykłady, kazania. Zawierają nauki buddy, jego wykłądy i rozmowy z uczniami. Dotyczą podstawowych

zasad buddyzmu:



cztery szlachetne prawdy

Prawda o bólu (ból - duhkha); Wszystkie istoty nieuniknienie doświadczą cierpienia.

Życie jest przepełnione bólem i cierpieniem. Rodzimy się, starzejemy, chorujemy i umieramy. Źródłem powstawania bólu jest

zjednoczenie się z tym czego się nie kocha, oddzielenie od tego co się kocha. Ból jest stanem emocjonalnego poruszenia, konfliktu,
niepokoju, braku harmonii.

Prawda o przyczynie cierpienia (przyczyna - samudaja); Przyczyną cierpienia jest pragnienie.

Źródłem cierpienia jest niewiedza, ułuda, przywiązanie do siebie i rzeczy, jak gdyby miały one trwad wiecznie. Z tej niewiedzy wyłania
się:



Pożądanie trsna Pożądanie jest pragnieniem namiętności, istnienia lub nieistnienia, które więzi człowieka w cyklu

niekooczących się reinkarnacji. Każda zaspokojona potrzeba rodzi nową potrzebę. Ponieważ nie możemy zaspokoid wszystkich naszych
potrzeb, wyłania się cierpienie. W ten sposób radośd zamienia się w gorycz.



Przywiązanie do siebie, egoistyczne wyodrębnienie z otoczenia, które powoduje poczucie osamotnienia i zagrożenia. Taka

postawa rodzi konflikty społeczne, wojny, niszczenie środowiska, a w konsekwencji cierpienie ludzi i egocentryczną filozofię przetrwania
kosztem wszystkiego i wszystkich.

Prawda o ustaniu cierpienia (uniecestwienie - nirodha, nirwana - bez pragnieo); Przyczynę pragnienia można unicestwid

Istnieje sposób na ograniczenie cierpienia. Należy usnąd jego przyczyny, czyli wyzbyd się egoistycznych potrzeb poprzez osiągnięcie
stanu Nirwany, zwanego przebudzeniem lub oświeceniem. Stan Nirwany osiągamy poprzez oderwanie się od wszystkiego co nas otacza,
wygaszenie pragnienia, zabicie żądz. Droga do Nirwany jest stopniowa i prowadzi poprzez unicestwienie w sobie miłości, nienawiści,
winy... Nirwana jest stanem Umysłu Buddy, w którym istnieje jednośd pomiędzy jednostką i Wszechświatem. Pełne wygaszenie emocji
następuje w momencie śmierci.

Prawda o ośmiorakiej drodze marga; Aby unicestwid przyczynę cierpienia trzeba podążad drogą Buddy

Wszyscy mamy Naturę Buddy. Uświadomienie sobie tego czyni kres cierpieniu. Do osiągnięcia Nirwany, stanu przebudzenia, służą
techniki medytacyjne, które dobiera się w zależności od psychiki poszukującego. Różnorodne sposoby medytacji są proponowane przez
liczne szkoły buddyjskie. Chcąc osiągnąd stan Nirwany należy iśd Ośmioraką Ścieżką. Droga ta obejmuje życie moralne, koncentrację
umysłu, by pozostad w stanie czuwania oraz mądrośd prajna, która jest owocem nauki, refleksji i kontemplacji. Dokładniejszy opis w
rozdziale o Karmie.



doktryna zależnego powstawania

na skutek istnienia niewiedzy w umyśle człowieka, skazany jest on na wieczne krążenie w kołowrocie narodzin i śmierci, a tylko

uzyskanie właściwej wiedzy może to przebywanie przerwad i spowodowad wyzwolenie od ponownych narodzin.



nirwana.

Większośd zajmowała się problemami buddyjskiej jogi (dhjana) - metodami gimnastyki oddechowej ułatwiającej koncentrację

psychiczną, przestrzeganiem pewnych zasad dietetycznych. A także kontrolowania umysłu i tłumienia pożądao. Teksty te również
dociekały problemów natury Buddy i absolutu.

Najsłynniejsze sutry to:



Sutra Lotosu Dobrego Prawa,



Sutra Diamentowa

Sutra Lotosu to ważny tekst buddyzmu. Opisuje wieczną naturę Buddy i przyznaje się jej zbawienną moc. Sutra Lotosu Dobrego

Prawa mówi o Buddzie czuwającym nad światem w oczekiwaniu na nadejście przyszłego zbawcy - buddy Majtreji; prowadzi tych, którzy
pokładają w nim ufnośd do nirwany; już samo wezwanie jego imienia uwalnia od wszelkich nieszczęśd i bólu; aby wyzwalad istoty od
cierpienia, może przejawid się pod dowolną postacią w którejkolwiek ze sfer sansary.

Sutra Diamentowa uważana za bezpośrednią naukę Buddy Mahawajrodany. Uznana za najstarszy drukowany tekst buddyzmu -

866 n.e. Mówi od diamentowym ostrzu, które odcina ignorancję, głupotę i błędne poglądy, by doprowadzid na drugi brzeg oświecenia.
Odcina złudne pojęcie ja

Mahabharata

Mahabharata - sanskr. mahabharata to wielka (wojna) Bharatów, indyjski poemat epicki. Tekst ułożony w sanskrycie dzieli się na

18 ksiąg i liczy ok. 100 tys. dwuwierszy. Ttradycja mówi, że Wjasa Starożytny mędrzec indyjski) podczas obywania ascezy i medytacji w
górach wszystko wymyślił w myślach, jednak z powodu skomplikowania dzieła, spisania go podjął się Ganeśa (przywódca pośrednich
bóstw).

Ogrom i filozoficzna subtelnośd Mahabharaty to nie tylko zbiór indyjskich wartości, lecz także streszczenie hinduizmu i wedyjskiej

sukcesji

Jądrem eposu jest opowieśd o tragicznej, bratobójczej wojnie pomiędzy 2 rodami królewskimi, Kaurawami i Pandawami,

wywodzącymi się od mitycznego Bharaty. Ramowa konstrukcja umożliwiła włączenie do tekstu mitów kosmogonicznych, spisów
genealogicznych, odrębnych cykli bohaterskich (m.in. opowieśd o Nali i Damajanti), wątków nawiązujących do poezji ascetycznej oraz
filozoficznych rozważao o istocie władzy, prawa i obowiązku (Bhagawadgita).

Osobnym dodatkiem do Mahabharaty jest Hariwamśa - genealogia Hariego. Najszerszą i zarazem najmłodszą z ram narracyjnych

Mahabharaty jest bramioska opowieśd o Ofierze Wężowej. W miejsce wojownika pojawił się w niej nowy typ bohatera kulturowego -
mediator (Astika), wyprowadzający zwaśnione grupy z niszczącego konfliktu. Przemoc została opanowana i usunięta dzięki uznaniu
przez jedną ze stron własnej podrzędności.

Przesłania cywilizacyjne wiążące potrzebę powściągnięcia przemocy (ahinsa) z wymogami ustroju warnowo-kastowego (warna,

kasty hinduskie) stanowią o trwałej atrakcyjności Mahabharaty i odegrały ważną rolę w procesie ujednolicania się typu kultury
indyjskiej; motywy zaczerpnięte z eposu są powszechnie obecne w literaturze, sztukach plastycznych i teatrze Indii.

Badacze z Archaeological Survey of India koło zachodniego brzegu Gudźaratu odnaleźli zatopione miasto, którego wiek szacuje się

na 4000-3500 lat. Zostało połączone z opisaną w Mahabharacie Dwaraką. Profesor S. R. Rao wywnioskował, że to miasto musi byd
tożsame z Dwaraką. Jednak kwestia nie jest jednoznaczna, gdyż w okolicy zachodniego brzegu Gudźaratu odkryte inne ruiny, liczące na
ok. 7500 lat.

Biblia

Księga wiary chrześcijan. Ewangelie to jej centrum - historia Jezusa Chrystusa, który odkupił świat i jest uważany za syna

człowieka i boga.

Biblia, zbiór ksiąg świętych w judaizmie i chrześcijaostwie, spisanych po hebrajsku. Słowo biblia pochodzi od gr. pojęcia he biblos,

zapożyczonego z języka egipskiego; oznaczało w nim łyko papirusu, z którego wytwarzano materiał piśmienny; ostateczna nazwa
pochodzi od formy zdrobniałej tego pojęcia - to biblion książeczka.

Wg tradycji każdą częśd Biblii napisała osoba zawarta w nazwie (np. Pięcioksiąg Mojżeszowy – prorok Mojżesz). Częśd Biblii to

również spisane tradycje i opowieści. Przyjmuje się, że Biblia powstawała przez wieki, tak więc nie można wskazad konkretnego autora.
Chrześcijanie wierzą, że w pisaniu Biblii miały udział moce nadprzyrodzone.

Biblia zawiera Stary Testament i Nowy Testament. .Podział Biblii na rozdziały i wersy został wprowadzony stosunkowo późno, aby

ułatwid powoływanie się na poszczególne teksty. Starożytni Żydzi dzielili Stary Testament na sekcje służące do lektury w liturgii
synagogalnej. Dopiero w IX w. zaczęto dzielid tekst na wersy. Współczesny podział Starego i Nowego Testamentu na rozdziały
wprowadził w 1206, w odniesieniu do wersji łacioskiej S. Langton.

Biblia hebrajska została napisana w języku starohebrajskim, przy czym zawiera też nieliczne teksty w języku aramejskim. Nowy

Testament spisano w języku greckim, używanym w I w. na Bliskim Wschodzie.

Biblia jest zbiorem ksiąg, za których autorstwem kryją się konkretni ludzie, chod w większości wypadków są to osoby anonimowe.

Literatura biblijna rozwijała się stopniowo przez wiele wieków. U podstaw tradycji pisanej znajduje się tradycja ustna, obejmująca m.in.:



pieśni,



sagi,



zwyczaje,



legendy,



prawa,



ryty liturgiczne.

Do najstarszych zabytków zalicza się pieśo Debory (Sdz 5), pochodzącą prawdopodobnie z XII w. p.n.e
Biblia jest dla wierzących zapisem Bożego objawienia, które dokonało się przez historyczne wydarzenia zbawcze i słowo Boże.

Objawienie biblijne opiera się na doświadczeniach historycznych (np. na oswobodzeniu Izraelitów z niewoli egipskiej czy objęciu przez
Izrael w posiadanie ziemi obiecanej).

W miarę rozpowszechniania się chrześcijaostwa powstawały przekłady Biblii na języki narodowe ludów dawnego imperium

rzymskiego. W XV w. Biblia w całości bądź fragmentach była już przetłumaczona prawie na wszystkie języki narodowe Europy.