WYBRANE CHOROBY PRZEŁYKU PSÓW I KOTÓW

Materiały do wykładu

Opracował: dr hab. Krzysztof Kubiak – prof. nadzw., Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów

i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

ZAPALENIE PRZEŁYKU



może mieć przebieg ostry lub przewlekły,



najczęściej występuje w części piersiowej przełyku,



częstość występowania choroby nie jest do końca określona – słabo wyrażone objawy kliniczne i

zmiany w obrazie radiologicznym, rzadkie wykorzystanie endoskopii w praktyce lekarsko-
weterynaryjnej,



etiologia – często nieustalona.

PRZYCZYNY:



niedomykalność dolnego zwieracza przełyku (refluks żołądkowo-przełykowy) - samoistna lub przy

np.: przepuklinie rozworu przełykowego, przełyku olbrzymim, nowotworach przełyku lub żołądka, po
operacjach przepony i przełyku,



ostre i przewlekłe wymioty,



refluks dwunastniczo-żołądkowy (treść zasadowa, żółć),



czynniki fizyko-chemiczne - żrące i drażniące środki chemiczne, np. ług sodowy ( błona śluzowa
przełyku wykazuje większą podatność na uszkodzenia wywołane przez zasady, niż przez kwasy),

uszkodzenia termiczne (np.: gorący pokarm), ciała obce, leki (np.: alprenolol, kwas askorbinowy,
tetracyklina, doksycyklina, niesterydowe leki p/zapalne, chlorek potasu, siarczan żelaza,
bursztynian żelaza),



drobnoustroje chorobotwórcze – rzadko, najczęściej u zwierząt z obniżoną odpornością, ostre

zapalenie przełyku czasem obserwowane u kotów z zapaleniem górnych dróg oddechowych
wywołanych Calicivirus,



dystopia żołądka – polega na pojawieniu się ognisk błony śluzowej żołądka, zdolnych do sekrecji

kwasu solnego, występuje u kotów syjamskich.

OBJAWY KLINICZNE:



objawy kliniczne zapalenia przełyku uzależnione są od stopnia zaawansowania choroby,



łagodne zapalenie przełyku – często przebieg bezobjawowy,



średnie do poważnego zapalenie przełyku:



ulewanie treści pokarmowej (wymioty rzekome),



brak apetytu lub zmienny apetyt,



nadmierne ślinienie,



dysphagia (utrudnione połykanie),



odynophagia (bolesne połykanie),



,,puste przełykanie”,



krew w ślinie (wymiotach rzekomych),



w przypadku zjedzenia substancji żrących – przekrwienie i/lub owrzodzenia jamy ustnej, języka,



apatia,



wzmożone pragnienie,



utrata masy ciała (przebieg przewlekły).

ROZPOZNANIE :



wywiad – np.: wcześniejsze znieczulenie, zjedzenie ciała obcego lub substancji żrących, wymioty,
różne czynniki mogące wpłynąć na napięcie dolnego zwieracza przełyku, podawanie doustne leków,



badanie kliniczne – omacywanie szyi, w przypadku zjedzenia substancji żrących – zapalenie języka,
zapalenie gardła,



przeglądowe badanie radiologiczne – zwykle brak zmian, w przypadku zmian zaawansowanych

można stwierdzić: rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku, przepuklinę rozworu przełykowego i
zwężenie przełyku,



RTG z kontrastem – refluks żołądkowo-przełykowy (często krótkotrwały – może być niewidoczny),

różnego stopnia zaburzenia perystaltyki, różnego stopnia zwężenia, przepuklinę rozworu
przełykowego,



badanie endoskopowe:



w przypadku zmian zaawansowanych widoczne są: przekrwienie, wybroczyny, nadżerki,
owrzodzenia, nierówna powierzchnia błony śluzowej przełyku, czasem widoczny jest
otwarty dolny zwieracz przełyku i zarzucanie treści z żołądka,



w przypadku procesu przewlekłego mogą być widoczne promieniście rozchodzące się

pasma włóknienia,



w przypadku zmian łagodnych błona śluzowa przełyku makroskopowo może być

prawidłowa, w takim przypadku należy wykonać biopsję,



wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego powinny być pobierane techniką
biopsji ssącej, ponieważ błona śluzowa przełyku jest dość twarda i bioptaty pobrane
szczypcami biopsyjnymi często są niemiarodajne.

ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE:

• przełyk olbrzymi,
• zwężenie przełyku,
• uchyłki przełyku,
• zaburzenia spowodowane okołoprzełykowym pierścieniem naczyniowym (przetrwały łuk aorty),
• przepuklina rozworu przełykowego,
• zapalenie żołądka,
• wrzody żołądka.

LECZENIE:



zapalenie przełyku wywołane refluksem żołądkowo-przełykowym:



leki osłaniające błonę śluzową przełyku: sucralfat (0,5 – 1 g/psa, 3 – 4 x dz., 0,25 g/kota, 3 – 4 x

dz., tabletki miażdżyć i podawać w formie papki,



leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego: antagoniści receptora H 2 (np.: cymetydyna 5 – 10
mg/kg m. c., p. o., i. m., lub i. v., 3 – 4 x dz., ranitydyna – psy: 2 mg/kg m. c., p. o., 2 – 3 x dz.,

koty: 2,5 mg/kg m. c. i.v., 2 x dz., lub 3,5 mg/kg m. c., p. o., 2 x dz.), famotydyna - 0,5 – 1 mg/kg m.
c., p. o., 1 – 2 x dz.), inhibitory pompy protonowej (omeprazol – 1 – 2 mg/kg m. c., 1 x dz. – w
przypadku zaawansowanego zapalenia),



leki pobudzające opróżnianie żołądka i zwiększające kurczliwość dolnego zwieracza przełyku -

metoclopramid (0,2 - 0,4 mg/kg m. c. p. o., 3 – 4 x dz.), cizaprid (0,1 - 0,5 mg/kg m. c., p. o., 2 – 3
x dz.),



zapalenie przełyku wywołane zjedzeniem żrących substancji:

- nie wolno wywoływać wymiotów !!!
- kwasy – neutralizacja przez podanie doustne tlenku magnezu (1 : 25 rozcieńczony z wodą) lub

zawiesiny wodorotlenku magnezu,

- ługi – neutralizacja przez podanie doustne słabych kwasów np. ocet (1 : 4 rozcieńczony z wodą)

lub soku z cytryny,



zapalenie przełyku wywołane czynnikami infekcyjnymi:

- bakterie – antybiotyki o szerokim spektrum działania (np.: amoksycylina, klindamycyna),
- grzyby – np.: ketokonazol,


leczenie chirurgiczne:



przyczyny wywołujące zapalenie przełyku nie poddające się leczeniu zachowawczemu – np.:
przełyk olbrzymi, zwężenie przełyku, uchyłki przełyku, przetrwały łuk aorty, przepuklina rozworu
przełykowego,



zapobieganie tworzeniu się blizn: np.: prednizolon w dawce 1,1 mg/kg m.c. 1 x dz. ???

ZALECENIA DIETETYCZNE:



w łagodnych przypadkach – odstawienie pokarmu na 2 dni,



w ciężkich przypadkach - odstawienie pokarmu na 3 – 5 dni,



w bardzo ciężkich przypadkach lub długotrwałym braku apetytu można założyć przezskórny

zgłębnik żołądkowy,



podawać karmę płynną, półpłynną lub miękką karmę stałą,



nie podawać karmy wysokotłuszczowej – zmniejsza napięcia dolnego zwieracza przełyku,



można podawać karmę wysokobiałkową – podnosi napięcie dolnego zwieracza przełyku, ale
również jest stymulatorem wydzielania soku żołądkowego,



nie podawać czekolady - zmniejsza napięcia dolnego zwieracza przełyku.

PRZEŁYK OLBRZYMI

PRZEŁYK OLBRZYMI – poszerzenie średnicy przełyku spowodowane zaburzeniami w jego aktywności
motorycznej (niedowład, porażenia).

Podział przyczynowy:



wrodzony idiopatyczny przełyk olbrzymi – przyczyna jest nieznana



nabyty idiopatyczny przełyk olbrzymi – przyczyna nieznana



nabyty wtórny przełyk olbrzymi – przyczyna może być zidentyfikowana.

Podział kliniczny:



dotyczący całego przełyku,



dotyczacy części przełyku.

PRZEŁYK OLBRZYMI:

• najczęstsza przyczyna wywołująca wymioty rzekome u psów i kotów,
• zachorowalność jest stosunkowo rzadka:

- psy – ok. 1 przypadek na tysiąc konsultacji lekarsko-weterynaryjnych,

- koty – mniej niż 1 przypadek na tysiąc konsultacji lekarsko-weterynaryjnych,

• patogeneza:



zaburzenie aktywności motorycznej przełyku → zaleganie pokarmu w świetle przełyku →
poszerzenie światła przełyku → fermentacja zalegającego pokarmu w przełyku →

uszkodzenie błony śluzowej przełyku (zapalenie, martwica)

WRODZONY IDIOPATYCZNY PRZEŁYK OLBRZYMI:



przyczyna jest nieznana:

- podejrzenie zaburzeń dojrzewania unerwienia przełyku,
- porażenie mięśni ściany przełyku,
- nieprawidłowe funkcjonowanie dolnego zwieracza przełyku,



występuje u zwierząt młodych (objawy pojawiają się tuż po urodzeniu lub krótko po odsadzeniu),



predyspozycje rasowe – psy: sznaucer miniaturowy, dog niemiecki, dalmatyńczyk, owczarek
niemiecki, seter irlandzki, labrador, shar-pei, koty: syjamskie,

- owczarki szkockie coli - spowodowany zapaleniem skórno-mięśniowym,


częstość występowania – ok. 15 – 20% (inne badania ok. 30%).

NABYTY IDIOPATYCZNY PRZEŁYK OLBRZYMI:



przyczyna jest nieznana,



występuje u zwierząt dorosłych,



brak predyspozycji co do rasy i płci zwierząt.

NABYTY WTÓRNY PRZEŁYK OLBRZYMI:



Przyczyny:



choroby nerwów i mięśni – np.: nużliwość mieśni (uogólniona i miejscowa), toczeń
rumieniowaty uogólniony, zapalenie lub zwyrodnienie wielomięśniowe, zapalenie
wielonerwowe, zapalenie korzonków nerwowych, neuropatia aksonalna, tężec, botulizm,

dysautonomia, obustronne uszkodzenie nn. błędnych,



zatrucia – np.: tal, ołów, blokery cholinoesterazy,



choroby przełyku – np.: zapalenie przełyku, ciała obce w przełyku, zwężenie przełyku, refluks

żołądkowo przełykowy, przepuklina rozworu przełykowego,



inne choroby – np.: niedoczynność kory nadnerczy, niedoczynność tarczycy, karłowatość
przysadkowa, urazy centralnego układu nerwowego, nowotwory, nosówka, ciężkie

wyniszczenie, zapalenie śródpiersia, glikogenozy, przetoki oskrzelowo-przełykowe, naczynia
krwionośne uciskające na przełyk, rozszerzenie żołądka i jego skręt, zwężenie odźwiernika,
zaawansowana grzybica skóry.



Zwiększone ryzyko występowania: owczarek niemiecki, golden retriever, seter irlandzki.



Brak predyspozycji co do płci.

OBJAWY KLINICZNE:



ulewanie treści pokarmowej (wymioty rzekome),



obfite ślinienie,



utrudnione połykanie,



bolesne połykanie,



„puste połykanie”,



fetor ex ore,



spadek masy ciała,



objawy ze strony układu oddechowego, jako następstwo zachłystowego zapalenia płuc
(wilgotny kaszel, duszność, przyspieszenie oddechów, rzężenia wilgotne),



objawy kliniczne charakterystyczne dla choroby towarzyszącej wywołującej przełyk

olbrzymi.

ROZPOZNANIE:



wywiad,



badanie kliniczne – czasem widoczne poszerzenie w części szyjnej przełyku,



badania laboratoryjne krwi – często zmiany charakterystyczne dla choroby wywołującej

przełyk olbrzymi,



RTG przeglądowe – czasem widoczne jest zaleganie gazu i/lub treści pokarmowej w
przełyku, zmiany charakterystyczne dla zachłystowego zapalenia płuc,



RTG z kontrastem (ezofagogram) – zaleganie środka cieniującego w przełyku (zaburzenia
motoryki, stopień poszerzenia przełyku),



badanie endoskopowe (ezpfagoskopia) – ocenę wielkości światła przełyku przeprowadzać

ostrożnie, często widoczna zalegająca w przełyku treść pokarmowa, bardzo dobre w
ocenie zmian błony śluzowej (zaczerwienienie, obrzęk, nadżerki, owrzodzenia, martwica).

ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE:



wszystkie przyczyny zatkania przełyku – np.: ciała obce, nowotwory przełyku,



ciężkie zapalenia przełyku,



zachyłki przełyku,



zwężenie przełyku,



okołogardłowe problemy w połykaniu.

LECZENIE:



w przypadku wrodzonego idiopatycznego przełyku olbrzymiego i nabytego idiopatycznego
przełyku olbrzymiego – leczenie objawowe,



w przypadku nabytego wtórnego przełyku olbrzymiego – leczenie przyczynowe
uzależnione od choroby podstawowej,



karmienie z naczyń ma pewnej wysokości – ułatwia przechodzenie pokarmu,



podawać pokarm częściej, ale w małych porcjach,



karma płynna, półpłynna lub stała – zależy jaka konsystencja jest lepiej tolerowana,



zalecana dieta – wysokoenergetyczna,



zwierzęta wyniszczone – żywienie przymusowe przez sondę dożołądkową,



w przypadku zachłystowego zapalenia płuc – antybiotyki o szerokim spektrum działania,



leki prokinetyczne (metoklopramid, cizaprid) – kontrowersyjne, słabo działają na motorykę
przełyku, pobudzają napięcie dolnego zwieracza przełyku,



leczenie chirurgiczne – rzadko kończy się wyleczeniem.

ROKOWANIE:



wrodzony idiopatyczny przełyk olbrzymi – ostrożne, wyzdrowienie 20 – 46%,



nabyty idiopatyczny przełyk olbrzymi – złe, w większości przypadków śmierć lub
eutanazja,



nabyty wtórny przełyk olbrzymi – ostrożne do dobrego, uzależnione od przyczyny i czasu
trwania choroby, wyzdrowienie ok. 50%.

ZWĘŻENIE PRZEŁYKU



w zależności od miejsca powstania klasyfikowane są jako: wewnętrzne – śródścienne oraz zewnętrzne –
przyścienne, (częściej zwężenia śródścienne),



wrodzone lub nabyte,



nabyte – występuje częściej, są skutkiem zmian w błonie śluzowej przełyku, sięgające do błony

podśluzowej lub warstwy mięśniowej przełyku,



zapalenie błony śluzowej, przerwanie ciągłości nabłonka – nie stymuluje tworzenia tkanki włóknistej,



zmiany sięgające poprzez blaszkę właściwą do blaszki mięśniowej zwykle powodują powstanie tkanki

bliznowatej,



gojenie głębokich uszkodzeń śluzówki, podśluzówki i warstwy mięśniowej przełyku przebiega poprzez
zwłóknienie śródścienne i daje w efekcie zwężenie przełyku.

PRZYCZYNY:



zapalenie przełyku - refluks żołądkowo – przełykowy (podczas znieczulenia ogólnego –
objawy 1-3 tyg. po znieczuleniu), ciała obce, uraz,



zabiegi chirurgiczne przełyku,



choroby przewodu pokarmowego z wymiotami,



nowotwory przełyku,



opisywane po doustnym podawaniu tetracykliny – zarzucanie treści z żołądka do przełyku,



pozaścienne przyczyny – nieprawidłowości pierścienia naczyniowego, ropnie,

powiększenie węzłów chłonnych piersiowych, nowotwory.

OBJAWY :



ulewanie (wymioty rzekome),



dysphagia,



brak łaknienia, niedożywienie,



nadmierne ślinienie,



u niektórych zwierząt może dojść do zachłystowego zapalenia płuc.

ROZPOZNANIE :



wywiad



badanie kliniczne



badanie RTG z kontrastem,



badanie endoskopowe.

ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE:



ciało obce w przełyku,



zapalenie spowodowane refluksem żołądkowo-przełykowym,



nowotwór przełyku,



uchyłki przełyku,



nieprawidłowe pierścienie naczyniowe.

LECZENIE :



usunięcie potencjalnie pierwotnej przyczyny,



poszerzenie miejsca zwężenia metodą balonikowania lub z użyciem zgłębnika, (unikać

chirurgicznego usuwania zwężenia, ponieważ dosyć często prowadzi to do jatrogennego
zwężenia w miejscu cięcia),



niektórzy zalecają podawanie glikokortykosteroidów – np. prednison - 0,25 – 0,5 mg/kg m.

c. p. o., 2 x dz., prednizolon – 1,1 mg kg m c. (jako leki przeciwzwłóknieniowe, aby
zapobiec tworzeniu ściągającej blizny),



antybiotyki,



w przypadku refluksu: np. antagoniści receptora H 2 (cymetydyna), leki prokinetyczne
(metoclopramid, cizaprid)



dieta półpłynna.