ROZDZIAŁ 25 – POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM PIERWSZEJ INSTANCJI

ROZPOCZĘCIE ROZPRAWY

a) Posiedzenie przygotowawcze – prezes sądu może wnieść sprawę na posiedzenie, jeśli uzna, iż może

się to przyczynić do usprawnienia postępowania oraz należytego przygotowania rozprawy głównej.
Prezes sądu przed rozpoczęciem rozprawy wydaje również zarządzenia dotyczące:
- wyznaczenia rozprawy głównej
- doprowadzenia oskarżonego na rozprawę
- dopuszczenia dowodów

b) Wyznaczenie składu – sędziów powołanych do orzekania w sprawie wybiera się w kolejności według

wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów.

UWAGI OGÓLNE O ROZPRAWIE

a) Rozprawa odbywa się jawnie (wyłączając naradę i głosowanie)
b) Obecne mogą być (oprócz osób biorących udział w rozprawie) osoby pełnoletnie oraz nieuzbrojone

(chyba, że Przewodniczący składu orzekającego zezwoli na obecność małoletniego lub osoby noszącej
broń)

c) Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na utrwalenia obrazu i dźwięku z

przebiegu rozprawy, jeśli nie będzie to utrudniać przebiegu rozprawy, a ważny interesu uczestników
postepowania nie będzie się temu sprzeciwiał

d) Rozprawa niejawna - sąd może wyłączyć jawność rozprawy, jeśli jawnie mogłaby: wywołać zakłócenia

spokoju publicznego, obrażać dobre obyczaje, ujawniać okoliczności stanowiące tajemnicę
państwową, naruszać ważny interes prywatny oraz gdy jeden z oskarżonych jest nieletni

e) Ogłoszenie wyroku – odbywa się jawnie. W wypadku wyrokowania poza rozprawą wyrok udostępnia

się publicznie na okres 7 dni w sekretariacie sądu.

f) Zasada ustności rozprawy – przewodniczący kieruje rozprawą oraz umożliwia wypowiedzenie się

stronom co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu . Jeżeli jedna strona zabiera głos to
przysługuje on także drugiej stronie. Obrońcy oskarżonego i oskarżonemu przysługuje głos ostatni

g) Niedopuszczalne metody przesłuchania : wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą

przymusu lub groźby, stosowanie hipnozy lub środków chem. i tech. wpływających na psychikę

h) Udział oskarżonego – obecność oskarżonego na rozprawie głównej jest obowiązkowa (jeżeli ustawa

nie stanowi inaczej) . Nie jest obowiązkowe stawiennictwo oskarżonego podczas ogłoszenia wyroku

i) Prowadzenie rozprawy pod nieobecność oskarżonego :

 jeżeli oskarżony pomimo upomnienia zakłóca porządek rozprawy przewodniczący może go

wydalić na pewien czas z sali rozpraw. Zezwalając na powrót przewodniczący informuje go o
przebiegu rozprawy w czasie jego nieobecności i umożliwia mu złożenie pełnych wyjaśnień.
Traci jednak prawo do zadawania pytań świadkom przesłuch. w czasie jego nieobecności

 jeżeli oskarżony opuścił salę po złożeniu wyjaśnień – bez zgody przewodniczącego- wyroku

wydanego w tej sprawie nie uważa się za zaoczny. Sąd zarządza zatrzymanie i przymusowe
doprowadzenie oskarżonego przed Sąd.

 Jeżeli oskarżony po złożeniu wyjaśnień, zawiadomiony o terminie rozprawy odroczonej lub

przerwanej nie stawił się bez usprawiedliwienia sąd może prowadzić rozprawę w dalszym
ciągu (chyba, że nieobecność wynikała z przeszkód żywiołowych)

 Jeżeli na rozprawę odroczoną lub przerwaną nie stawił się współoskarżony

(usprawiedliwiając swoją nieobecność) sąd może prowadzić rozprawę w zakresie
niedotyczącym bezpośrednio nieobecnego oskarżonego jeżeli nie ograniczy to jego prawa do
obrony

 Jeżeli oskarżony sam wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie sąd może

prowadzić postępowanie pomimo jego nieobecności, nawet jeśli nie złożył wyjaśnień

 Jeżeli oskarżony oświadcza, że nie weźmie udziału w rozprawie lub uniemożliwia

doprowadzenie go przed sąd, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, chyba, że
uzna obecność oskarżonego za niezbędną

j) Sędzia wyznaczony i sąd wezwany – jeśli oskarżony nie złożył wyjaśnień przed sądem, sąd może zlecić

przesłuchanie go sędziemu wyznaczonemu (ze swego składu) lub sądowi wezwanemu (wg. Okręgu)
jeśli nie stawił się z powodu przeszkód trudnych do usunięcia lub wyjaśnienia były niewystarczające

k) Przerwa i odroczenie – jeżeli rozprawę przerwano lub odroczono, wyznaczając nowy jej termin sąd

powiadamia o tym oskarżonego, a jeżeli oskarżony się stawi, przewodniczący informuje go o przebiegu
rozprawy w czasie jego nieobecności i umożliwia mu złożenie wyjaśnień co do przeprowadzonych w
czasie jego nieobecności dowodów

l) Wywołanie sprawy – polega na publicznym ogłoszeniu na Sali oraz przed salą sądową, że sąd

przystępuje do rozpoznania danej sprawy. Przewodniczący sprawdza, czy wszyscy się stawili a
następnie zarządza opuszczenie Sali rozpraw przez świadków

ETAPY PRZEWODU SĄDOWEGO

1. Odczytanie aktu oskarżenia – dokonuje tego organ, który wniósł skargę publiczną lub jego

przedstawiciel. Jeżeli wniesiono odpowiedź na akt oskarżenia przewodniczący powinien
poinformować o jej treści

2. Wyjaśnienia oskarżonego – pouczenie oskarżonego o możliwości odmowy złożenia wyjaśnień;

kolejność przesłuchiwania oskarżonego : oskarżyciel publiczny, interwenient, pełnomocnik
interwenienta, biegły, podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej, pełnomocnik tego
podmiotu, obrońca, oskarżony i na końcu członkowie składu orzekającego.

3. Skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego – do chwili zakończenia pierwszego

przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej - oskarżony, któremu zarzucono
przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowe może złożyć wniosek o wydanie wyroku
skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego.
PRZESŁANKI:

 Brak sprzeciwu prokuratora bądź finansowego organu postępowania przygotowawczego
 Okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości
 Oskarżony przyzna się do winy
 Cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprowadzenia postępowania

dowodowego

DODATKOWE PRZESŁANKI:

 Jeśli w związku z przestępstwem nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej

sąd uzależnia uwzględnienie wniosku od uiszczenia wymaganej należności

4. Skrócona rozprawa – jej istotą jest ograniczenie postępowania dowodowego

PRZESŁANKI:

 Zgoda stron obecnych na rozprawie
 Niebudzące wątpliwości zeznania oskarżonego, który przyznał się do winy

UWAGA! Przesłanki muszą wystąpić łącznie (kumulatywnie)

5. Dalsze postępowanie dowodowe – przesłuchanie świadków, biegłych; sprowadzenie dowodów

rzeczowych na rozprawę i udostępnienie stronom; świadkowie składają zeznania bezpośrednio
przed sądem, ustnie

6. Zwrot sprawy oskarżycielowi publicznemu – w przypadku ujawnienia w toku rozprawy istotnych

braków postepowania przygotowawczego. Sąd może przerwać lub odroczyć rozprawę i
wyznaczyć oskarżycielowi posiłkowemu termin do przedstawienia dowodów. Oskarżyciel
publiczny podejmuje działania osobiście, a prokurator może zlecić Policji dokonanie czynności
dowodowych. W przypadku niedotrzymania terminu sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego (in
dubio pro reo)

7. Rozszerzenie oskarżenia - oskarżyciel może w toku rozprawy zarzucić oskarżonemu inny oprócz

objętego aktem oskarżenia czyn sąd może rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie,
jeśli:

 Oskarżony wyrazi na to zgodę
 Nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego

8. Zmiana kwalifikacji prawnej zarzutu aktu oskarżenia - sytuacja, gdy zachowana jest tożsamość

czynu, ale zmienia się jego ocena prawna. Taka sytuacja jest dopuszczalna, gdy po
zakwalifikowaniu czynu z innego przepisu prawnego pozostawać on będzie w granicach
oskarżenia. Sąd każdorazowo informuje o tym obecne strony.

9. Przerwa i odroczenie rozprawy - przerwę zarządza przewodniczący dla sprowadzenia dowodu,

dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny (nie może trwać dłużej niż 35 dni). Po przerwie
rozprawa toczy się w dalszym ciągu. Odroczenie – powyżej 35 dni. Rozprawę odroczoną prowadzi
się od początku. (w wyj sytuacjach w dalszym ciągu – jeśli skład sędziowski się nie zmienił)

10. Zamknięcie przewodu sądowego – przewodniczący składu orzekającego po przeprowadzeniu

dopuszczalnych w sprawie dowodów zamyka przewód sądowy. Ponowne wznowienie wymaga
postanowienia sądu

11. Głosy stron – ustosunkowanie się do wyników przewodu; w kolejności: oskarżyciel publiczny,

interwenient, podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej i oskarżony

12. Wyrokowanie :

 Narada i głosowanie – są tajne, a orzeczenia zapadają większością głosów
 Pisemne sporządzenie wyroku – podpisany przez wszystkich członków skł. sędziowskiego
 Ogłoszenie (promulgacja) :



Publiczne ogłoszenie wyroku



Podanie do wiadomości zgłoszenia zdania odrębnego



Przytoczenie ustnych motywów wyroku



Pouczenie uczestników o prawie, terminie i sposobie wniesienia zaskarżenia

13. Natychmiastowa wykonalność orzeczenia – dotyczy sytuacji, gdy ukarany przebywa czasowo na

terytorium RP lub nie ma stałego pobytu na ter. RP. Sąd wymierza karę grzywny oraz karę
zastępczą pozbawienia wolności oraz zarządza zatrzymanie paszportu do uiszczenia kary grzywny

ROZDZIAŁ 26 – POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE

Środki odwoławcze – to procesowe instytucje, za pomocą których uprawnione podmioty mogą żądać
instancyjnej kontroli nieprawomocnych rozstrzygnięć organu pierwszej instancji w celu ich zmiany lub
uchylenia:

1. APELACJA

a) Przedmiot zaskarżenia – wyrok sądu pierwszej instancji rozstrzygającej kwestię

odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub wykrocz. skarbowe (całość lub
część)

b) Granice zaskarżenia – wyznaczają obszar orzeczenia, którego dot. śr. ddwoławczy
c) Zakres zaskarżenia – pełny – kiedy środek odwoławczy dotyczy całego orzeczenia oraz

niepełny – kiedy środek odwoławczy ograniczony jest podmiotowo

d) Gravamen – domniemanie, że zaskarżone orzeczenie jest niekorzystne dla skarżącego
e) Granice środka odwoławczego - granice rozpoznania sprawy przez organ II instancji

Rozszerzenie następuje w przypadku:

 Stwierdzenia bezwzględnych przyczyn odwoławczych
 Orzekania na korzyść oskarżonego
 Uchylenia lub zmiany orzeczenia na korzyść współoskarżonych

Zwężenie rozpoznania środka odwoławczego polega na tym, że sąd ogranicza to
rozpoznanie do konkretnych uchybień, jeśli wystarcza to do wydania orzeczenia

f) Termin - 14 dni – biegnie od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem
g) Dewolutywność apelacji – przeniesienie rozpoznania sprawy do instancji wyższej nad

organem, który wydał zaskarżoną decyzję.

h) Suspensywność – wstrzymanie wykonalności zaskarżonego orzeczenia do czasu

rozpoznania środka odwoławczego
Skarga apelacyjna ma charakter bezwzględnie dewolutywny i suspensywny

i) Strony uprawnione do wniesienia apelacji:

 Strony uprawnione do wniesienia apelacji w trybie zwyczajnym postępowania:

prokurator, finansowy organ postępowania przygotowawczego (jeśli działał
obok prokuratora), oskarżony, podmiot odpowiedzialny posiłkowo, interwenient

 Strony uprawnione do wniesienia apelacji w trybie uproszczonym:

Prokurator, finansowy organ postępowania przyg. który wniósł akt oskarżenia,
Straż Graniczna i Policja( w sprawach, w których wniosła akt oskarżenia),
oskarżony, podmiot odpowiedzialny posiłkowo, interwenient

j) Zakaz reformationis in peius – zakaz orzekania na niekorzyść oskarżonego

 Bezpośredni – sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, tylko

wtedy, kiedy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy (adresowany do
organu drugiej instancji)

 Pośredni – zezwala sądowi pierwszej instancji (w razie ponownego

rozpatrywania) na wydanie orzeczenia surowszego niż uchylone, gdy orzeczenie
to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego

k) Zakaz ne peius - brak możliwości skazania lub zaostrzenia kary wymierzonej

oskarżonemu przez sąd pierwszej instancji

l) Zarzuty odwoławcze - twierdzenia strony o uchybieniach popełnionych przez sąd I

instancji (charakter subiektywny)

m) Podstawy odwoławcze - uchybienia, które powodują określone następstwa procesowe

w stosunku do zaskarżonego orzeczenia (charakter obiektywny)

 Względne - uchybienia, które wywołują skutki procesowe, gdy były one treścią

zarzutu strony w środku odwoławczym :



Error iuis - obraza przepisów prawa materialnego



Error in procedendo - uchybienie procesowe (wadliwe orzeczenie)



Error facti – błąd w faktach będących podstawą orzeczenia



Error in puniendo – niewspółmierność kary (zbyt surowa lub zbyt niska)

 Bezwzględne - uchybienie wywołujące następstwa procesowe bez względu na

to, czy było treścią zarzutu strony. Obowiązkiem organu odwoławczego jest ich
uwzględnienie. (Wymienione w art. 439§1 k.p.k)

RODZAJE ORZECZEŃ SĄDU ODWOŁAWCZEGO :



Wyrok utrzymujący w mocy jest orzeczony, gdy: (przesłanki)

 Zarzuty podniesione w apelacji nie miały miejsca
 Nie miały wpływu na treść orzeczenia
 Nie miały miejsca uchybienia bezwzględne
 Wyrok nie jest dotknięty rażącą niesprawiedliwością



Wyrok zmieniający (reformatoryjny) – gdy sąd odwoławczy zastępuje częściowo lub całkowicie wyrok
sądu I instancji : uniewinnia, zaostrza lub łagodzi karę



Wyrok uchylający - w przypadku przesłanek przeciwnych do sytuacji utrzymania wyroku w mocy

UWAGA! W ROZPRAWIE ODWOŁAWCZEJ BIORĄ UDZIAŁ TE SAME STRONY, KTÓRE UPRAWNIONE SĄ DO
WNIESIENIA APELACJI (patrz wyżej!)

PRZEWÓD SĄDOWY W SĄDZIE ODWOŁAWCZYM:



ustne sprawozdanie – sędzia sprawozdawca przedstawia przebieg i wyniki dotychczasowego
postępowania – treść zaskarżonego wyroku oraz zarzuty i wnioski apelacyjne



strony składają wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski (ustnie lub na piśmie)



Przewodniczący udziela głosu stronom (w pierwszej kolejności skarżącemu)



O utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku sąd odwoławczy orzeka wyrokiem



Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni

ZAŻALENIE

 Przedmiot zażalenia :



postanowienia sądu zamykającego drogę do wykonania wyroku



postanowienia co do środka zabezpieczającego



rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów



postanowienia oraz zarządzenia prokuratora



czynność lub zaniechanie czynności przez właściwy organ postępowania

 podmiot uprawniony do wniesienia zażalenia :



oskarżyciel posiłkowy



oskarżony



podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej



interwenient

 termin – 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia lub od daty doręczenia (zgodnie z ustawą)
 właściwość organów odwoławczych (ORGANY NADRZĘDNE)



urząd celny -> właściwa miejscowa izba celna



urząd skarbowy -> właściwa miejscowa izba skarbowa ->Gen. Inspektorat Kontr Skar



któryś z wymienionych organów nadrzędnych -> minister właściwy ds. finansów publ



żandarmeria wojskowa ->prokurator wojskowy



niefinansowy organ państwowy(np.Policji) -> prokurator

ROZDZIAŁ 27 – NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA

KASACJA –

w drodze kasacji strony zaskarżyć mogą prawomocny wyrok sądu odwoławczego kończący

postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe. Prokurator Generalny i RPO mogą wnieść kasację od
każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe jak i
wykroczenie skarbowe

1. Podział :

a) zwyczajna - termin do jej wniesienia wynosi 30 dni i biegnie od daty doręczenia orzeczenia wraz z

uzasadnieniem

b) kasacja nadzwyczajna – dotyczy Prokuratora Gen i RPO – mogą wnieść kasację w każdym terminie;

ograniczenie – nie mogą wnieść kasacji na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 miesięcy od daty
uprawomocnienia się orzeczenia

2. DEWOLUTYWNOŚĆ KASACJI - organem właściwym do jej rozpoznania jest SN
3. SUSPENSYWNOŚĆ KASACJI – wniesienie kasacji nie wstrzymuje wykonalności zaskarżonego

orzeczenia

4. Podmioty uprawnione do wniesienia kasacji w sprawach o przestępstwa skarbowe:



Oskarżyciel publiczny



Oskarżony



Podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej



Interwenient

5. Podmioty uprawnione do wniesienia kasacji w sprawach o wykroczenia skarbowe:



Prokurator Generalny



Rzecznik Praw Obywatelskich



Naczelny Prokurator Wojskowy – w orzecznictwie sądów wojskowych

6. Gravamen - warunkiem uwzględnienia kasacji jest konieczność wykazania przez stronę interesu

prawnego w zaskarżeniu prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie
w sprawie o przestępstwo skarbowe

7. Przymus adwokacki – kasacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę

prawnego ( w przypadku gdy nie pochodzi od prokuratora, finansowego organu
przygotowawczego, Prokuratora Generalnego lub RPO)

8. Podstawy kasacji – może być wniesione z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k lub

innego rażącego naruszenia prawa, jeśli mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia:



Kasacja na korzyść : gdy skazano oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez
warunkowego zawieszenia jej wykonania



Kasacja na niekorzyść : gdy oskarżony został uniewinniony jest niepoczytalny, umorzono
postępowanie

9. Przebieg postępowania :



strona wnosi kasację do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego



do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej (zwracanej w wypadku
uwzględnienia kasacji)



przyjmując kasację – prezes sądu odwoławczego daje jej odpis stronom po złożeniu przez
prokuratora pisemnej odpowiedzi



sąd odwoławczy przesyła akta do SN

Prezes sądu odwoławczego odrzuca kasację, gdy :



zaistniały braki formalne



wniesiono kasację po terminu lub przez nieuprawnioną osobę



kasację oparto na innych powodach niż wskazane w art. 523 k.p.k.



odmowa przyjęcia kasacji ma charakter zarządzenia

10. skład sądu :



Sąd Najwyższy orzeka jednoosobowo



Jeśli prezes SN tak zarządzi – w skład sądu wchodzi 3 sędziów



W przypadku kasacji orzeczeń SN – 7 sędziów

SN rozpoznaje kasację na posiedzeniu bez udziału stron, w wypadku gdy kasacja jest wniesiona na korzyść

oskarżonego a SN traktuje ją jako zasadną. Kasację wniesioną przez PG i RPO SN rozpatruje wyłącznie na

rozprawach

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

1. Przedmiot wznowienia – postępowanie karnoskarbowe zakończone prawomocnym orzeczeniem
2. Podmioty uprawnione – na wniosek strony lub z urzędu ( w przypadku śmierci strony – osoba

najblizsza)

3. Przymus adwokacji – sporządzenie i podpisanie wniosku o wznowienie przez adwokata lub radcę
4. Podstawy wznowienia:



W związku z postępowanie dopuszczono się przestępstwa



Po wydaniu orzeczenia pojawiły się nowe fakty lub dowody na to, że :

 Skazany nie popełnił czynu lub czyn nie był przestępstwem
 Skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą lub nie uwzględniono

nadzwyczajnego złagodzenia kary

 Sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując

popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu



Jeżeli stracił moc lub uległ zmianie przepis będący podstawą skazania