panorama MEDYCYNA Bia"kowy anio" stróŻ Blisko po"owa zap"odnionych komórek jajowych ginie, zanim kobieta zda sobie spraw´, Å»e jest w ciÄ…Å»y. Kolejne 10 15% rozwijajÄ…cych si´ p"odów zostaje poronionych. Badania prze- prowadzone przez Stephena Tonga i jego wspó"pracowników z Monash University w Au- stralii, opublikowane w styczniowym numerze miesi´cznika Lancet, dajÄ… nadziej´ na opra- cowanie nowego testu, który pozwoli przewidzieç takie zagroÅ»enie ze znacznie wi´kszym niÅ» dotÄ…d wyprzedzeniem. Obecnie lekarze stosujÄ… test polegajÄ…cy na oznaczeniu we krwi zawartoĘci gonadotropiny kosmówkowej hormonu "oÅ»yskowego, którego wytwarzanie rozpoczyna si´ kilka dni po zagnieÅ»dÅ»eniu si´ komórki jajowej w macicy. TuÅ» przed poro- nieniem poziom gonadotropiny w surowicy gwa"townie spada, niestety jest juÅ» zbyt póęno na podj´cie jakichkolwiek dzia"aÅ‚ zapobiegawczych. Australijscy badacze zauwaÅ»yli, Å»e doskona"ym wskaÄ™nikiem ostrzegajÄ…cym moÅ»e byç bia"- ko MIC 1, którego poziom we krwi spada równie gwa"townie aÅ» o 70%. Dzieje si´ tak jed- nak Ęrednio trzy tygodnie przed poronieniem, a zatem duÅ»o wczeĘniej, nim dojdzie do obni- Å»enia poziomu gonadotropiny kosmówkowej. Oznacza to, Å»e lekarz monitorujÄ…cy poziom MIC 1 we krwi ci´Å»arnej kobiety b´dzie mia" oko"o trzech tygodni na interwencj´ i utrzyma- nie p"odu przy Å»yciu. Przedstawione przez zespó" Tonga wyniki moÅ»na uznaç za wiarygod- ne, poniewaÅ» zosta"y uzyskane po przeanalizowaniu 300 próbek krwi pobranych mi´dzy STRUKTURA szóstym a 13 tygodniem ciÄ…Å»y od kobiet, które by"y zupe"nie zdrowe i nie mia"y Å»adnych ludzkiej objawów zapowiadajÄ…cych utrat´ p"odu. Sto spoĘród badanych kobiet jednak poroni"o. gonadotropiny Funkcja bia"ka MIC 1 pozostaje na razie dla badaczy zagadkÄ…. Niewykluczone, Å»e odpowia- kosmówkowej. da ono za t"umienie stanów zapalnych towarzyszÄ…cych zagnieÅ»dÅ»aniu si´ zap"odnionej komórki jajowej w Ęciance macicy. R.D. BIOLOGIA MOLEKULARNA SkÄ…d roĘliny wiedzÄ…, Å»e jest wiosna D"ugoĘç dnia to dla wielu gatunków roĘlin u pierwszych bia"ka CONSTANS g"ówny sygna" informujÄ…cy, Å»e pora zakwitnÄ…ç. jest znacznie wi´cej, tak jakby Dzi´ki badaniom zespo"u Georga Couplanda Ęwiat"o chroni"o je przed znisz- z Max-Planck-Institut für Züchtungsforschung czeniem. Dalsze badania to po- w Kolonii, których wyniki opublikowano w twierdzi"y: ustalono, Å»e czÄ…stecz- Science z 13 lutego, wiemy, jak taki Ęwietl- ki kryptochromów (cry1 i cry2) TRWAJŃCY 16 godz. dzieÅ‚ ny sygna" nadejĘcia wiosny jest przez roĘli- oraz fitochromu A (phyA), b´dÄ…ce odpowied- indukuje u rzodkiewnika ny odczytywany i jak steruje ich wewn´trz- nio fotoreceptorami wraÅ»liwymi na Ęwiat"o (Arabidopsis thaliana) kwitnienie, 10-godzinny (z prawej) jest nym zegarem molekularnym. W komórkach niebieskie i dalekÄ… czerwieÅ‚, typowe dla dnia, rzodkiewnika pospolitego (Arabidopsis tha- hamujÄ… proteolitycznÄ… degradacj´ bia"ka CON- zbyt krótki. liana), modelowego organizmu wĘród roĘlin, STANS. Âwiat"o czerwone, charakterystycz- odbiciem warunków Ęwietlnych panujÄ…cych ne dla wczesnego Ęwitu, pobudza natomiast w Ęrodowisku jest poziom wyraÅ»ania genu inny fotoreceptor fitochrom B (phyB) sty- CONSTANS, kodujÄ…cego bia"ko b´dÄ…ce czyn- mulujÄ…cy proces degradacji. nikiem transkrypcyjnym. W ten sposób jedynie podczas d"ugich wio- Synteza mRNA tego genu rozpoczyna si´ sennych i letnich dni bia"ko CONSTANS na- po oko"o 12 godz. od Ęwitu i utrzymuje si´ na gromadza si´ w jÄ…drach komórkowych do po- wysokim poziomie przez ca"Ä… noc. Oznacza ziomu, który moÅ»e stymulowaç dzia"anie to, Å»e w czasie krótkich zimowych dni gen ten innych genów i wp"ywaç na kwitnienie. U ulega ekspresji jedynie w nocy, natomiast la- Arabidopsis funkcjonowanie zegara moleku- tem bia"ko CONSTANS powstaje na d"ugo larnego jest wi´c efektem obecnoĘci antagoni- przed zmierzchem i ma kontakt ze Ęwiat"em stycznie dzia"ajÄ…cych fotoreceptorów. Obec- s"onecznym. Zespó" Couplanda postanowi" noĘç bia"ka CONSTANS stwierdzono takÅ»e w zbadaç, jaki ma ono wp"yw na w"aĘciwoĘci komórkach ryÅ»u, roĘliny, której wspólny z Ara- BIA¸KO CONSTANS (zielony) tego bia"ka. W tym celu zmodyfikowano Ara- bidopsis przodek rós" ponad 150 mln lat te- gromadzi si´ w jÄ…drach komórek bidopsis tak, by w jego komórkach utrzymywa" mu. Ma to olbrzymie znaczenie praktyczne aparatów szparkowych si´ stale wysoki poziom mRNA CONSTANS. jeĘli uda si´ nieco zmodyfikowaç warunki Arabidopsis jedynie w warunkach Takie roĘliny hodowano w warunkach imitu- Ęwietlne nad polami uprawnymi, to zwi´ksze- d"ugiego dnia, co prowadzi jÄ…cych d"ugi lub krótki dzieÅ‚. Okaza"o si´, Å»e nie plonów stanie si´ faktem. U.B. do rozpocz´cia kwitnienia. KWIECIEÄ„ 2004 ÂWIAT NAUKI 19 Max-Planck-Institut für Züchtungsforschung ( na dole i poĘrodku ); ADRIAN LAPTHORN, University of Glasgow (na górze)