54

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2014

Gastroenterologia

Streszczenie

Etiologia wrzodów żołądka u psów i ko-
tów jest wieloczynnikowa. Ich przyczyna-
mi mogą być czynniki fi zyczne, czynniki
chemiczne, czynniki infekcyjne, choroby
metaboliczne, nowotwory, stres, wstrząs.
Najczęstszym objawem klinicznym wrzo-
dów żołądka są wymioty. W postępo-
waniu diagnostycznym rozpoznawanie
wrzodów żołądka powinno opierać się na
gastroskopii i ocenie histopatologicznej
pobranych wycinków błony śluzowej. Le-
czenie wrzodów żołądka polega na sto-
sowaniu terapii farmakologicznej lub le-
czeniu chirurgicznym oraz odpowiednim
postępowaniu dietetycznym.

Słowa kluczowe

pies, kot, wrzód, żołądek, gastroskopia

Abstract

Complex etiology of gastric ulcers in
dogs and cats includes physical, chemi-
cal and infectious factors, metabolic di-
seases, neoplasia, stress and shock. The
most common symptom of gastric ulce-
ration is vomiting. Diagnosis should be
established basing on gastroscopy and
histopathologic assessment of gastric
mucous membrane samples. The thera-
py of gastric ulcers involves pharmaco-
logical and surgical treatment as well as
a proper diet.

Keywords

dog, cat, ulcer, stomach, gastroscopy

Gastric ulcers in dogs and cats – etiopathogenesis,
diagnosis and treatment

szybka regeneracja nabłonka, wydzie-
lanie dwuwęglanów, produkcja prosta-
glandyn, peptydy żołądkowo-jelitowe
i trzustkowe (np.: sekretyna, glukagon, so-
matostatyna), produkcja nabłonkowego
czynnika wzrostowego oraz odpowiedni
przepływ krwi w błonie śluzowej żołąd-
ka (7, 8, 12, 16).

Dotychczas nie stwierdzono u psów

i kotów predyspozycji do występowania
wrzodów żołądka związanych z rasą, wie-
kiem i płcią zwierząt (23).

Etiopatogeneza wrzodów

żołądka u psów i kotów

Etiologia wrzodów żołądka u psów i ko-
tów jest wieloczynnikowa, a ich przyczy-
ny można podzielić na dwie kategorie:
nienowotworowe, które są przyczyną
tzw. wrzodów trawiennych, i nowotworo-
we, które są przyczyną wrzodów o pod-
łożu nowotworowym (tab. 1, s. 56). Nale-
ży podkreślić, że w żołądku psów i kotów
najczęściej występują wrzody trawienne
(7, 12, 16).

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne (NSAID)

Na niekorzystne działanie niesteroido-
wych leków przeciwzapalnych na prze-
wód pokarmowy narażone są głównie
psy i koty, u których leki te stosowane
są w terapii przewlekłego bólu i stanów
zapalnych – szczególnie układu mię-
śniowo-szkieletowego, oraz zwierzęta,
których właściciele na własną rękę, bez
konsultacji z lekarzem weterynarii, po-
dają leki z tej grupy. Mechanizm działa-
nia niesteroidowych leków przeciwzapal-
nych polega na hamowaniu aktywności
cyklooksynegazy – enzymu biorącego

Wrzody żołądka, mimo że zostały odkry-
te wiele wieków temu (objawy kliniczne
choroby wrzodowej po raz pierwszy opi-
sał Hipokrates, a wygląd wrzodu żołądka
– Marcellu Donata z Mantuy w XVI w.),
nadal są ważnym i aktualnym problemem
w gastroenterologii ludzi i zwierząt (11).
W medycynie weterynaryjnej wrzody
żołądka stwierdzano najczęściej u koni,
psów i kotów, rzadziej u świń (dotyczą
głównie hodowli wielkostadnej) i najrza-
dziej rozpoznawano wrzody trawieńca
u bydła (najczęściej u cieląt karmionych
preparatami mlekozastępczymi, nato-
miast u zwierząt dorosłych – ze względu
na częsty przebieg bezobjawowy – stwier-
dzane są przypadkowo podczas sekcji
lub badania poubojowego) (1, 8, 12, 22).
Pojęciem wrzodu żołądka (ulcus ventricu-
li) określa się ubytek ściany żołądka prze-
kraczający warstwę mięśniową błony ślu-
zowej i sięgający do błony podśluzowej
lub głębiej (3, 12, 16).

Do powstawania wrzodów żołądka

dochodzi wówczas, gdy bariera ochron-
na błony śluzowej żołądka (tzw. czynni-
ki cytoprotekcyjne) zostanie przełamana
przez czynniki, które uszkadzają błonę
śluzową żołądka (tzw. czynniki agresyw-
ne). Do tzw. czynników agresywnych za-
liczamy np.: kwas solny, pepsynę, trypsy-
nę, substancje pobudzające wydzielanie
kwasu solnego (np.: gastryna, histamina),
wolne rodniki tlenowe, leki (np. niestero-
idowe leki przeciwzapalne), czynnik ak-
tywujący płytki oraz kwasy żółciowe do-
stające się do żołądka podczas refl uksu
dwunastniczo-żołądkowego. Natomiast
do czynników chroniących błonę śluzo-
wą żołądka należą: warstwa śluzu, ści-
słe połączenia komórek nabłonkowych,

Wrzody żołądka u psów i kotów

– etiopatogeneza, rozpoznawanie i leczenie

dr n. wet. Marcin Jankowski, dr n. wet. Jolanta Spużak, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka,
lek. wet. Maciej Grzegory, lek. wet. Jadwiga Bąkowska, lek. wet. Pola Borusewicz

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

PATRON DZIAŁU

m

WIĘCEJ ZDJĘĆ

56

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2014

Gastroenterologia

udział w przemianach kwasu arachido-
nowego. Dotychczas odkryto 3 izoformy
cyklooksygenzy – COX-1 (jej końcowe
produkty uczestniczą w procesach fi zjo-
logicznych), COX-2 (jej końcowe produk-
ty uczestniczą w procesach patologicz-
nych) i COX-3 (jej udział w procesach
zapalnych nie jest jeszcze do końca zna-
ny). NSAIDs I generacji (np.: kwas acety-
losalicylowy, ketoprofen, diklofenak, ibu-
profen) hamują COX-1 i COX-2. Poprzez
hamowanie COX-1 dochodzi do upo-
śledzenia syntezy czynników gastropro-
tekcyjnych takich jak: prostaglandyny
i prostacykliny, których funkcja polega
na: hamowaniu działania leukotrienów,
które stymulują sekrecję kwasu solne-
go i pepsynogenu, zabezpieczaniu mi-
krokrążenia błony śluzowej żołądka,
wzmożeniu syntezy i sekrecji śluzu po-
wierzchniowego, nasileniu wydzielania
dwuwęglanów oraz przyspieszaniu rege-
neracji nabłonka przewodu pokarmowe-
go. Bezpieczniejsze wydają się NSAIDs
II generacji (np. meloksykam, karprofen),
które hamują wybiórczo COX-2. Jednak
zahamowanie COX-2 powoduje akty-
wację szlaku lipooksygenazy, którego
końcowymi produktami są leukotrieny
uszkadzające błonę śluzową przewo-
du pokarmowego. Niesteroidowe leki
przeciwzapalne mogą również działać
toksycznie miejscowo na powierzch-
nię błony śluzowej żołądka. Bezpośred-
nie działanie NSAIDs na błonę śluzo-
wą przejawia się upośledzeniem funkcji
mitochondriów, co prowadzi do niedo-
boru ATP, a przez to czyni komórki na-
błonka podatnymi na stres oksydacyjny
(7, 19, 23, 25, 27).

Glikokortykosteroidy

Stosowanie glikokortykosteroidów
znacznie rzadziej powoduje powikła-
nia ze strony przewodu pokarmowego
w postaci owrzodzeń żołądka. W me-
dycynie weterynaryjnej na niekorzyst-
ne działanie glikokortykosteroidów
narażone są zwierzęta z chorobami
układu mięśniowo-szkieletowego oraz
z zaburzeniami, których leczenie wy-
maga immunosupresji (np. choroby au-
toimmunologiczne). Istnieje kilka me-
chanizmów niekorzystnego działania
glikokortykosteroidów na błonę śluzo-
wą żołądka. Obejmują one: zwiększe-
nie wydzielania gastryny, hiperplazję
komórek okładzinowych (zwiększenie

PATRON DZIAŁU

sekrecji kwasu solnego), zmniejszenie
syntezy śluzu żołądkowego oraz hamu-
jący wpływ na metabolizm kwasu ara-
chidonowego i syntezę prostaglandyn.
Gastropatyczne działanie glikokorty-
kosteroidów ujawnia się najczęściej
w przypadku łącznego ich stosowania
z niesteroidowymi lekami przeciwza-
palnymi, gdyż wówczas upośledzają
działanie układu regeneracyjnego bło-
ny śluzowej żołądka poprzez hamowa-
nie proliferacji nabłonka i angiogenezy
oraz hamowanie syntezy prostaglandy-
ny (3, 9, 15, 28).

Ciała obce

Najczęstszą przyczyną wrzodów żołądka
wywołanych przez czynniki mechanicz-
ne są ciała obce, które przez dłuższy czas
przebywają w żołądku, lub te o ostrych
końcach. Ich niekorzystne działanie po-
lega na fi zycznym drażnieniu i/lub prze-
rwaniu ciągłości błony śluzowej żołąd-
ka, przez co jest ona bardziej narażona
na niekorzystne działanie soku żołądko-
wego. Drugim ich niekorzystnym działa-
niem jest pobudzanie wydzielania gastry-
ny na skutek ciągłego drażnienia błony
śluzowej żołądka, a przez to wzrost wy-
dzielania kwasu solnego przez komórki
okładzinowe. Podobny mechanizm dzia-
łania wrzodotwórczego dotyczy zabu-
rzeń powodujących opóźnione opróżnia-
nie żołądka (np. przerostowe zwężenie
odźwiernika) (16).

Refl uks

dwunastniczo-żołądkowy

Gdy refluks dwunastniczo-żołądko-
wy występuje sporadycznie, uznawany
jest za zjawisko fi zjologiczne. Dopiero
w przypadku zwiększenia częstości za-
rzucania treści z dwunastnicy powodu-
je zmiany patologiczne w błonie śluzo-
wej żołądka poprzez uszkodzenie jego
bariery ochronnej. Najczęstszymi przy-
czynami refl uksu dwunastniczo-żołąd-
kowego są: zabiegi operacyjne na żo-
łądku (np. pylorotomia, pyloroplastyka,
gastroduodenostomia) i drogach żółcio-
wych oraz zaburzenia motoryki żołąd-
ka i dwunastnicy (np. niedomykalność
zwieracza odźwiernika, brak koordyna-
cji odźwiernikowo-dwunastniczej, skur-
cze antyperystaltyczne dwunastnicy).
Czynnikiem działającym gastropatycz-
nie podczas refl uksu dwunastniczo-żo-
łądkowego jest treść dwunastnicza za-
wierająca żółć oraz enzymy trzustkowe
i jelitowe. Mechanizm niekorzystnego
działania treści dwunastniczej na błonę
śluzową żołądka polega na: upośledze-
niu produkcji śluzu, uszkodzeniu błon
komórkowych nabłonka żołądkowego
poprzez rozpuszczanie fosfolipidów
i cholesterolu, z których są zbudowane
(głównie kwasy żółciowe), a także zmia-
nie w przepuszczalności jonów (wzrost
dyfuzji Na

+

do światła żołądka i wzrost

dyfuzji zwrotnej H

+

do błony śluzowej)

(4, 20, 26).

Czynniki fi zyczne

• ciaáa obce,

• zwĊĪenie lub niedroĪnoĞü odĨwiernika,

• zaburzenia motoryki Īoáądka – opóĨnione opróĪnianie

Īoáądka,

• wysoka temperatura,

• promieniowanie jonizujące

Czynniki chemiczne

• leki, np.: niesterydowe leki przeciwzapalne,

glikokortykosteroidy, tetracykliny,

• Ğrodki ochrony roĞlin,

• silne kwasy i zasady,

• nawozy sztuczne,

• metale ciĊĪkie,

• Īrące Ğrodki czyszczące i dezynfekcyjne,

• treĞü dwunastnicy zarzucana do Īoáądka podczas reÀ uksu

dwunastniczo-Īoáądkowego

Czynniki infekcyjne

• Helicobacter sp.(?)

Choroby metaboliczne

• niewydolnoĞü wątroby,

• niewydolnoĞü nerek,

• choroby trzustki,

• niedoczynnoĞü kory nadnerczy

Nowotwory żołądka

• gáównie nowotwory záoĞliwe, np. gruczolakorak, cháoniak

Inne

• stres,

• wstrząs,

• zespóá wewnątrznaczyniowego wykrzepiania (DIC)

Tab. 1. Przyczyny wrzodów żołądka u psów i kotów (12, 16)

57

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2014

Gastroenterologia

Choroby metaboliczne

Najczęstszymi mechanizmami nieko-
rzystnego działania na błonę śluzową
żołądka przy niewydolności nerek i wą-
troby są: hipersekrecja kwasu solnego
związana z zaburzeniami sprzężenia
zwrotnego pomiędzy HCl a gastryną
i histaminą, wywołanymi przez zmniej-
szenie usuwania tych hormonów z krwi
krążącej, uszkodzenie naczyń krwiono-
śnych błony śluzowej żołądka prowa-
dzące do niedokrwienia i uszkodzenia
komórek nabłonkowych z powodu nie-
dotlenienia oraz toksyczne działanie
amoniaku wytwarzanego przez bakterie
z rozkładu mocznika (niewydolność ne-
rek) (5, 16, 17, 23).

Nowotwory żołądka

Nowotwory żołądka występują rzadko,
gdyż stanowią mniej niż 1% wszystkich
nowotworów występujących u psów.
Wśród nich natomiast aż 60-70% stano-
wią nowotwory złośliwe, a najczęstszym
jest gruczolakorak. Nowotwory mogą po-
wodować zaburzenia w krążeniu krwi
w naczyniach błony śluzowej żołądka,
a przez to jej niedotlenienie oraz upo-
śledzenie pasażu treści pokarmowej,
co w konsekwencji bardzo często powo-
duje powstanie wrzodów (2, 13, 21, 24).

Stres

Podczas stresu dochodzi do aktywacji czę-
ści współczulnej układu nerwowego auto-
nomicznego, czemu towarzyszy wyrzut
katecholamin, które powodują zwężenie
naczyń krwionośnych, które mogą powo-
dować zaburzenia w krążeniu krwi w na-
czyniach krwionośnych ściany żołądka
(narażenie na niedokrwienie błony śluzo-
wej). Dodatkowo stres powoduje zaburze-
nia w sekrecji śluzu i prostaglandyn (16).

Zakażenie

Helicobacter sp.

W medycynie człowieka zakażenie drob-
noustrojami Helicobacter pylori uważane
jest za główną przyczynę przewlekłego ak-
tywnego zapalenia błony śluzowej żołąd-
ka, wrzodów trawiennych w żołądku oraz
nowotworów żołądka takich jak gruczo-
lakorak i chłoniak. W żołądku psów i ko-
tów mogą występować następujące ga-
tunki Helicobacter: H. heilmannii, H. felis,
H. salomonis, H. bizzozeronii, H. pylori,
H. rappini, H. bilis i H. cynogastricus. Naj-
częstszymi gatunkami stwierdzanymi
spośród nich są: H. heilmannii i H. felis.

Niekorzystne działanie Helicobacter sp.
poznano na podstawie H. pylori. Do pa-
togennych mechanizmów H. pylori na-
leżą: wytwarzanie ureazy, wytwarzanie
adhezyn, produkcja proteaz i fosfolipaz,
produkcja cytotoksyn Vac A i Cag A oraz
aktywacja cytokin pozapalnych. Znacze-
nie zakażenia Helicobacter sp. w rozwoju
zmian patologicznych w żołądku u psów
jest nadal kontrowersyjne. Wprawdzie
stwierdzono, że naturalne, jak i doświad-
czalne zakażenie Helicobacter sp. może
powodować łagodne zapalenie żołądka
z naciekiem limfocytów i komórek pla-
zmatycznych, ale nadal nie wiadomo, dla-
czego u jednych zwierząt się ono rozwija,
a u innych nie (6, 10, 14).

Objawy kliniczne

wrzodów żołądka

W zależności od stopnia zaawansowania
choroba wrzodowa żołądka może mieć
przebieg ostry lub przewlekły. W począt-
kowym okresie powstawania wrzodów
żołądka zwierzęta mogą nie wykazywać
żadnych objawów klinicznych. Najczęst-
szym objawem klinicznym występują-
cym przy wrzodach żołądkach są wymio-
ty, które mogą pojawiać się na czczo lub
w różnym czasie od zjedzenia posiłku
oraz mogą mieć różny charakter: fusowa-
te (zawierają strawioną krew), zawierające
świeżą krew, zawierające skrzepy krwi, za-

wierające treść pokarmową, zawierające
żółć. Innymi objawami klinicznymi mo-
gącymi wystąpić przy wrzodach żołądka
u psów i kotów są: zmniejszony apetyt
lub brak apetytu, spadek kondycji, utrata
masy ciała, wzmożone pragnienie, smo-
listy kał oraz bolesność jamy brzusznej.
W przypadku ostrych uporczywych wy-
miotów można stwierdzić objawy odwod-
nienia, tj.: przedłużony czas wypełniania
naczyń włosowatych, suchość błon ślu-
zowych, zapadnięcie gałek ocznych i ob-
niżenie elastyczności skóry. Natomiast
w przypadku wrzodów krwawiących
można rozpoznać objawy niedokrwisto-
ści: bladość błon śluzowych, tachypnoe,
tachykardię oraz różnego stopnia dusz-
ność (3, 12, 16, 19, 23).

Rozpoznawanie

wrzodów żołądka

u psów i kotów

Wywiad
W wywiadzie można uzyskać pewne in-
formacje, które mogą wskazywać na moż-
liwość występowania wrzodów żołądka.
Należą do nich: terapia niesterydowy-
mi lekami przeciwzapalnymi, podawa-
nie przez właścicieli zwierząt „na własną
rękę” niesterydowych leków przeciwza-
palnych stosowanych u ludzi (np. ibu-
profenu), długotrwałe leczenie glikokor-
tykosteroidami, możliwość zjedzenia

Ryc. 1. Obraz endoskopowy trzonu żołądka psa z widocznym owrzodzeniem kształtu wrzecionowatego spowodowanym
ciałem obcym; Ryc. 2. W okolicy przedodźwiernikowej żołądka psa widoczne liczne wydłużone owrzodzenia błony śluzowej;
Ryc. 3. Obraz endoskopowy trzonu żołądka kota z owrzodzeniami o podłożu nowotworowym; Ryc. 4. Trzon żołądka psa.
Widoczne duże owrzodzenie spowodowane przez niesteroidowy lek przeciwzapalny i skrzepy krwi

1

3

2

4

58

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2014

Gastroenterologia

jakichś substancji żrących, drażniących
lub ciała obcego, występowanie innych
chorób, które mogą wtórnie wywoływać
wrzody, np. choroby wątroby, niewydol-
ność nerek (16).

Badanie kliniczne i laboratoryjne
Badanie kliniczne – rozpoznawanie
wrzodów żołądka na podstawie bada-
nia klinicznego jest bardzo trudne, gdyż
objawy kliniczne są mało charaktery-
styczne i mogą wskazywać na wiele in-
nych chorób (12).

Badania laboratoryjne krwi – w bada-

niach laboratoryjnych krwi nie ma takich
parametrów, których zmiany jednoznacz-
nie wskazywałyby na obecność wrzodów
żołądka. W badaniu hematologicznym
niekiedy można stwierdzić leukocytozę
z neutrocytozą, która może świadczyć
o ciężkim zapaleniu błony śluzowej żo-
łądka związanym z obecnością wrzodów
lub o rozwinięciu się powikłań takich
jak np. zapalenie otrzewnej wywołane
perforacją żołądka. Ponadto w przypad-
ku częstych i obfi tych wymiotów można
stwierdzić cechy odwodnienia zwierzę-
cia (np. podwyższona liczba hematokry-
towa, podwyższona liczba erytrocytów,
podwyższone stężenie hemoglobiny).
Natomiast w przypadku wrzodów krwa-
wiących można rozpoznać hematolo-
giczne objawy anemii (obniżona liczba
erytrocytów i liczba hematokrytowa, ob-
niżone stężenie hemoglobiny oraz ob-
niżone wskaźniki czerwonokrwinkowe:
MCH, MCV, MCHC). Wyniki parame-
trów biochemicznych krwi bardzo rzadko
odbiegają od normy fi zjologicznej. Cza-
sem można stwierdzić zasadowicę meta-
boliczną, hipokaliemię i hipochloremię,
jako wynik wymiotów lub hipoproteine-
mię (obniżenie stężenia białka całkowi-
tego i albumin) związaną z utratą białek
występującą przy krwawieniach z wrzo-
dów. Niekiedy wyniki badania bioche-
micznego krwi mogą wskazywać na cho-
robę podstawową wywołującą wrzody
żołądka (12, 16, 19, 23).

Techniki obrazowe
Badanie radiologiczne (przeglądowe
i kontrastowe) oraz badanie ultrasono-
grafi czne są dobrymi metodami diagno-
stycznymi umożliwiającymi rozpoznanie
potencjalnych przyczyn wrzodów żołąd-
ka (np.: ciało obce, zwężenie odźwierni-
ka, zaburzenia motoryki żołądka) i ewen-

tualnych ich powikłań (np.: perforacja,
zapalenie otrzewnej). Natomiast skutecz-
ność tych technik obrazowych w rozpo-
znawaniu wrzodów żołądka jest znacznie
ograniczona. Najlepszą techniką obrazo-
wą umożliwiającą rozpoznawanie wrzo-
dów jest badanie endoskopowe żołądka,
czyli gastroskopia. Ta metoda diagno-
styczna pozwala na określenie wielkości
i umiejscowienia wrzodów w żołądku
oraz na precyzyjne pobranie materiału
(wycinki błony śluzowej) do badania hi-
stopatologicznego.

Wrzody mogą rozwijać się w każdej

części żołądka, przy czym najczęściej
spotykane są w części odźwiernikowej
żołądka lub na wcięciu kątowym. Mogą
być pojedyncze i wówczas zazwyczaj
są duże lub mnogie. Gdy występują licz-
nie, to zazwyczaj są niewielkich rozmia-
rów. Kształt wrzodów żołądka może być
różny: okrągły, owalny, wydłużony, wrze-
cionowaty. Wrzody duże charakteryzują
się dość specyfi cznym wyglądem, gdyż
w większości przypadków posiadają
dobrze zaznaczony wał brzeżny (który
w przypadku wrzodów o podłożu nowo-
tworowym może być poszarpany) i głębo-
ką niszę wrzodową, która niekiedy wypeł-
niona jest skrzepami krwi (ryc. 1, 2, 3, 4,
s. 57). Należy podkreślić, że w przypad-
ku rozpoznania wrzodów żołądka za-
wsze należy pobrać wycinki błony ślu-
zowej do badania histopatologicznego,

gdyż jest to jedyny sposób na odróżnie-
nie wrzodów trawiennych od wrzodów
nowotworowych. Niewykonanie biopsji
w takim przypadku uważane jest za błąd
w sztuce lekarskiej (3, 12, 16, 19, 23).

Diagnostyka różnicowa
wrzodów żołądka
W diagnostyce różnicowej wrzodów żo-
łądka należy przede wszystkim wziąć
pod uwagę choroby, które mogą wywo-
ływać wymioty, np.: ostre i przewlekłe
zapalenie żołądka, nowotwór żołądka,
przerostowe zwężenie odźwiernika, nie-
drożność odźwiernika, refl uks żołądko-
wo-przełykowy, zapalenie przełyku, re-
fl uks dwunastniczo-żołądkowy, zapalenie
trzustki, niewydolność wątroby, niewy-
dolność nerek, chorobę zapalną jelit.

Leczenie wrzodów żołądka

u psów i kotów

Leczenie wrzodów żołądka w dużym
stopniu uzależnione jest od czynnika
etiologicznego wywołującego owrzodze-
nia. Polega ono na stosowaniu terapii far-
makologicznej lub leczeniu chirurgicz-
nym oraz na odpowiednim postępowaniu
dietetycznym (12, 16).

Leczenie chirurgiczne
Leczenie chirurgiczne wrzodów żołąd-
ka stosuje się najczęściej w przypadku
perforujących wrzodów żołądka, silnie

Grupa leków

Substancja

czynna

Dawka

Inhibitory

receptora H

2

Cymetydyna

psy: 5,0-10,0 mg/kg m.c. p.o., i.m., i.v. 3-4 x dziennie;

koty: 5,0-10,0 mg/kg m.c. p.o., lub 10,0 mg/kg

m.c. i.v. (powoli w czasie dłuższym niż 30 min)

Ranitydyna

psy: 0,5-2,0 mg/kg m.c. p.o., i.m., i.v. 2-3 x dziennie

(ma również działanie prokinetyczne);

koty: 1,0-2,0 mg/kg m.c. p.o., s.c., i.v. 2-3 x dziennie

(ma również działanie prokinetyczne)

Famotydyna

psy: 0,5-1,0 mg/kg m.c. p.o., s.c., i.m., i.v. 1-2 x dziennie

koty: 0,5 mg/kg m.c. p.o., s.c., i.m., i.v. 1-2 x dziennie

Nizatydyna

psy, koty: 2,5-5,0 mg/kg m.c. p.o. 1 x dziennie

(ma również działanie prokinetyczne)

Inhibitory pompy

protonowej

Omeprazol

psy, koty: 0,5-1,0 mg/kg m.c. p.o., i.v. 1 x dziennie

Pantoprazol

psy: 0,5-1,0 mg/kg m.c. p.o., i.v. 1 x dziennie

Analogi

prostaglandyny E

Mizoprostol

psy: 2-5 μg/kg m.c. p.o. 2-3 x dziennie

Leki

cytoprotekcyjne

Sucralfat

psy: 0,5-1 g/zwierzę p.o. 3 x dziennie

koty: 0,25-0,5 g/zwierzę p.o. 3 x dziennie

Leki prokinetyczne

Metoklopramid

psy, koty: 0,2-0,4 mg/kg m.c. p.o. 3 x dziennie

Cizaprid

psy: 0,1-0,5 mg/kg m.c. p.o. 2-3 x dziennie

koty: 0,1 mg/kg m.c. p.o. 2-3 x dziennie

lub 2,5-5,0 mg/zwierzę p.o. 3 x dziennie

Erytromycyna

psy, koty; 0,5-1,0 mg/kg m.c. p.o. 3 x dziennie

Tab. 2. Leki stosowane w leczeniu wrzodów żołądka u psów i kotów (18)

PATRON DZIAŁU

59

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2014

Gastroenterologia

krwawiących wrzodów żołądka, dużych
wrzodów, w przypadku których terapia
farmakologiczna jest nieskuteczna oraz
czasem w przypadku wrzodów o podło-
żu nowotworowym (12, 16).

Leczenie farmakologiczne
W terapii farmakologicznej wrzodów
żołądka stosuje się następujące grupy
leków: leki hamujące wydzielanie soku
żołądkowego – blokery receptorów hi-
staminowych H

2

(cymetydyna, ranity-

dyna, famotydyna, nizatydyna) oraz in-
hibitory pompy protonowej (omeprazol,
pantoprazol); analogi prostaglandyny
E (mizoprostol) i leki cytoprotekcyjne
(sukralfat). W przypadku gdy przyczyną
wrzodów żołądka są opóźnione opróż-
nianie żołądka lub refl uks dwunastniczo-
żołądkowy, w terapii należy dodatkowo
uwzględnić podawanie leków prokine-
tycznych (metoklopramid, cizaprid, ery-
tromycyna) (tab. 2). W terapii wrzodów
żołądka u psów i kotów można również
zastosować tzw. leczenie eradykacyj-
ne (gdy podejrzewamy, że przyczyną
owrzodzenia żołądka są drobnoustro-
je z rodzaju Helicobacter). W terapii era-
dykacyjnej stosuje się: klarytromycynę
(7,5 mg/kg m.c. 2 x dziennie), amok-
sycylinę (20,0 mg/kg m.c. 2 x dzien-
nie), metronidazol (10,0-15,0 mg/kg
m.c. 2 x dziennie), azytromycynę (5,0-
10,0 mg/kg m.c. 1 x dziennie) w kombi-
nacji z lekami hamującymi wydzielanie
soku żołądkowego (12, 15, 16, 18).

Postępowanie dietetyczne
W leczeniu wrzodów żołądka duże zna-
czenie ma również odpowiednie postę-
powanie dietetyczne. Dieta powinna być
najlepiej wilgotna, podawana częściej, ale
w mniejszych porcjach (zapobieganie
nadmiernemu przeładowaniu żołądka),
oraz nie powinna zawierać składników
pobudzających wydzielanie soku żołąd-
kowego. Obecnie w leczeniu dietetycz-
nym wrzodów żołądka u psów i kotów
najczęściej stosuje się komercyjne diety
typu gastro-intestinal (12).

Rokowanie

W przypadku wrzodów trawiennych ro-
kowanie jest dobre, natomiast w przy-
padku wrzodów o podłożu nowotwo-
rowym rokowanie jest ostrożne lub złe,
gdyż ich przyczyną najczęściej są nowo-
twory złośliwe.

W podsumowaniu należy stwierdzić,

że ze względu na wieloczynnikową etio-
logię wrzodów żołądka u psów i kotów
nierzadko rozpoznanie ich przyczyny
jest trudne, a czasem wręcz niemożli-
we. Jednak w przypadku podejrzenia
wrzodów żołądka postępowanie dia-
gnostyczne powinno zawsze obejmo-
wać gastroskopię z pobraniem wycinków
błony śluzowej do oceny histopatolo-
gicznej, gdyż umożliwia to zastosowanie
odpowiedniego leczenia oraz pozwala
na określenie rokowania.

‰

Piśmiennictwo
1. Andrews F.M., Buchanan B.R., Elliot S.B.,

Clariday N.A., Edwards L.H.: Gastric ulcers
in horses. „J. Anim. Sci.”, 2005, 83, 18-21.

2. Babo von V., Eberle N., Mischke R.: Ca-

nine non-hematopoietic gastric neoplasia.
Epidemiologic and diagnostic characteristics
in 38 dogs with post-surgical outcome of fi ve
cases. „Tierärztl. Prax.”, 2012, 40, 243-249.

3. Dowdle S.M., Joubert K.E., Lambrechts N.E.:

The prevalence of subclinical gastroduodenal
ulceration in Dachshunds with intervertebral
disc prolapse. „J. S. Afr. Vet. Assoc.”, 2003, 74,
77-81.

4. Duane W.C., Wiegand D.M.: Mechanism

by which Bile Salt Distrupts the Gastric Muco-
sal Barrier in the Dog. „J. Clin. Invest.”, 1980,
66, 1044-1049.

5. Duerr F.M., Carr A.P., Bebchuk T.N.: Chal-

lenging diagnosis – Icterus associated with
a single perforating duodenal ulcer after long-
term nonsteroidal anti-inflammatory drug
administration in a dog. „Can. Vet. J.”, 2004,
45, 507-510.

6. Haesebrouck F., Pasmans F., Flahou B.: Ga-

stric Helicobacters in Domestic Animals and
Nonhuman Primates and Their Signifi cance
for Human Health. „Clin. Microbiol. Rev.”,
2009, 22, 202-223.

7. Houszka M.: Gastropatyczne działanie

niesterydowych leków przeciwzapalnych.
„Medycyna Wet.”, 1998, 54, 594-597.

8. Houszka M., Rouibah K.: Choroba wrzodowa

żołądka świń. „Medycyna Wet.”, 2003, 59,
655-659.

9. Hsiand K.W., Ng Y.Y, Lu Ch.L.: Cortico-

steroids theraphy and peptic ulcer disease
in nephrotic syndrome patients. „Br. J. Clin.
Pharmacol.”, 2010, 70, 756-761.

10. Kate V., Ananthakrishnan N., Tovey F.I.:

Is Helicobacter pylori Infection the Primary
Cause of Duodenal Ulceration or a Secondary
Factor? A review of the Evidence. „Gastroente-
rol. Res. Pract.”, 2013, 2013, 1-8.

11. Kidd M., Modlin I.M.: A century of Helicobac-

ter pylori: paradigms lost-paradigms regained.
„Digestion.”, 1998, 59, 1-15.

12. Kubiak K., Nicpoń J., Jankowski M.: Wrzody

żołądka u psów. „Medycyna Wet.”, 2004, 60,
708-710.

13. Kubiak K., Jankowski M., Nicpoń J., Spu-

żak J.: Gastroskopia w rozpoznawaniu nowo-

tworów żołądka u psów. „Medycyna Wet.”,
2004, 60, 836-838.

14. Neiger R., Simpson K.W.: Helicobacter

Infection in Dogs and Cats: Fact and Fiction.
„J. Vet. Intern. Med.”, 2000, 14, 125-133.

15. Neiger R, Gaschen F., Jaggy A.: Gastric Mu-

cosal Lesions in Dogs with Acute Intervertebral
Disc Disease: Characterization and Effects
of Omeprasole or Misoprostol. „J. Vet. Intern.
Med.”, 2000, 14, 33-36.

16. Parrah J.D., Moulvi B.A., Gazi M.A.: Gastric

ulceration in dog: A review. „Vet. World”, 2013,
6, 449-454.

17. Peters R.M., Goldstein R.E., Erb H.N.:

Histopathologic features of canine uremic ga-
stropathy: A retrospective study. „J. Vet. Intern.
Med.”, 2005, 19, 315-320.

18. Plumb D.C.: Plumb’s Veterinary Drug Hand-

book. Blackwell Publishing, Ames, Iowa,
USA 2008.

19. Ramprabhu R.A., Prathaban S., Nambi A.P..:

Endoscopic evaluation of gastric mucosa after
oral administration of ibuprofen in dogs. „Vet.
Arhiv.”, 2001, 71, 47-51.

20. Rychlik A., Nieradka R., Kander M.,

Nowicki M.: Refl uks dwunastniczo-żołąd-
kowy u psów. „Medycyna Wet.”, 2003, 59,
973-975.

21. Seim-Wikse T., Jörundsson E., N

Ǜdtvedt

A.: Breed predisposition to canine gastric
carcinoma – a study based on the Norwegian
canine cancer register. „Acta Vet. Scand.”,
2013, 55, 1-6.

22. Smith D.F., Munson L., Erb H.N.: Abomasal

ulcer disease in adult dairy cattle. „Cornell
Vet.”, 1983, 73, 213-224.

23. Stanton M.E., Bright R.M.: Gastroduodenal

ulceration in dog. Retrospective study of 43 ca-
ses and literature reviwe. „J. Vet. Intern. Med.”,
1989, 3, 238-244.

24. Sullivan M., Lee R., Fisher E.W.: A study

of 31 cases of gastric carcinoma in dogs. „Vet.
Rec.”, 1987, 120, 79-83.

25. Szweda M, Szarek J., Dublan K..: Effect

of selected non-steroidal anti-infl ammatory
drugs on the pathomorphology of the mucous
membrane of the canine colon. „Vet. Med.”,
2013, 58, 430-436.

26. Vere C.C., S Cazacu S., Comănescu V.:

Endoscopical and histological features in bile
refl ux gastritis. „Rom. J. Morphol. Embryol.”,
2005, 46, 269-274.

27. Wallace J.L.: NSAID gastroenteropathy: Past,

present and future. „Can. J. Gastroenterol.”,
1996, 10, 451-459.

28. Zaki S.M., EA Mohamed E.A.: Effect of glu-

cocorticoids on indomethacin-induced gastric
ulcer in the adult male albino rat – histological,
morphometric and electron microscopy study.
„Arch. Med. Sci.”, 2012, 8, 1-8.

dr n. wet. Marcin Jankowski

Katedra Chorób Wewnętrznych

z Kliniką Koni, Psów i Kotów,

Wydział Medycyny Weterynaryjnej,

Uniwersytet Przyrodniczy

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47