D. Dziubek

Charakterystyka dolegliwości ze strony układu krążenia.

■

Ból w klatce piersiowej

- jest objawem niespecyficznym. Może powstawać w następstwie

schorzeń ścian klatki piersiowej oraz narządów w niej położonych: płuca, opłucna, serce.
- ból jednostronny może być wywołany: nerwobólem międzyżebrowym, złamaniem żeber, półpaścem
- zapalenie płatowe płuc - ból po odpowiedniej stronie klp nasilający się przy oddychaniu; ból jest
wywołany jednoczesnym zajęciem opłucnej (płuca nie bolą!).

• Przy różnicowaniu bólu w klp bierzemy pod uwagę:
1) typ bólu, np. rozlany, tępy, kłujący, miażdżący, rozdzierający
2) lokalizację
3) związek z wysiłkiem fizycznym
4) czas trwania - ból wieńcowy trwa minuty (do godziny), a ból zawałowy jest stały
5) promieniowanie
6) reakcję na nitroglicerynę
7) zależność od fazy oddechu

A. Bóle związane z chorobami serca

Zawał mięśnia sercowego

Dusznica bolesna (CCS)

- za mostkiem
- promieniuje do gardła, lewego ramienia
- trwa więcej niż 30 min
- znaczne nasilenie bólu
- ból miażdżący klp
- nie ustaje po podani nitrogliceryny
- nie ustaje po zaprzestaniu wysiłku
fizycznego
- Występują: poty, duszność, osłabienie,
nudności, wymioty, poczucie strachu przed
ś

miercią

- czynnik łagodzący - opiaty

- za mostkiem
- promieniuje do gardła, lewego ramienia
- trwa 2-10 min
- ból rozlany, dławiący
- ustaje po podani nitrogliceryny
- ustaje po zaprzestaniu wysiłku
- nie zależy od fazy oddechu ani od pozycji ciała
- wywołany wysiłkiem i stresem

• klasa I - zwykła aktywność fizyczna nie wywołuje
dławicy
• klasa II - niewielkie ograniczenie wydolności
wysiłkowej
• klasa III - ból przy każdym ruchu

B. Zapalenie osierdzia - ból osierdziowy

- zlokalizowany w okolicy przedsercowej, rzadziej za mostkiem
- ostry i przeszywający
- trwa bardzo długo
- promieniuje do szyi i lewego ramienia
- nie zależy od wysiłku
- występuje gorączka

C. Rozwarstwienie aorty

- zlokalizowany w zależności od poziomu aorty
- przeszywający, rozdzierający o maksymalnym nasileniu od początku
- pojawia się nagle nocą
- trwa wiele godzin
- nigdy nie promieniuje do łopatek

D. Dziubek

D. Zatorowość płucna

- nagły, występuje w stanie spoczynku
- nasila się przy kaszlu i wdechu (zależy od fazy oddychania)
- uczucie ciężaru w klp
- duszność
- dobrze zlokalizowany - jednostronny
- może przechodzić w ból opłucnowy (podrażnienie opłucnej ściennej)
- ulgę przynosi ułożenie ciała na boku od strony bolącej


■

Stenokardia -

(ból stenokardialny) określenie używane przez lekarzy, będące synonimem

dolegliwości spowodowanych chorobą niedokrwienną serca; mogą one przebiegać w postaci bólu,
dławienia, pieczenia, ucisku lub ciężaru za mostkiem, promieniujących do szyi, lewego barku i
ramienia, pojawiających się w czasie wysiłku fizycznego, emocji, po dużych posiłkach lub przy
marszu pod zimny wiatr

Ból wieńcowy

- zlokalizowany za mostkiem
- trwa kilka minut (do godziny) - okresowy czas trwania
- pojawia się w stresie lub podczas wysiłku fizycznego
- ustępuje po podaniu NTG lub zaprzestaniu wysiłku

■

Kołatanie serca

- subiektywne, nieprzyjemne uczucie, które może oznaczać przyspieszenie bądź

nierówną pracę serca. Kołatanie najczęściej jest objawem chorobowym, ale może, pod wpływem
pewnych czynników wystąpić także u osób zdrowych (np. w stresie).
- Czynniki wywołujące kołatanie -wysiłek fizyczny, emocje, stres, czy niektóre leki, takie jak:
glikozydy naparstnicy, beta-mimetyki, azotany czy adrenalina.
- Uczucie kołatania serca może być wywołane przez narkotyki (w tym przez amfetaminę czy kokainę),
ale także takie substancje jak kofeina, nikotyna. U osób uzależnionych od alkoholu mogą pojawić się
w momencie jego odstawienia.

a) kołatanie napadowe - to takie, które zaczyna się nagle i szybko i w taki sam sposób ustępuje. Tego
typu uczucie kołatania najczęściej oznacza migotania bądź trzepotanie przedsionków.

b) kołatanie nienapadowe - cechuje się stopniowym przyspieszaniem i ustępowaniem. Najczęściej jest
wywołane tachykardią zatokową, czyli po prostu przyspieszoną czynnością serca. Kołatanie nie
zawsze ograniczone jest do klatki piersiowej, niektórzy chorzy odczuwają je np. w szyi, co również
jest cenną informacją dla lekarza.

■

Omdlenie

(syncope)- to krótkotrwała utrata świadomości, której podłożem jest zaburzenie

czynności serca lub naczyń prowadzące do chwilowego niedokrwienia mózgu.

a) omdlenie pochodzenia sercowego - spowodowane wyrzutem niewystarczającej ilości krwi przez
serce, może wystąpić w związku z:
- zaburzeniem rytmu (napadowy częstoskurcz, napadowe migotanie przedsionków), zespół Adama i
Stokesa
- przejściowe migotanie komór
- zwężenie aorty
- zator tętnicy płucnej
- tamponada serca
- zawał

D. Dziubek

b) omdlenia spowodowane zaburzeniami naczynioruchowymi
- wstrząs oligowolemiczny - spadek ciśnienia żylnego spowodowany rozszerzeniem naczyń
- na skutek działania laków: histaminy, acetylocholiny, betablokerów
c) pobudzenie nerwu X:

• ucisk zatoki t. szyjnej
• ucisk gałek ocznych
• ból, emocje
• zawał serca

d) omdlenia pochodzenia mózgowego - miejscowe niedokrwienie mózgu, hiperwentylacja i
zasadowica wtórna

e) zapaść ortostatyczna (collapsus orthostaticus) - zaliczana do nerwic naczynioruchowych.
Spowodowana

brakiem

lub

osłabieniem

aktywności

mechanizmów

neurohormonalnych,

odpowiedzialnych za utrzymywanie homeostazy krążenia krwi przy zmianie pozycji ciała z leżącej na
stojącą . Następuje spadek ciśnienia tętniczego krwi oraz wtórne niedokrwienie mózgu spowodowane
nagłym przemieszczeniem krwi do kończyn dolnych i trzewi.
Leczenie - ułożenie chorego na wznak i uniesienie kończyn dolnych do góry

f) zespół zatoki szyjnej (nadwrażliwość) - ucisk może wywołać głęboki spadek ciśnienia krwi i
wybitne zwolnienie akcji serca

■

Przyczyny i objawy niewydolności prawokomorowej i lewokomorowej.

PRZYCZYNY

NIEWYDOLNOŚCI

Lewokomorowej ostrej

Lewokomorowej przewlekłej

- nadciśnienie tętnicze
- ciężkie uszkodzenie mięśnia lewej
komory
- wady serca
- nowotwory serca
- zwężenie ujścia aorty

- schorzenia m. sercowego
- nadciśnienie tętnicze
- wady serca

Prawokomorowej ostrej

Prawokomorowej przewlekłej

- zator t. płucnej lub jej odgałęzień
- zwężenie ujścia pnia płucnego
- odma
- stan astmatyczny
- tamponada
- szybko narastający wysięk opłucnowy
- duża przepuklina rozworu przełyku
- ostre przebicie przegrody
międzykomorowej

- nadciśnienie w t. płucnej
- wady serca nabyte i wrodzone
- schorzenia m. sercowego

PRZEWLEKŁE PRZECIĄŻENIE SERCA LEWEGO MOŻE BYĆ

PRZYCZYNĄ WTÓRNEJ NIEWYDOLNOŚCI PRAWOKOMOROWEJ

D. Dziubek

OBJAWY

NIEWYDOLNOŚCI

Lewokomorowej ostrej

Lewokomorowej przewlekłej

-

objawy są uwarunkowane nagłym

gromadzeniem sie dużej ilości krwi w
naczyniach płuc
- duszność spoczynkowa + niepokój
- tachyponoe
- sinica
- chory przybiera pozycję ortopnoe
- obrzęk płuc, przesięk, kaszej, krwioplucie
- spadek ciśnienia
- asthma cardiale

-

patomechanizm jak w ostrej, lecz przebiega wolniej

i przebieg kliniczny jest mniej burzliwy
- duszność wysiłkowa lub spoczynkowa
- kaszel i rdzawa plwocina
- żylne nadciśnienie płucne
-

Prawokomorowej ostrej

Prawokomorowej przewlekłej

- spowodowana nagłym wzrostem ciśnienia w t.
płucnej. Wtórnie zmniejszony dopływ krwi do
LK, powoduje zmniejszenie objętości
wyrzutowej i ostre niedotlenienie mózgu i serca.
- zator jezdziec może spowodować śmierć na
miejscu

- duszność
- obrzęki kończyn dolnych
- powiększenie wątroby
- sercowa marskość wątroby
- oliguria
- hydrothorax, ascites, hydropericardium
- zakrzepy żylne kończyn dolnych

■ Dychawica sercowa (asthma cardiale)

- jedna z form ostrej niewydolności lewokomorowej.

- Bezpośrednią przyczyną astmy sercowej jest zastój w krążeniu płucnym i w żyłach płucnych, który

wynika z biernego przekrwienia płuc oraz oskrzeli w przebiegu przewlekłej, lewokomorowej

niewydolności serca.

- W pozycji leżącej napływ krwi żylnej z obwodu do płuc się zwiększa, w związku z czym pojemność

ż

yciowa płuc się zmniejsza o 25–30%. Ponadto w pozycji leżącej zmniejsza się podatność płuc, w

związku z czym wzrasta potrzeba pracy wykonywanej przez mięśnie oddechowe.

- Dychawica (astma) sercowa – to zaburzenie występujące w formie napadów duszności, które

pojawiają się w pozycji leżącej (np. w nocy, w czasie snu), po wysiłkach fizycznych, stresach

psychoemocjonalnych oraz błędach dietetycznych. Uczucie duszności zazwyczaj ustępuje po zmianie

pozycji z poziomej na pionową po ponad 30 minutach. Duszność w dychawicy sercowej ma charakter

wdechowo-wydechowy.

Wyróżnia się 4 rodzaje zaburzeń występujących w formie dychawicy sercowej:

•

dychawica (astma) sercowa w połączeniu ze skurczem biernie przekrwionych oskrzeli

•

dychawica (astma) sercowa atopowa lub też zmiany skurczowe oskrzeli u osób z zapaleniem

bakteryjnym oskrzeli

D. Dziubek

•

dychawica (astma) sercowa pochodzenia nerwicowego w połączeniu z pobudzeniem

psychoemocjonalnym

•

astma metaboliczna – może wynikać z kwasicy (w cukrzycy, mocznicy, niektórych zatruciach).

■ Obrzęk płuc -

występuje w następstwie przesiękania płynu osoczowego do miąższu płucnego na

skutek wzrostu c. hydrostatycznego w kapilarach płuc. Oprócz niewydolności lewokomorowej i

przekrwienia biernego płuc, przyczyną obrzęku może być również spadek stężenia białek osocza

(spadek c. onkotycznego) oraz uszkodzenie śródbłonka. W ostrej niewydolności lewokomorowej

przeciek do pęcherzyków płucnych jest tak wielki, że typowa dla obrzęku płucnego pienista, różowa

wydzielina może wyciekać przez nos, gardło i jamę ustną. W obrzęku płuc może dojść do ostrej

rozstrzeni prawej komory i względnej niedomykalności zastawki trójdzielnej. Żyły szyjne są wtedy

znacznie rozdęte i widać na nich tętno żylne. W plwocinie występują komórki wad serca (makrofagi

obładowane hemosyderyną)

■ Klasyfikacja stopnia niewydolności krążenia (NYHA)

1) stopień I - brak wszelkich objawów niewydolności krążenia w spoczynku i przy zwykłym wysiłku
2) stopień II - mały wysiłek fizyczny nie wywołuje dolegliwości. Po większych wysiłkach pojawia się
duszność, zmęczenie, ból dusznicowy
3) stopień III - dolegliwości pojawiają się przy każdym, nawet niewielkim wysiłku. Występuje duże
ograniczenie aktywności fizycznej. W spoczynku brak objawów niewydolności
4) stopień IV - objawy niewydolności w spoczynki i w każdym, nawet najmniejszym ruchu.