C.S. FORESTER

Hornblower i jego okręt Atropos

Przekład: Henryka Stępień

WYDAWNICTWO MORSKIE GDAŃSK

„TEKOP” GLIWICE

1991

Tytuł oryginału angielskiego: Hornblower and the Atropos

Redaktor: Alina Walczak

Opracowanie graficzne: Erwin Pawlusiński, Ryszard Bartnik

Korekta: Teresa Kubica

ISBN 83-85297-16-2

Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1991

we współpracy z „Tekop” Spółka z o.o. Gliwice

Bielskie Zakłady Graficzne zam. 1720/K

Rozdział I

Pokonawszy śluzy, łódź kanałowa płynęła teraz krętą trasą przez urocze okolice Cotswoldu[1].

Hornblowera rozpierała radość: był w drodze do objęcia dowództwa nad nową jednostką i sycił
wzrok nie znanymi widokami, podróżując w zupełnie nowy dla siebie sposób, podczas gdy kapryśna
pogoda angielska zdecydowała się zainscenizować jasny, słoneczny dzień w połowie grudnia. Mimo
chłodu ten rodzaj podróżowania bardzo mu odpowiadał.

— Przepraszam na chwilkę, moja droga — powiedział.

Maria, z uśpionym Horatiem w ramionach, skwitowała westchnieniem niecierpliwość

małżonka i odsunęła kolana, żeby mu zrobić przejście. Hornblower wyprostował się, na ile było to
możliwe w niskiej kajucie pierwszej klasy, i wyszedł na otwartą część dziobową łodzi
pasażerskiej, gdzie mógł stanąć na skrzynce ze swoimi rzeczami i rozejrzeć się. Była to dziwna
jednostka, o długości najmniej siedemdziesięciu stóp[2] i ledwie pięciu stopach szerokości —
przynajmniej tak mu się wydawało, gdy patrzył w kierunku rufy — podobne proporcje widywał w
zwariowanych canoe z wydrążonych pni, jakimi posługiwano się w Indiach Zachodnich. Zanurzenie
musiała mieć poniżej stopy; widać to było wyraźnie, kiedy mknęła za idącymi kłusem końmi z
prędkością na pewno ośmiu węzłów — dziewięć mil na godzinę[3], przeliczył szybko w myśli, bo
tak mierzono prędkość tu, na wodach śródlądowych.

Łódź podążała z Gloucester do Londynu kanałem łączącym Tamizę z rzeką Severn. Sunąc

znacznie spokojniej niż dyliżans, była prawie równie szybka i zdecydowanie tańsza, o pensa na
mili, mimo że zajmowali kabinę pierwszej klasy. On, Maria i dziecko byli w tej klasie jedynymi
pasażerami i kiedy Hornblower wręczał przewoźnikowi opłatę za przejazd, ten, obrzuciwszy
porozumiewawczym spojrzeniem figurę Marii, zauważył, że po sprawiedliwości powinni zapłacić za
dwoje dzieci, a nie za jedno. Maria zareagowała pogardliwym prychnięciem na taką wulgarność, a
obecni przy tej scence skwitowali to chichotem.

Stojąc na skrzynce i patrząc przez obwałowanie kanału Hornblower widział szare kamienne

ogrodzenia i z takiego samego szarego kamienia zabudowania gospodarskie. Rytmiczny stukot
podków biegnących kłusem koni, które holowały łódź, podkreślał gładkość jej biegu; ślizgała się
niemal bez szmeru po powierzchni wody — Hornblower podejrzał sztuczkę stosowaną przez
przewoźników: gwałtownie przyśpieszając wjeżdżali na grzbiet fali dziobowej wywołanej ruchem
łodzi i utrzymywali na niej dziób łodzi, zmniejszając w ten sposób turbulencję w kanale do
minimum. A kiedy Hornblower obejrzał się na rufę, spostrzegł, że daleko w tyle trzciny przybrzeżne
pochyliły się, aby wyprostować się ponownie dopiero w dłuższą chwilę po ich przejściu. Właśnie ta
sztuczka pozwalała na uzyskiwanie fantastycznych w tych warunkach prędkości. Konie zmieniane co
pół godziny utrzymywały stałą prędkość dziewięciu mil na godzinę. Dwie liny holownicze uwiązane
były do drewnianych pachołków na dziobie i rufie; jeden z przewoźników jechał na tylnym koniu w
charakterze poganiacza konia przedniego, pokrzykując i trzaskając z bicza. Na ławce rufowej
siedział drugi przewoźnik, o gburowatym wyglądzie. Hak zastępował mu brakującą dłoń u jednej
ręki; drugą dzierżył rumpel, prowadząc łódź przez zakręty ze zręcznością budzącą podziw
Hornblowera.

Nagły dźwięk podków na kamiennym podłożu ostrzegł Hornblowera w samą porę. Nie

zwalniając biegu konie cwałowały pod niskim mostem, z trudem mieszcząc się na ścieżce
holowniczej między wodą a łukiem przęsła. Jadący konno przewoźnik wtulił twarz w grzywę
zwierzęcia, żeby nie zawadzić głową o most; ledwo Hornblower zdążył zeskoczyć ze skrzynki i
przykucnąć, a już most przemknął nad nim. Usłyszał, jak sternik zaśmiał się głośno, widząc jego
popłoch.

— Ucz się pan szybko poruszać w łodzi kanałowej, kapitanie — powiedział głośno ze swego

miejsca u steru. — Taki, co ostatni zbiega z masztów, dostaje dwa tuziny kijów! Ale tu w
Cotswold, kapitanie, p a ń s k a głowa się rozbije, jak nie będzie pan dobrze uważał.

— Nie pozwalaj, Horatio, żeby ten człowiek był taki niegrzeczny dla ciebie — odezwała się

Maria z kajuty. — Nie możesz kazać mu przestać?

— Nie tak łatwo, moja droga — odparł Hornblower. — Tutaj on jest dowódcą, a ja tylko

pasażerem.

— Jak nie możesz kazać mu przestać, to chodź tu, gdzie nie dosięgną cię jego ordynarne

odezwania.

— Dobrze, skarbie, za minutkę.

Hornblower wolał wystawiać się na drwiny przewoźnika, byle tylko móc rozglądać się

wokoło; była to dla niego doskonała sposobność do obserwacji funkcjonowania kanałów, które w
ciągu ubiegłych trzydziestu lat zmieniły ekonomiczne oblicze Anglii. A niedaleko przed nimi
znajdował się tunel Sapperton, cud techniki stulecia, największe osiągnięcie nowoczesnej nauki.
Chciał go koniecznie zobaczyć. Niech sobie sternik pokpiwa z niego, jeśli ma na to chęć. To
zapewne dawny marynarz, zwolniony ze służby z powodu utraty dłoni. Dla takiego to nie lada gratka
mieć pod swoją komendą kapitana marynarki wojennej.

W dali zamajaczyła szarokamienna wieża śluzy i drobna postać śluzowego otwierającego

wrota. Na okrzyk przewoźnika, pełniącego funkcję poganiacza, konie zwolniły bieg; prędkość łodzi
bardzo się zmniejszyła, gdy jej dziób ześliznął się z fali dziobowej. Łódź weszła do śluzy i
jednoręki sternik wyskoczył na brzeg z liną, owijając ją zręcznie wokół pachoła; jedno, może dwa
silne pociągnięcia za linę i łódź prawie stanęła. Przewoźnik pobiegł do przodu i zamocował linę na
następnym pachole.

— Kapitanie, niech nam pan rzuci tę linę — zawołał i Hornblower posłusznie cisnął w jego

stronę cumę dziobową łodzi. Prawo morza obowiązywało również na wodach śródlądowych —
najpierw okręt, a następnie, w znacznie dalszej kolejności, godność osobista.

Dozorca zamykał już za nimi wrota śluzy, a jego żona otwierała zasuwy wrót górnych, przez

które zaczęła wdzierać się woda. Pod jej naporem dolne wrota zamknęły się z trzaskiem i łódź
poszła w górę na wzbierającej z bulgotem wodzie. W mgnieniu oka zmieniono konie; przewoźnik-
poganiacz wgramolił się na siodło. Przytknąwszy do ust ciemną butelkę, przechylił głowę do tyłu i
ciągnął przez kilka sekund pozostałych do wypełnienia się śluzy. Sternik odrzucił liny — Hornblower
odebrał od niego cumę dziobową — żona śluzowego napierała na jedną połowę wrót górnych, a

śluzowy, nadbiegłszy od dołu śluzy zaczął napierać na drugą. Poganiacz krzyknął, trzasnął z bicza i
konie szarpnęły łódź do przodu. Sternik wskoczył na swoje miejsce na ławce rufowej i już płynęli
dalej, nie straciwszy ani sekundy. Niewątpliwie ruch na tym kanale był szczytem nowoczesności i
przyjemnie było podróżować „Queen Charlotte”, najszybszą ze wszystkich łodzi kanałowych, której
wszystkie inne jednostki ustępowały z drogi. Na dziobie miała przytwierdzony połyskujący
brzeszczot kosy, dumny symbol swojej ważności. Jego ostrze przecięłoby linę holowniczą każdej
zbliżającej się łodzi, która nie opuściłaby jej dostatecznie szybko, żeby dać im przejście. Około
czterdziestu żon wieśniaków i dziewcząt wiejskich w drugiej klasie, na rufie, wiozło kury, kaczki,
jajka i masło na targ odległy o dwadzieścia mil, z zamiarem powrotu jeszcze tego samego dnia.
Naprawdę zadziwiające.

Teraz, kiedy płynęli ku szczytowi wzgórza, śluza goniła śluzę, a przy każdej poganiacz

podnosił swoją ciemną butelkę do ust. Pokrzykiwał na konie coraz bardziej ochrypłym głosem i
coraz częściej strzelał z bata. Przy każdej śluzie Hornblower posłusznie podawał cumę dziobową,
mimo usilnych próśb Marii, żeby tego nie robił.

— Moja droga — perswadował jej — oszczędzamy w ten sposób czas.

— Ale to nie jest w porządku — upierała się Maria. — On wie, że jesteś kapitanem w

marynarce wojennej.

— Wie aż za dobrze — odparł Hornblower z krzywym uśmiechem. — Ale ja mam dowództwo

do objęcia.

— Jakby to nie mogło poczekać — fuknęła Maria.

Trudno było jej pojąć, że dla dowódcy okrętu jego stanowisko jest najważniejsze ze

wszystkiego i że nie będzie on chciał tracić ani godziny, ani minuty w drodze do przejęcia
dowództwa nad swoją korwetą[4] wojenną na Tamizie; nie mógł się doczekać chwili, gdy ujrzy
„Atroposa”, miotany nadzieją i obawą, jak narzeczony zakwefionej dziewicy na Wschodzie — o
takiej jednak analogii lepiej było nie mówić Marii.

Sunęli teraz częścią kanału wiodącego przez szczyt wzniesienia; wykop pogłębiał się i stukot

kopyt końskich odbijał się dzwoniącym echem od skalistych brzegów. Za małym zakrętem będzie już
na pewno tunel Sapperton.

— Nie popuszczaj, Charlie! — zawołał nagle sternik. Zaraz też skoczył do rufowej liny

holowniczej, żeby zdjąć ją z drewnianego pachołka. Nastąpiło wielkie zamieszanie. Krzyki i
wrzaski na ścieżce holowniczej, rżenie koni, uderzenia podków. Hornblower ujrzał, jak koń czołowy
w szaleńczym wysiłku próbował wdrapać się na stromą ścianę wykopu — tuż przed nimi był
zakończony blankami mroczny otwór tunelu i koń nie miał innej drogi. „Queen Charlotte” przechyliła
się niebezpiecznie w kierunku brzegu przy akompaniamencie krzyków pasażerek drugiej klasy; przez
chwilę Hornblower był przekonany, że się wywrócą. Jednakże po zluźnieniu lin łódź wyprostowała
się i stanęła; gwałtowna szarpanina drugiego konia zaplątanego w dwie liny holownicze skończyła
się wyzwoleniem go z ich uwięzi. Sternik wygramolił się na ścieżkę holowniczą i założył cumę
rufową na pachoł.

— Ładny klops — powiedział.

Jakiś mężczyzna zbiegł ku nim z wysokiego obwałowania, skąd rżąc spoglądały na nich

zapasowe konie. Ujął za uzdy konie holujące „Queen Charlotte”. Na ziemi, tuż u jego stóp, leżał
Charlie, przewoźnik-poganiacz, z twarzą zmienioną w krwawą maskę.

— Wracać mi z powrotem! — huknął sternik na kobiety wysypujące się tłumnie z kabiny

drugiej klasy. — Nic się nie stało. Z powrotem do kabiny! Jak da im się wyjść na ląd — dodał do
Hornblowera — to potem trudniej je połapać niż te ich kury.

— Horatio, co się dzieje? — pytała Maria stając w drzwiach kajuty pierwszej klasy, z

dzieckiem w ramionach.

— Nic takiego, skarbie, żebyś musiała się niepokoić — odparł Hornblower. — Opanuj się. To

nie jest czas na nerwy.

Odwrócił się i patrzył, jak jednoręki sternik pochylony nad Charliem sprawdza, co mu się

stało; zaczepiwszy swoim stalowym hakiem o przód jego bluzy uniósł jego tułów do góry, ale głowa
Charliego zwisła bezwładnie do tyłu. Po policzkach spływała krew.

— Z Charliego niewiele będzie pożytku — stwierdził sternik. Odczepił hak i ciało opadło z

tępym stuknięciem. Gdy Hornblower schylił się, żeby popatrzyć z bliska, zauważył strużkę dżynu o
trzy stopy od krwawiących ust. Na pół zemdlony i na pół pijany — właściwie bardziej pijany niż
zemdlony.

— Musimy przenóżkować przez tunel — oświadczył sternik. — Jest tam ktoś w budnyku na

górze?

— Ani żywej duszy — odpowiedział człowiek trzymający konie. — Cały ruch przeszedł

wczesnym rankiem.

Sternik gwizdnął.

— Będziesz musiał popłynąć z nami — zdecydował.

— Ja nie — sprzeciwił się koniarz. — Mam szesnaście koni — z tymi dwoma osiemnaście.

Nie mogę ich zostawić.

Sternik bluznął stekiem wyszukanych przekleństw, zadziwiając nawet Hornblowera, który tyle

ich słyszał w swoim życiu.

— Co to znaczy „przenóżkować” przez tunel? — zapytał.

Sternik wskazał kikutem ręki posępną, ziejącą mrokiem gardziel tunelu oblankowaną u wlotu.

— W tunelu nie ma ścieżki holowniczej, to chyba jasne, kapitanie — powiedział. —

Zostawiamy tu konie i przepychamy łódź nogami. Na dziób zakłada się parę „skrzydeł” — coś jak

kotbelki. Charlie kładzie się na jednej, ja na drugiej, głowami do środka, a nogami do ścian tunelu.
A potem tak jakby idziemy i tak się przeciąga łódź przez tunel, a tam, na południowym końcu,
bierze się świeżą parę koni.

— Rozumiem — powiedział Hornblower.

— Wyleję parę wiader wody na tego opoja — ciągnął sternik. — Może to go ocuci.

— Może — zgodził się Hornblower.

Ale wiadra wody nie zrobiły żadnego wrażenia na nieprzytomnym Charliem, który uległ

widocznie szokowi. Mimo obmycia potłuczonej twarzy ciekła z niej dalej powoli strużka krwi.
Sternik wyrzucił z siebie nowy potok przekleństw.

— Przypłynom tu za wamy inne — zauważył koniarz. — Za jakie dwie godziny.

W odpowiedzi usłyszał nową porcję wymyślań.

— Z progów na Tamizie musimy zjechać za widna — stwierdził sternik. — Dwie godziny?

Nawet jak ruszymy zaraz, ledwie zdążymy tam za dnia.

Powiódł wzrokiem wokoło, po milczącym wykopie kanału i gardzieli tunelu, po kobietach

trajkocących po pokładzie łodzi i towarzyszących im paru zgrzybiałych starcach.

— Będziemy spóźnieni dwanaście godzin — powiedział zatroskany.

Dla Hornblowera oznaczało to dzień zwłoki w objęciu dowództwa nad okrętem.

— Niech to diabli — mruknął. — Pomogę wam przenóżkować.

— To zacnie z pana strony, sir — ucieszył się sternik, znacząco zastępując egalitarne

„kapitanie” słówkiem „sir”, czego dotąd starannie unikał. — Tylko czy pan potrafi?

— Chyba tak — uspokoił go Hornblower.

— No to zakładamy te skrzydła — zdecydował natychmiast sternik.

Były to małe platformy wystające po obu stronach dziobu.

— Horatio — zapytała Maria. — Co ty wyczyniasz?

Takiego właśnie pytania można się było spodziewać po Marii. Hornblower miał już zamiar

odpowiedzieć, że doi kury, jak to kiedyś słyszał na „Renown”, ale się powstrzymał.

— Pomagam tylko przewoźnikowi, skarbie — wyjaśnił cierpliwie.

— Za mało dbasz o swoją pozycję — gniewała się Maria.

Hornblower był już teraz na tyle doświadczonym małżonkiem, żeby wiedzieć, że warto

pozwolić żonie mówić, co tylko chce, byle sam mógł robić, na co ma ochotę. Założono skrzydła i
wszyscy trzej, on ze sternikiem na łodzi, a koniarz na brzegu, zajęli stanowiska wzdłuż burty „Queen
Charlotte”. Silne zespołowe odbicie pchnęło łódź wykopem w stronę tunelu.

— Sir, niech pan jej nie daje stanąć — rzucił sternik gramoląc się w stronę dziobu na lewe

skrzydło boczne. Było rzeczą oczywistą, że znacznie łatwej jest utrzymywać łódź w ciągłym, acz
powolnym, ruchu, niż posuwać się skokami, to zatrzymując się, to ruszając. Hornblower pospieszył
na prawe skrzydło, kładąc się na nim na płask z głową skierowaną ku środkowi. Dziób lodzi wsunął
się już w mroczną czeluść tunelu. Hornblower wyczuł, że wyciągniętymi nogami dotyka kamiennej
obmurówki. Zaparł się stopami i przebierając nimi posuwał łódź naprzód.

— Spokojnie, sir — doradził sternik, z głową tuż przy głowie Hornblowera. — Marny do

przejścia więcej jak dwie mile.

Dwumilowy tunel wydrążony w litej skale pogórza Cotswoldskiego! Nic dziwnego, że uznano

go za ósmy cud świata. Akwedukty Rzymian były niczym w porównaniu z tym dziełem. Posuwali się
coraz dalej w głąb tunelu, w gęstniejących ciemnościach, aż mrok stał się kompletny i chociaż
wytężali wzrok, przestali widzieć cokolwiek. Na początku tunelu kobiety gadały, śmiały się i
pokrzykiwały, żeby usłyszeć echo swoich słów.

— Głupie gęsi — mruknął sternik.

Teraz jednak, przygnębione ciemnością, zamilkły wszystkie, z wyjątkiem Marii.

— Mam nadzieję, Horatio, że pamiętasz o porządnym ubraniu, które masz na sobie — gderała.

— Tak, skarbie — odparł Hornblower, rad, że Maria nie może go widzieć.

To, co robił, nie miało nic wspólnego z godnością ani z wygodą. Po kilku minutach mocno już

odczuwał twardość platformy pod sobą, wkrótce i nogi zaczęły się buntować przeciwko wysiłkowi,
do jakiego zostały zmuszone. Próbował zmieniać trochę pozycję, pracować innymi mięśniami i leżeć
na innych okolicach swego ciała, ale szybko zorientował się, że należy to czynić rytmicznie i w
odpowiednich momentach, żeby nie zakłócić równomiernego tempa posuwania się łodzi — sternik
leżący tuż przy nim ofuknął go mrukliwie za to, że łódź chybnęła się nieco, kiedy Hornblower nie
zdążył odepchnąć się prawą nogą od muru.

— Niech pan jej nie daje stanąć, sir — powtórzył.

Niczym w koszmarnym śnie posuwali się w absolutnej ciemności i ciszy. „Queen Charlotte”

płynęła zbyt wolno, żeby wzbudzić szmer wody pod dziobem. Hornblower przebierał wciąż stopami,
zmuszając obolałe nogi do ciągłego wysiłku; podeszwami butów wyczuł, że skończyła się
obmurowana część tunelu, a zaczęła naga skała — szorstka i nierówna, jak ją zostawili drążący
tunel robotnicy po rozbiciu oskardami i ładunkami prochu. To jeszcze bardziej utrudniało jego
zadanie.

Z dala dobiegi go jakiś odgłos, cichutki pomruk — początkowo tak słaby, że dopiero gdy

zwrócił na niego uwagę, zorientował się, że słyszał go już od pewnego czasu. W miarę posuwania
się łodzi pomruk nasilał się, aż przeszedł w głośny ryk; Hornblower nie miał pojęcia, co to takiego,
a ponieważ leżący obok sternik nie zdradzał niepokoju, postanowił go nie pytać.

— Odpocznijmy minutkę, sir — zaproponował sternik. Zdziwiony jego słowami Hornblower

zluźnił nacisk obolałych stóp, gdy tymczasem jego sąsiad, dalej w pozycji leżącej, szukał czegoś
obok po omacku. Po chwili naciągnął na nich obu plandekę aż po stopy wystające poza nią. Pod
plandeką nie było ciemniej niż na zewnątrz, ale znacznie duszniej.

— Pchamy dalej, sir — powiedział sternik i Hornblower znowu zaczął odpychać się stopami

od skały. Plandeka przytłumiła nieco słyszany przedtem hałas. Przetoczyła się po niej głośno strużka
wody, potem druga, i Hornblower nagle pojął, co to był za odgłos.

— Nadchodzi — powiedział sternik spod plandeki.

Podziemny strumień przerwał tu sklepienie tunelu i spływał hucząc do kanału. Woda lała się

na nich ogłuszającymi kataraktami, cisnąc na plandekę i dudniąc po daszkach kabin. W tym huku
utonęły krzyki kobiet. Po chwili potok wody osłabł, zaczął się rozpadać na strużki i wkrótce pozostał
za nimi.

— Jeszcze raz będzie coś takiego — mówił sternik obok niego w dusznych ciemnościach. —

Po suchym lecie jest lepiej.

— Zmokłeś, Horatio? — rozległ się głos Marii.

— Nie, skarbie — odparł Hornblower, tym prostym zaprzeczeniem zapobiegając dalszym

indagacjom.

Stopy miał faktycznie mokre, ale po jedenastu latach na morzu była to fraszka dla niego;

znacznie bardziej martwiło go zmęczenie odczuwane w nogach. Wydawało mu się, że wiek upłynął,
zanim następne strużki wody i okrzyk sternika „Nadchodzi” oznajmiły drugi potop. Gdy przeszli pod
nim, sternik z westchnieniem ulgi ściągnął z nich plandekę. A wtedy, wykręciwszy szyję,
Hornblower dojrzał coś daleko w przodzie. Oczy przywykły już do ciemności i w gęstym mroku,
bardzo bardzo daleko, mignęło nagle coś o rozmiarach może ziarnka piasku. To był drugi koniec
tunelu. Hornblower zaczął energiczniej pracować nogami. Wylot tunelu rósł w oczach, od ziarnka
piasku do nasiona grochu; jak się należało spodziewać, kształt miał półokrągły i wciąż się
zwiększał, dzięki czemu w tunelu robiło się powoli coraz widniej, aż można było dojrzeć ciemną
powierzchnię wody i nierówności sklepienia. Tutaj tunel miał znowu wymurówkę z cegieł i łatwiej
było się posuwać — przynajmniej się zdawało, że dużo łatwiej.

— Koniec nóżkownia — zakomenderował sternik odepchnąwszy się ostatni raz.

Hornblowerowi trudno było uwierzyć, że nie musi już wysilać nóg, że wypływają już na

światło dzienne i że nie spadną na niego kaskady z podziemnych źródeł, gdy dusząc się będzie leżał
pod plandeką. Łódź wyśliznęła się wolno z gardzieli tunelu i mimo że płynęła powoli, a zimowe

słońce świeciło słabo, poczuł się przez chwilę oślepiony. Głośne teraz paplanie pasażerów urosło
prawie do rozmiaru hałasu, z jakim podziemny strumień lał się na plandekę. Usiadł i mrugając
powiekami rozglądał się wokoło. Na ścieżce holowniczej czekał człowiek z parą koni. Złapał linę
rzuconą przez sternika i konie przyciągnęły łódź do brzegu. Duża grupa pasażerów, którzy tu
wysiadali, wyroiła się z tobołkami i drobiem. Reszta czekała na pokładzie.

— Horatio — odezwała się Maria wychodząc ze swej kajuty. Maleńki Horatio obudził się i

trochę kaprysił.

— Co, skarbie?

Hornblower czuł na sobie spojrzenie Marii, lustrujące nieporządny wygląd jego odzieży.

Wiedział, że Maria najpierw go zbeszta, a potem wyszczotkuje mu ubranie, traktując go z taką samą
macierzyńską zaborczością, z jaką on traktował swego syna. Ale w tym momencie nie chciał być
traktowany zaborczo.

— Chwileczkę, kochanie, wybacz mi — powiedział i zszedłszy spiesznie na ścieżkę

holowniczą, włączył się do rozmowy sternika i właściciela koni.

— Nie ma tu ani jednego mężczyzny — mówił ten ostatni. — I nie znajdziecie nikogo aż do

Oksfordu, to wam ręczę.

Sternik obrzucił go takim samym stekiem przekleństw, co poprzedniego koniarza.

— Nie ma rady, tak sprawy stoją — stwierdził filozoficznie koniarz. — Będziecie musieli

poczekać aż ktoś przypłynie.

— Nie ma nikogo na podorędziu? — dziwił się Hornblower.

— Nikogo, sir — odparł sternik i dodał po chwili wahania: — Może pan, sir, zgodziłby się

zająć parą koni?

— Ja nie — odpowiedział natychmiast Hornblower — tak go zaskoczyła ta propozycja, że nie

próbował nawet ukryć konsternacji na myśl o poganianiu koni, co dotąd robił potłuczony Charlie;
potem przyszło mu do głowy, jak zachowując swoją godność może się wymigać spod opiekuńczych
zakusów Marii, więc dodał: — Ale zajmę się sterem.

— To by pan mógł, sir — ucieszył się sternik. — Sterować dla pana nie pierwszyzna. Na

pewno da pan sobie radę. Sprawa jasna. A ja poprowadzę szkapy . Moja awaryjna ręka mi w tym
pomoże — dodał kierując spojrzenie na kikut ze stalowym hakiem.

— Załatwione — zdecydował Hornblower.

— Jestem panu wdzięczny, sir, jak pragnę zdrowia — ciągnął sternik, dorzucając parę

przekleństw dla podkreślenia swej szczerości. — Dostałem zamówienie na ten przejazd — tamte
dwie skrzynie herbaty na dziobie dla Londenu[5], z pierwszego zbioru w Chinach. Zaoszczędzi mi
pan funtów, sir, i pomoże zachować moje dobre imię. Wdzięczny jestem jak…

Znowu podkreślił przekleństwami prawdziwość swoich słów.

— Nie ma o czym mówić — odparł Hornblower. — Im wcześniej ruszymy, tym szybciej

będziemy na miejscu. Jak się nazywacie?

— Jenkins, sir. — Tom Jenkins, sternik, który teraz miał pełnić funkcję poganiacza, pociągnął

za grzywkę nad czołem. — Starszy obsady marsa na starej „Superb”, pod kapitanem Keatesem, sir.

— W porządku, Jenkins. Ruszamy.

Właściciel koni zabrał się do przywiązywania lin holowniczych. Jenkins odrzucił cumę

dziobową; Hornblower rzucił rufową i czekał, z liną raz tylko owiniętą wokół pachołka; Jenkins
żwawo wgramolił się na siodło i zaczepił lejce o hak u kikuta.

— Ależ, Horatio — zawołała Maria — co ty masz zamiar robić?

— Dopłynąć do Londynu, skarbie — odparł Hornblower. W tym momencie świsnął bat i liny

holownicze naprężyły się.

Hornblower, dzierżąc linę w ręku, musiał skoczyć na ławkę rufową i chwycić za rumpel.

Maria mogła jeszcze gadać swoje, ale on był już zbyt zajęty, żeby słuchać, co ona mówi. Rzecz
zadziwiająca, jak szybko „Queen Charlotte” nabierała rozpędu, gdy konie, przeszedłszy nagle w
kłus, wciągnęły jej dziób na falę dziobową. Konie z kłusa przeszły w cwał i prędkość stała się
fantastyczna — tak przynajmniej odbierała to wyobraźnia Hornblowera, który ze zwykłego pasażera
stał się teraz sternikiem. Brzegi uciekały szybko; na szczęście w tym głębokim wykopie,
przeprowadzonym szczytem wzniesienia, kanał biegł początkowo prosto, bo sterowanie nie było
wcale takie łatwe. Dwie liny holownicze, jedna zamocowana do dziobu, a druga do rufy,
utrzymywały stateczek w położeniu równoległym do nasypu przy minimalnym użyciu rumpla — to
ekonomiczne wykorzystanie siły przemawiało do matematycznego umysłu Hornblowera, lecz
utrudniało nieco wyczuwanie ruchu łodzi, gdy Hornblower chciał wypróbować działanie rumpla.

Z pewną obawą patrzył przed siebie na zbliżający się zakręt, a gdy podpływali do niego,

przerzucał spojrzenie z brzegu na brzeg, chcąc się upewnić, że idą środkiem toru wodnego. Za
zakrętem, prawie na wprost nich, był most — jeszcze jeden z tych piekielnych mostów kanałowych,
oszczędnie budowanych, gdzie z powodu wybrzuszenia ścieżki holowniczej pod łukiem mostowym
trzeba było dobrze uważać, żeby nie stracić z oczu środka bardzo tu zwężonego kanału. Maria z
pewnością mówiła coś do niego, a mały Horatio niewątpliwie darł się w niebogłosy, ale nie miał
czasu spojrzeć na nich ani nawet o nich pomyśleć. Przeprowadził łódź za zakręt i kopyta konia
czołowego już zadzwoniły o kocie łby pod mostem. O Boże! Za mocno wychylił ster. Pchnął go z
powrotem. Za daleko w drugą stronę! Cofnął ster i wyprostował kurs łodzi, gdy dziobem już weszła
w zwężenie kanału. Skręciła, nawet dość szybko — częścią rufową prawej burty, gdzie stał
Hornblower, uderzyła z tępym odgłosem o wygiętą obmurówkę ściany kanału, ale pas jej poszycia
był w tym miejscu zabezpieczony grubą liną odbojową — przypuszczalnie właśnie na takie sytuacje
— co zamortyzowało wstrząs; uderzenie było za słabe, żeby pasażerowie w kabinie pospadali z
ławek, ale Hornblower, który nisko przykucnął w czasie przechodzenia pod łukiem mostu, omal nie
upadł na twarz. Nie było czasu myśleć o tym, chociaż na dziobie mały Horatio, uderzywszy się

widocznie o coś wskutek wstrząsu, darł się teraz jeszcze głośniej niż przedtem — kanał skręcał w
przeciwną stronę i trzeba było przeprowadzić „Queen Charlotte” przez ten zakręt.

Trzask — trzask — trzask — trzask — to Jenkins z biczem — czyżby prędkość wciąż mu była

za mała? Na zakręcie pojawiła się inna łódź, holowana wolniutko przez jednego konia, płynąca
naprzeciw nim. Hornblower zrozumiał, że te cztery trzaśnięcia biczem były sygnałem żądającym
wolnego przejścia; miał gorącą nadzieję, że je otrzymają, gdyż szybko zbliżali się do barki.

Flisak prowadzący konia holującego barkę zatrzymał go i skierował za ogrodzenie przy

ścieżce holowniczej; jego żona wychyliła ster i barka resztą rozpędu skręciła majestatycznie w
trzciny porastające przeciwległy brzeg. Zluźniona w ten sposób lina między koniem i barką opadła
na ścieżkę i dosyć głęboko w wodę. Poganiane przez Jenkinsa konie przeszły nad nią galopem, a
Hornblower skierował łódź w wąskie przejście między barką a ścieżką holowniczą. Domyślał się,
że woda przy brzegu jest płytka i że łódź musi przepłynąć możliwie blisko barki. Żona flisaka,
przywykła mieć do czynienia z wytrawnymi sternikami, zostawiła mu bardzo mało miejsca. Mknęli
szybko i Hornblower był już bliski popadnięcia w panikę.

Ster w lewo — wstrzymywać. Ster w prawo — wstrzymywać. Sam sobie wydawał te

rozkazy, jakby swemu sternikowi; poprzez zamęt w mózgu przebiła się myśl, że chociaż potrafi
rzucać polecenia, nie może mieć pewności, iż jego niezręczne kończyny wykonają je z precyzją
doświadczonego sternika. Wpływał właśnie w lukę; rufa skręcała jeszcze i dopiero w ostatnim
momencie udało mu się opanować ją przy pomocy steru wyłożonego na burtę. Miał wrażenie, że
mijają barkę z szybkością strzały; ledwie zauważył kącikiem oka, jak pozdrowienie rzucone przez
żonę flisaka przeszło w zaskoczenie na widok „Queen Charlotte” sterowanej przez kogoś zupełnie
nieznajomego. Usłyszał, że kobieta coś powiedziała, ale nie dosłyszał co — nie mógł pozwolić sobie
na rozpraszanie uwagi przez wymianę grzecznościowych zwrotów.

Przemknęli jak błyskawica i znowu mógł odetchnąć spokojnie i wyszczerzyć zęby w

uśmiechu; wszystko idzie dobrze na tym cudownym świecie, kiedy steruje się łodzią płynącą z
prędkością dziewięciu mil na godzinę kanałem Tamiza-Severn. Ale oto Jenkins znowu coś krzyczy i
ściąga cugle koni; przed nimi widać szarą wieżę budynku śluzy. Wrota są otwarte i stoi przy nich
śluzowy. Hornblower skierował tam łódź, co przyszło mu dużo łatwiej dzięki nagłemu spadkowi
prędkości „Queen Charlotte”, gdy fala dziobowa uciekła spod jej dziobu. Z cumą rufową w ręce
Hornblower wyskoczył na brzeg, jakimś cudem utrzymując się na nogach. Podbiegł do pachołka
oddalonego o dziesięć stóp, zarzucił na niego pętlę liny i począł hamować pęd łodzi. Idealnym
rozwiązaniem byłoby prawie całkowite wytracenie prędkości przez łódź, tak aby wsunęła się
wolniutko do śluzy i stanęła przy następnym pachole, lecz trudno było oczekiwać, że uda mu się to za
pierwszą próbą. Przepuszczał linę między dłońmi, obserwując posuwanie się łodzi, ale w pewnym
momencie pociągnął za nią zbyt gwałtownie. Zaskrzypiał pachołek z liną; „Queen Charlotte”
obróciła się w śluzie i uderzyła dziobem o przeciwległą stronę; stanęła, bezradna, w połowie
drogi, aż żona śluzowego musiała przybiec od wrót wylotowych i odepchnąć dziób. Potem złapała
za cumę dziobową i przełożywszy ją sobie przez mocne plecy przeciągnęła łódź przez końcowe
dwanaście jardów śluzy — w ten sposób stracili kilka minut. Ale to jeszcze nie był koniec, gdyż za
szczytem wzniesienia śluza prowadziła w dół. Hornblower nie zdążył przestawić się w myślach na
tę zmianę i został zaskoczony nagłym spadaniem „Queen Charlotte” wraz z opadającą wodą po

otwarciu skrzydeł wrót. W ostatniej chwili zluźnił cumę rufową — w przeciwnym razie łódź
mogłaby na niej zawisnąć.

— Hej, człowieku, masz marne pojęcie o łodziach — powiedziała żona śluzowego, a

Hornblowera zapiekły uszy ze wstydu. Pomyślał o zdanym przez siebie egzaminie z nawigacji i
praktyki morskiej; o tym, jak często halsował wielkim okrętem liniowym w sztormowej pogodzie.
Doświadczenie to nie na wiele mu się przydało tu, na śródlądowych wodach hrabstwa Gloucester —
a może to już było hrabstwo Oksford — w każdym razie śluza opróżniła się, wrota stały otworem,
liny holownicze były napięte i musiał szybko skoczyć sześć, a może i więcej stóp w dół, na rufę
już będącą w ruchu, pamiętając o zabraniu ze sobą cumy rufowej. Jakoś mu to poszło, niezdarnie jak
zwykle, i przepływając dołem, usłyszał z góry serdeczny śmiech żony śluzowego; coś też zawołała,
ale nie dosłyszał co, bo musiał schwycić za rumpel i przeprowadzić pod mostem nabierającą
rozpędu łódź. A kiedy na początku podróży płacił za przejazd, myślał, jakie przyjemne musi być
życie przewoźnika na kanale!

O, niech to licho! Maria stanęła przy nim, przeszedłszy na rufę przez kabinę drugiej klasy.

— Kochany, jak możesz pozwalać tym ludziom, żeby się tak bezczelnie zachowywali wobec

ciebie? — pytała. — Czemu nie powiesz im, kim jesteś?

— Moja droga… — zaczął Hornblower i dał spokój.

Jeśli Maria nie rozumie, co znaczy fakt, że kapitan marynarki wojennej źle steruje łodzią

kanałową, to nie ma co się z nią spierać. Nie mógł zresztą poświęcać jej uwagi, gdy „Queen
Charlotte” mknęła lotem strzały ciągnięta przez galopujące konie.

— Wszystko to razem wydaje mi się całkiem niepotrzebne, mój drogi — ciągnęła Maria. — Po

co masz się tak poniżać? Czy naprawdę cały ten pośpiech jest taki konieczny?

Hornblower przeprowadzał łódź przez zakręt — pogratulował sobie, że już wyczuwa ster.

— Czemu mi nie odpowiadasz? — denerwowała się Maria. — I obiad już czeka na nas, a

mały Horatio…

Jej głos brzmiał jak głos sumienia — i faktycznie Maria była jego sumieniem.

— Mario — rzucił Hornblower. — Wracaj na dziób! Na dziób, mówię ci. Idź z powrotem do

kajuty.

— Ależ, skarbie…

— Idź na dziób!

Tym razem Hornblower krzyknął ostro — zbliżała się następna barka i nie miał czasu na

małżeńskie cackanie się.

— Nie masz zupełnie serca — westchnęła Maria — i to kiedy jestem w takim stanie.

Być może jest bez serca, ale tak bardzo był zaabsorbowany tym, co robił. Wychylił ster, a

Maria, z chusteczką przy oczach, energicznym ruchem — na ile pozwolił jej obecny stan —
odwróciła się i wycofała się do kabiny drugiej klasy. „Queen Charlotte” zgrabnie przemknęła luką
między barką i ścieżką holowniczą i Hornblower mógł już teraz pomachać ręką żonie flisaka w
odpowiedzi na jej pozdrowienie. Miał też czas na wyrzuty sumienia za sposób, w jaki potraktował
Marię, ale tylko przez chwilę. Musiał dalej sterować łodzią.

Rozdział II

Było jeszcze widno, kiedy wpływali w dolinę Tamizy i Hornblower spoglądając w prawo

widział w dole strużkę rodzącej się rzeki — nie tak bardzo zresztą skąpą przy zimowym stanie
wody. Każdy zakręt i każda śluza przybliżały kanał do strumienia, aż wreszcie dotarli do Inglesham,
skąd widać było wieżę kościelną w Lechlade, i do miejsca, gdzie kanał łączył się z rzeką. Przy
śluzie Inglesham Jenkins zostawił konie i podszedł do Hornblowera.

— Sir, teraz będą na rzece trzy progi i trzeba będzie z nich zjechać — powiedział.

Hornblower nie miał pojęcia, jakie to są te progi i bardzo mu zależało, aby się dowiedzieć,

zanim będzie musiał z nich zjeżdżać, ale równocześnie nie chciał się zdradzać z ignorancją. Może
Jenkins miał tyle taktu, żeby to wyczuć, bo dodał wyjaśniająco:

— To są takie tamy na rzece, sir. O tej porze roku, kiedy jest dużo wody, niektóre zasuwki w

tamach po stronie ścieżki holowniczej są otwarte na stałe i robi się tam mały wodospad, pięć albo
sześć stóp w dół. — Pięć albo sześć stóp? — powtórzył zaniepokojony Hornblower.

— Tak, sir. Coś koło tego. Ale to nie jest właściwie wodospad, jeśli pan wie, co mam na

myśli, sir. Stromy spadek, nic więcej.

— I musimy zjechać nim w dół?

— Tak, sir. To dosyć łatwo, sir… przynajmniej w górnej części.

— A na dole?

— Tam robi się wir, jak zresztą można się spodziewać. Ale jeśli utrzyma pan łódź prosto

dziobem do przodu, to szkapy was przeciągną.

— Utrzymam ją prosto — stwierdził Hornblower.

— Jasna rzecz, sir.

— Ale po co im, do diabła, te progi na rzece?

— Żeby spiętrzać wodę dla młynów… i dla nawigacji, sir.

— Czemu nie robią śluz?

Jenkins rozłożył bezradnie ręce — jedną z hakiem zamiast dłoni.

— Bo ja wiem, sir. Śluzy są znowu za Oksfordem. A te progi to istna plaga. Czasem trzeba

sześć koni, żeby wywindować na nie w górę „Queen Charlotte”.

Zastanawiając się nad tą sprawą, Hornblower nie doszedł jeszcze w myślach do problemu

pokonywania progów pod prąd; był trochę zły na siebie, że nie poruszył tego tematu. Zrobił więc
tylko mądrą minę i kiwnął potakująco głową.

— Nie wątpię — powiedział. — No ale w tej podróży nie musimy się tym kłopotać.

— Nie, sir — potwierdził Jenkins i ciągnął dalej, wskazując na kanał przed nimi. — Pierwszy

jest tam, pół mili za mostem lechladzkim. Bardziej z lewej burty. Na pewno go pan nie przeoczy.

Hornblower miał nadzieję, że nie. Zajął swe miejsce na rufie i chwycił za rumpel, dzielnie

próbując ukryć obawę. Pomachał na pożegnanie dozorcy, gdy łódź pędem wyskoczyła ze śluzy —
nabrał już takiej wprawy, że mógł sobie na to pozwolić, mimo że musiał przeprowadzić łódź przez
wrota. Wypadli na powierzchnię szerszej tu już rzeki; płynęli z dość silnym prądem — Hornblower
dostrzegł wir koło cypelka — ale konie biegły tak szybko, że zapewniały łodzi sterowną prędkość.

Most lechladzki mieli wprost przed sobą — a Jenkins mówił, że próg jest pół mili za nim.

Chociaż powietrze było całkiem chłodne, Hornblower czuł, że jego dłonie spoczywające na rumplu
są zupełnie mokre. Pomyślał teraz, że to wielka lekkomyślność z jego strony podejmować próbę
spłynięcia w dół przez tamę bez żadnego doświadczenia w tej mierze. Dałby wiele — bardzo wiele
— żeby to było niepotrzebne. Ale musiał przeprowadzić łódź pod sklepieniem mostu — konie szły tu
po pęciny w wodzie, chlapiąc na wszystkie strony — a potem było już za późno na zmianę decyzji.
Ukazała się linia tamy przecinającej strumień w poprzek, z dobrze widoczną luką po lewej stronie.
Z powodu spadku za tamą nie było widać powierzchni rzeki, natomiast nad luką lśniąca woda
spiętrzała się i była wyższa po bokach niż w środku; szczątki unoszące się na wodzie bystro
spływały w tę stronę, jak ludzie w wielkiej sali pchający się do jednego wyjścia. Hornblower,
tracąc dech z podniecenia, sterował na środek luki; czuł zmianę przegłębienia łodzi, w miarę jak jej
dziób opadał, a rufa podnosiła się na stromiźnie wody. Zlatywali w dół, coraz niżej. W dole gładki
strumień wody zwężał się do miejsca, za którym i po którego obu stronach był zmętniały wir. Łódź
szła jeszcze na tyle szybko względem wody, że Hornblower mógł sterować na ten punkt; czuł
reagowanie łodzi na ster, i chwilami kusiło go pójść po linii matematycznego rozwiązania tej
sytuacji, podsuwanego mu przez mózg, ale nie miał na to ani czasu, ani właściwie ochoty. Dziób z
pluskiem i wstrząsem wbił się w zbełtaną wodę. Łódź przechyliła się w wirze, lecz za chwilę liny
holownicze pociągnęły ich do przodu. Jeszcze dwie sekundy uważnego sterowania i już byli za
wirem i szli znowu po gładkiej powierzchni, wprawdzie ze smugami piany, ale gładkiej, i
Hornblower roześmiał się na głos. Zadanie okazało się proste, a fakt, że się udało, tak go ucieszył, iż
zapomniał naurągać sobie w myślach za swoje obawy. Jenkins obróciwszy się w siodle spojrzał w
jego stronę i pomachał batem, a Hornblower odpowiedział ruchem dłoni.

— Horatio — oświadczyła Maria — m u s i s z przyjść zjeść obiad. Przez cały dzień

zostawiłeś mnie samą.

— Teraz, skarbie, mamy już blisko do Oksfordu — odparł Hornblower — jakoś udało mu się

nie zdradzić, że przez pewien czas, aż do tej chwili, zapomniał o istnieniu żony i syna.

— Horatio…

— Za momencik, kochanie — powiedział Hornblower.

Zapadał zimowy wieczór, jasność dnia bladła, gasnąc nad polami ornymi i łąkami, nad

ogłowionymi wierzbami, których pnie stały w wodzie, nad domostwami i zabudowaniami
gospodarskimi. Wyglądało to tak pięknie, że Hornblower zapragnął, aby chwila ta trwała wiecznie.
Czuł się szczęśliwy; dobre samopoczucie przeszło w spokój, spokojna też stała się powierzchnia
wody za wirem. Wkrótce będzie żył znowu innym życiem, w świecie okrucieństwa i wojny —
świecie, jaki zostawił za sobą na wodach rzeki Severn i w jaki wejdzie znowu w obszarze
pływowym Tamizy. Było coś symbolicznego w fakcie, że tę przelotną chwilę głębokiego szczęścia
przeżył tu, w środku Anglii. Bydło na polach, gawrony na drzewach — czy i one w części wpłynęły
na to uczucie? Może tak, a może nie. Szczęście miało źródło w nim samym, a zależało od
czynników może jeszcze bardziej ulotnych. Hornblower wdychał z lubością powietrze wieczorne,
gdy zauważył, że Jenkins daje mu z siodła znak, wskazując na coś biczem, i chwila szczęścia
umknęła, stracona na zawsze. To, co pokazał Jenkins, to była następna zapora. Hornblower skierował
łódź na nią, bez zdenerwowania; ustawił łódź na kurs nad zaporą, wyczuł podniesienie łodzi i nagłe
przyspieszenie, gdy weszła na szczyt stromizny wodnej i ukazał zęby z ukontentowaniem, kiedy
poszła w dół jak strzała, trafiła w wir pod tamą i wyszła z niego, jak poprzednio, po króciutkiej
chwili niepewności. Płynęli w dół rzeki wśród gęstniejących ciemności, minęli mosty i jeszcze
jedną tamę — Hornblower ucieszył się, że już ostatnią. Jenkins miał wiele racji mówiąc, że trzeba je
pokonywać przy świetle dziennym. Zostawiali za sobą wsie, kościoły. W końcu zrobiło się całkiem
ciemno i Hornblower poczuł, że jest zziębnięty i zmęczony. Gdy Maria znowu przyszła do niego na
rufę, rozmawiał z nią w miły sposób i nawet podzielił jej oburzenie, że Oksford jest tak daleko.
Jenkins zapalił latarnie świecowe: jedna wisiała u chomąta konia czołowego, a druga u tylnego
łęku siodła konia, na którym jechał. Ze swojej ławki rufowej na „Queen Charlotte” Hornblower
widział plamki światła tańczące na ścieżce holowniczej — sygnalizowały mu one zakręty rzeki i
umożliwiały prowadzenie łodzi bezpiecznym kursem, chociaż dwukrotnie serce skoczyło mu do
gardła, gdy otarli się burtą o trzciny przybrzeżne. Ściemniło się już zupełnie, kiedy Hornblower
poczuł, że łódź zwalnia nagle wskutek zluźnienia lin holowniczych. Na spokojne zawołanie Jenkinsa
skierował łódź w stronę oświetlonej latarniami przystani. Czekający tam ludzie chwycili za liny i
zacumowali łódź, i pasażerowie zaczęli ją tłumnie opuszczać.

— Kapitanie… sir? — odezwał się Jenkins.

Nie w taki sposób użył słowa „kapitanie” przy ich pierwszym spotkaniu. Wtedy pobrzmiewał

w nim egalitarny ton szyderstwa; teraz użył formułki i intonacji, jakiej by użył każdy członek załogi
okrętu zwracając się do swego dowódcy.

— Słucham? — odparł Hornblower.

— To Oksford, sir, i zmiana obsady.

W chwiejnym blasku latarni Hornblower zobaczył dwóch mężczyzn, na których wskazywał

Jenkins.

— Więc mogę już zjeść obiad? — zapytał z łagodną ironią.

— No chyba, sir. I bardzo mi przykro, sir, że musiał pan z tym czekać. Sir, jestem pańskim

dłużnikiem. Sir…

— Nie ma o czym mówić, Jenkins — przerwał mu Hornblower z rozdrażnieniem. — Miałem

własne powody, żeby chcieć się dostać do Londynu.

— Dzięki serdeczne, sir, i…

— Jak daleko stąd do Londynu?

— Sto mil rzeką do Brentford, sir. Będziecie tam o świcie. Jem, jak będzie wtenczas z

pływem?

— Akurat będzie przypływ — odpowiedział członek obsady zmianowej, z biczem w ręku. —

Może pan tam złapać odpływ, sir, i za godzinę być przy Schodach Whitehall.

— Dziękuję — rzucił w odpowiedzi Hornblower. — A zatem, Jenkins, do zobaczenia.

— Do widzenia, sir, i jeszcze raz dziękuję za prawdziwą szlachetność.

Maria stalą na dziobie łodzi, słabo widoczna, lecz Hornblower wyczul wyrzut w jej postawie.

Jej słowa jednak nie odzwierciedliły tego.

— Dostałam dla ciebie, Horatio, gorącą kolację — powiedziała.

— Na Jowisza! — ucieszył się Hornblower.

Na nabrzeżu czekało kilku chłopców i dziewcząt sprzedających różne rzeczy do jedzenia

pasażerom podróżującym rzeką. Ten, na którym spoczął wzrok Hornblowera, był młodzieńcem silnej
budowy, z baryłką na nosidłach, niewątpliwie zawierającą piwo; Hornblower poczuł, że męczy go
pragnienie silniejsze chyba od głodu.

— Tego mi właśnie potrzeba — powiedział. — Daj mi kwartę[6].

— Tylko w półkwaterkach, sir — odpowiedział młodzieniec.

— To dawaj dwie, ciamajdo.

Bez trudu, jednym tchem opróżnił drewniany kufel i już brał się za drugi, kiedy przypomniał

sobie, że f powinien uważać na swoje zachowanie. Ale tak był spragniony, że zupełnie o tym
zapomniał.

— A ty, skarbie? — zapytał Marię.

— Wypiłabym ćwierć kwaterki — odpowiedziała — mógł od razu domyślić się, co powie.

Według Marii damy piją piwo wyłącznie ćwierćkwaterkami.

— Tylko w półkwaterkach — powtórzył młodzian.

— No to podaj pani, a jak nie wypije, to ja dokończę — zdecydował Hornblower,

wypróżniając drugi kufel.

— Wszyscy na pokład! — zawołał nowy sternik. — Wszyscy na pokład!

— Należy się szyling, sir — oznajmił sprzedawca.

— Cztery pensy za półkwaterkę takiego piwska! — cudowała Maria.

— Wcale niedrogo — stwierdził Hornblower.

— Masz tu, chłopcze.

W przystępie dobrego humoru dał sprzedawcy monetę dwuszylingową. Ten, uradowany,

podrzucił ją w górę i dopiero potem wsunął do kieszeni. Hornblower wziął kufel z rąk Marii,
wypił do końca i rzucił chłopcu.

— Wszyscy na pokład!

Hornblower wszedł do łodzi i uważnie pomógł wejść Marii. Był niemile zaskoczony faktem,

że „Queen Charlotte” przyjęła dalszych pasażerów pierwszej klasy, tu czy na wcześniejszym etapie
podróży. W kajucie oświetlonej lampą siedziało dwóch lub trzech mężczyzn i z pół tuzina kobiet;
mały Horatio spał w rogu kabiny. Maria była zdenerwowana; chciała pomówić o sprawach
rodzinnych, ale krępowała się obecnością obcych. Powiedziała szeptem, co miała powiedzieć,
wykonując od czasu do czasu gesty w kierunku nowo przybyłych siedzących z obojętnymi twarzami,
mające dać do zrozumienia, o ile więcej powiedziałaby, gdyby ich tu nie było.

— Dałeś chłopcu dwa szylingi, mój drogi — stwierdziła. — Czemuś to zrobił?

— Straciłem chyba rozum, skarbie, straciłem rozum

Maria spojrzała z westchnieniem na swego nieobliczalnego małżonka, który wyrzucał szylinga

i mówił przy obcych, że musiał zgłupieć, nie przyciszając wcale głosu.

— A tu kolacja, którą kupiłam, kiedy rozmawiałeś z tymi ludźmi — ciągnęła Maria. — Chyba

jeszcze ciepła. Nie brałeś nic do ust przez cały dzień, a chleb i mięso, kupione na obiad, już nie są
dobre do jedzenia.

— Zjem wszystko, co jest i jeszcze więcej — zapewniał ją Hornblower, mając w pustym

żołądku tylko przeszło kwartę piwa.

Maria wskazała na dwa drewniane talerze stojące na ławie obok małego Horatia.

— Wyjęłam nasze łyżki i widelce — powiedziała. — A talerze zostawimy tu, na łodzi.

— Wyśmienicie — pochwalił ją Hornblower.

Na każdym talerzu leżały dwie kiełbaski i masa dymiącego jeszcze puree z grochu.

Hornblower usiadł z talerzem na kolanach, i zabrał się do jedzenia. Kiełbaski były naturalnie z
wołowiny, jeśli nie z baraniny, a może z mięsa koziego lub końskiego, zrobione z najmniej
wartościowych części. Skórka była równie twarda jak nadzienie. Hornblower spojrzał ukradkiem na
Marię, która jadła z wyraźnym zadowoleniem. Tego dnia uraził ją już parokrotnie i nie chciał
dotknąć jej znowu; w przeciwnym razie wyrzuciłby te kiełbaski przez burtę do rzeki, gdzie może
ryby poradziłyby sobie z nimi. Ale w tej sytuacji zabrał się do nich dzielnie. Gdy jednak zaczai
drugą, uznał, że to ponad jego siły. Przygotował chusteczkę w lewej ręce.

— Lada chwila dopłyniemy do pierwszej śluzy — powiedział do Marii, gestem prawej ręki

odciągając jej uwagę w stronę ciemnego okna. Maria próbowała coś dojrzeć, a on w tym czasie
zawinął kiełbaskę w chusteczkę i wpakował w kieszeń. Pochwycił spojrzenie starszawego
mężczyzny siedzącego prawie na wprost nich w wąskiej kabinie. Osobnik ten, okutany w obszerny
płaszcz i szal, z kapeluszem nisko nasuniętym na czoło, z dezaprobatą obserwował spod oka każdy
ruch Hornblowera. Hornblower mrugnął porozumiewawczo w stronę podejrzliwego starucha,
widząc zdumienie malujące się na jego twarzy, zamiast poprzedniego nieprzychylnego zaciekawienia.
Nie było to mrugnięcie spiskowca; nie podjął też Hornblower beznadziejnej próby udawania, że co
dzień wsadza do kieszeni gorące kiełbaski. Mrugnięciem tym dał po prostu do zrozumienia starszemu
człowiekowi, aby nie robił uwag i nawet nie zastanawiał się specjalnie nad tym cudacznym
postępkiem. Sam zabrał się do zjedzenia resztek puree z grochu.

— Tak szybko jesz, mój drogi — odezwała się Maria. — To nie wyjdzie na dobre twojemu

żołądkowi.

Ona sama zmagała się desperacko ze swymi kiełbaskami.

— Taki jestem głodny, że pożarłbym konia — odrzekł Hornblower. — A teraz zabiorę się do

tego, co miało być na obiad, nawet jeśli już jest niezbyt świeże.

— Bardzo się z tego cieszę — powiedziała Maria. — Pozwól, że…

— Nie, skarbie. Siedź spokojnie. Dam sobie radę.

Hornblower sięgnął po paczkę z jedzeniem i otworzył ją.

— Całkiem dobre — stwierdził, z ustami pełnymi chleba i mięsa.

Starał się teraz wynagradzać Marii nonszalancję, z jaką traktował ją przez cały ten dzień. Im

więcej jadł, tym większy okazywał apetyt i tym większą sprawiał Marii przyjemność. Mały gest, taki
jak wzięcie sobie samemu obiadu, radował ją ogromnie. Mógł dawać jej tyle szczęścia; i tak łatwo
ją ranić.

— Żałuję, moja droga — powiedział — że tak mało spędziłem dziś z tobą czasu. To strata dla

mnie. Ale gdybym nie pomógł w prowadzeniu łodzi, tkwilibyśmy dotychczas przed tunelem
Sapperton.

— Tak, skarbie — przyznała Maria.

— Bardzo chciałem pokazywać ci mijane krajobrazy — ciągnął, walcząc z budzącą się w nim

odrazą dla własnej hipokryzji. — Ale i tak chyba ci się podobały?

— Nie tyle co gdybyś był ze mną, kochany — odparła Maria, uszczęśliwiona ponad wszelką

miarę. Obrzucała spojrzeniami inne kobiety w kabinie, aby dostrzec zazdrość, jaką muszą odczuwać,
że ona ma takiego nadzwyczajnego męża. — Czy dzieciak był grzeczny? — zapytał Hornblower. —
Zjadł swoją kaszkę?

— Wszyściutko — powiedziała Maria, z dumą patrząc na śpiącego synka. — Chwilami

popłakiwał, ale teraz śpi ładnie.

— Gdybyśmy odbywali tę podróż dwa lata później — ciągnął dalej Hornblower — jak by go

to interesowało! Pomagałby przy cumach, a ja pokazałbym mu, jak trzymać rumpel.

Teraz w jego słowach nie było ani krzty hipokryzji.

— Już dzisiaj zdradzał zaciekawienie — chwaliła syna Maria.

— A jak tam jego siostrzyczka? — dopytywał się Hornblower. — Czy dobrze się

zachowywała?

— Horatio! — Maria była wyraźnie zgorszona.

— Mam nadzieję, skarbie, że nie najgorzej — odpowiedział za nią Hornblower, uśmiechem

pokrywając jej zmieszanie.

— Tak, bardzo dobrze — potwierdziła Maria.

Wpływali w śluzę; Hornblower słyszał szczęk zamykanych za nimi wrót.

— Jakoś wolno ci idzie z kiełbaskami, kochanie — zauważył. — Pozwól, że ja zajmę się nimi,

a ty zjedz tymczasem trochę chleba z mięsem — naprawdę smakuje świetnie.

— Ale, skarbie…

— Proszę cię o to — powiedział z naleganiem.

Wziął talerz swój i Marii i przeszedł na dziób łodzi, gdzie było ciemno. Wystarczyła chwila

na spłukanie za burtą tego, co zostało na talerzach; następnie wyrzucił błyskawicznie do wody
kiełbaskę ukrytą w kieszeni i wrócił z ociekającymi talerzami do Marii, zgorszonej i zachwyconej,

że małżonek jej zniżył się do tak pospolitej czynności.

— Za ciemno, żeby podziwiać krajobraz — rzekł — łódź opuszczała już śluzę. — Mario,

kochanie, jak skończysz kolację, przygotuję ci w miarę wygodne posłanie na noc.

Stał pochylony nad śpiącym dzieckiem, podczas gdy Maria pakowała resztki z kolacji.

— No już, skarbie.

— Horatio, naprawdę nie powinieneś. Proszę cię, Horatio …

— Kapelusz nie jest konieczny o tej porze nocy. A więc zdejmiemy go. Jest dosyć miejsca dla

ciebie na ławie. Połóż tu nogi. Buciki też niepotrzebne. Cicho, ani słowa. Teraz poduszka pod głowę.
Podłożymy pod nią worek. Czy tak ci wygodnie? A teraz przykryjemy cię kocem, żeby ci było
ciepło. No już, śpij dobrze, kochana.

Maria była wniebowzięta z powodu tych objawów władczej troski, toteż nie protestowała.

Leżała spokojnie całe dwie minuty, zanim otworzyła znowu oczy, aby zapytać, co zrobi, żeby jemu
było wygodnie.

— Nie martw się o to, moja droga. Jestem weteranem zaprawionym w bojach. No, zamknij

oczy i śpij spokojnie, mój skarbie.

Hornblowerowi stanowczo nie było wygodnie, chociaż spędził już wiele gorszych nocy, na

przykład w otwartych łodziach. Ponieważ Maria z dzieckiem leżała na cienko wyściełanej ławie, on
musiał siedzieć prosto, jak inni pasażerowie. W małej, zatłoczonej kajucie powietrze było duszne od
lampy i oddechów zgromadzonych tu ludzi; nogi miał zdrętwiałe i bolał go krzyż, a cześć ciała, na
której siedział, protestowała przeciwko ciągłemu dźwiganiu jego ciężaru. Ale przecież będzie to
tylko jedna noc. Wsunął ręce w kieszenie i poprawił się na siedzeniu. Łódź płynęła rzeką w
ciemnościach, przystając pod śluzami, uderzając łagodnie o ich ściany i sunąc znowu naprzód. Nie
znał oczywiście odcinka rzeki między Oksfordem i Londynem, toteż nie orientował się, jakie okolice
mijali. Ale posuwali się w dół rzeki, ku nowej jednostce, nad którą miał objąć dowództwo.
Szczęście, że ją dostałem, mówił sobie. Nie jest to fregata, lecz duża korweta uzbrojona w
dwadzieścia dwa działa — akurat dosyć, aby mógł nią dowodzić kapitan, a nie młodszy oficer. Na
nic lepszego nie mógł liczyć człowiek, który przed miesiącem był sześćset pierwszym kapitanem na
liście liczącej sześćset dwa nazwiska. Przypuszczalnie Caldecott, dotychczasowy dowódca
„Atroposa”, rozchorował się w trakcie wyposażania tej jednostki w Deptford, i temu zawdzięczał
Hornblower niespodziewane wezwanie go na jego miejsce. Rozkazy doszły do niego jednocześnie z
dotarciem do Anglii wiadomości o zwycięstwie Nelsona pod Trafalgarem. Od tego czasu wszyscy
myśleli tylko o Nelsonie i Trafalgarze. Kraj radował się ogromnie ze zniszczenia floty Villeneuve'a
i tonął w smutku z powodu śmierci Nelsona. Nelson — Trafalgar — Nelson — Trafalgar — na
każdej szpalcie gazety, w każdej przelotnej pogawędce z obcym musiały paść te słowa. Ojczyzna
hojnie szafowała nagrodami. Ogłoszono, że pogrzeb Nelsona odbędzie się na koszt państwa. Dla
marynarki wojennej znalazły się tytuły parów i godności szlacheckie oraz awanse. Po ponownym
wprowadzeniu rangi admirała Eskadry Czerwonej[7] dwudziestu kapitanów pierwszych na liście
otrzymało awans na admirałów; dwóch kapitanów padło pod Trafalgarem, dwaj zmarli i na liście

kapitanów Hornblower przesunął się na pięćset siedemdziesiątą siódmą pozycję. Równocześnie
szczodrze rozdawano awanse młodszym oficerom. Na liście kapitanów znalazło się czterdzieści
jeden nowych nazwisk — przyjemnie pomyśleć, że jest się teraz starszym stażem od czterdziestu
dwóch kolegów. Oznaczało to jednak, że obecnie sześciuset dziewiętnastu kapitanów poszukuje
zatrudnienia i nawet ogromnej machinie marynarki wojennej nie będzie dla nich dosyć wolnych
miejsc. Co najmniej stu — a raczej nawet stu pięćdziesięciu — będzie wegetować na połowie
pensji, czekając na obsadzenie. Można by uznać, że tak być powinno. Ci czekający nie tylko mogli
zastąpić chorujących dowódców i tych, co odchodzili na emeryturę, ale sprawiali, że było rzeczą
niepotrzebną zatrudniać osoby nieudolne.

Chyba że ci nieudolni mieliby przyjaciół na wysokich stanowiskach; wówczas na połowie

pensji zostawałby pechowiec pozbawiony przyjaciół. Hornblower wiedział, że ich nie ma i nawet
gratulując sobie szczęśliwego zrządzenia losu wciąż uważał, że i tak w końcu jest skazany na
niepowodzenie. Płynął przejąć okręt wyposażony przez kogoś innego, z oficerami i członkami
załogi, o których nic nie wiedział; już same te fakty stwarzały dostateczną podstawę do snucia
pesymistycznych przewidywań.

Maria na ławie westchnęła i zmieniła pozycję; Hornblower przysunął się do niej, żeby

poprawić gruby płaszcz, którym była przykryta.

Rozdział III

W Brentfordzie, we wczesnym świetle zimowego poranka, było zimno, wilgotno i ponuro.

Mały Horatio ciągle popłakiwał. Maria nie czuła się dobrze i była zmęczona. Stała obok
Hornblowera, patrząc jak wyładowywano z łodzi jej kufer i dwie skrzynki z jego rzeczami.

— Kochanie, czy daleko do Deptfordu? — zapytała.

— Dosyć daleko — odparł Hornblower; między Brendfordem i Deptfordem leżał cały

rozległy Londyn, ale odległość była jeszcze większa, bo rzeka, którą płynęli, wiła się szerokimi
meandrami — to w przód, to do tyłu. W dodatku przybyli tu późno i odpływ niewiele im pomoże.

Przewoźnicy prześcigali się w oferowaniu swoich usług.

— Łódź, sir? Z jednym wioślarzem, sir? A może z dwoma?

— Z dwoma — zdecydował Hornblower.

Przejazd łódką z dwoma wioślarzami kosztował dwa razy tyle, co z jednym wioślarzem

wiosłującym „na śrubkę”, lecz w warunkach odpływu to się opłacało. Hornblower pomógł Marii z
dzieckiem usadowić się na ławce rufowej, pilnując równocześnie załadunku bagażu.

— Dobra, Bili, ruszamy — powiedział wzorowy i odcumowana łódź lotem strzały wpłynęła

na szarą rzekę.

— Och — przestraszyła się trochę Maria.

Wiosła zgrzytały w dulkach, a łódź tańczyła na krótkiej fali.

— Powiadają, sir, że stary król dostał zdrowego zamętu w głowie z powodu śmierci lorda

Nelsona — odezwał się wzorowy, wskazując ręką w kierunku dzielnicy Kew, po drugiej stronie
rzeki. — On tam mieszka, sir. W tym pałacu.

— Tak — mruknął Hornblower; nie miał nastroju do rozmowy o królu, lordzie Nelsonie i w

ogóle o nikim.

Wiał dość silny wiatr z zachodu; gdyby był wschodni, woda na rzece byłaby bardziej

pofalowana i łódź płynęłaby wolniej, więc można było przynajmniej powiedzieć coś pozytywnego
o tym ponurym świecie.

— Pomału, Arry — rzucił dziobowy i łódka weszła w zakręt.

— Cicho, malutki. Nie lubisz tej brzydkiej łodzi? — mówiła Maria do synka, którego

zachowanie potwierdzało jej słowa.

— Pewnie zimno łobuzowi — powiedział wzorowy.

— Chyba tak — zgodziła się z nim Maria.

Ku uldze Hornblowera przewoźnik wdał się w rozmowę z Marią; mógł więc pogrążyć się w

rozmyślaniach, snuć nadzieje i obawy — te ostatnie dominowały — na temat okrętu, który czekał na
niego w dole rzeki. Jeszcze godzina, dwie i znajdzie się na jego pokładzie, nie wiedząc nic o
okręcie, oficerach i załodze.

— Tam mieszka książę, szanowna pani — przekrzyczał przewoźnik wrzaski małego Horatia.

— A za drzewami zobaczy pani pałac biskupa.

Miał to być pierwszy pobyt Marii w Londynie i dobrze się złożyło, że trafili na rozmownego

lodziarza.

— Widzisz te śliczne domki — mówiła Maria bujając dziecko w ramionach. — Popatrz na te

ładne łódki.

Mijali coraz więcej domów, przepływali pod coraz to innym mostem; ruch na rzece nasilał się

i nagle Hornblower uświadomił sobie, że są pod samym Londynem.

— Westminster, proszę szanownej pani — oznajmił przewoźnik. — Pracowałem tutaj na

promie, zanim nie postawili mostu. Te pół pensa mostowego odebrało wtenczas chleb niejednemu
uczciwemu przewoźnikowi.

— Na pewno tak — powiedziała Maria ze współczuciem. Już zapomniała o swojej wysokiej

pozycji żony kapitana.

— Schody Whitehall, proszę pani, a tam dalej to Strand.

Hornblower często brał łódź do Schodów Whitehall w czasie owych gorzkich dni

wegetowania na połowie pensji, kiedy starał się w Admiralicji o zatrudnienie.

— Katedra Świętego Pawła, proszę pani.

Teraz już byli naprawdę na terenie londyńskiego City. Hornblower pochwycił w nozdrza

zapach dymu węglowego z kominków.

— Zwolnij, Arry — rzucił przez ramię wioślarz od dziobu. Łodzie, lichtugi i barki pokrywały

powierzchnię wody, a wprost przed sobą mieli Most Londyński.

— Mocno naprzód! — zakomenderował dziobowy i obaj wioślarze desperacko ruszyli przez

lukę między różnorodnymi jednostkami stłoczonymi koło mostu. Prąd odpływu rwał szybko między
wąskimi przęsłami; za przewężeniem mostowym woda spiętrzała się. Lotem strzały przemknęli przez
wąski otwór.

— Boże! — westchnęła Maria.

Wpływali do największego portu świata; okręty na kotwicy, statki wyładowujące towary i

bardzo wąski tor wodny biegnący środkiem. Węglowce z północy kraju, trawlery z Ramsgate,
kabotażowce, statki ze zbożem i górująca nad nimi szara bryła Tower[8].

— W Pool[9], szanowna pani, jest zawsze coś ciekawego do oglądania — zauważył wioślarz.

— Nawet jak jest wojna i cały ten bałagan.

Ożywiony ruch w porcie świadczył najlepiej, że Bonaparte po drugiej stronie Kanału

przegrywa swoją wojnę przeciwko Anglii. Anglia nie padnie, póki na morzu panuje marynarka
wojenna, trzymająca w szachu mocarstwa z kontynentu europejskiego i zapewniająca swobodę
żeglugi handlowej flocie brytyjskiej.

Za basenem Pool stał bezczynnie na kotwicy okręt wojenny; stengi miał opuszczone, a

marynarze na ławach bosmańskich malowali od zewnątrz burty. Dziób ozdabiał niezdarnie
wyrzeźbiony galion w kształcie postaci kobiecej odzianej w fałdziste szaty w kolorach białym i
czerwonym. W grubo ciosanych dłoniach postać trzymała duże pozłacane nożyce i po nich właśnie
poznał Hornblower, co to za jednostka, jeszcze zanim mógł policzyć jedenaście furt działowych na
burcie i odczytać nazwę „Atropos” w trakcie przepływania pod rufą. Łykając ślinę z podniecenia
przyglądał się okrętowi, notując w pamięci jego przegłębienie, kształt sylwetki, i podoficerowi
wachty kotwicznej — wszystkiemu, co tylko mógł zauważyć w tej tak denerwującej dla niego
chwili.

— „Atropos”, dwadzieścia dwa działa — informował wzorowy widząc zaciekawienie

Hornblowera.

— Mój małżonek jest jego dowódcą — oznajmiła z dumą Maria.

— Naprawdę, sir? — pytał wzorcowy z rosnącym respektem, co musiało miło połechtać

Marię.

Łódź już skręcała; mieli przed sobą Deptford Greek[10] i Deptford Hard[11].

— Zwolnić! — komenderował dziobowy. — Teraz znowu naprzód! Wiosła!

Łódź zaszurała o brzeg i podróż z Gloucester dobiegła końca. Nie, jeszcze nie, stwierdził w

myślach Hornblower przygotowując się do zejścia na ląd. Czekały ich kłopoty z wyszukaniem
mieszkania, przeniesieniem bagaży i ulokowaniem tam Marii, zanim będzie mógł udać się na swój
okręt. Życie składa się z gorzkich pigułek, które trzeba kolejno przełykać. Zapłacił przewoźnikowi
pod czujnym okiem Marii; na szczęście zjawił się włóczęga portowy szukający zarobku, z wózkiem,
na którym ustawił bagaże. Hornblower ujął pod ramię Marię niosącą dziecko i pomógł jej wejść po
śliskim nabrzeżu Hard.

— Odetchnę — powiedziała Maria — jak zdejmę buciki z nóg. I trzeba jak najprędzej

przebrać małego. Cicho, skarbeńku, cicho.

Od „George'a” dzielił ich na szczęście tylko mały kawałek drogi. Przyjęła ich pulchna

gospodyni, obrzuciwszy współczującym spojrzeniem figurę Marii. Powiodła ich do pokoju,
poganiając po drodze służącą, aby szybko przyniosła gorącej wody i ręczniki.

— Cicho, kruszynko — uspokajała gospodyni małego Horatia.

— Och — westchnęła z ulgą Maria siadając na łóżku i od razu zabrała się do ściągania

bucików.

Hornblower stanął przy drzwiach, czekając aż wniosą skrzynki z jego wyprawą marynarską.

— Kiedy szanowna pani spodziewa się rozwiązania? — zapytała gospodyni.

Po chwili obie z Marią zagłębiły się w rozmowę na temat akuszerek i rosnących kosztów

utrzymania — ten drugi problem pojawił się, gdy Maria zaczęła targować się zaciekle o cenę
pokoju. Pomocnik oberżysty i łazik portowy przerwali spór, wnosząc bagaże do izby i ustawiając je
na podłodze. Hornblower wyjął klucze i z pośpiechem uklęknął przy skrzynce.

— Horatio, skarbie — odezwała się Maria z wymówką w głosie — mówimy do ciebie.

— Aha… co? — spytał z roztargnieniem przez ramię.

— Może coś na rozgrzewkę, sir, zanim będzie śniadanie? — zaproponowała gospodyni. —

Szklaneczkę rumu, herbaty?

— Dla mnie nic, dziękuję — odmówił Hornblower.

Otworzył już skrzynkę i wypakowywał ją gorączkowo.

— Mój drogi, czy nie możesz z tym poczekać, aż zjemy śniadanie? — skarciła go Maria. —

Mogłabym wtedy zrobić to za ciebie.

— Raczej nie — odparł, dalej klęcząc, Hornblower.

— Twoje najlepsze koszule! Pognieciesz je — protestowała Maria.

Hornblower wyciągnął spod koszul swój mundur, ułożył go na drugiej skrzynce i zabrał się do

szukania epoletu.

— Idziesz na swój okręt! — wykrzyknęła Maria.

— Oczywiście, skarbie — odpowiedział Hornblower.

Gospodyni opuściła pokój, mogli więc rozmawiać swobodniej .

— Ale musisz przedtem zjeść śniadanie — upierała się Maria.

Hornblower znalazł wyjście.

— Niech będzie, pięć minut na śniadanie, jak się ogolę — zdecydował.

Położę mundur na łóżku, zły, że jest taki pognieciony, i otworzył lakierowane pudło, w którym

spoczywał jego trójgraniasty kapelusz. Zdjął surdut, szybko odwinął halsztuk i odpiął sztywny
kołnierz. W tym momencie mały Horatio postanowił znowu zaprotestować przeciwko nieczułości
otaczającego go świata. Hornblower rozłożył zawiniątko z przyborami toaletowymi, wyjął brzytwę
i zabrał się do golenia, a Maria zajęła się dzieckiem.

— Wezmę Horatia na dół i dam mu mleka z chlebem — powiedziała.

— Dobrze, skarbie — mruknął Hornblower z ustami oblepionymi pianą mydlaną.

Zobaczył w lustrze odbicie Marii i zmusił się do powrotu do rzeczywistości. Stała patrząc na

niego z rozczuleniem, więc odłożył brzytwę i otarł ręcznikiem usta z piany.

— Nie pocałowałaś mnie od wczoraj — rzekł. — Mario, kochana, czy nie uważasz, że mnie

zaniedbujesz?

Padła w jego wyciągnięte ramiona; oczy jej zwilgotniały, lecz łagodny głos i lekki ton męża

wywołały na jej wargi uśmiech przez łzy.

— Myślałam, że to ja jestem zaniedbywana — wyszeptała.

Całowała go żarliwie i zaborczo, z rękami zarzuconymi mu na szyję i przyciskając go do

nabrzmiałego brzucha.

— Myślałem tylko o swoich obowiązkach — ciągnął — zapominając o innych rzeczach, o

których powinienem był pamiętać. Czy wybaczysz mi najdroższa?

— Czy wybaczę! — Gdy mówiła, jej uśmiech i łzy było widać jeszcze wyraźniej. — Nie mów

tak, skarbie. Rób, co chcesz, jestem twoja. Jestem twoja.

Całując ją znowu Hornblower czuł, jak wzbiera w nim fala prawdziwej czułości; szczęście —

całe życie istoty ludzkiej zależało od jego cierpliwości i taktu. Nie wytarł mydła zbyt dokładnie; na
twarzy Marii pozostały ślady piany.

— Moja najsłodsza — rzekł — dzięki temu jesteś tym, co mam najdroższego.

Całując ją, myślami był przy „Atroposie” stojącym na kotwicy na rzece, więc zaczął wymyślać

sobie w duchu od niewiernych hipokrytów. Lecz został nagrodzony za ukrycie zniecierpliwienia, bo
gdy mały Horatio znowu się rozpłakał, Maria sama oderwała się od niego.

— Biedne maleństwo — powiedziała, uwalniając się z objęć męża. Schyliła się nad

dzieckiem i podniósłszy wzrok dodała z uśmiechem: — Muszę dopilnować, aby obaj moi mężczyźni
zostali nakarmieni.

Hornblower musiał jej coś powiedzieć, ale wymagało to taktu, więc zastanowił się przez

chwilę, szukając właściwych słów.

— Najdroższa — rzekł. — Dla mnie cały świat może się dowiedzieć, że cię właśnie

pocałowałem, ale nie chciałbym, żebyś ty się poczuła zawstydzona.

— O Boże! — jęknęła Maria zrozumiawszy, o co mu chodzi, i podbiegła do lustra zetrzeć z

twarzy pianę mydlaną. Potem wzięła dziecko. — Przypilnuję, żebyś miał śniadanie gotowe, jak
zejdziesz na dół.

Wychodząc z pokoju uśmiechnęła się do niego z wyrazem nieopisanego szczęścia i posłała

mu całusa. Hornblower jeszcze raz rozrobił mydło, a potem przystąpił do dalszych przygotowań
związanych z udaniem się na jednostkę. Głowę przepełniały mu myśli o okręcie, żonie, synku i
dziecku, które miało przyjść na świat. W zapomnienie poszło przelotne uczucie szczęścia, jakiego
doświadczył ubiegłego dnia; może gdyby nie uświadamiał sobie, że jest nieszczęśliwy, mógłby i dziś
zostać poczytany za szczęśliwca; nie należał jednak do ludzi, którzy potrafią być szczęśliwi.

Zjadłszy wreszcie śniadanie, wziął znowu łódkę w Hard, żeby przebyć mały szmat wody

dzielący go od jego okrętu; usiadł na ławce rufowej, nasadził mocniej trójgraniasty kapelusz ze
złotym oblamowaniem i sprzączką i zsunął płaszcz, odsłaniając epolet na prawym ramieniu,
świadczący o tym, że jest kapitanem z niespełna trzyletnim stażem. Kilka razy dotknął kieszeni,
sprawdzając czy ma tam rozkazy, a potem siedział wyprostowany z całą godnością, na jaką potrafił
się zdobyć. Wyobrażał sobie, co się teraz dzieje na „Atroposie” — służbowy oficer dostrzega
trójgraniasty kapelusz i epolet; posłaniec pędzi z tą wiadomością do pierwszego oficera; zostają
wezwani marynarze trapowi i pomocnicy bosmana i fala niepokoju i zaciekawienia na wieść o
przybyciu nowego dowódcy przebiega przez okręt. Myśli te wywołały uśmiech na jego usta, mimo że
sam był zdenerwowany i zaciekawiony.

— Łódź ahoj! — nadbiegło obwołanie z okrętu.

Przewoźnik spojrzał pytająco na Hornblowera i Otrzymawszy przyzwalające skinienie głową,

odkrzyknął co sił w potężnych płucach:

— „Atropos!”

Było to potwierdzeniem dla okrętu, że nadpływa jego dowódca.

— Dobijać do burty — polecił Hornblower.

„Atropos” był jednostką o ciągłym pokładzie, siedzącą nisko w wodzie; stanąwszy w łodzi

Hornblower mógł ze swego miejsca bez trudu dosięgnąć ławy wantowej. Przewoźnik zakaszlał
taktownie.

— Czy pamięta pan o mojej należności za przejazd, sir? — zapytał, i Hornblower poszukał

miedziaków, żeby mu zapłacić.

Potem zaczął wchodzić po burcie, starając się opanować rozdrażnienie spowodowane tym

drobnym incydentem. Maskując zdenerwowanie, wkroczył na pokład pośród świergotu gwizdków.
Salutował, jak należało, dłonią przyłożoną do ronda kapelusza, nie był jednak w stanie rozróżnić
twarzy oczekujących go tu ludzi.

— John Jones, pierwszy oficer — powiedział jakiś głos. — Witamy na pokładzie, sir.

Padały dalsze nazwiska, przesuwały się inne twarze, równie niewyraźne jak nazwiska.

Hornblower opanował jakoś nerwowe połykanie śliny, nie chcąc, aby to zauważono. Z trudem udało
mu się przemówić prawidłowo modulowanym tonem.

— Panie Jones, proszę wywołać załogę.

— Cała załoga na pokład! Cała załoga na pokład!

Wołanie rozniosło się po pokładzie, gwizdki znowu się odezwały. Hornblower usłyszał tupot

stóp, odgłosy zamieszania i przytłumiony szmer. A potem na śródokręciu zobaczył przed sobą
mnóstwo twarzy, lecz wciąż był zbyt zdenerwowany, by móc je rozróżnić.

— Załoga zebrana, sir.

Hornblower odsalutował w odpowiedzi — zakładając, że Jones uczynił to przedtem, bo nie

zauważył, czy tak było istotnie — i wyjąwszy rozkazy, przystąpił do ich odczytywania.

„Rozkazy Komisarzy z urzędu Lorda Admirała, naczelnego dowódcy floty Wielkiej Brytanii i

Irlandii, adresowane do kapitana Horatia Hornblowera z Królewskiej Marynarki Wojennej.

Niniejszym poleca się panu…”

Przeczytał pismo do końca, złożył i wsunął z powrotem do kieszeni. Od tej chwili stał się

prawnie dowódcą „Atroposa”, objąwszy stanowisko, którego mógł go pozbawić tylko sąd wojenny,

uchwała parlamentu albo utrata okrętu. I teraz nie będzie już na połowie pensji, lecz zacznie
otrzymywać pełne pobory kapitana szóstej klasy. Czy fakt, że w tym samym momencie przestał
widzieć jak przez mgłę, pozostawał z tym w jakimś związku? Jones miał zapadłe policzki,
dokładnie ogolona broda przeświecała sinawo przez opaleniznę. Hornblower poszukał jego
spojrzenia.

— Proszę odprawić załogę, panie Jones.

— Tak jest, sir.

Hornblower wiedział, że mogła to być odpowiednia chwila na przemowę. Weszło to nawet w

zwyczaj. Ale nie był przygotowany, toteż uznał, że lepiej nic nie mówić. Przechowywał w pamięci
przeświadczenie, że powinien sprawić na pierwszy rzut oka wrażenie człowieka zimnego, twardego,
sprawnego w działaniu i pozbawionego sentymentów. Odwrócił się do grupki czekających
oficerów; teraz potrafił już odróżnić jednego od drugiego i zauważyć, że każdy z tych ludzi, na
których będzie musiał polegać i z których pomocy korzystać przez lata — jest inny. Nie zapamiętał
jednak ich nazwisk. Właściwie żadne z nich nie dotarło do jego świadomości w czasie tych
denerwujących sekund tuż po przybyciu na pokład rufowy.

— Dziękuję, panowie — powiedział. — Nie wątpię, że wkrótce poznamy się bliżej.

Zasalutowali i odeszli, z wyjątkiem Jonesa. On zaś powiedział:

— Sir, jest dla pana list z Admiralicji.

List z Admiralicji! Rozkazy! Klucz do przyszłości, który pozwoli mu poznać, co ich czeka —

słowa mogące posłać „Atroposa” wraz z nim do Chin, Grenlandii czy Brazylii. Hornblower poczuł,
że znowu ogarnia go właściwie niewygasła dotąd fala podniecenia. Raz jeszcze powstrzymał się od
nerwowego przełknięcia śliny.

— Dziękuję, panie Jones. Przeczytam list, jak tylko znajdę czas.

— Czy zechciałby pan zejść pod pokład, sir?

— Dziękuję.

Pomieszczenia kapitańskie na „Atroposie” były ciasne, jak się Hornblower tego spodziewał:

kabina dzienna najmniejsza z możliwych i takaż sypialnia. Były tak małe, że nie przedzielono ich
nawet ścianką działową; przypuszczalnie miała być między nimi zasłona, ale jej nie było. Nie było tu
w ogóle niczego — koi, biurka czy krzesła — niczego. Prawdopodobnie schodząc z okrętu
Caldecott zabrał ze sobą wszystkie swoje rzeczy. Rzecz normalna, ale utrudniająca sytuację. Kajuta
była ciemna i duszna; ponieważ okręt opuścił właśnie suchy dok, nie nasiąkła jeszcze przeróżnymi
zapachami, które będą później do niej przenikać.

— Gdzie te rozkazy? — spytał szorstko Hornblower, tłumiąc podniecenie.

— W moim biurku, sir. Zaraz przyniosę.

Hornblower niecierpliwie czekał na Jonesa pod małym świetlikiem. Wziął do ręki zalakowany

pakiet i stał z nim przez chwilę. Był to moment w pewnym sensie przełomowy.
Dwudziestoczterogodzinna podróż, którą właśnie zakończył, trwała długo, ale miała ten sam
charakter — stanowiła przerwę między jednym rodzajem działalności a innym. Następne parę
sekund mogą przekształcić „Atroposa” z jednostki stojącej bezczynnie na Tamizie w okręt w
czynnej służbie na morzu, z obserwatorami na salingach, z działami gotowymi do boju, z
niebezpieczeństwem, przygodą i śmiercią tuż za widnokręgiem, a może nawet przy burcie.
Hornblower złamał pieczęć — zaplątaną kotwicę stanowiącą emblemat Admiralicji, najmniej
odpowiedni, jaki można było wymyślić dla narodu panującego na morzu. Podniósłszy wzrok,
napotkał spojrzenie Jonesa; pierwszy oficer oczekiwał niespokojnie na wiadomość, co ich czeka.
Hornblower uświadomił sobie, że należało go odprawić przed złamaniem pieczęci, ale teraz było już
za późno. Przeczytał pierwsze linijki — z góry wiedział jak będą brzmiały początkowe sześć czy
nawet dwanaście słów.

„Niniejszym prosi się pana i żąda, aby natychmiast po otrzymaniu tych rozkazów…”

To była ta chwila; Hornblower napawał się nią przez pół sekundy.

„…zaczekał pan na Henry'ego Pallendera, Esq.[12] Herolda Błękitnego Płaszcza do Spraw

Wojskowych, młodszego członka Kolegium Heraldycznego…”

— Niech Bóg ma mnie w swej opiece — westchnął Hornblower.

— Co piszą, sir? — spytał Jones.

— Jeszcze nie wiem — odparł Hornblower.

„…aby się z nim naradzić w sprawie organizacji łodziowego konduktu pogrzebowego

zmarłego wiceadmirała lorda wicehrabiego Nelsona…”

— A więc o to chodzi — mruknął Hornblower.

— O co, sir? — podjął Jones, ale Hornblower nie miał w tej chwili czasu na wyjaśnianie.

„…Obejmuje pan, na mocy niniejszych rozkazów, dowództwo nad wszystkimi oficerami,

marynarzami i żołnierzami Królewskiej Piechoty Morskiej, którzy wezmą udział we
wzmiankowanym wyżej kondukcie, oraz nad wszystkimi statkami, łodziami i barkami stanowiącymi
własność miast Londynu i Westminsteru, a także przedsiębiorstw żeglugowych w tych miastach.
Wyda pan wszelkie rozkazy niezbędne dla przeprowadzenia konduktu zgodnie z wymaganiami sztuki
żeglarskiej. Konsultując się z rzeczonym Henrym Pallenderem, Esq., upewni się pan co do
wymogów ceremoniału i pierwszeństwa, jednakże zostaje pan niniejszym zobowiązany zwracać na
własne ryzyko baczną uwagę na warunki pływu i pogody, tak aby spełniając wymogi ceremoniału
nie wystawić na niebezpieczeństwo lub uszkodzenie wzmiankowanych wyżej łodzi, barek i innych
jednostek pływających ani też ich załóg i pasażerów”.

— Proszę, sir. P r o s z ę, sir — nalegał Jones.

Hornblower wrócił myślami do ciasnej kabiny.

— To są rozkazy osobiście dla mnie — powiedział. — No… dobrze, może je pan przeczytać,

jeśli panu na tym zależy.

Jones czytał, poruszając wargami, a potem, zdezorientowany, podniósł wzrok na Hornblowera.

— To okręt zostaje tutaj? — zapytał.

— Oczywiście. Od tej chwili „Atropos” jest flagową jednostką konduktu pogrzebowego —

wyjaśnił Hornblower. — Potrzebuję natychmiast łodzi z załogą. Och, jeszcze pióro i papier, muszę
przesłać wiadomość żonie.

— Tak jest, sir.

— Proszę dać do łodzi dobrego podoficera. Będzie miała długie postoje przy nabrzeżu.

— Tak jest, sir. Co dzień ktoś nam dezerteruje.

Rzecz jasna, że dezercja mogła być bardzo poważnym problemem na okręcie zakotwiczonym na

rzece, z brzegiem, do którego można dopłynąć, i niezliczoną ciżbą łodzi kręcących się w pobliżu, z
bliskością Londynu, gdzie uciekinier mógłby przepaść bez śladu. Istniało też niebezpieczeństwo
przemytu alkoholu na okręt przez łodzie z lądu. A Hornblower przebywał na „Atroposie” zaledwie
od dziesięciu minut i miał równie słabe pojęcie jak wczoraj o sprawach, które chciałby znać przede
wszystkim: jaką okręt ma załogę i oficerów, czego mu brakuje, w jakim jest stanie. Na razie musi
jednak odłożyć na bok wszystkie problemy, którymi tak bardzo chciał się zająć, i poświęcać im
wolne chwile w przerwach między wypełnianiem swego nowego, niecodziennego zadania. Sama
tylko sprawa umeblowania własnej kajuty wymagała więcej uwagi, niż mógł jej poświęcić.
Poprzedniego dnia dowiedział się z gazety, że zwłoki Nelsona czekają w Nore[13] na pomyślny
wiatr, który pozwoli przetransportować je do Greenwich. Czas naglił, a na pewno trzeba będzie
wypisywać setkami rozkazy.

I tak minął moment przełomowy. Gdyby pozwolono mu zgadywać tysiąc razy, co zawierają

rozkazy przeznaczone dla niego, nigdy by nie przyszło mu do głowy, że otrzyma takie właśnie
zadanie. Byłoby to śmieszne, gdyby sprawa nie była tak poważna. Mimo to roześmiał się. Zdumiony
Jones spojrzał na niego, ale uznawszy, że należy pójść w ślady dowódcy, też zaśmiał się uniżenie.

Rozdział IV

— Czarne bryczesy? — pytał zdezorientowany Hornblower.

— Oczywiście. Czarne spodnie i pończochy oraz opaski żałobne — oświadczył pan Pallender

z uroczystą powagą.

Był to mężczyzna w podeszłym wieku, z łysiną ma czubku głowy. Resztę długich siwych

włosów, jakie mu zostały, miał splecione na karku w krótki, gruby warkocz ściągnięty czarną
wstążką. Jego jasnoniebieskie oczy skaprawiały od starości, a u zaczerwienionego, cienkiego,

spiczastego nosa wisiała kapka, może z powodu zimna w pokoju — a może była tam zawsze.

Hornblower zapisał na leżącej przed nim kartce, że mają być czarne bryczesy, pończochy i

opaski żałobne, a w pamięci zanotował, że i dla siebie musi postarać się o te rzeczy,
zastanawiając się, skąd weźmie na to pieniądze.

— Najlepiej byłoby — ciągnął pan Pallender — żeby kondukt przepływał przez City w

południe. Ludzie będą mieli wtedy dosyć czasu, żeby się zgromadzić, a terminatorzy zdążą zrobić
swoją przedpołudniową robotę.

— Tego nie mogę obiecać — zauważył Hornblower. — Będzie to zależało od stanu pływu.

— Pływ, kapitanie Hornblower? Musi pan zdawać sobie sprawę, że jest to ceremonia, która

bardzo interesuje dwór — i samą jego królewską mość.

— Mimo to będzie zależała od pływu — powtórzył Hornblower. — A także od wiatru.

— Naprawdę? Jego królewska mość bardzo się rozgniewa, jeśli jego pomysły nie zostaną

zrealizowane.

— Rozumiem — mruknął Hornblower.

Chciał zauważyć, że chociaż jego królewska mość panuje nad morzami, nie ma większej

władzy nad pływem niż jego słynny przodek, król Kanut. Zastanowiwszy się, doszedł jednak do
wniosku, że pan Pallender nie należy do ludzi potrafiących docenić żarty na temat ograniczeń władzy
królewskiej. Postanowił więc naśladować uroczystą powagę pana Pallendera.

— Ponieważ nie powzięto jeszcze decyzji co do dnia ceremonii — rzekł — można wybrać

taki, w którym stan pływu będzie najbardziej sprzyjający.

— I ja tak sądzę — zgodził się pan Pallender.

Hornblower zrobił notatkę o potrzebie niezwłocznego zajrzenia do tablic pływów.

— Lord Mayor[14] — ciągnął pan Pallender — nie będzie obecny osobiście, przybędzie

natomiast jego przedstawiciel.

— Rozumiem.

Ulżyło mu nieco, że spada z niego odpowiedzialność za osobę Lorda Mayora, ale zaraz sobie

uświadomił, że obecnych będzie ośmiu najwyższych rangą admirałów w marynarce wojennej i że
będzie musiał czuwać nad ich bezpieczeństwem.

— Czy naprawdę nie chce pan spróbować troszkę tego koniaku? — pytał pan Pallender lekko

popychając ku niemu karafkę.

— Nie, dziękuję.

O tej porze dnia Hornblower zdecydowanie nie miał chęci na koniak, ale teraz już wiedział,

skąd pochodzi czerwonawe zabarwienie koniuszka nosa pana Pallendera. Pan Pallender pociągnął
zdrowy łyk, zanim zaczął mówić dalej.

— Teraz, jeśli idzie o salut żałobny…

Jak się okazało, wzdłuż trasy konduktu wyznaczono piętnaście punktów, w których działa

miały oddawać wystrzały w minutowych odstępach i jego królewska mość miała słuchać, czy
strzelają równo. Hornblower pokrywał coraz więcej kartek notatkami. Na kondukt złoży się
trzydzieści osiem łodzi i barkasów, które trzeba będzie zebrać w bardzo trudnym nawigacyjnie
kanale pływowym koło Greenwich, ustawić w odpowiednim porządku i doprowadzić do Schodów
Whitehall; stamtąd trzeba je odprawić po przekazaniu zwłok warcie honorowej marynarki wojennej,
która będzie eskortowała ciało do Admiralicji, gdzie ma ono zostać przez noc poprzedzającą ostatnie
odprowadzenie zwłok do Św. Pawła.

— Sir, czy może mi pan powiedzieć, jakiego rodzaju są te barkasy pogrzebowe? — zapytał

Hornblower.

Ledwie zadał to pytanie, już tego pożałował. Pan Pallender był zaskoczony, że ktoś może nie

wiedzieć, co to są barkasy do specjalnych uroczystości, ale oczywiście trudno się było po nim
spodziewać, żeby miał pojęcie o zwrotności tych łodzi na sfalowanej wodzie, czy choćby po ile
mają wioseł na burtę. Hornblower pomyślał, że im szybciej weźmie taką łódź i przepłynie nią trasę
konduktu przy odpowiednim stanie pływu, koordynując w czasie poszczególne etapy, tym będzie
lepiej. Robił dalsze notatki na kartkach, a pan Pallender mówił o tym, co dla niego było rzeczą
najważniejszą — o kolejności łodzi w kondukcie; obecne będzie całe Kolegium Heraldyczne z
Głównym Heroldem z Norroy[15] i z nim samym, Heroldem Błękitnego Płaszcza; książęta krwi
królewskiej i admirałowie; trzeba będzie przestrzegać etykiety przy wsiadaniu do łodzi i schodzeniu
na ląd; Główny Żałobnik z paziem niosącym tren, paziowie z całunem i Rodzina Nieboszczyka.

— Dziękuję, sir — rzekł w końcu Hornblower, zbierając swoje notatki. — Przystępuję

natychmiast do przygotowań.

— Jestem wielce zobowiązany, naprawdę, sir — powiedział pan Pallender do zabierającego

się do odejścia Hornblowera.

Była to operacja równie skomplikowana jak lądowanie Abercrombiego[16] na wybrzeżu

egipskim, a na Morzu Śródziemnym nie ma komplikujących zadanie pływów. Trzydzieści osiem
łodzi z załogami i wioślarzami; warty honorowe; żałobnicy i przedstawiciele władz; Hornblower
będzie miał pod swoją komendą najmniej tysiąc oficerów i marynarzy. Opadł trochę na duchu, kiedy
przejąwszy jeden z barkasów od robotników przybijających do niego insygnia w stoczni Deptford,
mógł sam przeprowadzić z nim próby. Okazało się, że jest to wielka, mało zwrotna jednostka,
niewiele mniejsza od lichtugi towarowej i prawie tak samo trudna do manewrowania. Na odkrytym
dziobie miała dwanaście stanowisk dla wioślarzy; od śródokręcia po rufę była przykryta wielkim
baldachimem o mocnej konstrukcji, który mógł stawiać potężny opór wiatrowi. Barkas przeznaczony
do transportu Ciała (w czasie ich rozmowy pan Pallender mówił w sposób nie pozostawiający
wątpliwości, iż trzeba to słowo traktować jak pisane z dużej litery) był do tego stopnia ustrojony

pióropuszami, że będzie łapać wiatr jak grotżagiel fregaty. Do tej jednostki trzeba będzie
odkomenderować krzepkich wioślarzy — najlepiej byłoby mieć ukrytą pod baldachimem prawie
pełną zmianę. Ponieważ barkas będzie płynął na czele konduktu, a inne ustawią się za nim, musi
pilnować, żeby nie szedł zbyt szybko. Trzeba będzie zgrać wszystko dokładnie w czasie — w górę
rzeki z przypływem, podejście do Schodów Whitehall dokładnie w momencie przesilenia pływu,
tak aby można tam było przeprowadzić skomplikowane manewry przy minimum ryzyka, a potem
wycofywanie się z odpływem i rozpuszczanie po drodze barkasów i załóg.

— Mój drogi — zagadnęła go Maria w ich sypialni u „George'a”. — Obawiam się, że mało mi

teraz poświęcasz uwagi.

— Co mówisz, skarbie? — zapytał Hornblower podnosząc wzrok znad stolika, przy którym

siedział zajęty pisaniem. Zastanawiał się właśnie, jak wydać solidne śniadanie dla tysiąca ludzi,
którzy będą mieli nikłą szansę na następny posiłek w ciągu dnia.

— Mówiłam ci, że rozmawiałam dziś z akuszerką. Wygląda na zacną niewiastę. Od jutra jest

wolna. Ponieważ mieszka przy sąsiedniej ulicy, nie ma potrzeby, żeby tu się sprowadzała, póki nie
nadejdzie czas, co się szczęśliwie składa… wiesz przecież, Horatio, jak mało mamy pieniędzy.

— Tak, skarbie — odparł Hornblower. — Czy przyniesiono już te moje czarne spodnie?

Przejście od zbliżającego się rozwiązania Marii poprzez problem pieniędzy do czarnych

bryczesów Hornblowera było rzeczą całkiem naturalną, ale Maria poczuła się dotknięta pozornym
brakiem serca ze strony męża.

— Bardziej cię obchodzą spodnie niż twoje dziecko? — powiedziała — albo ja?

— Najdroższa — obruszył się Hornblower. Musiał odłożyć pióro i wstać z krzesła, żeby ją

pocieszyć.— Tyle mam na głowie. Nie potrafię wyrazić, jak mi przykro, że to właśnie w tej chwili.

Szatańska sytuacja. Oczy nie tylko Londynu, lecz całej Anglii będą zwrócone na ten kondukt.

Nigdy mu nie wybaczą, jeśli zdarzy się jakaś gafa. Ale musiał ująć dłonie Marii w swoje ręce i
dodać jej otuchy.

— Ty, moja kochana — mówił patrząc jej w oczy z uśmiechem — jesteś moim wszystkim.

Nic na świecie nie jest dla mnie ważniejsze od ciebie.

— Chciałabym, żeby tak było — rzekła Maria.

Ucałował dłonie, które trzymał w rękach.

— Cóż mogę powiedzieć, żeby cię upewnić — pytał — że cię kocham?

— To byłoby całkiem miłe — stwierdziła Maria.

— Kocham cię, skarbie — powiedział, a widząc, że się jeszcze nie uśmiecha, ciągnął: —

Jesteś mi droższa niż moje nowe czarne bryczesy.

— Och! — westchnęła na to Maria.

Musiał wymyślić coś jeszcze, by zrozumiała, że w żartach chce wyrazić swą czułość.

— Droższa niż tysiąc par czarnych bryczesów — dodał. — Czy jakikolwiek mężczyzna mógłby

powiedzieć więcej ?

Uśmiechnęła się w końcu i wysunąwszy dłonie z uścisku jego rąk położyła mu je na

ramionach.

— Czy mam na zawsze zachować ten komplement w pamięci? — spytała.

— Kochana, zawsze pozostanie on prawdą — zapewnił ją.

— Jesteś najmilszym z mężów — odrzekła, a załamanie głosu świadczyło, że tak myśli

naprawdę.

— Który ma najsłodszą z żon — dorzucił. — Czy teraz mogę wrócić do swojej pracy?

— Oczywiście, kochany. Oczywiście. Jestem chyba egoistką. Ale… ale… najdroższy, tak cię

kocham. Tak bardzo cię kocham!

— No, no — mówił Hornblower, poklepując ją po plecach. Być może przeżywał tę chwilę

równie głęboko jak Maria, ale było poza tym tyle innych spraw, którymi musiał się mocno
przejmować. Gdyby źle przygotował uroczystość, dziecko mające przyjść na świat czekałby marny
wikt przy ojcu pobierającym połowę pensji do końca życia. Zwłoki Nelsona są teraz wystawione na
widok publiczny w Greenwich, procesję pogrzebową wyznaczono na pojutrze, o jedenastej, kiedy
zacznie się przypływ, a tu tyle jeszcze zostało do zrobienia. Był rad, że może wrócić do
wypisywania rozkazów. Z radością udał się na pokład „Atroposa”, żeby się tam pogrążyć w
robocie.

— Panie Jones, zechce pan łaskawie wezwać midszypmenów i młodszych oficerów.

Potrzebuję pół tuzina ludzi z ładnym charakterem pisma.

Kajuta na „Atroposie” przypominała klasę w szkole, z midszypmenami siedzącymi na stołkach

z mesy przy zaimprowizowanych stolikach zaopatrzonych w kałamarze i pióra, przepisującymi
brudnopisy rozkazów Hornblowera, a on krążył wśród nich jak wiewiórka w klatce, odpowiadając
na pytania.

— Sir, nie mogę odczytać tego słowa.

— Sir, czy mam teraz zacząć od nowego akapitu?

Był to jeden ze sposobów dowiedzenia się czegoś o młodszych oficerach, rozróżnienia

jednostek w bezkształtnej dotąd dla niego masie oficerów; niektórzy bez przerwy zwracali się o
pomoc, a inni potrafili wyprowadzać wnioski z kontekstu; byli też głupcy wypisujący nonsensowne
rozkazy.

— Do licha, człowieku — zżymał się Hornblower — czy jakikolwiek pacjent Bedlam[17]

powiedziałby coś takiego… a tym bardziej napisał?

— Ale tak właśnie to wyglądało, sir — upierał się midszypmen.

— Boże, dopomóż nam — westchnął zrozpaczony Hornblower.

Ale ten akurat miał wyjątkowo czytelny charakter pisma, toteż Hornblower zasadził go do

wypisywania nagłówków na wszystkich listach.

Okręt JKM „Atropos” w Deptford

6 stycznia 1806

Sir

Na podstawie uprawnień nadanych mi przez Lordów Komisarzy Admiralicji…

Od tego miejsca mogli pisać inni, co dawało oszczędność czasu. Wreszcie zakończono

wypisywanie dziewięćdziesięciu różnych rozkazów wraz z kopiami i do północy rozesłano je gdzie
należało; z różnych miejsc ściągnięto załogi i podoficerów dla wszystkich łodzi, jakie miały brać
udział w kondukcie, przydzielono im racje żywnościowe, wyznaczono dokładnie ich miejsca w
szeregu… „Zajmie pan siedemnastą pozycję, zaraz za łodzią Głównodowodzącego w Nore i tuż
przed barkasem Czcigodnej Gildii Handlarzy Ryb”.

O drugiej nad ranem w dniu uroczystości zostały zakończone ostatnie przygotowania z panem

Pallenderem i Hornblower, ziewając, nie mógł wymyślić nic, co jeszcze można byłoby zrobić. Tak,
została do przeprowadzenia ostatnia zmiana.

— Panie Horrocks, popłynie pan ze mną w pierwszym barkasie, z Ciałem. Pan, panie Smiley,

obejmie dowództwo nad drugim, wiozącym Głównego Żałobnika.

Horrocks był najgłupszy z midszypmenów, a Smiley najbardziej rozgarnięty — było rzeczą

naturalną zatrzymać tego ostatniego przy sobie, ale teraz uświadomił sobie, że skoro Herrocks jest
taki tępy, trzeba mieć go stale na oku.

— Tak jest, sir.

Hornblowerowi wydało się, że Smiley jest zadowolony, iż w ten sposób uniknie

bezpośredniego nadzoru swego dowódcy, i pospieszył rozwiać to złudzenie.

— Smiley — powiedział — będzie pan miał jako pasażerów dziewięciu admirałów i czterech

kapitanów. W tym admirała floty, Sir Petera Parkera, i lorda St Yincenta.

Na te słowa Smileyowi wydłużyła się twarz.

— Panie Jones, niech szalupa z załogą czeka o szóstej przy molo Greenwich.

— Tak jest, sir.

— A teraz proszę wezwać dla mnie gig.

— Tak jest, sir.

— Będę u „George'a” do piątej. Proszę tam przekazywać ewentualne wiadomości.

— Tak jest, sir.

Miał jeszcze życie prywatne; czas rozwiązania Marii był bardzo bliski.

Na pokładzie rześki zachodni wiatr — porywisty, jak zauważył Hornblower — wygrywał w

takielunku swoją melodię. Jeśli nie osłabnie porządnie, trzeba będzie ostrożnie prowadzić barkasy.
Zszedł do gigu.

— Do Deptford Hard — rzucił sternikowi i owinął się ciaśniej w płaszcz, bo w kabinie

„Atroposa” było gorąco od stłoczonych w niej ludzi, lamp i świec. Przeszedł nabrzeżem Hard i
zastukał do drzwi „George'a”; z bocznego okna padało słabe światło, a położone nad nim okno ich
pokoju było jasno oświetlone. W drzwiach pojawiła się gospodyni.

— O, to pan, sir. Myślałam, że akuszerka. Właśnie posłałam po nią Daviego. Pańska

małżonka…

— Proszę mnie przepuścić — powiedział Hornblower.

Maria w szlafroku chodziła po sypialni oświetlonej dwoma świecami. Gdy Hornblower

otworzył drzwi, cienie baldachimu i innych mebli zatańczyły złowieszczo.

— Kochany! — ucieszyła się Maria.

Hornblower podszedł do niej z wyciągniętymi rękami.

— Mam nadzieję, skarbie, że z tobą wszystko w porządku — rzekł.

— Chyba tak. Myślę… myślę, że tak. To się dopiero zaczęło — odparła Maria.

Pocałowali się.

— Kochany — powiedziała Maria — jaki dobry jesteś, że przyszedłeś. Ja… ja się

spodziewałam, że cię jeszcze zobaczę, zanim… zanim… przyjdzie mój czas.

— Żadne dobry — obruszył się Hornblower. — Przybyłem, bo chciałem przyjść. Zapragnąłem

cię zobaczyć.

— Ale jesteś przecież taki zajęty. To dziś ta procesja, nieprawdaż?

— Tak — potwierdził Hornblower.

— I dziś przyjdzie na świat nasze dziecko. Dziewczynka, mój drogi? Albo drugi chłopczyk?

— Niedługo się dowiemy — rzekł Hornblower. Wiedział, czego pragnie Maria. — Wszystko

jedno, co się urodzi, będziemy kochać ją… albo jego.

— Na pewno — zgodziła się Maria.

Ostatnią sylabę wypowiedziała głośniej, niżby należało, a na jej twarzy pojawił się wyraz

zaniepokojenia.

— Co się stało najdroższa? — przestraszył się Hornblower.

— To tylko ból — odpowiedziała z uśmiechem — wymuszonym uśmiechem, o czym wiedział

doskonale. — Jeszcze nie są bardzo częste.

— Tak chciałbym ci pomóc — martwił się Hornblower, jak miliony innych ojców.

— Pomogłeś, skarbie, przychodząc tu do mnie — uspokajała go Maria.

Hałas za drzwiami i pukanie oznajmiło przybycie akuszerki i gospodyni.

— No tak — mówiła akuszerka — zaczęło się, co?

Hornblower przyjrzał się jej uważnie. Nie wyglądała schludnie, nie można było zresztą

oczekiwać tego od nikogo w takich warunkach — ale przynajmniej była trzeźwa i uśmiechała się
miło, ukazując dziury po zębach.

— Zaraz panią obejrzę, madam — powiedziała akuszerka i spojrzawszy ukosem dodała: —

Panowie zechcą odejść.

Maria podniosła wzrok na męża. Bardzo starała się udawać spokój.

— Przyjdę znowu do ciebie, kochana — powiedział Hornblower, równie usilnie jak ona

próbując maskować zdenerwowanie.

Gdy wyszedł z sypialni, gospodyni zaproponowała mu z serdeczną gościnnością:

— Może łyk wódki, sir? Albo szklaneczkę rumu, gorącego?

— Nie, dziękuję — odmówił Hornblower.

— Młody panicz śpi teraz u jednej z pokojówek — wyjaśniła gospodyni. — Nie zapłakał

wcale, ani razu, jakeśmy go przenosiły. Prawdziwy mały mężczyzna, sir.

— Tak — mruknął Hornblower. Potrafił uśmiechnąć się na myśl o synku.

— Niech pan lepiej zajdzie do kawiarni, sir — namawiała gospodyni. — Pali się tam jeszcze

w kominku.

— Dziękuję — odparł Hornblower spoglądając na zegarek. Boże, jak ten czas ucieka.

— Z pańską małżonką wszystko będzie dobrze — powiedziała gospodyni macierzyńskim

tonem. — Będzie chłopiec, rzecz pewna. Mogę to powiedzieć na podstawie jej wyglądu w czasie
ciąży.

— Możliwe, że będzie tak, jak pani mówi — odparł Hornblower i znowu popatrzył na

zegarek. Musi już naprawdę zacząć przygotowania do nadchodzącego dnia.

— Proszę posłuchać — przemówił i przerwał, bo chciał uwolnić myśli od troski o Marię i

od śmiertelnego zmęczenia. Zaczął wyliczać kolejno gospodyni na palcach ręki rzeczy, których
potrzebował z sypialni na piętrze. Czarne spodnie i pończochy, epolet i najlepszy trójgraniasty
kapelusz, szpada i żałobna opaska.

— Wszystko przyniosę, sir. Może się pan tu przebrać — nikt nie będzie panu przeszkadzał o

tej porze nocy.

Wróciła za chwilę z naręczem rzeczy, o które prosił Hornblower.

— Nie pojmuję, jak mogłam zapomnieć, że to dzień Pogrzebu, sir — powiedziała. — Od

tygodnia nie mówi się o niczym innym po obu brzegach rzeki, sir. Proszę, sir, tu są pańskie rzeczy.

Przyjrzała się uważnie Hornblowerowi w blasku świec.

— Powinien się pan ogolić, sir — dodała. — Może pan wziąć brzytwę mojego męża, jeżeli

pańska została na okręcie.

Najmniejsza wzmianka o macierzyństwie wydaje się zmieniać każdą kobietę w matkę.

— Dobrze zgodził się Hornblower.

Przebrawszy się spojrzał jeszcze raz na zegarek.

— Muszę już iść — powiedział. — Zechciałaby pani dowiedzieć się, czy mogę się zobaczyć z

żoną?

— Od razu mogę powiedzieć, sir, że nie — odparła gospodyni. — Jeżeli słyszy pan to samo co

ja.

To co czuł Hornblower, musiało odmalować się na jego twarzy, bo gospodyni ciągnęła:

— Za godzinę będzie po wszystkim, sir; nie mógłby pan trochę poczekać?

— Czekać? — powtórzył Hornblower, ponownie patrząc na zegarek. — Nie, nie mogę. Muszę

iść.

Gospodyni zapaliła świeczkę w jego latarni od świecy na gzymsie nad kominkiem.

— Boże zmiłuj się — westchnęła. — Pan mi na takiego wygląda. Ale na dworze zimno.

Zapięła mu guzik od płaszcza pod szyją.

— Nie mogę pozwolić, żeby się pan przeziębił. No, proszę się już nie martwić.

Dobra rada, myślał Hronblower schodząc z powrotem ku rzece, ale tak samo trudna do

wykonania, jak większość dobrych rad. Na skraju wody dojrzał światełko gigu i nagłe poruszenie
majaczących w nim postaci. Załoga gigu musiała wyznaczyć kogoś spośród siebie, żeby wypatrywał
jego latarni, podczas gdy reszta starała się uszczknąć choć trochę snu w wyjątkowo niewygodnym do
tego celu gigu. Mimo tej niewygody i tak lepiej im było niż jemu. Czuł, że zasnąłby na watersztagu
„Atroposa”, gdyby tylko miał do tego okazję. Wszedł do gigu.

— W dół rzeki — rzucił sternikowi.

Na molo Greenwich było jeszcze ciemno, nic nie zwiastowało późnego świtu styczniowego. A

wiatr dalej wiał z zachodu w dół rzeki. W ciągu dnia pewnie się nasili. Gdy szedł po molu,
zatrzymało go głośne wezwanie wartownika.

— Swój — odpowiedział Hornblower, ukazując w świetle swojej latarni mundur pod

płaszczem.

— Zbliżyć się i podać hasło!

— Pamięć Nieśmiertelna — rzucił Hornblower — sam wybierał to hasło; jeden szczegół z

tysiąca załatwionych poprzedniego dnia.

— Przechodź, przyjacielu. Wszystko w porządku — powiedział wartownik.

Był to szeregowiec z milicji Blackheath; w czasie gdy Ciało było wystawione na widok

publiczny w Greenwich, we wszystkich punktach musiały być rozstawione warty, żeby nie
dopuszczać ludzi do miejsc, gdzie nie byli pożądani. Szpital był oświetlony; panował już tam ruch i
zdenerwowanie.

— Gubernator ubiera się właśnie, sir — meldował porucznik z drewnianą nogą. —

Oczekujemy wyższych osobistości o ósmej.

— Tak — odparł Hornblower. — Wiem.

Sam przecież układał program dnia; dygnitarze z rządu, marynarki wojennej i cywilnej mieli

nadjechać drogą karetami z Londynu, żeby wracać z Ciałem wodą. A oto i Ciało, w trumnie.
Katafalk, na którym spoczywało, zasłany był flagami, zdobycznymi trofeami i insygniami
heraldycznymi. Nadchodził gubernator powłócząc zreumatyzowanymi nogami; jego łysina lśniła w

blasku lamp.

— …ńdobry, Hornblower.

— Dzień dobry, sir.

— Wszystko załatwione?

— Tak, sir. Ale wieje bardzo silny wiatr od zachodu. Będzie hamował pływ.

— Bałem się tego.

— Opóźni to oczywiście łodzie, sir.

— To jasne.

— W takim wypadku, sir, byłbym zobowiązany, gdyby spowodował pan punktualne

odpłynięcie żałobników. Będziemy mieli niewielki zapas czasu, sir.

— Zrobię, Hornblower, co będę mógł. Ale nie można poganiać admirała floty. Ani lorda St

Vincenta czy Lorda Mayora… albo nawet jego przedstawiciela.

— Wiem, sir, że będzie to trudne.

— Hornblower, zrobię, co się da. Muszę jednak przekąsić coś na śniadanie.

Gubernator wskazał gestem na następną salę, gdzie pod nadzorem porucznika z drewnianą

nogą marynarze w czarnych szalach owiniętych wokół szyi nakrywali do stołu. Na bufecie stał
pasztet na zimno, szynka, płaty zimnej pieczeni wołowej; na śnieżnobiałym obrusie rozkładano
srebrne sztućce. Na mniejszym bufecie zaufany podoficer ustawiał karafki i butelki.

— Coś na ząb i szklaneczkę czegoś? — spytał gubernator.

Hornblower jak zawsze popatrzył na zegarek.

— Dziękuję, sir. Mam jeszcze trzy minuty czasu.

Przyjemnie było jeść posiłek, gdy się już na to nie liczyło; przyjemnie było pochłaniać płaty

szynki, które w przeciwnym razie poszłyby do żołądka admirała floty. Popił szynkę szklanką wody,
ku słabo maskowanemu zdumieniu podoficera przy bufecie ze spirytualiami.

— Dziękuję, sir — zwrócił się do gubernatora. — A teraz muszę odejść.

— Do widzenia, Hornblower. Powodzenia.

Na molu był już prawie świt — dosyć światła, aby zgodnie z mahometańską definicją można

było odróżnić czarną nić od białej. Na rzece zaroiło się od łodzi. Z kierunku jej górnego biegu wiatr

przyniósł odgłos plusku wioseł i urywanych komend żeglarskich. Przybywała szalupa z „Atroposa”,
ze Smileyem i Horrocksem na ławce rufowej; nadpływały łodzie z jednostki strażniczej i ze statku
odbierającego; miarowy tupot na molu zwiastował nadejście następnego oddziału marynarzy. Dzień
zaczynał się na dobre.

To już nie były żarty. Należało obsadzić załogami trzydzieści osiem łodzi i ustawić je w

prawidłowym szyku rozciągającym się na milę w dół rzeki. Znalazło się paru durniów, którym
zapodziały się gdzieś rozkazy, i półgłówków nie umiejących połapać się w rozkazach, które mieli
w ręku. Hornblower śmigał swoim gigiem tam i z powrotem wzdłuż rozstawionych na rzece łodzi,
to wyciągając zegarek z kieszeni, to go chowając. Sytuację komplikował fakt, że sprzedawcy grogu,
przewidując dobry dzień dla siebie, już kręcili się przy łodziach; nie ulegało wątpliwości, że zdążyli
sprzedać cichaczem trochę towaru. Świadczyły o tym zaczerwienione twarze i głupawe uśmiechy
niektórych marynarzy. Trwał jeszcze odpływ wspomagany wiatrem. Horrocks, w barkasie
pogrzebowym mającym wieźć Ciało, pomylił się fatalnie w ocenie odległości, gdy próbował dobić
do mola. Wielka, mało zwrotna jednostka, wystawiona na wiatr i niesiona pływem, uderzyła z
głośnym trzaskiem o pomost prawą ćwiartką rufową. Hornblower na molo otworzył usta, żeby
zakląć, ale zmilczał. Jeśli będzie wymyślał przy każdym potknięciu, to wkrótce całkiem zachrypnie.
Wystarczyło rzucić spojrzenie na nieszczęsnego Horrocksa. Ten wielki, kościsty prostak skręcił się
pod jego wzrokiem i zaraz odwrócił się, żeby wywrzeć swoją złość na wioślarzach.

Trzeba jednak przyznać, że te barkasy pogrzebowe są wyjątkowo trudne w manewrowaniu.

Dwanaście wioseł ledwie starczyło, żeby utrzymywać kontrolę nad taką jednostką o długości ponad
czterdziestu stóp, a napór wiatru na wielką kabinę na rufie był ogromny. Hornblower zostawił
Horrocksa, usiłującego ustawić się na wyznaczonej mu pozycji, i wrócił do gigu. Popłynęli kawałek
z prądem, a potem, ciężko wiosłując, pod prąd. Wyglądało, że wszystko jest w porządku. Gdy
wróciwszy na molo Hornblower spojrzał na wodę, wydało mu się, że dostrzega zmniejszenie siły
prądu. Późno, ale nie za późno. Od Szpitala dobiegł wysoki, czysty dźwięk trąbki. Dla niego,
głuchego na muzykę, było rzeczą obojętną, co grała. Wystarczyło, że się odezwała. Milicja ustawiała
się wzdłuż drogi ze Szpitala na molo; w uroczystym pochodzie nadchodzili dygnitarze, parami,
najmniej ważni na przedzie. Do mola podpływały łodzie na ich przyjęcie, w odwrotnej kolejności
numeracji — jak trudno było Hornblowerowi wbić to w głowy dowodzących nimi podoficerów —
i odbijały z powrotem w dół rzeki, żeby tam czekać w ustalonym porządku. Nawet i teraz jedna
czy dwie łodzie wypadły ze swego miejsca w szyku, ale w tej chwili nie można się było
przejmować drobiazgami. Niektórych dygnitarzy z mola także skierowano do niewłaściwych barek,
nie dając im możności zaprotestowania. Na molo wkraczały coraz to ważniejsze osobistości,
heroldowie i młodsi członkowie Kolegium Heraldycznego, z panem Pallenderem wśród nich. W
końcu zjawił się Główny Żałobnik, admirał floty Sir Peter Parker, z Blockwoodem niosącym jego
tren, oraz ośmiu innych admirałów — z melancholijnym wyrazem na obliczach — jak nakazywał
regulamin; mieliby pewnie ten melancholijny wyraz na twarzach nawet bez regulaminu. Hornblower
odprowadzał ich do łodzi, wszystkich po kolei. Prąd pływu zmienił się i już można było zauważyć
przypływ. Teraz minuty będą cenne.

Hornblower drgnął na huk wystrzału z ustawionego w pobliżu działa, ale miał nadzieję, że

nikt tego nie zauważył. Było to pierwsze z dział, które odtąd miały strzelać w odstępach
minutowych, dopóki Ciało nie dotrze do następnego, tymczasowego miejsca spoczynku w

Admiralicji. Dla Hornblowera był to sygnał, że wyniesiono Ciało ze Szpitala. Pomógł Sir Peterowi
Parkerowi wejść na barkasa. Na głośny rozkaz pułkownika milicji żołnierze przerzucili broń kolbami
w górę i oparli się na lufach. Hornblower widział, jak ćwiczyli to w każdej wolnej minucie w
ciągu ubiegłych dwóch dni. On sam odwrócił swoją szpadę z taką żołnierską precyzją, na jaką mógł
się zdobyć — parę dni temu Maria wchodząc do ich sypialni u „George'a” zastała go, jak się w tym
wprawiał i bardzo śmiała się z niego. Barkas z żałobnikami już odbił od pomostu i Horrocks
podprowadzał swój ostrożnie do mola. Hornblower obserwował tę operację spod oka, ale teraz,
przy wietrze wiejącym pod pływ, nie sprawiała ona większych trudności. Nadchodziła orkiestra. Dla
Hornblowera wszystkie melodie brzmiały przygnębiająco, ale zorientował się, że ta, którą gra
orkiestra, jest bardziej ponura od innych. U nasady mola grający zrobili zwrot w prawo i otworzyli
za sobą widok na marynarzy ciągnących lawetę; szli krótkim krokiem, ze zwieszonymi głowami.
Hornblower pomyślał o długim rzędzie łodzi usiłujących utrzymywać się w ustalonym szyku na
prostym odcinku rzeki i poczuł nonsensowne pragnienie, aby idący przyspieszyli kroku. Monotonne
dudnienie armaty strzelającej w odstępach minutowych znaczyło upływ cennego czasu. Lawetę
podciągnięto na koniec mola. Przetransportowanie z niej trumny na barkas pogrzebowy stanowiło
skomplikowane zadanie; Hornblower pochwycił uchem kilka słów wyrzeczonych zduszonym szeptem
przez podoficera nadzorującego tę operację i ledwie opanował uśmiech z powodu ich
niestosowności w tej sytuacji. Ale trumnę ustawiono bezpiecznie na jej miejscu i szybko
zamocowano. Gdy zaczęto przykrywać zamocowania flagami i wieńcami, Hornblower ruszył w
stronę barkasa. Musiał posuwać się krótkim krokiem, z pochyloną głową i melancholijnym wyrazem
twarzy, trzymając odwróconą szpadę pod prawą pachą. Usiłował zachować tę postawę przy
przechodzeniu z mola na rufę barkasa za baldachimem.

— Odbijać! — rzucił półgłosem. Strzelające co minuta działa żegnały hukiem barkas

oddalający się od mola; wiosła mocno zagarniały wodę, póki łódź nie nabrała szybkości. Siedzący
obok niego Horrocks wychylił ster, kierując barkas w środek nurtu. Zanim ustawili się prosto na
kursie, Hornblower, wciąż z pochyloną głową, zdążył obejrzeć się ukradkiem na kondukt czekający
na wyruszenie. Wyglądało, że wszystko jest w porządku; łodzie, miejscami luźno rozstawione,
miejscami stłoczone, z trudem utrzymywały się na wyznaczonych stanowiskach w ciężkich
warunkach pogodowych, ale gdy ruszą, będzie z tym łatwiej.

— Na początku powoli — mruknął do Horrocksa, który przekazał rozkaz wioślarzom; trzeba

było dać łodziom czas na ustawienie się.

Hornblower zapragnął spojrzeć na zegarek. Co więcej, uświadomił sobie, że musi mieć go

ciągle przed oczyma, a trudno wyjmować zegarek z kieszeni co minutę. Tuż przy twarzy miał nogi
trumny. Szybkim ruchem odczepił łańcuszek z zegarkiem i powiesił go na uchwycie trumny, tak że
cyferblat miał przed samym nosem. Wszystko szło dobrze; mimo czterech minut spóźnienia mieli
jeszcze w zapasie pełne jedenaście minut.

— Wydłużyć pociągnięcia — rzucił ściszonym głosem do Horrocksa.

Płynęli teraz przez zakręt. Nawet tak daleko od Londynu pełno było gapiów na rzece i na jej

brzegu. Zgodnie z rozkazem Hornblowera reje „Atroposa” obsadzone były pozostałą na okręcie
częścią załogi. Widział to kącikiem oka; a gdy podpłynęli bliżej, ostry, wyraźny huk
dziewięciofuntówki na tyle rufy okrętu oznajmił, że włączyła się ona do łańcucha strzelających co

minutę dział, za armatą w Greenwich. W dalszym ciągu wszystko szło dobrze. Ze wszystkich
niewdzięcznych zadań, jakimi mógł zostać obarczony oficer marynarki wojennej, to było chyba
najniewdzięczniejsze. Choć będzie wykonane jak najlepiej, czy zostanie docenione? Nikt — nawet
w Admiralicji — nie zada sobie trudu, żeby się zastanowić, ile wysiłku umysłowego i pracy trzeba
było włożyć w zorganizowanie największego konduktu po wodzie, jaki Londyn w ogóle widział, po
jednym z najtrudniejszych do nawigacji torów wodnych podlegających pływom. Ale jeśli cokolwiek
pójdzie nie tak, znajdą się setki tysięcy par oczu gotowych to zauważyć i setki tysięcy ust skorych do
wyrażenia potępienia.

— Sir! Sir!

Zasłony na rufowym końcu kabiny rozchyliły się; z miejsca, gdzie czekali w ukryciu zapasowi

wioślarze, wyjrzała zaniepokojona twarz marynarza; tak bardzo było mu pilno powiedzieć to, co miał
do powiedzenia, że wysunął rękę i pociągnął za czarne bryczesy Hornblowera, żeby zwrócić jego
uwagę.

— Co jest?

— Sir, złapaliśmy przeciek.

O Boże! Wiadomość ta z diabelską precyzją zbiegła się z jego poprzednimi myślami.

— Czy duży?

— Nie wiem, sir. Ale woda już się pokazała nad poszyciem dna. Stąd wiemy. Musi prędko

nabierać, sir.

To się stało z pewnością wtedy, gdy Horrocks dopuścił do uderzenia barkasa o molo. Poszła

pewnie od tego jakaś klepka. Ale żeby już przeciekło przez podłogę? Wobec tego nie ma mowy, żeby
dopłynęli na czas do Schodów Whitehall. Boże, jeśliby mieli pójść na dno tu, na środku rzeki!
Nigdy, p r z e n i g d y nie wybaczyłaby Anglia człowiekowi, który by dopuścił do
zatopienia trumny Nelsona, bez odpowiedniego ceremoniału, w mule Tamizy, obok Wyspy Psów.
Podejść do brzegu i dokonać naprawy? Z całym konduktem za nimi — cóż by to powstał za bałagan!
I z pewnością nie zdążą skorzystać z przypływu, i sprawią zawód tysiącom czekających, nie
mówiąc już o jego królewskiej mości. A jutro ma się odbyć końcowa ceremonia przeniesienia Ciała
z Admiralicji do Św. Pawła — książęta, parowie, rodzina królewska, tysiące oddziałów wojska,
setki tysięcy ludzi miało wziąć w niej udział lub się jej przyglądać. Zatonięcie byłoby tragedią.
Zatrzymanie się — też. Nie; mógłby nakazać wyciągnięcie barkasa na brzeg i przeprowadzenie
naprawy, powodując rezygnację z dzisiejszej uroczystości. Ale wówczas można by przenieść Ciało
wieczorem do Admiralicji, umożliwiając odbycie się pogrzebu następnego dnia. Dla niego oznacza
to koniec kariery zawodowej, ale jest to najbezpieczniejszy półśrodek. Nie, nie, nie! Do diabła z
półśrodkami.

— Panie Horrocks!

— Sir!

— Ja zajmę się sterem. A pan niech idzie pod pokład. Idioto, czekaj, i słuchaj, co mówię.

Podnieście podłogę i zajmijcie się przeciekiem. Wylewajcie wodę cały czas — kapeluszami albo
wszystko jedno czym. Ma pan znaleźć ten przeciek i zatkać go, jeśli się da — choćby koszulą
któregoś z marynarzy. Zaraz. Żeby mi nie widziano, że wyczerpujecie wodę. Wylewać ją tu, za
moimi nogami. Zrozumiano?

— Ee… tak, sir.

— Więc proszę mi dać rumpel. I szybko na dół. A jak pan tego nie załatwi, to przysięgam, że

zedrę z pana skórę, choćby to miała być moja ostatnia czynność na tym padole. No, ruszać pod
pokład.

Horrocks dał nura za zasłony, a Hornblower ujął rumpel i tak się przesunął na ławce, żeby

widzieć, co się dzieje z przodu przed trumną. Musiał pozwolić, żeby szpada opadła na dół i pozbyć
się melancholijnego wyrazu twarzy, ale to nie była żadna trudność. Wiatr z zachodu dmuchał im
prosto w twarze z siłą prawie wichury; wiejąc w kierunku przeciwnym do pływu powodował
zdecydowanie krótką falę — od dziobu leciały bryzgi, a od czasu do czasu pióra wioseł wyrzucały
w górę fontanny wody. Może właśnie był to powrót do ojczyzny, jaki przystoi zmarłemu bohaterowi,
którego zwłoki leżały tuż przed nim. Gdy zbliżali się do zakrętu, silniejszy podmuch zniósł ich na
zawietrzną wskutek potężnego naporu wiatru na wysoką nadbudówkę na rufie.

— Przyłóżcie się lepiej! — krzyknął Hornblower na wioślarzy, z uszczerbkiem dla swojej

powagi osoby będącej wiodącą postacią w kondukcie.

Wioślarze zacięli zęby i mrucząc przekleństwa pod nosem zaczęli mocniej wiosłować, całą

silą ciągnąc oporny barkas do przodu. Wiatr, wiejąc teraz prosto pod pływ, wzbijał na wodzie
potężne fale i barkas szedł przez nie to z dziobem w dole, to w górze, chwiejąc się i kołysząc
pionowo jak statek rybacki w czas wichury na morzu, to znów kiwając się na boki i nurzając się
dziobem; trudno było ustać w nim prosto, a jeszcze trudniej utrzymywać go na kursie. W dodatku
Hornblower wyczuwał, że przy przechyłach woda przelewa się kaskadami to na dziób barkasa, to na
rufę. Wioząc ciężką trumnę ustawioną wysoko na pokładzie. Hornblower zaczynał martwić się
zakłóceniami stateczności tej niepoczytalnej jednostki pływającej. Cal za calem wywalczali sobie
drogę wokół zakrętu, a gdy już wyszli z niego, łodzie stłoczone po stronie północnej dały im osłonę.

— Panie Horrocks, czy oderwał pan wreszcie te deski denne? — denerwował się Hornblower,

starając się tak mówić do kabiny, żeby nie zauważyły tego tłumy widzów.

W tym momencie usłyszał odgłos pękania i twarz Horrocksa pojawiła się między zasłonami.

— Wszystkie były mocno przybite gwoździami — oznajmił. — Musiałem je podważyć.

Siedzimy głębiej rufą i tak czy owak będziemy musieli wyczerpywać stąd wodę.

Z trumną i zapasowymi wioślarzami musieli, oczywiście, mieć przegłębienie na rufę.

— Ile wody?

— Powiedziałbym, sir, że mało brakuje do stopy.

— Wyczerpywać ile sił!

Ledwie nos Horrocksa zniknął za zasłonami, a już przy nogach Hornblowera chlusnęła woda

wylewana z kapelusza, a potem znowu i jeszcze raz. Sporo wody chlapnęło na nowo czarne
bryczesy Hornblowera. Zaklął, ale nie mógł narzekać. Znajdowali się na wysokości Bermondsey
położonego na skraju Surrey; Hornblower popatrzył na zegarek zawieszony na trumnie. Dzięki temu
wiatrowi mieli tylko bardzo nieznaczne opóźnienie. Niegroźne na razie. Znacznie bardziej groziło im
zatonięcie na środku rzeki niż niezdążenie na przypływ. Hornblower, zdeprymowany, w
przemoczonych spodniach, przesunął się na ławce i spojrzał do tyłu. Kondukt całkiem dobrze
trzymał się ustalonych pozycji; Hornblower mógł objąć wzrokiem połowę łodzi, gdyż środek
procesji mijał właśnie zakręt, który oni już wzięli. Przed sobą mieli następny zakręt, tym razem w
prawo. Będzie tam znowu przeciwny wiatr.

I tak też było. Znów nurzali się dziobem i z trudem gramolili na fale. W pewnym momencie

barkas wparł się dziobem w nurt i nabrał masę wody — musiało jej wlać się tyle, ile dotąd zdołał
Horrocks wyczerpać. Hornblower zaklął, zapominając o zachowaniu melancholijnego wyrazu
twarzy. Słyszał i czuł przetaczanie się wody przy przechyłach barki. Ale spoza zasłon dalej
wylewano wodę kapeluszami, przy nogach i na nogi Hornblowera, który przestał się już martwić,
jakie wrażenie robi na widzach barkas pogrzebowy, z którego wyczerpuje się wodę. Każdy
marynarz w tłumie, widząc wzburzone fale, zrozumie, że to rzecz konieczna, nawet nie wiedząc o
przecieku. Przebrnęli jakoś przez zakręt; w ciągu kilku dramatycznych sekund wyglądało, że wcale
nie posuwają się naprzód, chociaż pióra wioseł zagarniały wodę. Lecz wiatr ucichł na chwilę i
mogli płynąć dalej.

— Panie Horrocks, czy nie może pan zatkać tej dziury?

— To nie tak łatwo, sir — odparł Horrocks, znowu wystawiając nos spoza zasłon. —

Uszkodzona jest cała klepka. Kołki na końcach ledwo co trzymają. Jak zatkam za mocno…

— No dobrze. Zabierzcie się z powrotem do wylewania.

Skierować barkas na brzeg? Tam, pod Tower? Miejsce byłoby dogodne. Nie, u diabła. Nigdy.

Wyczerpywać, wyczerpywać, wyczerpywać. Sterować po kursie pozwalającym na maksymalne
wykorzystanie przypływu i osłony stwarzanej przez inne jednostki — to wymagało trudnych
obliczeń, czegoś, co mogło zająć jego umysł. Gdyby znalazł wolną chwilę, żeby rozejrzeć się
wokoło, zobaczyłby tysiące widzów zgromadzonych na brzegach. Gdyby znalazł wolną chwilę…
Boże! Zupełnie zapomniał o Marii! Zostawił ją w trakcie porodu. Być może — prawie na pewno —
dziecko przyszło na świat do tej pory. Może… może… nie, o tym nie był w stanie myśleć.

Most Londyński, z wąskimi przęsłami i zdradliwymi wirami i przeciwprądami. Dzięki

próbnym przejazdom, odbytym dwa dni temu, wiedział, że wiosła nie mieszczą się w przęsłach.
Trzeba zgrać wszystko dokładnie w czasię; na szczęście główna siła wiatru załamywała się na
samym moście. Przełożył ster i ustawił barkas wedle swych najlepszych umiejętności na kursie przez
środek przęsła.

— Teraz, mocno wiosłować! — huknął na marynarzy u wioseł; barkas śmignął do przodu

niesiony pływem i wzmożonym wysiłkiem wioślarzy. — Wiosła skróć!

Na szczęście zrobili to zręcznie. Z szybkością strzały wskoczyli w przęsło, gdzie czekał już na

nich wiatr wyjący między filarami, lecz barkas szedł naprzód rozpędem. Hornblower mierzył
wzrokiem przebytą drogę. Za przęsłem dziób wykręcił nagle w bok i zaczął się obracać w wirze,
ale barkas minął już most, chociaż on sam na ławce rufowej był jeszcze pod przęsłem.

— Mocno wiosłować! — krzyknął — tu, pod mostem, nie bał się, że ktoś zauważy jego mało

dostojne zachowanie się.

Wysunięte wiosła zazgrzytały w dulkach. Wir obracał barkas — wiosła pchały go do przodu

— teraz ster mógł znowu wgryźć się w wodę. Przeszli — zostawiając wiry za sobą.

Woda ciągle lała się kaskadami przez zasłony, wsiąkając w jego już i tak namokłe spodnie,

ale mimo szybkiego wyczerpywania nie podobało mu się zachowanie barkasa. Szedł wolno i
niemrawo. Widocznie przeciek się powiększał i zbliżali się do niebezpiecznego punktu.

— Dalej mocno wiosłować! — rzucił głośno rozkaz wioślarzom; obejrzawszy się zobaczył

drugi barkas, z głównymi żałobnikami, wynurzający się spod mostu. Za zakrętem spostrzegł kościoły
na Strandzie — żaden rozbitek na morzu nie witał widoku żagla z większą radością.

— Woda dochodzi już prawie do ławek, sir — meldował Horrocks.

— Wyczerpywać do diabła!

Somerset House i jeszcze jeden, płytki, zakręt w kierunku Schodów Whitehall. Hornblower

pamiętał rozkazy wydane przez siebie dla konduktu — rozkazy opracowane w porozumieniu z
panem Pallenderem. Barkas pogrzebowy miał stąd odejść w kierunku Surrey, aby następne sześć
barkasów mogło przybić kolejno do schodów i wysadzić swoich pasażerów. Dopiero po ustawieniu
się pasażerów we właściwym porządku, w żadnym razie nie wcześniej, barkas pogrzebowy miał
dobić do mola w celu wyładowania trumny z należytym ceremoniałem. Tak, ale nie teraz, gdy miał
wody po ławki i gdy tonął pod jego stopami. Odwrócił się i spojrzał na Smileya stojącego na ławce
rufowej następnego barkasa, z głową opuszczoną zgodnie z instrukcjami. Na szczęście marynarz u
steru zauważył jego spojrzenie i szturchnął Smileya, żeby zwrócić jego uwagę. Hornblower
podniesieniem dłoni nakazał zatrzymanie się; podkreślił swój gest pokazując rękami pchanie do tyłu.
Musiał powtórzyć gesty, zanim Smiley skinął głową na znak, że zrozumiał. Hornblower przełożył
rumpel w prawo i barkas zaczął skręcać powoli, pełznąc w poprzek rzeki. Dalszy skręt; nie; przy
tym wietrze i przy słabnącym przypływie lepiej będzie dobijać do brzegu ustawiwszy się dziobem
w górę rzeki. Hornblower naprostował ster, oceniając wzrokiem odległość, i barkas powlókł się ku
schodom.

— Wiosła złóż!

Bogu dzięki, przybili do pomostu, gdzie stał Herold do Spraw Wojskowych w kaftanie z

naszytymi insygniami królewskimi, z oficerem marynarki wojennej dowodzącym eskortą.

— Sir! — zaprotestował Herold tak ostro, jak mu na to pozwalał służbowo melancholijny

wyraz twarzy. — Pan wyszedł z szyku… pan…

— Milczeć! — warknął Hornblower i zwracając się do oficera marynarki polecił: —

Zabierzcie trumnę na ląd, szybko!

Wyładowali trumnę z pośpiechem, na jaki pozwalała powaga sytuacji; stojąc przy nich

Hornblower, teraz znów z opuszczoną głową i odwróconą szpadą, odetchnął z głęboką ulgą, gdy
spojrzawszy spod opuszczonych powiek zauważył, że uwolniony spod wielkiego ciężaru trumny
barkas wyraźnie podniósł się na wodzie. Wciąż ze zwieszoną głową rzucał krótkie rozkazy.

— Panie Horrocks! Proszę odprowadzić barkas do tamtego pomostu. Szybko. Weźcie

plandekę, przeciągnijcię ją pod dnem i zatkajcie przeciek. Wyczerpcie wodę. Odbijać, już.

Barkas oddalił się od schodów; Hornblower mógł się teraz przekonać, iż Horrocks nie

przesadzał mówiąc, że woda sięga do ławek. Zorientowawszy się w sytuacji, Smiley podprowadzał
barkas z żałobnikami pod schody i Hornblower ustąpił im z drogi, pamiętając żeby stąpać małymi
krokami. Jeden za drugim wychodzili na nabrzeże: Sir Peter Parker z Blackwoodem niosącym tren,
Cornwallis i St Vincent. St Vincent, drepcąc na swych artretycznych nogach, z obwisłymi ramionami
i zwieszoną głową, zaczął wymyślać półgłosem idąc w górę schodami.

— Co, u diabła, Hornblower? — pomrukiwał. — Nie czytał pan swoich własnych rozkazów?

Hornblower przeszedł przy nim kilka kroków, powolnych i krótkich.

— Mieliśmy przeciek, sir… to znaczy, milordzie — wyjaśnił również kącikiem ust. — Omalże

nie poszliśmy na dno. Nie było czasu do stracenia.

— Ha! — mruknął St Vincent. — No cóż, w takim razie wszystko w porządku. Proszę

sporządzić raport w tej sprawie.

— Dziękuję, milordzie — odparł Hornblower.

Przystanął znowu, z opuszczoną głową i odwróconą szpadą, i przepuścił pozostałych

żałobników. Ta część ceremoniału była zaimprowizowana, ale wyszła dobrze. Hornblower starał się
stać jak posąg, chociaż żaden z posągów, jakie widział dotąd, nie miał na sobie spodni ociekających
wodą. Musiał stłumić dreszcz, gdy przypomniał sobie o Marii. Chciałby już wiedzieć. A potem
znów przebiegł go dreszcz, trudniejszy do opanowania. Jego zegarek! Dyndał dalej u trumny,
ładowanej teraz na podstawiony karawan. Trudno, w tej chwili nie mógł nic zrobić w tej sprawie.
Ani w sprawie Marii. Stał więc dalej w swoich zlodowaciałych bryczesach.

Rozdział V

Wartownik przed Admiralicją był zmartwiony, lecz nieubłagany.

— Przykro mi, sir, ale takie mam rozkazy. Nie przepuszczać nikogo, nawet admirała, sir.

— Gdzie dowódca warty? — zapytał Hornblower.

Podoficer był nieco bardziej skłonny wysłuchać jego argumentów. Ale i on powiedział:

— Takie mamy rozkazy, sir. Nie ośmieliłbym się, sir. Pan rozumie, sir.

Żaden podoficer marynarki wojennej nie kwapiłby się powiedzieć „nie” kapitanowi

mianowanemu, nawet takiemu, co ma niecałe trzy lata starszeństwa.

Hornblower rozpoznał przechodzącego w głębi porucznika w trójgraniastym kapeluszu.

— Bracegirdle! — zawołał.

Bracegirdle służył z nim jako midszypmen na starej „Indefatigable” i razem przeżyli niejedną

szaloną przygodę. Teraz miał on na sobie mundur porucznika z dystynkcjami oficera sztabowego.

— Jak się pan miewa, sir?

Wymienili uścisk dłoni i przyglądali się sobie, jak to czynią mężczyźni spotykający się po

latach wojny. Hornblower powiedział o swoim zegarku i poprosił o pozwolenie zabrania go.
Bracegirdle gwizdnął ze współczuciem.

— Niedobrze — powiedział. — Zaryzykowałbym, gdyby to był ktokolwiek inny, tylko nie stary

Jervie. Ale to on osobiście wydał ten rozkaz. Nie chciałbym żebrać na bruku przez resztę moich dni.

Jervie to był admirał lord St Vincent, ostatnio znowu mianowany pierwszym lordem

Admiralicji, dawniej Sir John Jervis, o którego poglądach na dyscyplinę mówiono stłumionym
szeptem w całej marynarce wojennej.

— A pan jest jego oficerem flagowym? — zapytał Hornblower.

— Właśnie — potwierdził Bracegirdle. — Są łatwiejsze posady. Zamieniłbym moją na

dowództwo hulka z prochem w piekle. Ale muszę tylko na to poczekać. Kiedy zakończę okres
niewolniczej służby u Jerviego, tylko takie dowództwo będą mieli mi do zaoferowania.

— A więc mogę pożegnać się na zawsze z moim zegarkiem — westchnął Hornblower.

— I to bez pocałunku — zażartował Bracegirdle. — Lecz gdy po latach odwiedzi pan kryptę u

Św. Pawła, będzie pan mógł z satysfakcją popatrzeć na nagrobek bohatera, wiedząc, że jest tam z
nim pański zegarek.

— Pańskie żarty są często nie na miejscu, panie Bracegirdle — zauważył Hornblower całkiem

wyprowadzony z równowagi — i zdaje się pan zapomnieć, że różnica rangi między nami wymaga
większego respektu ze strony młodszego oficera.

Hornblower był zmęczony i rozdrażniony; zanim skończył mówić, już był zły na siebie za to,

co powiedział. Lubił Bracegirdle'a, z którym łączyły go wspólnie przeżyte niebezpieczeństwa i

pamięć żartobliwego przekomarzania się w czasach, kiedy obaj byli midszypmenami. Nie było,
można powiedzieć, w dobrym tonie wykorzystywać swoją wyższą rangę (którą zawdzięczał tylko
pomyślnemu zrządzeniu losu), by zranić uczucia Bracegirdle — jak to niewątpliwie zrobił — i tylko
po to, żeby sobie ulżyć. Bracegirdle stanął sztywno na baczność.

— Przepraszam, sir — powiedział. — Pozwoliłem sobie puścić wodze językowi. Mam

nadzieję, sir, że wybaczy pan obrazę.

Obaj oficerowie przez chwilę mierzyli się wzrokiem, zanim Bracegirdle, wróciwszy do

swobodnej postawy, dodał:

— Nie powiedziałem jeszcze, jak bardzo mi przykro z powodu pańskiego zegarka, sir.

Ogromnie mi przykro ze względu na pana. Naprawdę przykro, sir.

Hornblower już miał powiedzieć coś na załagodzenie sytuacji, gdy w tyle, za Bracegirdlem,

pojawiła się inna postać, wysoka i zwalista, w szamerowanym złotem mundurze galowym, patrząca
spod krzaczastych siwych brwi na obu oficerów. Był to St Vincent; Hornblower zasalutował, a
Bracegirdle po tym geście zorientował się, że stoi za nim jego przełożony.

— Czemuż to, Hornblower, tak bardzo przykro temu młodemu człowiekowi? — spytał St

Vincent.

Hornblower wyjaśnił rzecz w krótkich słowach, tym razem wypowiadając słówko „milordzie”

prawie bez zająknienia.

— Cieszę się, widząc, że pan Bracegirdle przestrzega moich rozkazów — stwierdził St

Vincent. — W przeciwnym razie w jednej chwili mielibyśmy Admiralicję zapchaną gapiami po
brzegi. Ale pan, kapitanie Hornblower, otrzymuje moje osobiste zezwolenie na przejście przez
straże.

— Dziękuję, milordzie. Jestem ogromnie wdzięczny.

St Vincent miał już odkuśtykać w swoją stronę, gdy nagle zmienił zamiar i popatrzył na

Hornblowera przenikliwiej niż dotychczas.

— Młodzieńcze, czy został już pan przedstawiony jego królewskiej mości?

— Nie, sir… milordzie.

— Powinien pan. Każdy oficer powinien okazać swój respekt królowi. Zabiorę tam pana.

Hornblower pomyślał o żonie, o dziecku, co właśnie przyszło na świat, o swoim okręcie w

Deptford i o mokrym mundurze, który trzeba by elegancko uprasować, zanim będzie mógł pokazać
się w nim na dworze. Pomyślał o bogatych, wielkich i możnych, co bywają na dworach, i
wiedział, że on będzie tam nie na miejscu, że będzie się czuł nieswojo przez cały czas audiencji.
Mógłby się ostatecznie wymówić. Ale… ale będzie to nowe przeżycie. Zniechęcające go przykre
aspekty wizyty na dworze prowokowały jednocześnie do stawienia im czoła.

— Dziękuję, milordzie — odpowiedział, szukając w myśli stosownych słów — byłbym

głęboko zaszczycony, wysoce zobowiązany.

— A więc załatwione. Dziś mamy poniedziałek, nieprawdaż? Ranne przyjęcia u króla są w

środy. Zabiorę pana swoim powozem. Proszę tu być o dziewiątej.

— Tak jest, sir… milordzie.

— Panie Bracegirdle, proszę przepuścić kapitana Hornblowera — polecił St Vincent i

pokuśtykał w swoją stronę. Bracegirdle doprowadził Hornblowera do miejsca, gdzie na podpórkach
stała trumna, a na uchwycie, od strony nóg, wciąż jeszcze wisiał zegarek. Z uczuciem ulgi
Hornblower zdjął go stamtąd i poszedł za Bracegirdlem do wyjścia. Stanąwszy tam wyciągnął dłoń
na pożegnanie. Gdy ściskali sobie ręce, na twarzy Bracegirdle pojawił się wyraz wahania.

— A więc pojutrze, o dwóch szklankach wachty przedpołudniowej, sir — powiedział,

leciutko akcentując słowo „przedpołudniowej”.

— Tak, do zobaczenia pojutrze — pożegnał go Hornblower.

Pod naporem myśli o czekających go innych obowiązkach odwrócił się i ruszył spiesznie ku

Schodom Whitehall. Gdy szedł, układając w myśli plan działania na dwa następne dni, przypomniał
sobie o akcencie położonym przez Bracegirdle'a na ostatnim słowie. Porucznik uwolnił go w ten
sposób od drobnego dodatkowego kłopotu — już jutro głowiłby się, czy jest umówiony ze St
Vincentem na rano, czy na wieczór.

Przy schodach odpływ szedł już w pełni; po obu brzegach rzeki pojawiły się szerokie łachy

mułu. Przy pomoście Lambeth widać było barkas pogrzebowy z Horrocksem i załogą kończącą
przeciąganie plandeki pod dnem. Inne łodzie, które brały udział w kondukcie, stały w zbitych
grupkach tu, tam i wszędzie, toteż Hornblower ucieszył się, zobaczywszy swój gig na dole przy
schodach. Zszedł do niego, ujął w dłonie tubę i przystąpił do ustawiania lodzi zgodnie z
porządkiem ustalonym w jego poprzednich rozkazach. Wiał dalej silny wiatr, lecz teraz, po zmianie
kierunku pływu, powierzchnia wody stała się gładsza, a jedyną nową komplikacją była ogromna
ciżba małych jednostek, które kręciły się po rzece, wypełnione gapiami żądnymi zobaczenia z bliska
łodzi biorących udział w uroczystości.

Radni miejscy i przemysłowcy z City, członkowie Kolegium Heraldycznego i admirałowie,

wszyscy zeszli na ląd i udali się do domu na obiad; i nie zapadł jeszcze styczniowy mrok, gdy
Hornblower, załatwiwszy ostatni ze swoich obowiązków w Greenwich, już był z powrotem w gigu
i mógł z uczuciem ulgi wydać rozkaz zawiezienia go do Deptford Hard. Zmarznięty, głodny i
zmęczony dowlókł się do „George'a”. W jego pamięci ten pracowity dzień mógłby się wydać
tygodniem — gdyby nie fakt, że to właśnie dziś rano zostawił Marię w połogu.

Wszedł do „George'a” i pierwszą osobą, na którą się natknął, był gospodarz — postać mało tu

znacząca, z którą prawie się nie stykał w tym domu, gdzie ster rządów dzierżyła gospodyni.

— Jak się czuje moja żona? — zapytał.

Gospodarz zamrugał powiekami.

— Nie bardzo wiem, sir — powiedział; Hornblower odwrócił się od niego niecierpliwie i

pobiegł schodami na górę. Przed drzwiami sypialni zawahał się; serce biło mu szybko. Usłyszał
szmer głosów wewnątrz i otworzył drzwi. Maria leżała w łóżku, wsparta na poduszkach, akuszerka
kręciła się przy oknie. Świeca słabo oświetlała twarz Marii.

— Horry! — ucieszyła się Maria; radosne zaskoczenie w jej głosie usprawiedliwiło to

zdrobnienie.

Hornblower ujął jej dłoń.

— Wszystko dobrze, najdroższa? — pytał.

— Tak — uspokoiła go.

Podała mu usta do pocałunku, zwracając jednocześnie wzrok w stronę koszyka wiklinowego

stojącego na stoliku przy łóżku.

— Dziewczynka, skarbie — oznajmiła. — Nasza mała dziewuszka.

— Śliczne maleństwo — dodała akuszerka.

Hornblower obszedł łóżko i zajrzał do koszyka. Koc przykrywał drobne ciałko —

Hornblower, przywykły bawić się z małym Horatiem, zapomniał, jakie małe jest nowo narodzone
niemowlę — na poduszeczce widać było drobniutką czerwoną twarzyczkę, karykaturę człowieka.
Patrzył na dziecko; mikroskopijne wargi otwarły się i wydały pisk, słaby i wysoki, przy którym
zapamiętany płacz małego Horatia wydawał się głośnym rykiem.

— Jest piękna — stwierdził szarmancko; maleństwo wciąż kwiliło, dwie zaciśnięte piąstki

wysunęły się nad kocyk.

— Nasza maleńka Maria — mówiła Maria. — Jestem pewna, że będzie miała kręcone włosy.

— No, no… — strofowała ją akuszerka, nie za jej słowa, ale za to, że próbowała dźwignąć się

w łóżku, żeby popatrzeć na dziecko.

— Niech tylko wyrośnie na taką jak jej matka — wtrącił Hornblower — a będzie najlepszą

córką, jakiej mógłbym zapragnąć.

Maria podziękowała mu uśmiechem i opadła na poduszki.

— Mały Horatio jest na dole — oznajmiła. — Widział swoją siostrzyczkę.

— I co o niej sądzi?

— Zapłakał usłyszawszy, że ona płacze — odparła Maria.

— Pójdę lepiej zobaczyć, co z nim — zaproponował Hornblower.

— Zrób to, proszę — wyciągnęła do niego rękę, a on pochylił się i ucałował jej dłoń.

W pokoju było bardzo ciepło od ognia buzującego na kominku i pachniało chorobą; było to

męczące dla płuc Hornblowera po ostrym, styczniowym powietrzu, jakie wypełniało je przez cały
dzień.

— Jestem szczęśliwy ponad wszelką miarę, kochana, widząc cię w tak dobrym stanie — rzucił

odchodząc.

Gdy stał, wahając się w hallu na dole, z kuchni wyjrzała gospodyni:

— Mały panicz jest tu, sir — oznajmiła — może pan zajrzy do nas.

Malec siedział w wysokim krzesełku. Na widok ojca twarz rozjaśniła mu się uśmiechem —

najbardziej głaszczące serce uczucie, jakiego doznał kiedykolwiek Hornblower — i zaczai
podskakiwać w krzesełku wymachując trzymaną w rączce skórką chleba.

— No, no! Patrzcie, jak się cieszy, że tatuś przyszedł do domu! — kiwała głową gospodyni;

zawahała się przez moment, zanim wystąpiła z propozycją, która — czuła to — była dość
ryzykowna. — Niedługo czas mu do łóżeczka, sir. Może pobawiłby się pan z nim do tej pory, sir?

— Dobrze — zgodził się Hornblower.

— Widzisz, malutki! — cieszyła się gospodyni. — Tatuś pobawi się z tobą. No to hops,

kwiatuszku. Salka w barze jest pusta, sir. Tędy, sir. Emilio, przynieś świecę dla pana kapitana.

Znalazłszy się na podłodze saloniku mały Horatio popadł w rozterkę, jaki sposób poruszania

się będzie odpowiedniejszy dla takiego jak on prawie rocznego mężczyzny. Na czworakach potrafił
czynić to szybko i w każdym wybranym przez siebie kierunku. Natomiast trzymając się nogi krzesła
mógł przyjąć pozycję pionową; rozpromieniony wyraz twarzy był dowodem satysfakcji z tego
osiągnięcia. Następnie puszczał się krzesła, jeśli udało mu się zdobyć na ogromny wysiłek
odwrócenia się od niego i robił kroczek w stronę ojca; potem stawał chwiejnie na szeroko
rozstawionych nóżkach, zanim zrobił następny krok i rzadko udawało mu się go ukończyć bez
lądowania z hukiem na podłodze. I czy to możliwe, że powtarzana tak często monosylaba — coś
jakby „ta” — była próbą powiedzenia „tata”?

Przeżył jeszcze jedną ulotną, przemijającą chwilę szczęścia, patrząc, jak synek z promiennym

uśmiechem sunie ku niemu na chwiejnych nóżkach.

— Chodź do taty — powiedział wyciągając do dziecka ręce.

Ale uśmiech przeszedł w figlarny grymas i mały Horatio puścił się na czworakach przez

pokój, galopując jak błyskawica i zanosząc się radosnym chichotem, gdy ojciec ruszył za nim, żeby
go złapać i pobujać w powietrzu. Prosta, rozkoszna radość; a potem, trzymając na odległość ramion
zanoszące się śmiechem i kopiące nóżkami dziecko, Hornblower przypomniał sobie na moment, jak

sam wisiał uczepiony sterwanty, kiedy zwalił się stermaszt „Indefatigable”, a dowodził wtedy
obsadą marsa. I to dziecko pozna grozę, niebezpieczeństwo — i strach; w późniejszych latach. Nie
pozwoli, żeby ta myśl zaciemniała mu chwilę szczęścia. Opuścił malca, trzymając go dalej na
odległość rąk — co, sądząc po radosnym śmiechu, bardzo mu się podobało.

Weszła gospodyni pukając do drzwi

— Grzeczny, duży mężczyzna — powiedziała, a Hornblower starał się nie czuć skrępowania

faktem, że zastała go na wesołej zabawie z własnym dzieckiem.

— Nie wiem, sir, co się ze mną robi — ciągnęła gospodyni. — Zupełnie zapomniałam spytać,

czy życzy pan sobie kolację.

— Kolację? — powtórzył Hornblower. Ostatni posiłek zjadł w Malowanej Sali w

Greenwich.

— Jajka na szynce? — proponowała gospodyni. — Kawałek zimnej wołowiny?

— Jedno i drugie, jeśli łaska — poprosił Hornblower.

— Wszystko będzie na stole, zanim się pan obejrzy — zapewniła gospodyni. — Niech pan

zajmie małego, póki nie wrócę.

— Powinienem iść do pani Hornblower.

— Wytrzyma jeszcze dziesięć minut bez pana — uspokoiła go wesoło gospodyni.

Wniesione jajka na boczku pachniały bosko. Hornblower mógł zabrać się z apetytem do

jedzenia, bo Emilia wzięła małego, żeby go położyć spać. A po jajkach na boczku, zimnej
wołowinie i marynowanej cebuli oraz wielkim kuflu piwa — jeszcze jedna prosta radość:
najedzenia się do syta i ponad miarę; świadomość, że je za dużo, dodawała jeszcze smaku — jemu,
który prawie zawsze trzymał się w ryzach i miał zazwyczaj nieufny i pełen pogardy stosunek do
przesadnego folgowania sobie. Wykonawszy pomyślnie zadania tego dnia raz chociaż nie
przejmował się tym, co będzie potem, mimo że pojutrze czekało go oszałamiające przeżycie w
postaci uczestniczenia w porannym przyjęciu u króla. Maria przeszła bezpiecznie swoją próbę, a on
ma córeczkę, która będzie równie cudowna jak synek. Pomyślawszy to, kichnął trzy razy z rzędu.

Rozdział VI

— Schody Whitehall — rzucił Hornblower wchodząc do gigu w Deptford Hard. Wygodnie

było mieć tu swój gig do dyspozycji; był szybszy od łodzi przewoźników i nic go nie kosztował.

— Naprzód! — powiedział sternik.

Oczywiście padał deszcz. Wiatr, wiejący wciąż z zachodu, przyniósł dziś przelotne strugi

ulewnego deszczu, który z sykiem opadał na powierzchnię rzeki, grzmocił o brezentową odzież
nieszczęsnej załogi łódki i głośno bębnił w zydwestkę naciągniętą przez Hornblowera na głowę —

trójgraniasty kapelusz tkwił pod opończą łodziową. Hornblower kichał okropnie. Był przeziębiony
jak nigdy przedtem i powinien wytrzeć nos chusteczką. Ale w tym celu trzeba by wysunąć rękę spod
okrycia, a tego nie chciało mu się robić — z opończą rozpostartą jak namiot nad ławką rufową, na
której siedział, i z zydwestką na wierzchu mógł mieć nadzieję, że nie wykonując zbędnych ruchów,
mogących zburzyć tę konstrukcję, dotrze do Whitehall prawie nie zmoknąwszy. Już wolał kichać.

W strugach deszczu płynęli w górę rzeki, pod Mostem Londyńskim i przez zakręty, które

poznał tak dobrze w ciągu ubiegłych paru dni. Zbolały, wstrząsany dreszczami, kulił się pod swoim
okryciem. Nigdy jeszcze w życiu nie czuł się tak źle. Powinien leżeć w łóżku, z nagrzanymi cegłami
w nogach i gorącą wodą z rumem pod ręką; ale w dniu, w którym pierwszy lord Admiralicji
zabierał go na dwór królewski, nie mógł wymawiać się chorobą, chociaż po krzyżu latały mu
dreszcze, a nogi wydawały się zbyt słabe, żeby go utrzymywać.

Schody były oślizłe w miejscach, gdzie ustąpił z nich przypływ; Hornblower czuł się tak

słaby, że wstępując po nich ledwie trzymał się na nogach.Na górze, pod strumieniami deszczu,
doprowadził jako tako swój wygląd do ładu. Zwinął zydwestkę i wsunął ją do kieszeni opończy,
włożył trójgraniasty kapelusz i kuląc się przebiegł w strugach deszczu sto pięćdziesiąt jardów
dzielących go od Admiralicji. Ta krótka chwila wystarczyła, żeby zachlapał pończochy wodą, która
zebrała się również za rondem kapelusza. Był rad, że może postać przed kominkiem w Sali
Kapitańskiej, czekając na Bracegirdle'a, który zresztą nadszedł wkrótce oznajmiając, że jego
lordowska wysokość już czeka na niego.

— …ńdobry, Hornblower — powiedział St Vincent stojący pod portykiem.

— Dzień dobry, milordzie.

— Nie ma co czekać na przejaśnienie — mruczał St Vincent patrząc na ulewę i mierząc

wzrokiem odległość do powozu. — Idziemy.

Pokuśtykał mężnie naprzód, a za nim Hornblower i Bracegirdle. Byli bez okryć —

Hornblower zostawił swoje w Admiralicji — i musieli czekać na deszczu, aż St Vincent podejdzie
do karety i z nieskończoną powolnością wgramoli się do niej. Hornblower pospieszył za nim, a na
końcu Bracegirdle wcisnął się do środka i przycupnął na odchylanej ławeczce z przodu. Powóz
zaturkotał po kocich łbach, a wstrząsy od kół w żelaznych obręczach nałożyły się na dreszcze
przebiegające ciągle jeszcze Hornblowerowi po krzyżu.

— To, oczywiście, absolutny nonsens jechać karetą z Admiralicji na dwór królewski —

gderał St Vincent. — Na starym „Orionie” przespacerowywałem pełne trzy mile po moim pokładzie
rufowym.

Hornblower znowu kichnął paskudnie. Nie mógł nawet pogratulować sobie, że czuje się na tyle

chory, by nie doznawać prawie wcale niepokoju z powodu czekającego go nowego przeżycia,
otępiały bowiem od przeziębienia nie był nawet zdolny zagłębić się swoim zwyczajem w
samoanalizę.

— Hornblower, przeczytałem wczoraj wieczorem pański raport — ciągnął St Vincent. —

Zadowalający.

— Dziękuję, milordzie. — Zrobił wysiłek, żeby powiedzieć coś z sensem. — A czy wczoraj,

u Św. Pawła, pogrzeb wypadł dobrze?

— Nieźle.

Powóz potoczył się po Mali[18].

— Jesteśmy na miejscu — oznajmił St Vincent. — Chyba wróci pan ze mną, co, Hornblower?

Nie zamierzam zostawać długo. Już dziewiąta, a nie zrobiłem jeszcze jednej trzeciej tego, co mam
dziś do zrobienia.

— Dziękuję, milordzie. Wobec tego będę się trzymał blisko pana.

Drzwiczki powozu otwarły się i Bracegirdle wysiadł żwawo, żeby pomóc swemu

przełożonemu w zejściu ze schodków. Hornblower ruszył za nim; teraz serce biło mu szybciej.
Rojno tu było wszędzie od uniformów, czerwonych, niebiesko-złotych, błękitno-srebrnych; wielu
mężczyzn nosiło pudrowane peruki. Jeden z nich — z kontrastowo ciemnymi oczyma pod peruką —
oderwał się od grupy i podszedł do St Vincenta. Miał na sobie czarny uniform szamerowany
srebrem. Wypolerowane powierzchnie srebrnej rękojeści szpady chwytały i odbijały światło w
niezliczonej ilości punktów.

— Dzień dobry, milordzie.

— …ńdobry, Catterick. Oto mój protegowany Horatio Hornblower.

Jednym bystrym spojrzeniem ciemnych oczu Catterick zlustrował każdy szczegół wyglądu

Hornblowera, mundur, spodnie, pończochy, szpadę, bez żadnej zmiany w wyrazie twarzy. Można
było pomyśleć, że przywykł do obecności oficerów marynarki w sfatygowanych mundurach na
porannych przyjęciach u króla.

— Rozumiem, kapitanie, że zostanie pan przedstawiony przez jego lordowska wysokość.

Proszę towarzyszyć mu do Sali Audiencyjnej.

Hornblower kiwnął głową; zastanawiał się, ile kryje w sobie słówko „protegowany”. Trzymał

w ręku kapelusz; za przykładem innych szybko włożył go pod pachę.

— A wiec proszę za mną — powiedział St Vincent.

Schody w górę; na podestach mężczyźni w uniformach trzymający straż; jeszcze jeden czarno-

srebrzysty uniform u szczytu schodów; znowu krótka wymiana zdań; tłum lokai w perukach u
wejścia; anonsowanie przybyłych wspaniale brzmiącym głosem, przyciszonym, lecz bardzo
wyraźnym.

— Admirał jego wysokość lord St Vincent. Kapitan Horatio Hornblower. Porucznik Anthony

Barcegirdle.

Sala Audiencyjna zgromadziła barwy prawie wszystkich możliwych mundurów. Szkarłat

piechoty; lekka kawaleria we wszystkich kolorach tęczy, z obszyciami z sutaszu i futra,
powiewająca połami płaszczów i wlokąca szable za sobą; ciężka kawaleria w sięgających ud
butach; biało-zielone mundury obcokrajowców. Zwalisty St Vincent torował sobie drogę między nimi
jak okręt wojenny wśród jachtów. A oto i król, siedzący na krześle tronowym z wysokim oparciem;
zaskoczeniem było zobaczenie go, w małej, związanej z tyłu peruczce, wyglądającego zupełnie jak
swój własny portret. Za nim stali półkolem mężczyźni z wstęgami i gwiazdami orderów. Wstęgi
były niebieskie, czerwone, zielone, przepasane przez lewe ramię albo prawe; byli to zapewne
kawalerowie Orderu Podwiązki, Orderu Łaźni, Św. Patricka, wielcy mężowie kraju. St Vincent
pochylił się przed królem w niezdarnym reweransie.

— Miło mi cię widzieć, milordzie, naprawdę miło — przemówił król. — Nie miałem ani

chwili od poniedziałku. Rad jestem, że wszystko poszło dobrze.

— Dziękuję, sir. Czy mogę przedstawić oficera, który był odpowiedzialny za morską część

uroczystości?

— Może pan.

Król obrócił wzrok na Hornblowera; miał oczy jasnoniebieskie, wypukłe, lecz o miłym

spojrzeniu.

— Kapitan Horatio Hornblower — powiedział St Vincent i Hornblower skłonił się jak umiał

najpiękniej, tak jak dziesięć lat temu uczył go francuski emigrant, nauczyciel tańca; lewa stopa
wysunięta, dłoń na sercu. Nie wiedział, jak nisko należy się pochylić ani jak długo trwać w zgiętej
pozycji. Wyprostował się w końcu, z uczuciem człowieka wynurzającego się na powierzchnię wody
po zanurkowaniu na dużą głębokość.

— Jaki okręt, sir? Jaki okręt? — pytał król.

— „Atropos”, dwadzieścia dwa działa, wasza królewska mość.

Chociaż Hornblower nie zmrużył oka poprzedniej nocy, przypuszczał, że padnie takie pytanie,

toteż odpowiedział na nie dość szybko.

— Gdzie on jest teraz?

— Deptford, wasza królewska mość.

— Ale pan wkrótce wyrusza w morze?

— Ja… ja… — Hornblower nie mógł dać odpowiedzi na to pytanie, wyręczył go St Vincent.

— Bardzo niedługo, sir — powiedział.

— Tak — zamyślił się król. — Rozumiem.

Podniósł dłoń i potarł czoło gestem niewymownego znużenia, zanim przystąpił do sprawy,

którą chciał załatwić.

— Mój wnuk stryjeczny — powiedział — książę Ernest — czy mówiłem już panu o nim,

milordzie?

— Tak, sir — odparł St Vincent.

— Czy sądzi pan, że kapitan Hornblower nada się do tego zadania?

— Ależ tak, sir. Jak najbardziej.

— Niecałe trzy lata stażu — zastanawiał się król patrząc na epolet Hornblowera. — Ale niech

będzie. Harmond!

— Wasza królewska mość.

Lśniąca od złota postać z wstęgą i gwiazdą wysunęła się naprzód z półkola.

— Przedstaw kapitana Hornblowera Jaśnie oświeconemu.

— Dobrze, wasza królewska mość.

W bladoniebieskich oczach błysnął uśmiech.

— Dziękuję, kapitanie — rzekł król. — Niech pan wykonuje swoje obowiązki tak jak dotąd, a

sumienie pańskie zawsze będzie czyste.

— Tak, wasza królewska mość.

St Vincent oddawał znowu ukłon; Hornblower uczynił to samo. Pamiętał, że nie wolno mu

odwrócić się plecami do króla — to było prawie wszystko, co wiedział o dworskim ceremoniale —
i stwierdził, że wcale nie tak trudno cofać się tyłem. Za drzwiami uformował się już szereg ludzi
czekających na audiencję u króla i Hornblower minął ich bokiem, idąc śladem torowym St Vincenta.

— Tędy proszę — mówił Harmond, kierując ich w drugi koniec sali. — Panowie chwilkę

zaczekają.

— Służba u jego królewskiej mości dziwnie czasem kojarzy ludzi — zauważył St Vincent, gdy

tak stali czekając. — Nie spodziewałem się, że pana tym obarczą, Hornblower.

— Ja… ja wciąż nie bardzo rozumiem, sir — jąkał się Hornblower.

— Och, książę jest…

Harmond był już z powrotem. — Tędy proszę — powiedział.

Powiódł ich ku drobnej postaci oczekującej ze spokojem. Młodzieniec — nie, jeszcze chłopiec

— w dziwacznym zielono-złotym mundurze i z krótką szpadą ze złoconą rękojeścią u boku, z
orderami na piersi i jeszcze dwoma zawieszonymi na szyi. Za nim stał wysoki osobnik o zwalistej
postaci w spokojniejszej wersji tego samego uniformu, o śniadej cerze i tłustych, obwisłych
policzkach. Sam chłopiec był przystojny, z jasnymi włosami opadającymi pierścieniami na uszy, z
otwartym spojrzeniem niebieskich oczu i lekko zadartym nosem. Tęgi mężczyzna postąpił do przodu,
zagradzając nadchodzącym drogę do młodzieńca. Wymienił spojrzenia z Harmondem.

— Prezentacji należy dokonać najpierw mnie — oświadczył chropawym głosem, z niemieckim

akcentem, jak się wydało Hornblowerowi.

— A dlaczegóż to, sir? — spytał Harmond.

— Na mocy podstawowych praw Seitz-Bunau[19] tylko marszałek dworu może dokonywać

prezentacji przed Jaśnie oświeconym.

— Tak?

— A ja, sir, o czym pan wie, jestem marszałkiem dworu.

— No dobrze, sir — odparł Harmond z rezygnacją. — Czy mogę zatem mieć zaszczyt

przedstawienia — jego lordowska wysokość admirał St Vincent, kapitan Horatio Hornblower,
porucznik Anthony Bracegirdle.

Hornblower miał już się skłonić, gdy kątem oka dostrzegł, że St Vincent wciąż stoi dumnie

wyprostowany, więc powstrzymał się.

— Komu mam honor być przedstawiany? — zapytał St Vincent chłodnym tonem. Wyglądało, że

ma on jakieś uprzedzenia w stosunku do Niemców.

— Doktor Eisenbeiss — odpowiedział Harmond.

— Jego ekscelencja baron von Eisenbeiss, marszałek dworu i sekretarz stanu Jaśnie

oświeconego księcia Seitz-Bunau — dodał tęgi osobnik. — Jest mi bardzo miło poznać panów.

Przez chwilę wytrzymywał spojrzenie St Vincenta, a potem skłonił się; dopiero gdy Eisenbeiss

zaczął wykonywać ukłon, St Vincent odwzajemnił mu się; za jego przykładem poszli Hornblower i
Bracegirdle. Wszyscy czterej wyprostowali się równocześnie.

— A teraz — rzekł Eisenbeiss — mam zaszczyt przedstawić…

Odwrócił się do księcia i mówił dalej po niemiecku, przypuszczalnie powtarzając to, co

powiedział, po czym kolejno wymienił ich nazwiska. Przy każdym mały książę schylał się w
półukłonie, ponieważ jednak St Vincent skłonił się nisko — tak nisko prawie jak przed królem —
Hornblower postąpił tak samo. Potem książę powiedział coś po niemiecku do Eisenbeissa, który to
przetłumaczył :

— Jego Jaśnie oświecona wysokość mówi, że jest mu bardzo miło poznać oficerów marynarki

jego królewskiej mości, ponieważ jest wolą Jaśnie oświeconego prowadzić wraz z nim wojnę
przeciwko francuskiemu tyranowi.

— Proszę powiedzieć Jaśnie oświeconemu — odparł St Vincent — że i nam jest bardzo

przyjemnie.

W trakcie tłumaczenia tych słów książę obdarzył każdego z nich uśmiechem. Potem nastąpił

krępujący moment, gdy wszyscy spoglądali na siebie. Wreszcie Eisenbeiss znowu powiedział coś do
księcia i uzyskawszy odpowiedź zwrócił się do przybyłych.

— Jaśnie oświecony mówi, że nie będzie dłużej panów zatrzymywał.

— Phi — fuknął St Vincent, ale raz jeszcze, razem z pozostałymi, skłonił się w pas i wszyscy

wycofali się tyłem i bokiem, sprzed oblicza Jaśnie oświeconego.

— Przeklęty parweniuszowski impertynent — burczał pod nosem St Vincent, a potem dodał

głośniej: — W każdym razie zrobiliśmy, co do nas należało. Możemy odejść. Idźcie za mną do
tamtych drzwi.

Głośnym wołaniem lokaj na dziedzińcu sprowadził powóz lorda. Wsiedli do niego —

Hornblower był całkiem oszołomiony chorobą i podniecającym przeżyciem i zaintrygowany
incydentem, którego był uczestnikiem.

— A więc, Hornblower, to jest pański midszypmen — odezwał się St Vincent. Głos jego

grzmiał jak żelazne obręcze po kocich łbach i Hornblower pomyślał, że może się przesłyszał — tym
bardziej że słowa St Vincenta były tak zaskakujące.

— Przepraszam, milordzie?

— Nie wątpię, że słyszał pan. Powiedziałem, że to pański midszypmen… książę Seitz-Bunau.

— Ale któż to jest, milordzie?

— Jeden z tych książątek niemieckich. W zeszłym roku, po drodze do Austerlitz, Bonio

wygnał go z jego księstwa. W naszym kraju roi się od książąt niemieckich wypędzonych przez
Bonia. Chodzi o to, że, jak pan słyszał, jest on wnukiem stryjecznym króla.

— I on ma być jednym z moich midszypmenów?

— Właśnie. Jest jeszcze na tyle miody, żeby się nauczyć rozumu, w przeciwieństwie do

większości z nich. Przeważnie idą do wojska. Do sztabu, niech Bóg ma sztab w opiece. Ale ostatnio
modna się stała marynarka wojenna — po raz pierwszy od czasu wojen holenderskich. Wygrywamy
bitwy, a wiadomo, że wojsko nie. Wobec tego wszyscy młodzi lordowie, którym się nie powiodło,
wstępują teraz do marynarki, zamiast do lekkich dragonów. To pomysł jego królewskiej mości, żeby
ten młodzik uczynił to samo.

— Rozumiem, milordzie.

— Jemu to nie zaszkodzi. Ale „Atropos” to oczywiście nie pałac.

— O tym właśnie myślałem, milordzie. Mesa midszypmenów na „Atroposie”…

— Niemniej jednak będzie pan musiał ulokować go tam. Niewiele jest miejsca na

gładkopokładowej korwecie. Gdyby to był okręt liniowy, mógłby książę dostać koję dla siebie, ale
skoro to ma być „Atropos”, będzie musiał brać, co dają. A nie będzie to kawior ani dziczyzna.
Oczywiście przyślę panu rozkazy w tym przedmiocie.

— Tak jest, milordzie.

Powóz ze zgrzytem zatrzymał się przed Admiralicją; ktoś otworzył drzwiczki i St Vincent

zaczął gramolić się z siedzenia. Hornblower poszedł za nim pod portyk.

— A więc do widzenia, Hornblower — powiedział St Vincent wyciągając dłoń.

— Do widzenia, milordzie.

St Vincent stał patrząc na niego spod brwi.

— Hornblower — rzekł — marynarka wojenna ma dwa zadania. Jedno znamy wszyscy: bić się

z Francuzami i spuścić Boniowi porządne lanie.

— Tak, milordzie?

— O drugim nie myślimy tak dużo. Powinniśmy jednak pilnować, aby odchodząc pozostawiać

marynarkę wojenną równie dobrą jak ta, w której służyliśmy. Na razie ma pan, Hornblower, niecałe
trzy lata starszeństwa, ale zobaczy pan, lata prędko płyną. Ledwie się pan obejrzy, już będzie miał
pan za sobą czterdzieści trzy lata stażu, jak ja. To idzie szybko, zapewniam pana. Może wtedy pan
zabierze innego młodego oficera, żeby go przedstawić u dworu.

— Mhh… tak, milordzie.

— Niech pan wybiera starannie, Hornblower, jeśli kiedyś będzie pan musiał. Można się mylić.

Ale niech to będą uczciwe pomyłki.

— Tak, milordzie.

— To wszystko.

Starzec odwrócił się już bez słowa, zostawiając Hornblowera z Bracegirdlem pod portykiem.

— Jervie jest w rzewnym nastroju — zauważył Bracegirdle.

— Tak się wydaje.

— Myślę, że chciał powiedzieć, iż poznał się na panu, sir.

— Ale przy tym bezpiecznie stanął na kotwicy — odparł Hornblower, myśląc o tym, co St

Vincent powiedział o możliwości popełniania pomyłek.

— Jervie nigdy nie wybacza, sir — powiedział poważnie Bracegirdle.

— No cóż…

Dwanaście lat służby w marynarce wojennej sprawiło, że w pewnych sytuacjach Hornblower

stawał się tak dalece fatalistą, iż potrafił wzruszeniem ramion reagować na takie niebezpieczeństwa
— przynajmniej póki nie minęły.

— Pozwoli pan, że zabiorę moją opończę łodziową — rzekł — i pożegnam pana, dziękując za

wszystko.

— Szklaneczkę czegoś? Filiżankę herbaty? A może coś na ząb, sir?

— Nie, dziękuję. Już pójdę.

Maria czekała go w Deptford, złakniona opowieści o wizycie na dworze i przedstawieniu

królowi. Bardzo ją podnieciła wiadomość o tym zamiarze przyniesiona przez Hornblowera. Myśl, że
stanie on twarzą w twarz z pomazańcem boskim przytłoczyła ją — akuszerka ostrzegła, że całe to
zdenerwowanie może wywołać gorączkę. A on nie tylko został przedstawiony królowi, lecz król

przemówił do niego, rozmawiał z nim o jego zawodowej karierze. A do tego będzie miał
prawdziwego księcia jako midszypmena — co prawda księcia wygnanego ze swoich włości, lecz
równoważył to fakt, że książę jest wnukiem stryjecznym króla, że jest spokrewniony więzami krwi z
rodziną królewską. Wiadomość ta usatysfakcjonuje Marię nie mniej niż przedstawienie go na dworze
królewskim.

Będzie chciała wiedzieć wszystko, kto był obecny (Hornblower pożałował, że nie był w stanie

rozpoznać żadnej z osób stojących za tronem) i co każdy miał na sobie — z tym będzie łatwiej, bo
na porannym przyjęciu u króla nie było oczywiście kobiet, a niemal wszyscy mężczyźni byli w
mundurach. Będzie musiał uważać opowiadając, żeby nie urazić uczuć Marii. Sam Hornblower
walczył o swój kraj; należałoby raczej powiedzieć, że walczy o ideały wolności i prawości
przeciwko wyzutemu z zasad tyranowi, który panuje po drugiej stronie Kanału; oklepany zwrot „za
króla i ojczyznę” nie odzwierciedlał właściwie jego uczuć. Jeśli gotów był oddać życie za swego
króla, to król ten w rzeczywistości nie miał nic wspólnego z sympatycznym starszym panem o
wyłupiastych oczach, z którym rozmawiał tego ranka; znaczyło to, że gotów jest umrzeć za ustrój
oparty na wolności i ładzie, który reprezentował ten starszy pan. Dla Marii natomiast król
symbolizował zupełnie coś innego niż wolność i ład; otrzymał błogosławieństwo Kościoła; był
kimś, o kim należy mówić ze czcią. Dla Hornblowera odwrócenie się plecami do króla stanowiło
grzech przeciw dobrym manierom, coś, co w pewnym stopniu naruszało zwyczaje konsolidujące kraj
w obliczu grożącego niebezpieczeństwa; dla Marii natomiast byłoby to prawie świętokradztwem.
Musi uważać, żeby nie mówić zbyt lekkim tonem o starszym panu.

A mimo to (gig wiózł go teraz przez Pool, pod murami Tower) Hornblower musiał przyznać

sam przed sobą, że opinia Marii o jego pracy w marynarce nie była tak wzniosła jak własny jego
stosunek do służby. Dla Marii był to zawód godny szanującego się człowieka; dawał jej pewien
status społeczny, nieosiągalny w inny sposób, i zapewniał utrzymanie jej drogiemu dziecku — teraz
już dzieciom, gdy urodziła się mała Maria. Ale poświęcenie dla sprawy; wystawianie się na
niebezpieczeństwo w większym stopniu, niż tego wymaga obowiązek; zaszczyty; sława — to dla
Marii sprawy mało ważne. W istocie była raczej skłonna kręcić na nie nosem, jako na czysto męskie
fanaberie, element skomplikowanej gry czy rytuału wymyślonego przez mężczyzn, żeby mogli czuć się
czymś lepszym i innym od kobiet, które dzięki swej próżności i zarozumiałemu poczuciu wyższości
nie potrzebują podpierania się takimi niedojrzałymi argumentami.

Hornblower zdziwił się, że gig mija już „Atroposa” stojącego na skraju nurtu. Powinien był

cały zamienić się we wzrok, żeby sprawdzić, czy wszystko z okrętem w porządku i czy oficer
wachtowy nie przeoczy gigu płynącego w dół rzeki; faktycznie jednak ledwo zdążył odsalutować
porucznikowi Jonesowi, a już gig zostawił okręt za sobą. Minęli dok Deptford i sąsiadujący z nim
teren Wydziału Zaopatrzenia marynarki, na którym wrzała gorączkowa praca. Z barki żaglowej
stojącej przy pomoście grupa robotników wpędzała do zagrody stado świń przeznaczonych na ubój i
zasolenie, aby stanowiły pożywienie dla marynarki wojennej.

— Ej, wy tam, nie gapić się! — krzyknął sternik.

Któryś z załogi gigu rzucił widocznie sotto voce[20] dowcip na temat tych świń. Trudno było

uwierzyć, nawet gdy się miało je przed oczyma, że twarde jak drewno bryły nieokreślonej substancji,
wydawane z beczek z solanką marynarzom na morzu, pochodziły naprawdę z takich porządnych,

godnych szacunku zwierząt. Hornblower współczuł swojej załodze. Sternik przełożył ster, żeby
wprowadzić gig do Deptford Hard. Hornblower wyszedł na brzeg i podążył do „George'a”, gdzie
czekała na niego rodzina. Usiądzie przy łóżku Marii i opowie jej o przepychu na dworze
królewskim. Weźmie w ramiona córeczkę; pobawi się z synkiem. Może to będzie ostatni raz; w
każdej chwili mogą nadejść rozkazy i będzie musiał wyprowadzić „Atroposa” w morze. Bitwy,
burze, rozbicie okrętu, choroba — jakie ma szansę, że wróci? A jeśli nawet wróci, to kwilące
niemowlę, jakie tu zostawi, będzie ładnie ubraną panienką bawiącą się lalkami; mały Horatio będzie
już na pewno zaczynał wypisywać literki i cyfry rysikiem na tabliczce; a może nawet zacznie
odmieniać mensa[21] i poznawać alfabet grecki. A on sam? Miał nadzieję, że będzie mógł
powiedzieć, iż spełnił swój obowiązek; miał nadzieję, że jego słabości, z których tak dobrze zdawał
sobie sprawę, nie przeszkodzą mu dokonać czegoś, z czego jego dzieci będą mogły być dumne.

Rozdział VII

A więc ma to być Morze Śródziemne. Hornblower siedział w brezentowym krześle w swojej

kajucie na „Atroposie”, czytając raz jeszcze dostarczone mu rozkazy.

„Sir,

Lordowie Komisarze z Admiralicji zlecili mi…”

Ma przygotować się z jak największą pilnością do udania się do Gibraltaru, dokąd miał zajść

po rozkazy, które mogą zostać mu tam przesłane przez wiceadmirała dowodzącego flotą na Morzu
Śródziemnym. Gdyby rozkazy te nie nadeszły, miał ustalić, gdzie można znaleźć przypuszczalnie
wiceadmirała i z taką samą pilnością udać się tam, żeby się oddać pod rozkazy tegoż wiceadmirała.

To chyba Cuthbert Collingwood — obecnie lord Collingwood po otrzymaniu godności para za

Trafalgar. Hornblower wiedział, że flota, która wygrała tam bitwę — czy raczej jej jednostki będące
dalej zdolne do żeglugi — zostały po bitwie skierowane na Morze Śródziemne. Zniszczenie floty
francuskiej i hiszpańskiej pod Kadyksem utwierdziło ostatecznie panowanie brytyjskie na Atlantyku,
toteż obecnie marynarka wojenna kierowała swoje siły na Morze Śródziemne, aby uprzedzić
wszelkie posunięcia, jakie mógłby uczynić Bonaparte teraz, gdy Austerlitz dało mu władzę nad
kontynentem europejskim. Austerlitz — Trafalgar. Armia francuska — i Królewska Marynarka
Wojenna. Jedną można by przeciwstawić drugiej. Nie ma zakątka w Europie, dokąd nie byłyby w
stanie przemaszerować oddziały francuskie — jeśli tylko jest ląd, po którym mogłyby maszerować;
nie ma miejsca na morzu, dokąd okręty brytyjskie nie potrafiłyby dotrzeć, żeby rzucić swój wpływ na
szalę — jeśli tylko jest woda, na której mogłyby się unosić. Na otoczonym lądami Morzu
Śródziemnym, z jego półwyspami i wyspami, siły morskie mogły się najskuteczniej zmierzyć z
siłami lądowymi. Krwawy konflikt między tyranią i wolnością, który zdawał się nie mieć końca, tam
się rozstrzygnie. A on odegra w nim swoją rolę. Sekretarz Lordów Komisarzy podpisał się „pański
uniżony sługa”, lecz przedtem zaznaczył, że ich lordowskie wysokości pozostają w przekonaniu, iż
„Atropos” jest gotowy do natychmiastowego odpłynięcia, tak że po otrzymaniu ostatnich rozkazów i
przekazaniu na pokład poczty z ostatniej chwili okręt będzie mógł zaraz wyruszyć w drogę. Innymi
słowy, Hornblower ze swoją jednostką został postawiony w stan natychmiastowej gotowości.

Hornblower poczuł lekki niepokój, coś jakby gęsią skórkę na karku. Nie był przekonany, że

jego okręt jest pod każdym względem przygotowany do wyjścia w morze natychmiast po otrzymaniu
takiego polecenia.

Podniósł głos, wołając do wartownika za drzwiami.

— Proszę posłać po pana. Jonesa.

Siedząc z rozkazami w ręku słyszał wołanie powtarzane echem na międzypokładach. Nie

upłynęło kilka chwil, a już pan Jones biegiem stawił się przed nim i dopiero wtedy Hornblower
uświadomił sobie, że nie przygotował się do wydania odpowiednich rozkazów i zadania
niezbędnych pytań. W rezultacie patrzył na Jonesa bez słowa. Układał sobie w mózgu myśli nie
reagując na to, o czym informował go wzrok. Nieruchome spojrzenie zbiło z tropu biednego Jonesa,
który przyłożył sobie nerwowo dłoń do twarzy. Hornblower spostrzegł plamkę zaschłej piany
mydlanej przed prawym uchem Jonesa, a gdy gest porucznika przywrócił go do rzeczywistości,
zauważył coś jeszcze: jeden zapadły policzek był gładki i dobrze ogolony, a drugi mocno zarośnięty
czarną brodą.

— Przepraszam, sir — tłumaczył się Jones — ale pańskie wezwanie zastało mnie w trakcie

golenia, a uważałem, że lepiej stawić się natychmiast.

— Bardzo dobrze, panie Jones — odparł Hornblower; wcale się nie zmartwił, że Jones ma coś

do wyjaśnienia, gdyż sam nie był jeszcze gotów z określonymi rozkazami, jakie dobry oficer
powinien być zdolny wydać od razu.

Pod jego krępującym spojrzeniem Jones musiał odezwać się ponownie.

— Czy pan mnie potrzebował, sir?

— Tak — powiedział Hornblower. — Mamy rozkazy kierujące nas na Morze Śródziemne.

— Naprawdę, sir? — odezwania pana Jonesa niezbyt były pomocne w posuwaniu naprzód

rozmowy.

— Proszę o raport, jak szybko możemy być gotowi do wyjścia w morze.

— Więc, sir…

Jones podniósł znowu dłoń do twarzy; może wydłużyła mu się tak od nawyku pociągania za

podbródek.

— Czy zapasy i woda są kompletne?

— Otóż, sir, pan rozumie…

— Pan chce powiedzieć, że nie?

— N…nie, sir. Niezupełnie.

Hornblower miał już zażądać wyjaśnień, ale w ostatniej chwili zmienił zamiar.

— Na razie nie będę pytał dlaczego. Ile nam brakuje?

— No więc, sir… — Nieborak Jones zaczął spiesznie wyliczać. Brakowało dwudziestu ton

wody. Chleba, alkoholu, mięsa…

— Pan chce powiedzieć, że mając prowianturę marynarki po drugiej stronie rzeki nie zapewnił

pan pełnego zaopatrzenia okrętu?

— Ale, sir… — Jones próbował tłumaczyć, że nie wydawało mu się rzeczą konieczną ściągać

zapasy na gwałt. — Było pełno innej roboty dla marynarzy, sir, z wyposażeniem okrętu.

— Rozkłady wacht? Rozkłady stanowisk alarmu bojowego?

Były to listy przydzielające ludzi do poszczególnych zadań i stanowisk na okręcie.

— Brak nam dwudziestu marynarzy marsowych — żalił się Jones.

— To jeszcze jeden powód więcej, żeby jak najlepiej wykorzystać tych, co są.

— Tak, sir. Oczywiście, sir. — Jones desperacko szukał w głowie jakiejś wymówki dla

siebie. — Część naszych zapasów wołowiny, sir… ona… ona nie nadaje się do jedzenia.

— Gorsza niż zwykle?

— Tak, sir. Musi być ze starych zapasów. Naprawdę niedobra, przynajmniej część.

— Która warstwa beczułek?

— Zapytam intendenta, sir.

— To znaczy, że pan nie wie?

— Nie, sir… tak, sir.

Hornblower znów zamyślił się głęboko, a że i tym razem nie odwrócił oczu od twarzy Jonesa,

nieudolny pierwszy oficer dalej nie mógł wrócić do równowagi. Właściwie Hornblower miał
pretensję do siebie samego. W ciągu tych kilku dni od otrzymania dowództwa nad „Atroposem” był
bardzo zajęty przeróżnymi szczegółami związanymi z pogrzebem Nelsona, a potem własnymi
problemami rodzinnymi, ale to wszystko go nie tłumaczyło. Dowódca okrętu powinien zawsze
wiedzieć, jaki jest stan jego jednostki. Był bardzo zły na siebie. Nie znał prawie nazwisk oficerów;
nie umiałby nawet powiedzieć, jaki rodzaj walki może podjąć „Atropos” — a przecież wystarczy
posunąć się trochę w dół rzeki, żeby jego okręt mógł znaleźć się w boju.

— Co z zapasami artyleryjskimi? — pytał dalej. — Proch? Śrut? Przybitki? Naboje?

— Poślę po artylerzystę, sir, pan pozwoli? — poprosił Jones. Był zrozpaczony, że jego

kompletna nieudolność wyszła na jaw.

— Niech tu będą za minutę — rozkazał Hornblower. — Intendent, artylerzysta, bosman,

bednarz, zastępca oficera nawigacyjnego.

Byli to szefowie działów odpowiedzialni, poprzez pierwszego oficera, przed dowódcą za

prawidłowe funkcjonowanie okrętu.

— Tak jest, sir.

— Co to, u diabła, za hałas? — odezwał się z rozdrażnieniem Hornblower. Od kilku minut

nad ich głowami na pokładzie rufowym trwała jakaś kłótnia. Przez świetlik dobiegły obce głosy.

— Mam sprawdzić, sir? — powiedział Jones skwapliwie, mając nadzieję, że odwróci w ten

sposób uwagę od siebie. Ale gdy mówi! te słowa, ktoś zapukał do drzwi kabiny.

— Zaraz się dowiemy — odparł Hornblower. — Wejść!

W otwartych drzwiach stanął midszypmen Horrocks.

— Sir, pan Still przesyła wyrazy uszanowania i zawiadamia, że przybyli jacyś panowie z

listem z Admiralicji do pana, sir.

— Niech przyjdą tutaj.

Można się spodziewać tylko kłopotów, takich czy innych, myślał Hornblower czekając. Jeszcze

jedna dystrakcja w chwili, gdy ma tyle do zrobienia. Horrocks wprowadził dwie osoby, dużą i
małą, w mundurach połyskujących zielenią i złotem — Hornblower widział tych ludzi nie dalej jak
wczoraj, na dworze królewskim; niemieckie książątko i jego guwerner. Podniósł się z krzesła i gdy
Eisenbeiss postąpił do przodu w wyszukanym ukłonie, odwzajemnił mu się krótkim skinieniem
głowy.

— I cóż, sir?

Eisenbeiss wręczył mu ceremonialnie list; Hornblower stwierdził rzutem oka, że list ten był

adresowany do niego. Otworzył go ostrożnie i przeczytał.

„Niniejszym prosi się pana i nakazuje przyjąć na swój okręt Jaśnie oświeconego Ernesta

księcia Seitz-Bunau, który otrzymał rangę midszypmena Królewskiej Marynarki Wojennej. Dołoży
pan pilności w zapoznawaniu Jaśnie oświeconego z jego nowym zawodem i kontynuowaniu jego
edukacji, gotując go do dnia, niezbyt odległego, jeśli Opatrzność pozwoli, gdy Jaśnie oświecony
znów obejmie rządy nad należnym mu dziedzicznie krajem. Przyjmie pan również na swój okręt jego
ekscelencję barona Ottona von Eisenbeiss, szambelana i pierwszego sekretarza Jaśnie oświeconego
księcia. Jego ekscelencja praktykował do niedawna jako chirurg i otrzymał z biura marynarki
wojennej patent chirurga w Królewskiej Marynarce Wojennej. Będzie pan mógł zatem korzystać na
swoim okręcie z usług jego ekscelencji jako chirurga, ale przy tym, na ile pozwoli na to dyscyplina

marynarki i Regulamin Wojenny, będzie on pełnił funkcję szambelana Jaśnie oświeconego księcia”.

— Rozumiem — mruknął. Popatrzył na dziwaczną parę w bijących blaskiem mundurach. —

Witam na okręcie, wasza wysokość.

Książę skinął głową i uśmiechnął się, wyraźnie nie rozumiejąc słów Hornblowera.

Hornblower usiadł, zaś Eisenbeiss zaczął od razu mówić; twardy niemiecki akcent podkreślał

rozżalenie w jego głosie.

— Muszę zaprotestować, sir — powiedział.

— Tak? — odparł Hornblower tonem, który można było uznać za ostrzegawczy.

— Jaśnie oświecony nie jest traktowany z należytym respektem. Gdy dotarliśmy do okrętu,

posłałem lokaja na pokład, żeby nas zaanonsował, tak aby jego wysokość mogła zostać przyjęta z
królewskimi honorami. Ale mu tego absolutnie odmówiono, sir. Ten człowiek na pokładzie,
przypuszczam, że oficer, stwierdził, że nie ma instrukcji. Dopiero kiedy pokazałem mu ten list, sir,
pozwolił nam w ogóle wejść na burtę.

— I słusznie. Nie miał instrukcji.

— Wobec tego mam nadzieję, że go pan odpowiednio ukarze. I czy mogę przypomnieć, że

siedzi pan w obecności osoby krwi królewskiej?

— Proszę mówić do mnie „sir” — przerwał mu Hornblower. — I zwracać się do mnie tak, jak

powinien się zwracać mój podwładny.

Eisenbeiss podskoczył z oburzenia, aż jego głowa wyrżnęła z trzaskiem o belkę pokładową;

przerwało to potok jego słów i Hornblower mógł ciągnąć dalej.

— Jako oficerowie w służbie królewskiej powinniście nosić mundury królewskie. Czy macie

ze sobą swoje rzeczy?

Eisenbeiss był wciąż zbyt oszołomiony, żeby odpowiadać, gdyby nawet zrozumiał, o co

chodzi, więc wyręczył go Horrocks.

— Przepraszam, sir, są w łodzi przy burcie. Pełno skrzyń.

— Dziękuję, panie Horrocks. Doktorze, rozumiem, że posiada pan niezbędne kwalifikacje

zawodowe, aby pracować na okręcie w charakterze chirurga. Czy tak?

Eisenbeiss wciąż usiłował zachować godność.

— Jako do sekretarza stanu należy zwracać się do mnie per „wasza ekscelencjo” —

powiedział.

— Ale jako do chirurga na okręcie będzie się mówić do pana per „doktorze”. I to jest ostatni

raz, że daruję opuszczenie słowa „sir”. A teraz. Pańskie kwalifikacje?

— Jestem chirurgiem… sir.

Eisenbeiss dodał ostatnie słówko, widząc podnoszące się brwi Hornblowera.

— Praktykował pan ostatnio?

— Jeszcze parę miesięcy temu… sir. Byłem chirurgiem na dworze Seitz-Bunau. Ale teraz

jestem…

— Teraz jest pan chirurgiem na królewskim okręcie „Atropos” i możemy darować sobie farsę

z pańskim stanowiskiem sekretarza stanu.

— Sir…

— Doktorze, proszę być cicho. Panie Horrocks!

— Sir!

— Proszę przekazać pozdrowienia ode mnie panu Stillowi. Niech wciągną bagaże tych

dżentelmenów. Mają oni natychmiast wybrać rzeczy najpotrzebniejsze, tyle, ile się zmieści w jednej
skrzynce marynarskiej dla każdego. Reszta ma za dziesięć minut zostać zabrana z okrętu przez łódź,
która te rzeczy przywiozła. Czy to jasne, panie Horrocks?

— Tak jest, sir. Przepraszam bardzo, ale z bagażami jest dwóch lokai.

— Lokai?

— Tak, sir. W podobnych uniformach — Horrocks wskazał na zielono-zlote ubrania

Niemców.

— A więc mamy o dwóch członków załogi więcej. Wciągnijcie ich na listę i poślijcie do

obsady dziobu.

Marynarka wojenna zawsze potrafiła znaleźć zatrudnienie dla ludzi; dwójka tłustych, dobrze

odżywionych lokai stanie się w przyszłości parą pożytecznych marynarzy.

— Ale, sir… — zaczął Eisenbeiss.

— Doktorze, proszę mówić tylko wtedy, kiedy się mówi do pana. Panie Horrocks, zabierze pan

księcia i ulokuje go w pomieszczeniu midszypmenów. Przedstawię panów sobie. Pan midszypmen
Horrocks — ee, pan midszypmen książę.

Horrocks automatycznie wyciągnął rękę, a książę, równie automatycznie, ujął ją, nie

zdradzając po sobie żadnej nagłej zmiany wskutek skalania dotknięciem ręki zwykłego człowieka.

Uśmiechnął się nieśmiało, nic nie rozumiejąc.

— Panie Horrocks, proszę także przekazać ode mnie pozdrowienia zastępcy oficera

nawigacyjnego. Niech go pan poprosi, żeby łaskawie wskazał doktorowi, gdzie będzie spał na
dziobie.

— Tak jest, sir.

— A teraz, doktorze, za pół godziny chcę zobaczyć was obu w mundurach królewskich.

Wówczas będzie pan mógł przystąpić do pełnienia swoich obowiązków. Właśnie wtedy pierwszy
oficer, intendent i pan zaczniecie dochodzenie w celu zadecydowania, czy niektóre beczułki z
wołowiną nadają się do spożycia. Będzie pan w tym zespole pełnił funkcję sekretarza; chcę mieć w
południe pański raport na piśmie. A teraz proszę iść za panem Horrocksem.

Eisenbeiss zawahał się przez moment pod ostrym spojrzeniem Hornblowera, zanim odwrócił

się, żeby opuścić kajutę, lecz gdy doszedł do zasłony, znów dał wyraz swemu oburzeniu.

— Napiszę do premiera, sir — oświadczył. — Niech się dowie, jak traktuje się

sprzymierzeńców jego królewskiej mości.

— Tak, doktorze. Jeśli pan wejdzie w kolizje z Dekretem o buncie, zawiśnie pan na rei. No

więc, panie, Jones, wracając do tych rozkazów wacht i stanowisk alarmu bojowego…

Zwracając się do Jonesa z zamiarem dalszego omawiania spraw związanych z

przygotowaniem „Atroposa” do wyjścia w morze Hornblower czynił sobie w duchu wymówki.
Potrafił dosyć skutecznie zastraszyć głupiego doktora niemieckiego; może sobie pochlebić, że dobrze
wyszedł z trudnej, chociaż mało istotnej sytuacji. Ale nie jest to żaden powód do dumy wobec faktu,
że nie wywiązał się ze swoich rzeczywistych obowiązków. Stracił cenne godziny. W ciągu ubiegłych
dwóch dni dwukrotnie bawił się z synkiem; siedział przy łóżku żony i brał na ręce córeczkę w
czasie, kiedy właściwie powinien był być tu, na pokładzie, i pilnować spraw swego okrętu. Nie
mógł się wymawiać, że tych wszystkich rzeczy powinien był dopilnować Jones; obowiązkiem
Hornblowera było pilnowanie Jonesa, aby to uczynił. Oficer marynarki wojennej nie powinien mieć
żony ani dzieci — obecna sytuacja była potwierdzeniem prawdziwości tego banalnego poglądu.
Doszedłszy do takiego wniosku, Hornblower zagryzł mocno wargi. Zostało dziś jeszcze osiem godzin
światła dziennego. Przystąpił do starannego rozplanowania tych ośmiu godzin. Były sprawy
wymagające jego osobistego udziału, jak na przykład interwencja u inspektora stoczni; inne mógł
spokojnie powierzyć podwładnym. Pewne prace można będzie prowadzić na jednej burcie okrętu,
drugą zostawiając wolną; do niektórych zadań potrzeba doświadczonych marynarzy, inne mogą być
wykonane przez szczury lądowe. Są prace, których nie da się zacząć przed ukończeniem innych. Jeśli
dobrze wszystkiego nie obmyśli, może się okazać, że niektórzy oficerowie będą musieli być w
dwóch miejscach naraz, nastąpi zamieszanie, opóźnienie, niepotrzebny bałagan. Ale przy dobrym
zaplanowaniu wszystko to da się zrobić.

Kolejno wzywał do swojej kajuty intendenta, artylerzystę, bosmana, bednarza, przydzielając im

zadania i każdemu, z oporami, dając część żądanej przez nich liczby ludzi. Wkrótce okręt napełnił
się świergotem gwizdków.

— Załoga szalupy na pokład!

Niezadługo szalupa, wypełniona pustymi baryłkami, przygotowanymi przez bednarza i jego

pomocników, ruszyła na drugą stronę rzeki, żeby zacząć dowożenie dwudziestu ton wody niezbędnej
dla uzupełnienia potrzeb okrętu. Tuzin poganianych przez bosmana marynarzy rozbiegło się po
wantach i rejach; trzeba było przygotować talie rejowe i sztagtalie do operacji przewidzianych do
wykonania tego dnia.

— Panie Jones! Opuszczam teraz okręt. Niech pan ma dla mnie gotowy raport o wołowinie,

kiedy wrócę ze stoczni.

Hornblower zauważył dwie postacie na pokładzie rufowym, starające się zwrócić na siebie

jego uwagę. Byli to książę i doktor. Przebiegł wzrokiem po ich mundurach, po naszywkach
midszypmeńskich na kołnierzu i gładkim uniformie chirurga.

— Może być — orzekł. — Doktorze, pańskie obowiązki czekają na pana. Panie Horrocks,

proszę zaopiekować się księciem przez dzień dzisiejszy. Niech pan wezwie mój gig.

Kapitan inspektor stoczni wysłuchał żądań Hornblowera z obojętnością nabytą w czasie

długich lat wysłuchiwania ponagleń ze strony oficerów.

— Sir, mogę przysłać ludzi po pociski. Lewa burta jest wolna, żeby mógł do niej podejść hulk

z prochem — za pół godziny przesilenie pływu, sir. Jeśli trzeba, mogę dać także ludzi do obsadzenia
hulka. Brakuje mi tylko czterech ton. Hulk załatwi to w pół godziny.

— Mówi pan, że już jest pan gotów?

— Tak, sir.

Kapitan inspektor spojrzał na „Atroposa” stojącego na kotwicy w środku nurtu.

— Bardzo dobrze. Mam nadzieję, kapitanie, dla pańskiego własnego dobra, że to, co pan

mówi, nie mija się z prawdą. Może pan zacząć przeciągać hulk pod burtę — ostrzegani pana, że chcę
go mieć z powrotem na cumach za godzinę.

— Dziękuję, sir.

Gdy wrócił na „Atroposa”, po okręcie rozniosło się wołanie.

— Marynarze do kabestanu! Obsada śródokręcia! Żaglomistrze ! Sanitariusze!

Ze wszystkich zakamarków okrętu przygnano marynarży do handszpaków kabestanu — każda

para ramion, każdy mocny grzbiet nadawał się do tego. Po pokładzie przetoczył się łoskot werbla.

— Wygasić wszystkie ognie!

Kucharz z pomocnikami wyrzucili za burtę żarzące się węgle z kuchni i niechętnie ruszyli

obsadzić talie rei i sztagtalie. Do burty podchodził wolno hulk z prochem. Miał mocny dźwig
nożycowy i szerokie otwory łukowe, co sprawiało, że dobrze się nadawał do szybkiego przeładunku
materiałów wybuchowych. Cztery tony prochu, osiemdziesiąt baryłek, każda po centnarze, wynurzyły
się z ładowni hulka i zostały opuszczone do ładowni „Atroposa”, gdzie artylerzysta z pomocnikami
i spoconą brygadą roboczą ciężko pracowali w zupełnych niemal ciemnościach — na bosaka, aby
nie wywołać iskry tarciem obuwia — rozlokowując baryłki w magazynach. Któregoś dnia
„Atropos” będzie może walczył o swe istnienie, i wówczas to istnienie może zależeć od
prawidłowego ustawienia tych baryłek w ładowni, tak aby można było z nich łatwo korzystać,
dostarczając proch do dział na pokładzie.

Członkowie zespołu dochodzeniowego pojawili się na pokładzie — zakończyli właśnie

badanie zepsutych beczułek z wołowiną.

— Panie Jones, proszę poinstruować doktora, jak ma sporządzić raport we właściwej formie

— rozkazał Hornblower, a potem zwrócił się do intendenta: — Panie Carslake, chciałbym podpisać
pańskie zamówienia, jak tylko ten raport będzie gotów.

Jeszcze ostatnie spojrzenie po okręcie i Hornblower mógł zejść pod pokład, wziąć pióro,

atrament i papier i zająć się już tylko układaniem odpowiedniego listu przewodniego do Wydziału
Zaopatrzenia (sformułowanego w sposób prawidłowy, dający wyraz pilności sprawy i taktownie
zmuszający władze do zgody, nie nudząc zbytnim naleganiem o przychylne załatwienie próśb), który
zaczynał się słowami: „Sir, mam zaszczyt przesłać w załączeniu…”, a kończył: „…w możliwie jak
najlepiej pojętym interesie służby królowi, pański posłuszny sługa…”

Teraz mógł już wrócić na pokład, żeby sprawdzić, jak posuwa się praca i wyrzucić z siebie

złość, czekając na Jonesa i Carslake'a, którzy mieli przygotować mu dokumenty. Pośród zgiełku i
zamętu musiał raz jeszcze skoncentrować się, żeby uważnie przeczytać papiery, po czym położył na
nich dumny podpis: „H. Hornblower, Kapitan”.

— Panie Carslake, może pan popłynąć moim gigiem do Wydziału Zaopatrzenia. Panie Jones,

spodziewam się, że prowiantura zażąda ludzi do obsadzenia lichtugi. Niech pan łaskawie tego
dopilnuje.

Została mu teraz chwila czasu, żeby popatrzeć, jak pracują marynarze, nasadzić swój

trójgraniasty kapelusz na głowę, spleść dłonie za plecami, przejść wolno na dziób, bardzo się
starając, żeby wyglądać tak obojętnie i niewzruszenie, jakby cały ten rejwach był rzeczą
najnaturalniejszą w świecie.

— Przestać ciągnąć sztagtalię! Obkładać!

Baryłka z prochem zawisła tuż nad pokładem. Hornblower starał się mówić spokojnie, bez

podniecenia. Któraś klepka w baryłce nadpękła nieco. Na pokładzie widać było cienką strużkę
ziaren prochu; dalsze sypały się wolno z otworu.

— Zabrać tę baryłkę z powrotem na hulk. Hej, pomocniku bosmana, weźcie mokrą szmatę i

zetrzyjcie ten proch z pokładu.

Proch mógł się łatwo zapalić przez przypadek. Ogień rozprzestrzeniłby się wówczas migiem

we wszystkich kierunkach; cztery tony prochu na „Atroposie”, ze czterdzieści pewnie na hulku — co
ostałoby się w takim wypadku z jednostek morskich stłoczonych w Pool? Marynarze patrzyli na
niego; była to dogodna chwila, żeby zagrzać ich do pracy.

— Widzicie, chłopcy, tam jest szpital Greenwich — przemówił Hornblower wskazując w

kierunku biegu rzeki na wdzięczną sylwetkę budowli Wrena[22]. — Niektórzy z nas pewnie
wylądują tam kiedyś, ale ja bym wolał, żeby nas tam nie wdmuchnęło już dzisiaj.

Dowcip był może słaby, mimo to kilku zareagowało wyszczerzeniem zębów.

— Pracujcie dalej!

Hornblower ruszył znów w stronę dziobu, niewzruszony dowódca, a przy tym na tyle ludzki,

że zdobył się na zażartowanie. Zachowywał się podobnie jak wobec Marii, gdy wydawała się być
nie w humorze.

Nadpłynęła lichtuga z pociskami i ustawiała się przy prawej burcie. Hornblower spojrzał w

dół na nią. Dziewięciofuntowe kule do czterech armat dalekiego zasięgu — dwóch na dziobie i
dwóch na rufie; dwunastofuntowe pociski do osiemnastu karonad stanowiących podstawowe
uzbrojenie okrętu. Te dwadzieścia ton żelaza leżące na dnie barki wyglądało na śmiesznie mały
ładunek, gdy patrzył na nie człowiek mający za sobą służbę na okręcie liniowym; stary „Renown”
zużyłby cały ten zapas w ciągu kilku godzin walki. Kule te stanowiły poważną część obciążenia
„Atroposa”. Połowa zostanie rozłożona stosunkowo równomiernie wzdłuż burt w pojemnikach na
pociski; to, gdzie postanowi on zasztauować pozostałe dziesięć ton, będzie rzeczą niezwykle istotną
dla „Atroposa”, gdyż może zwiększyć lub zmniejszyć jego prędkość o węzeł, spowodować, że
będzie sztywny albo miękki na wietrze i łatwy lub trudny do prowadzenia pod żaglami. Hornblower
nie mógł podjąć tej decyzji, póki reszta zapasów nie znajdzie się na pokładzie i póki nie sprawdzi
przegłębienia okrętu. Przebiegi uważnym spojrzeniem po siatkach, w których pociski miały być
wciągane po prawej burcie na fokrei, i przypomniał sobie, co wiedział o wytrzymałości lin
manilowych — ta, mógł to od razu powiedzieć — była już używana od kilku lat.

— Ładujcie po szesnaście kul na jeden unoś — krzyknął do barki — ani sztuki więcej.

Swoim zwyczajem poświęcił chwilę na wyobrażenie sobie, co by się stało, gdyby któraś z

tych siatek pękła; kule posypałyby się z powrotem do lichtugi; spadając z poziomu rei mogłyby
przebić dno; z ładunkiem, jaki lichtuga ma na pokładzie, zatonęłaby jak kamień tu, na skraju toru
wodnego, wielce komplikując ruch statków w porcie londyńskim, zanim nurkowie z wielkim trudem
nie uwolniliby wraka od ciężaru kul, a pontony ratownicze nie odciągnęłyby go z toru wodnego.
Ogromny ruch w porcie londyńskim zostałby poważnie zahamowany wskutek chwilowego
niedopatrzenia stanu siatki na ładunek.

Jones podszedł szybkim krokiem z drugiej strony pokładu i zasalutował.

— Sir, kończą już ładować proch.

— Dziękuję, panie Jones. Proszę odprowadzić hulk i postawić go w jego miejscu cumowania.

Pan Owen może przysłać tu chłopców od noszenia prochu, żeby układali kule w pojemnikach w
miarę ich dostarczania na pokład.

— Tak jest, sir.

Gig wracał zza rzeki z Carslake'em na ławce sterowej.

— I cóż, panie Carslake? Jak prowiantura przyjęła pańskie zamówienia?

— Zaakceptowali je, sir. Jutro rano zapasy będą na nabrzeżu.

— Jutro? Czy słuchał pan moich rozkazów, panie Carslake? Nie chciałbym stawiać czarnego

znaczka przy pańskim nazwisku. Panie Jones! Płynę do Wydziału Zaopatrzenia stoczni. Pan uda się
tam ze mną, panie Carslake.

Prowiantura była wydziałem Urzędu Marynarki Wojennej, a nie Admiralicji. Z jej

urzędnikami trzeba inaczej rozmawiać niż z ich kolegami ze stoczni. Można by nawet pomyśleć, że te
dwie organizacje rywalizują ze sobą, zamiast pracować dla wspólnego patriotycznego celu,
przeciwko śmiertelnemu wrogowi.

— Mogę sam dostarczyć ludzi do wykonania pracy — mówił Hornblower — panowie nie

muszą wcale posyłać swoich brygad.

— Hmm — zastanawiał się inspektor prowiantowy.

— Przeniesiemy sami wszystko na nabrzeże i przewieziemy barkami na okręt.

— Hmm — powtórzył inspektor trochę mięknąc.

— Będę panu wysoce zobowiązany — ciągnął Hornblower. — Proszę tylko polecić któremuś

ze swoich pracowników, żeby wskazał dowódcy mojej brygady roboczej, gdzie są zapasy. Wszystko
inne zostanie załatwione. Bardzo pana proszę, sir.

Urzędnikowi biura marynarki wojennej sprawiało ogromną satysfakcję mieć dowódcę okrętu

prawie na kolanach przed sobą. Równie przyjemna była mu myśl, że marynarka zrobi całą robotę,
oszczędzając prowianturze kłopotów z rozliczeniami za czas pracy. Hornblower zauważył wyraz
zadowolenia na tłustym obliczu urzędnika. Starłby go chętnie pięścią, ale dalej udawał pokorę. Jemu
nie przynosiło to żadnego uszczerbku, a dzięki temu nakłaniał urzędnika do postąpienia zgodnie z
jego wolą równie skutecznie jak groźbami.

— Jest jeszcze ta sprawa zapasów wybrakowanych przez was — zauważył inspektor.

— Mój zespół dochodzeniowy działał zgodnie z przepisami — oświadczył Hornblower.

— Tak — mruknął inspektor w zamyśleniu.

— Mogę oczywiście zwrócić panu baryłki — zasugerował Hornblower. — Zamierzałem to

uczynić zaraz po wyrzuceniu wołowiny do rzeki.

— Nie, proszę się nie trudzić. Zwróćcie mi je razem z zawartością.

Sposób myślenia tych biurokratów był nie do pojęcia dla normalnego człowieka. Hornblower

nie mógł uwierzyć — chociaż było to rzeczą całkiem prawdopodobną — że inspektor ma osobiście
jakiś interes wiążący się ze sprawą odrzuconych zapasów. Fakt, że zostały uznane za wybrakowane
stanowiłby przypuszczalnie skazę na jego aktach lub aktach prowiantury. Jeśli baryłki zostaną
zwrócone, nie będzie potrzeba wspominać oficjalnie o ich odrzuceniu i uda się je pewnie wepchnąć
na jakiś inny okręt — taki, co będzie wychodził w morze, nie mając możności uprzedniego
skontrolowania dostarczonego towaru. Marynarze walczący za kraj mogą głodować, byle tylko akta
Wydziału Zaopatrzenia pozostały w porządku.

— Chętnie zwrócę je bez opróżniania, sir — zgodził się Hornblower. — Odeślę je panu barką,

która przywiezie inne zapasy.

— To byłoby dobrze — ucieszył się inspektor.

— Bardzo się cieszę, sir, i jak już powiedziałem, jestem panu wielce zobowiązany. Za

dziesięć minut będzie tu szalupa z moją brygadą roboczą.

Hornblower pochylił się w ukłonie z całym namaszczeniem, na jakie umiał się zdobyć; nie był

to moment, żeby przez drobiazg narażać się na wielką stratę. Odszedł w ukłonach, zanim dyskusja
mogła się rozwinąć na nowo. Ale ostatnie słowa inspektora były:

— Kapitanie, proszę pamiętać o zwrocie tych beczułek.

Hulk amunicyjny został już odholowany na swoje miejsce cumowania; pozostałe zapasy

artyleryjskie ładowane na okręt nie były duże: wiązki przybitek i bele pustych woreczków z serży na
ładunki, kilka krążków giętkich wyciorów, zapasowe lawety armatnie, zwoje wolnotlącego lontu —
najprzeróżniejsze akcesoria niezbędne do funkcjonowania dwudziestu dwóch dział. Hornblower
posłał midszypmena Smileya z brygadą roboczą, jak to obiecał w prowianturze.

— Panie Carslake, weźmiecie ze sobą te wybrakowane baryłki. Przyrzekłem je zwrócić i

muszę dotrzymać słowa.

— Tak jest, sir — odrzekł Carslake.

Carslake był wielkogłowym młodzieńcem z jasnoniebieskimi, pozbawionymi wyrazu oczyma;

teraz oczy te patrzyły jeszcze bardziej bezmyślnie niż zwykle. Był świadkiem rozmowy Hornblowera
z inspektorem, ale nie zdradził się, co o tym sądzi. Hornblower nie umiałby powiedzieć, czy jego
intendent okrętowy w pełni aprobuje ocalenie tych zapasów, by w efekcie został nabity w butelkę
jakiś inny okręt, czy też będąc marynarzem świadomym niedostatków czekających go na morzu
potępia słabość Hornblowera, który zgodził się na to, czego żądał od niego inspektor.

— Oznakuję je przed zwrotem — oświadczył Hornblower.

Idąc tak łatwo na ustępstwa wobec inspektora myślał o użyciu farby, ale takie rozwiązanie

niezbyt mu odpowiadało, gdyż farbę można dosyć szybko usunąć terpentyną. Na szczęście w tym
właśnie momencie przyszedł mu do głowy lepszy pomysł.

— Niech kucharz rozpali ogień w kuchni — rozkazał — Będę potrzebował… będę

potrzebował kilku rozgrzanych w ogniu stempli do muszkietów. Zechce je pan pobrać od zbrojarza.

— Tak jest, sir. Przepraszam, sir, ale już dawno minął czas obiadu załogi.

— Zjedzą go, jak ja będę miał czas na swój obiad — odparł Hornblower.

Był rad, że słowa jego zostaną usłyszane na pełnym marynarzy pokładzie, bo od jakiegoś czasu

sam zastanawiał się nad porą posiłku załogi, chociaż był zdecydowany nie tracić teraz na to czasu.

Pierwsze odrzucone baryłki, trzeszczące i kołyszące się na linie, wyciągnięto z ładowni i

opuszczono na pokład. Hornblower popatrzył dookoła; zauważył Herrocksa z młodym księciem;
książę, oszołomiony nie kończącym się zamieszaniem, nie odstępował go.

— Pan to może zrobić, panie Horrocks. Proszę do mnie — zawołał Hornblower. Wziął kredę

zza tabliczki przy kompasie i dużymi literami na ukos przez beczułkę wypisał: WYBRAKOWANA.
— W palenisku kuchni rozgrzewają się dwa pręty. Obaj z księciem możecie zająć się znakowaniem
tych beczułek. Na każdej wypalcie te same litery. Zrozumiano?

— Ee… tak, sir.

— Porządnie i głęboko, żeby nie można ich było zheblować. Proszę dobrze tego dopilnować.

— Tak jest, sir.

Pod burtą, z lewej strony, w miejscu skąd odszedł właśnie hulk prochowy, stała teraz

następna barka ze stoczni. Pełno w niej było zapasów bosmańskich: lin, płótna żaglowego, farb;
kilku zmęczonych marynarzy wrzucało wiązki tych rzeczy na pokład. Wydawało się, że nie ma końca
ekwipowaniu „Atroposa” do wyjścia w morze. Sam Hornblower czuł w nogach zmęczenie niby
ochwacony koń i musiał stać sztywno, żeby to ukryć. Lecz gdy popatrzył na rzekę, zobaczył barkę z
urzędu prowiantury już wynurzającą się z Greek. Marynarze pod dowództwem Smileya poruszali
długimi wiosłami, z wysiłkiem prowadząc ciężkie cielsko barki przez prąd odpływu. Hornblower
mógł dojrzeć z pokładu rufowego, że barka wypełniona jest beczkami, baryłkami i workami
sucharów. Już niedługo brzuch „Atroposa” będzie pełny. Do jego nozdrzy dobiegł gryzący swąd
rozżarzonych do czerwoności prętów, którymi wypalano napisy na przesiąkłych solanką beczułkach
z zepsutym mięsem. Żaden okręt nie przyjmie tych zapasów. Dla Jaśnie oświeconego było to dość
niecodzienne zajęcie. Jak brzmiały te rozkazy? „Dołoży pan pilności w zapoznawaniu Jaśnie
oświeconego z jego nowym zawodem”. No cóż, może nie jest to takie złe wprowadzenie w metody
stosowane przez ludzi walki i przez pracowników cywilnych.

Później — znacznie później, jak mu się wydało — pojawił się pan Jones i zasalutował.

— Mamy już na pokładzie resztę zapasów, sir. Pan Smiley odsyła właśnie barkę do urzędu

prowiantury.

— Dziękuję, panie Jones. Proszę wezwać mój gig.

Schodząc do łódki czuł na sobie spojrzenia wielu zmęczonych oczu. Zimowe popołudnie

rozpływało się w chłodnej, ponurej mżawce, bo właśnie zaczął siąpić deszcz. Hornblower opłynął
okręt w takiej odległości, żeby można było bez trudu sprawdzić jego przegłębienie. Obejrzał
„Atroposa” od dziobu, od strony burty i od rufy. Przed oczy wyobraźni przywołał kształt jego części
podwodnej. Patrzył na rozpiętość rei dolnych; w tym miejscu wiatr będzie napierał na płótno żagla,
obliczył więc w myśli równowagę działających tu sił, stosunek siły wiatru i poprzecznego oporu
kadłuba oraz zależność między naporem na kliwry a reakcją steru. Musiał brać pod uwagę zdolność
żeglugową i zwrotność oraz prędkość okrętu. Wrócił na pokład, gdzie czekał na niego Jones.

— Musimy zwiększyć przegłębienie na dziób — oznajmił Hornblower. — Niech ustawią te

beczki z wołowiną w dziobowej części ładowni, a pociski niech ułożą w przedniej części
magazynu. Proszę posłać ludzi do roboty.

Jeszcze raz powietrze nad pokładami przeszył przenikliwy dźwięk gwizdków i marynarze

zabrali się do przenoszenia stojących na pokładzie zapasów. Powrót Hornblowera z następnego
objazdu okrętu oczekiwany był z niepokojem.

— Na razie wystarczy — zdecydował.

Nie była to decyzja podjęta na chybcika ani na pokaz. Gdy tylko „Atropos” odejdzie od lądu,

znajdzie się w niebezpieczeństwie, a może nawet od razu będzie musiał rozpocząć bój. Jest małą
jednostką; nawet statek korsarski, dobrze uzbrojony, mógłby zalać mu sadła za skórę. Wyprzedzić w
pościgu; wymknąć się w ucieczce; być zwrotnym przy ustawianiu się w pozycji do walki; odejść od
brzegu pod wiatr w wypadku zaskoczenia z brzegiem po zawietrznej — do wykonywania
wszystkich tych operacji musi być zdolny dziś, bo jutro, już jutro mogłoby być za późno. Życie załogi,
jego życie, jego reputacja zawodowa mogły zależeć od tej decyzji.

— Panie Jones, może pan teraz przenosić wszystko pod pokład.

Pod nasilającym się deszczem doprowadzono powoli zaśmiecone pokłady do porządku i noc

zaczęła zapadać wokół małego „Atroposa”. Warstwy dużych beczek, upchane aż po poszycie okrętu,
ściśnięto i zaklinowano w położeniu; zawartość ładowni trzeba było ubić w zwartą całość, bo
natychmiast po wyjściu w morze „Atropos” zacznie się kołysać wzdłużnie i na boki, a wtedy nic
nie może się wybrzuszyć ani przesunąć, bo w przeciwnym razie mogłaby ucierpieć konstrukcja
okrętu albo nawet, wskutek przemieszczania się masy ładunku, okręt mógłby się wywrócić. W
marynarce wojennej ciągle mówiono o Sir Edwardzie Berrym jako o oficerze, który dowodząc
Nelsonowską „Yanguard” dopuścił do utraty masztów przy przechyle poprzecznym w czasie bardzo
silnego wiatru w pobliżu Sardynii.

Hornblower stał przy relingu rufowym pod strugami deszczu. Nie zszedł pod pokład; może była

to część kary, jaką sobie wymierzył za niedostateczny nadzór nad okrętem.

— Pokłady uprzątnięte, sir — zameldował Jones wyłaniając się przed nim z wilgotnego

mroku.

— Doskonale, panie Jones. Kiedy wszystko zostanie wyszorowane, załoga będzie mogła zjeść

swój obiad.

W małej kajucie pod pokładem było zimno, ciemno i ponuro. W części dziennej stały dwa

brezentowe krzesła i stolik na krzyżakach; w części sypialnej było zupełnie pusto. Lampa olejna
rzucała posępne światło na gołe klepki poszycia pokładu pod jego stopami. Hornblower mógłby
znowu wezwać gig, w którym przepłynąłby szybko te pół mili z prądem do Deptford Hard, gdzie, u
„George'a”, jest jego żona i dzieci. Byłby tam ogień buzujący na kominku, skwierczący befsztyk z
kapustą łóżko z puchową pierzyną, wygrzane aż za bardzo ogrzewadłem. Przeziębię ciało i zbolałe
nogi tęskniły niewymownie do troski o nie i do ciepła. Ale w obecnym stanie ducha nie pozwoli
sobie ani na jedno, ani na drugie. Zamiast tego, dygocąc z zimna, zjadł strawę okrętową na
pośpiesznie nakrytym stoliku. Wdrapał się na hamak rozwieszony dla niego w części sypialnej i
owinął się w wilgotne i zimne koce. Nie leżał w hamaku od czasu, gdy był midszypmenem, i plecy
odwykły od niezbędnego wygięcia. Był zbyt otępiały, psychicznie i fizycznie, żeby poczuć, że robi
mu się cieplej.

Rozdział VIII

Nad powierzchnią morza w Downs wisiała chłodna, gęsta i nieprzenikniona mgła. Brakowało

oddechu powietrza, żeby ją poruszyć; woda za burtą, ledwie widoczna, gdy Hornblower spojrzał na
nią z pokładu, była czarna i szklista. Tylko przy samej burcie można było zauważyć leciutkie
zmarszczki znaczące bieg prądu pływowego przy zakotwiczonym w Downs okręcie. Mgła,
skraplająca się w górze na takielunku, kapała melancholijnie na pokład wokół Hornblowera i od
czasu do czasu jakaś kropla lądowała z głuchym stuknięciem na jego trójgraniastym kapeluszu; gruba
kurtka z włochatej tkaniny, jaką miał na sobie, wyglądała jak obmarzła zebraną na niej wilgocią.
Pogoda jednak nie była mroźna, chociaż oderwawszy się od smętnej kontemplacji morza Hornblower
poczuł ziąb przenikający coraz głębiej poprzez warstwy odzieży.

— No to, panie Jones — powiedział — zaczynamy od nowa. Zdejmijcie stengi i reje,

wszystko opuścicie i ułożycie na przeznaczonych do tego miejscach. Proszę zarządzić
„odgwizdanie”.

— Tak jest, sir — odpowiedział Jones.

Załoga spędziła już pół ranka na ćwiczeniach na masztach; Hornblower wyzyskiwał ciszę

spowodowaną przez mgłę na szkolenie swoich ludzi. Mając na pokładzie tylu szczurów lądowych i
oficerów nie znających swoich sekcji mógł w gruncie rzeczy mieć korzyść z tej mgły; miał czas na
próbę przekształcenia okrętu w sprawnie działającą bojową jednostkę podczas tej chwili
wytchnienia przed wyruszeniem na Kanał. Hornblower wsunął zziębniętą dłoń w kieszeń munduru i
wyjął zegarek; jak gdyby gest ten sprowokował dźwięk, pięć szklanek zadźwięczało przenikliwie za
kompasem, a z otaczającej okręt gęstej mgły dobiegły odgłosy innych dzwonów — tu w Downs tyle
różnych jednostek stało na kotwicach wszędzie dookoła „Atroposa”, że upłynęło kilka minut, zanim
przebrzmiał ostatni dźwięk; wskazania klepsydr na okrętach wyraźnie nie były zgodne.

Gdy dzwony brzmiały jeszcze, Hornblower zanotował położenie minutowej wskazówki na

swoim zegarku i kiwnął głową do Jonesa. Natychmiast rozbrzmiały rozkazy; marynarze wywołani po
krótkim odpoczynku wysypali się na rufę poganiani przez podoficerów. Hornblower z zegarkiem w
ręku stał oparty o reling rufowy. Z jego miejsca widać było tylko dolną część want grotmasztu; cały
fokmaszt był skryty we mgle. Marynarze pobiegli po wyblinkach, a Hornblower sprawdzał uważnie,
jaka część z nich nie orientuje się, gdzie są ich stanowiska i jakie mają zadania. Chciałby wiedzieć
wszystko, co się działo — lecz gdyby nie było mgły, nie byłoby ćwiczeń na masztach i „Atropos”
płynąłby już w najlepsze Kanałem. Ale oto i książę, przynaglany przez Horrocksa, który trzymał go
ręką za ramię.

— No, dalejże! — krzyknął Horrocks dając susa na wyblinki.

Książę skoczył w górę obok niego. Hornblower dostrzegł zdezorientowany wyraz twarzy

chłopca. Nie miał prawie żadnego pojęcia o tym, co robił. Nauczy się, bez wątpienia — uczył się
wiele choćby z faktu, że stryjeczny wnuk monarchy, w którego żyłach płynie królewska krew, może
być popychany plebejską ręką midszypmena.

Hornblower usunął się z drogi stermarsla, który pochylając się zjeżdżał w dół. Wrzeszcząc

nadbiegł pomocnik oficera nawigacyjnego z gromadką marynarzy z obsady śródokręcia następującą
mu na pięty; rzucili się do ciężkiego zwoju płótna i odciągnęli go na bok. Obsada stermasztu
pracowała widocznie szybciej niż ci z grotmasztu — grotmarsel nie był jeszcze opuszczony. Jones z
głową zadartą tak, że jabłko Adama sterczało mu o parę cali, wykrzykiwał dalsze rozkazy w stronę
salingu. Ktoś odkrzyknął mu z góry. Marynarze zaczęli tłumnie zjeżdżać na dół po wyblinkach.

— Popuszczać! Wybierać! Opuszczać!

Reja stermarsla wykonała majestatyczny łuk i zaczęła powoli obsuwać się po maszcie.

Nastąpiła denerwująca zwłoka przy zakładaniu talii grotsztagu — organizacja w tym punkcie była
beznadziejna — lecz w końcu reja została opuszczona i złożona wzdłuż bomów obok innych.
Następnie wykonano trudne i skomplikowane zadanie opuszczania steng.

— Godzina i kwadrans, panie Jones. A właściwie prawie godzina i dwadzieścia minut.

Znacznie za długo. Pół godziny — pół godziny z pięcioma minutami wytchnienia; tyle najwyżej
powinno to panu zająć.

— Tak, sir — odparł Jones. Nic innego nie mógł powiedzieć.

Gdy Hornblower mierzył go oczyma przed wydaniem dalszych rozkazów, do jego uszu dobiegł

głuchy odgłos przytłumiony przez mgłę. Strzał z muszkietu? Z pistoletu? Tak to właśnie zabrzmiało,
ale trudno być pewnym w tej mgle zmieniającej brzmienie wszystkich dźwięków. Jeśli nawet był to
strzał, oddany z któregoś z wielu niewidocznych okrętów wokół nich, to można znaleźć mnóstwo
niewinnych wyjaśnień tego faktu; a poza tym mógł to nie być strzał. Opadła na pokład pokrywa
luku… przesunięto kratownicę na miejsce — mogło to być wszystko.

Marynarze zebrani na pokładzie, majaczący niewyraźnie we mgle, czekali na dalsze rozkazy.

Hornblower domyślał się, że mimo chłodu ociekają potem. To był sposób na wyciśnięcie z nich

londyńskiego piwska, nie chciał jednak zmęczyć ich nadmiernie.

— Pięć minut „spocznij” — zarządził. — I panie Jones, niech pan lepiej postawi dobrego

podoficera przy tej talii grotsztagu.

— Tak jest, sir.

Hornblower odwrócił się, żeby dać Jonesowi okazję do przeprowadzenia zmiany. Zaczął

spacerować po pokładzie, chcąc trochę rozruszać zmarznięte członki; trzymał jeszcze w ręku
zegarek, zapomniawszy schować go do kieszeni. Przystanął przy burcie i spojrzał na czerń wody.
Ale cóż to takiego przepływa obok okrętu? Coś długiego i czarnego; w momencie gdy Hornblower
zauważył to „coś”, uderzyło ono właśnie jednym końcem o burtę pod podwięziami wantowymi
grotmasztu, a teraz, na jego oczach, obróciło się uroczyście, popychane pływem, i podpłynęło w
jego kierunku. To było wiosło. Zaciekawiło go to. W takiej ciżbie stłoczonych okrętów wiosło
unoszące się na wodzie nie jest rzeczą specjalnie niespodziewaną, ale jednak…

— Hej, sterniku — zawołał Hornblower — zeskoczcie z liną na podwięzia stermasztu i

złapcie to wiosło.

Było to zwykłe wiosło; sternik trzymał je w wyciągniętych rękach, a Hornblower lustrował je

uważnie. Skórzany mankiet był dobrze podniszczony — nie było to z pewnością nowe wiosło. Z
drugiej strony, sądząc po fakcie, że skóra nie była jeszcze całkiem przemiękła, nie przebywało ono za
długo w wodzie, minuty raczej niż dnie, to rzecz jasna. Na trzonie wypalony był numer „27”, i to
właśnie sprawiło, że Hornblower popatrzył na wiosło uważniej. Siódemka jest przekreślona, a tak
nie pisze tej cyfry żaden Anglik. Piszą ją natomiast w ten sposób wszyscy na kontynencie
europejskim; na morzu znajdują się Duńczycy, Szwedzi i Norwegowie, Rosjanie i Prusacy —
neutralni w tej wojnie albo sprzymierzeni z Anglią. Ale Francuz albo Holender, nieprzyjaciele
Anglii, też napisaliby „7” w taki sposób.

I był przecież ten odgłos, który brzmiał jak wystrzał. Wiosło na wodzie i strzał z muszkietu

tworzyły kombinację trudną do wyjaśnienia. Ale gdyby istniał między nimi związek przyczynowy!…
Hornblower wciąż jeszcze trzymał w ręku zegarek. Tamten strzał — jeśli to był strzał — dobiegł do
jego uszu tuż przed wydaniem rozkazu „spocznij”, siedem, może osiem minut temu. Prąd pływu ma
prędkość dobrych dwóch węzłów. Jeśli to wystrzał spowodował upadek wiosła do wody, musiał być
oddany z odległości około jednej czwartej mili — może dwóch kabli — w górę rzeki. Sternik,
ciągle z wiosłem w ręku, patrzył na niego zaciekawiony, a Jones, z załogą ustawioną do akcji,
czekał na dalsze rozkazy. Hornblower poczuł pokusę, żeby dać sobie spokój z tym incydentem.

Jest jednak oficerem w służbie króla i do jego obowiązków należy sprawdzanie niejasnych

rzeczy dziejących się na morzu. Wahał się, wiodąc w myśli spór z sobą samym; mgła jest strasznie
gęsta. Jeśli wyśle łódź na zwiad, może ona zabłądzić; ma spore doświadczenie w poruszaniu się
łodzią we mgle po kotwicowisku, powinien więc sam popłynąć. Poczuł obawę przed błądzeniem i
szukaniem drogi we mgle — mógł łatwo wyjść na durnia w oczach swojej załogi. Z drugiej jednak
strony byłoby to mniej denerwujące niż miotanie się po okręcie w oczekiwaniu na powrót
spóźniającej się łodzi.

— Panie Jones — powiedział — proszę wezwać mój gig.

— Tak jest, sir — odparł Jones nie mogąc ukryć zdziwienia w głosie.

Hornblower podszedł do kompasu i wziął dokładny odczyt kursu, na którym ustawił się dziób

okrętu. Czynił to możliwie starannie, nie dla własnej wygody czy bezpieczeństwa, lecz ze względu na
to, że jego prestiż osobisty zależał od prawidłowości odczytu. Północ ku wschodowi i pół rumba na
wschód. Ponieważ okręt był zakotwiczony dziobem przeciwko prądowi pływu, mógł mieć pewność,
że wiosło nadpłynęło z tamtej strony.

— Panie Jones, proszę mi dać do gigu dobry kompas.

— Tak jest, sir.

Hornblower zawahał się przed wydaniem jeszcze jednego, ostatniego rozkazu, który miał

oznaczać publiczne przyznanie się do obawy, że coś poważnego może go spotkać we mgle. Ale
niewydanie takiego rozkazu oznaczałoby, że zajmując się drobiazgami zapomniał o rzeczy
najważniejszej. Jeżeli to, co słyszał było rzeczywiście strzałem z muszkietu, to może ich czekać
walka; może trzeba będzie przynajmniej zademonstrować swoją siłę.

— Panie Jones, niech wydadzą pistolety i kordelasy[23] załodze gigu.

— Tak jest, sir — powtórzył Jones, jakby nic już nie mogło go zdziwić.

Schodząc do łodzi Hornblower odwrócił się.

— Od tej chwili, panie Jones, zaczynam liczyć czas. Niech pan spróbuje podnieść reje na

miejsca w pół godziny od teraz — będę z powrotem wcześniej.

— Tak jest, sir.

Gdy Hornblower zajmował miejsce na ławce rufowej gigu, na okręcie już ruszono do dzieła.

— Ja zajmę się sterem — rzucił do sternika. — Naprzód.

Sterując gigiem opłynął całego „Atroposa”, od rufy do dziobu. Rzucił ostatnie spojrzenie na

przód okrętu, na bukszpryt i watersztag, a potem pochłonęła ich mgła. Gig od razu znalazł się w
swoim własnym świecie ograniczonym ścianą tumanu mgielnego. Odgłosy czynności z okrętu ucichły
raptownie.

— Równo wiosłować! — skarcił Hornblower wioślarza. Mały kompas łodziowy dawałby

niepewne wskazania przy igle stabilizującej się w dziesięć sekund, gdyby pozwolił gigowi posuwać
się innym kursem niż prosto przed siebie. Północ ku wschodowi i pół rumba na wschód.

— Siedemnaście — mruczał do siebie Hornblower. — Osiemnaście. Dziewiętnaście.

Liczył pociągnięcia wioseł; był to prosty, chociaż niezbyt dokładny sposób mierzenia przebytej

drogi. Licząc siedem stóp na jedno pociągnięcie, na ćwierć mili wypada nieco mniej niż dwieście
pociągnięć. Należało jednak wziąć poprawkę na prędkość pływu. Będzie to więc gdzieś około
pięciuset pociągnięć — całe to obliczenie jest dalekie od dokładności, lecz przy takiej zwariowanej
wyprawie trzeba przedsiębrać wszelkie możliwe środki ostrożności.

— Siedemdziesiąt cztery, siedemdziesiąt pięć — liczył Hornblower nie spuszczając oczu z

kompasu.

Mimo wartkiej fali pływowej powierzchnia morza była spokojna i gładka jak tafla szkła; pióra

wioseł, unoszone nad wodę, po każdym pociągnięciu zostawiały na niej małe wiry.

— Dwieście — powiedział Hornblower tłumiąc przelotną obawę, że się pomylił i że w

rzeczywistości pociągnięć było trzysta.

Wiosła monotonnie jęczały w dulkach.

— Patrzcie dobrze przed siebie — polecił sternikowi — i zaraz rai mówcie, jak coś

zobaczycie. Dwieście sześćdziesiąt cztery.

Wydało mu się, że nie dalej jak wczoraj siedział na ławce rufowej jolki z „Indefatigable”,

płynąc ujściem Żyrondy[24], aby odciąć drogę „Papillonowi”. A było to przeszło dziesięć lat temu.
Trzysta. Trzysta pięćdziesiąt.

— Sir — zwrócił jego uwagę sternik.

Hornblower spojrzał przed siebie. W przodzie, nieco w lewo od dziobu, mgła była odrobinę

gęstsza i coś litego majaczyło tam niewyraźnie.

— Wiosła! — rozkazał Hornblower; łódź szła dalej poślizgiem po wodzie; wychylił lekko

rumpel, żeby podchodzić bardziej na wprost do tego czegoś we mgle. Jednakże łódź przestała się
posuwać, zanim zbliżyli się na tyle, żeby móc dostrzec jakieś szczegóły, toteż na komendę
Hornblowera marynarze znowu wzięli się za wiosła. Z daleka, spoza mgły nadbiegło ciche
obwołanie, widocznie sprowokowane odgłosami wiosłowania.

— Łódź, ahoj!

W każdym razie obwołanie było w języku angielskim. Teraz widać już było mgliste zarysy

dużego brygu; sądząc po ciężkich drzewcach i mocnej budowie była to któraś z jednostek Kompanii
Zachodnioindyjskiej.

— Co to za bryg? — zawołał Hornblower w odpowiedzi.

— „Amelia Jane” z Londynu, trzydzieści siedem dni od wyjścia z Barbados.

Było to bezpośrednie potwierdzenie pierwszego wrażenia odniesionego przez Hornblowera.

Ale ten głos? Coś mu nie brzmiał całkiem po angielsku. W brytyjskiej marynarce handlowej służyli
kapitanowie obcych narodowości, nawet dużo ich było, ale raczej na stanowiskach dowodzących

jednostkami Kompanii Zachodnioindyjskiej.

— Wiosła! — rzucił rozkaz Hornblower i gig zaczął sunąć cicho po wodzie. Nie było żadnego

objawu, że coś jest nie w porządku.

— Trzymać dystans — odezwał się głos z brygu.

Słowa te również nie budziły żadnych podejrzeń. Każda jednostka stojąca na kotwicy niewiele

dalej niż dwadzieścia mil od wybrzeża Francji miała pełne prawo odnosić się podejrzliwie do
obcych podpływających do niej we mgle. Jednakże słowo wymówione zostało raczej jak „distans”.
Hornblower wychylił ster, żeby przejść pod rufą brygu. Teraz widać było kilka głów nad jego burtą;
przesuwały się po rufie w miarę posuwania się gigu. I oczywiście była też nazwa brygu „Amelia
Jane”, Londyn. Ale potem Hornblower zauważył coś innego; dużą łódź z lewej burty koło podwięzi
wantowych grotmasztu. Można było znaleźć na to ze sto różnych wyjaśnień, lecz sprawa budziła
podejrzenia.

— Bryg ahoj! — krzyknął. — Przybywam na pokład.

— Nie zbliżać się! — odpowiedział głos.

Wraz z niektórymi głowami nad burtę brygu wysunęły się ramiona; kilka muszkietów było

wycelowanych w gig.

— Jestem oficerem w służbie króla — dodał Hornblower.

Stanął na ławce rufowej i rozpiął grubą kurtkę łodziową, ukazując mundur. Główna postać

przy burcie brygu, mężczyzna, który przemawiał, patrzył przez dłuższą chwilę, a potem rozłożył ręce
w geście rezygnacji.

— Dobrze — powiedział.

Hornblower wdrapał się po burcie brygu tak szybko, jak mu na to pozwoliły zziębnięte członki.

Stanąwszy na pokładzie przed tuzinem mężczyzn we wrogiej postawie, z których kilku trzymało
muszkiety w rękach, uświadomił sobie z popłochem, że nie ma przy sobie broni. Lecz zaraz na
pokład weszła załoga gigu i stanęła za nim zbitą gromadką, ujmując w dłonie swoje kordelasy i
pistolety.

— Kapitanie, sir! — zza burty dobiegł głos jednego z dwóch marynarzy pozostawionych w

gigu. — Proszę, sir, tam w tej łodzi jest nieżywy człowiek.

Hornblower odwrócił się, żeby popatrzeć. Istotnie, na dnie łodzi leżał zgięty wpół trup

mężczyzny. To wyjaśniało sprawę wiosła unoszącego się na wodzie. I, oczywiście, strzału. Człowiek
ten zginął od kuli z brygu; w momencie gdy łódź stawała przy burcie; bryg został wzięty przez
abordaż. Hornblower wrócił spojrzeniem do grupy mężczyzn na pokładzie.

— Francuzi? — spytał.

— Tak, sir.

Ten człowiek był rozsądny. Nie próbował beznadziejnego oporu, kiedy jego śmiały wyczyn

został odkryty. Chociaż miał za plecami piętnastu ludzi, a cała załoga gigu złożona była z zaledwie
ośmiu marynarzy, zdawał sobie z tego sprawę, że mając w pobliżu okręt Królewskiej Marynarki
Wojennej, zostanie w końcu na pewno wzięty do niewoli.

— Gdzie załoga? — pytał Hornblower. Francuz wskazał na dziób i na gest Hornblowera jeden

z obsady gigu pobiegł uwolnić załogę brygu — pół tuzina kolorowych marynarzy i dwóch oficerów
— z zamknięcia w dziobówce.

— Wielce panu zobowiązany, sir — przemówił kapitan brygu, występując do przodu.

— Jestem kapitan Horatio Hornblower z królewskiego okrętu „Atropos” — przedstawił się

Hornblower.

— Przepraszam najmocniej, kapitanie. — Był to starszy mężczyzna z białymi włosami i

niebieskimi oczyma, silnie kontrastującymi z opaloną na mahoń twarzą. — Pan uratował mój statek.

— Tak — przyznał Hornblower. — Niech pan lepiej rozbroi tych ludzi.

— Z przyjemnością, sir. Dopilnuj tego, Jack.

Drugi oficer, przypuszczalnie jego zastępca, ruszył w stronę rufy, żeby zabrać muszkiety i

szpady nie stawiającym oporu Francuzom.

— Wyszli z mgły i stanęli pod moją burtą, zanim zdążyłem się połapać, sir — ciągnął kapitan.

— Okręt królewski zabrał mi czterech najlepszych ludzi z załogi, jakeśmy przepływali koło
Startu[25], w przeciwnym razie lepiej bym się z nimi rozprawił. A tak to tylko raz do nich
puknąłem.

— Właśnie to puknięcie przywiodło mnie tutaj — powiedział krótko Hornblower. — Skąd oni

przybyli?

— No więc sam siebie o to pytałem. Nie z Francji w tej łodzi, nie daliby rady.

Zwrócili badawcze spojrzenia na gromadkę przygnębionych Francuzów. To było pytanie o

poważnym znaczeniu. Musieli przybyć z jakiegoś okrętu, który stoi na kotwicy gdzieś wśród ich
ciżby w Downs. A w takim razie ten okręt jest chyba upozorowany na jednostkę brytyjską lub
neutralną, która przypłynęła tu z innymi okrętami przed ucichnięciem wiatru i zapadnięciem mgły.
W czasie wojny miało miejsce wiele podobnych wypadków. Był to łatwy sposób zdobycia pryzu.
Oznaczało także jednak, że gdzieś w pobliżu znajduje się wilk w przebraniu owcy, zamaskowany
francuski okręt korsarski, przypuszczalnie wypchany załogą — mógł on wziąć już więcej pryzów niż
ten jeden. W pośpiechu i zamieszaniu, jakie nastąpi, kiedy zacznie wiać bryza od lądu, gdy wszyscy
będą usiłowali podnieść kotwicę i odpłynąć, może liczyć na to, że uda mu się wymknąć razem z
pryzami.

— Jak spadła mgła — dodał kapitan brygu — to najbliżej nas był trawler z Ramsgate. Stanął

na kotwicy w tym samym czasie co my. Wątpię, żeby to był on.

Sprawa była tak poważna, że Hornblower nie mógł spokojnie ustać w miejscu. Odwrócił się i

przez jakiś czas chodził tam i z powrotem po pokładzie; jego mózg pracował gorączkowo. Wrócił
do swoich ludzi, nie podjąwszy jeszcze ostatecznej decyzji, i wydał swój pierwszy rozkaz, który
miał zapoczątkować realizację mglistego na razie planu. Nie był pewien, czy starczy mu
zdecydowania na jego przeprowadzenie.

— Leadbitter — zwrócił się do sternika.

— Sir!

— Powiąż tym ludziom ręce na plecach.

— Sir?

— Słyszałeś, co powiedziałem.

Wiązanie jeńców było nieomalże pogwałceniem prawa wojennego. Gdy Leadbitter zbliżył się

do nich, żeby wykonać rozkaz, Francuzi zaczęli okazywać wyraźne oburzenie. Podniósł się gwar
głosów.

— Nie może pan tego zrobić, sir — odezwał się ich rzecznik. — Mamy…

— Zamknij się — warknął Hornblower.

Już sam fakt, że musiał wydać taki rozkaz, popsuł mu humor, który pogorszył się jeszcze

wskutek wątpliwości, jakie w nim powstały. Rozbrojeni Francuzi nie mogli stawiać oporu wobec
pistoletów marynarzy brytyjskich. Głośno protestując musieli ulec, kiedy Leadbitter przechodził od
jednego do drugiego, wiążąc im dłonie na plecach. Hornblower nienawidził sam siebie za rolę, jaką
musiał odgrywać, chociaż wewnętrzny głos mówił mu, że ma sporą szansę na udanie się planu. Musi
robić z siebie osobnika żądnego krwi, lubującego się w bezlitosnym uśmiercaniu ludzi, człowieka,
którego cieszy widok śmiertelnych mąk innych przedstawicieli rodzaju ludzkiego. Wiedział, że tacy
istnieją. W marynarce wojennej służyło kilku ponurych tyranów. W czasie ubiegłych dziesięciu lat
wojny zdarzyły się wypadki gwałcenia prawa po obu stronach. Ani ci Francuzi, ani marynarze ze
statku Kompanii Zachodnioindyjskiej nie wiedzieli, jaki on jest naprawdę. W gruncie rzeczy nie
znała go również jego własna załoga. Miał z nimi do czynienia przez tak krótki czas, że nie było
powodu, aby nie wierzyli w jego ludobójcze skłonności, toteż ich zachowanie nie osłabi wrażenia,
jakie chciał wywrzeć. Zwrócił się do jednego ze swoich ludzi.

— Wejdź na mars — powiedział — i przewlecz linę przez blok rei grotmasztu.

Była to zapowiedź wieszania. Marynarz patrzył na niego przez chwilę z niedowierzaniem, ale

widząc chmurę na obliczu Hornblowera, pomknął po wyblinkach. Hornblower przeszedł do miejsca,
gdzie stali powiązani nieszczęśni Francuzi; ich spojrzenia przesunęły się z marynarza na rei na
nasrożoną twarz Hornblowera i niespokojny gwar zamarł.

— Jesteście piratami — przemówił Hornblower powoli i wyraźnie. — Mam zamiar was

powiesić.

Na wypadek, gdyby zasób słów Francuza mówiącego po angielsku nie obejmował słówka

„powiesić”, wskazał znacząco na marynarza na rei. To wszyscy zrozumieją. Przez sekundę czy dwie
trwało milczenie, a potem kilku naraz zaczęło mówić tak szybko po francusku, że Hornblower nie
mógł wszystkiego zrozumieć; wreszcie rzecznik grupy, zebrawszy się na odwagę, zaprotestował w
języku angielskim.

— Nie jesteśmy piratami — oświadczył.

— Ja uważam, że jesteście — odparł Hornblower.

— Jesteśmy z załogi okrętu korsarskiego[26] — powiedział Francuz.

— Piratami — upierał się Hornblower.

Znów rozgorzała wymiana słów między Francuzami; Hornblower znał ich język na tyle dobrze,

by zrozumieć, że przywódca tłumaczy swoim ziomkom złożone przez siebie krótkie oświadczenie, a
oni ponaglają go, żeby dokładniej wyjaśnił sytuację.

— Zapewniam, sir — przemówił nieszczęśnik, starając się wysławiać poprawnie w obcym

języku — że jesteśmy z załogi okrętu korsarskiego, a nie piratami.

Hornblower popatrzył na niego z kamiennym wyrazem twarzy i nie odpowiedziawszy

odwrócił się, żeby wydać dalsze rozkazy.

— Leadbitter — powiedział — zrób pętlę na końcu tej liny. Potem odwrócił się znowu do

Francuzów.

— A więc kim, powiadasz, jesteście? — spytał. Starał się przemawiać możliwie obojętnym

tonem.

— Jesteśmy z korsarskiego okrętu „Yengeance” z Dunkierki, sir. Jestem Jacąues Lebon,

dowódca pryzu. Korsarze wypływali zazwyczaj w morze z kilkoma nadliczbowymi oficerami na
pokładzie, żeby można ich było postawić na czele pryzów, z poleceniem doprowadzenia ich do portu
francuskiego, bez uszczerbku dla siły bojowej okrętu korsarskiego, który mógł dalej czatować na
morzu. Tych oficerów dobierano zwykle spośród ludzi znających język angielski i obeznanych z
angielskimi metodami żeglugi, i oni właśnie nosili tytuł „dowódca pryzu”. Hornblower odwrócił się,
żeby spojrzeć na pętlę zwisającą już złowieszczo z rei, a potem rzekł do dowódcy pryzu:

— Nie masz papierów.

Mówiąc to starał się nadać swoim wargom szyderczy wyraz; biedakom studiującym każdy rys

jego twarzy grymas ten wydał się całkiem nienaturalny i tak było istotnie. A Hornblower ryzykował
trochę wypowiadając te słowa. Gdyby dowódca pryzu mógł przedstawić jakieś papiery, cała linia

ataku musiałaby ulec zmianie; jednakże ryzyko nie było duże. Mówiąc to, co powiedział, Hornblower
był pewien, że gdyby Lebon miał jakieś dokumenty przy sobie, już wspomniałby o nich i poprosił
kogoś, żeby mu je wyjął z kieszeni. Taka byłaby pierwsza reakcja każdego Francuza w wypadku
zakwestionowania jego tożsamości.

— Nie mam — odpowiedział zbity z tropu Lebon. Było rzeczą mało prawdopodobną, żeby je

zabierał udając się na zwykłą operację wojenną.

— Więc zostaniecie powieszeni — oświadczył Hornblower. — Wszyscy. Jeden po drugim.

Śmiech, do którego się przymusił, zabrzmiał naprawdę przerażająco nieludzko. Każdy, kto go

usłyszał, miał prawo pomyśleć, że wywołała go myśl o zbliżającej się przyjemności obserwowania
śmiertelnych konwulsji tuzina ludzi. Siwowłosy kapitan „Amelii Jane” nie mógł tego wytrzymać i
wystąpił, żeby wmieszać się do rozmowy.

— Sir — zapytał — co pan zamierza uczynić?

— Mam zamiar pilnować swego własnego interesu, sir — odburknął Hornblower, starając się,

aby jego głos brzmiał możliwie tak szorstko, jak głosy wszystkich butnych oficerów, jakich poznał w
okresie służby w marynarce. — Czy mogę prosić, żeby pan zechciał łaskawie robić to samo?

— Ależ pan nie może chcieć naprawdę powywieszać tych biedaków — ciągnął kapitan.

— Właśnie, że chcę.

— Lecz nie na moim statku, sir… nie teraz… nie bez sądu.

— Na pańskim statku, sir, który dał pan sobie odebrać. A poza tym, jak pan wie, sir, piratów

schwytanych na gorącym uczynku można powiesić od razu. I ja tak właśnie zrobię.

Szczęśliwie się stało, że wmieszał się do rozmowy kapitan. Wyraz bolesnej konsternacji na

jego twarzy i ton, jakim protestował, były przekonywująco szczere — nie byłyby nigdy takie, gdyby
uprzednio został poinformowany o uknutym planie. Hornblower odniósł się do niego brutalnie, ale
uczynił to dla dobra sprawy.

— Sir — nalegał kapitan. — Jestem przekonany, że to tylko załoga statku korsarskiego…

— Proszę nie przeszkadzać oficerowi Królewskiej Marynarki Wojennej w pełnieniu jego

obowiązków. Wy tam dwaj, chodźcie tu.

Wskazani przez niego dwaj marynarze z załogi gigu podeszli posłusznie. Być może byli już

przedtem świadkami wieszania, jak wszelkich innych przejawów brutalności w brutalnej służbie.
Ale grożąca im konieczność osobistego udziału w egzekucji wyraźnie wywarła na nich wrażenie. W
wyrazie ich twarzy można było wyczytać niechęć, lecz twarda dyscyplina służby sprawi na pewno, że
będą posłuszni rozkazom jednego człowieka, nie uzbrojonego i samotnego wobec przewagi liczebnej
innych.

Hornblower przesuwał wzrokiem po szeregu twarzy. Chwilami żołądek buntował się w nim na

samą myśl o wyborze ofiary, a co dopiero, gdyby naprawdę miał ją wybierać.

— Wezmę tego na początek — powiedział wskazując.

Ciemnoskóry mężczyzna o grubym karku, którego wybrał, zbladł i zatrząsł się ze strachu;

cofnął się, próbując skryć się między towarzyszami. Wszyscy mówili naraz, szarpiąc gorączkowo
więzami krępującymi ich dłonie na plecach.

— Sir! — zawołał Lebon. — Proszę… błagam pana… proszę…

Hornblower raczył obrócić na niego wzrok i Lebon ciągnął dalej, borykając się tym bardziej z

trudnościami językowymi, że nie mógł gestykulować związanymi rękami.

— Jesteśmy korsarzami. Walczymy za cesarstwo, za Francję. — Padł na kolana unosząc twarz

do góry. Ponieważ nie mógł pomóc sobie rękami, dotykał ustami poły kurtki Hornblowera. —
Poddaliśmy się. Nie walczyliśmy. Nie spowodowaliśmy niczyjej śmierci.

— Zabrać ode mnie tego człowieka — żachnął się Hornblower, odsuwając się od niego.

Lebon jednak wlókł się za nim po pokładzie na kolanach, czepiając się kurtki i błagając o

litość.

— Kapitanie — wtrącił się ponownie angielski dowódca brygu. — Nie mógłby pan chociaż

zaczekać i odesłać ich na ląd, żeby tam zostali osądzeni? Jeśli są piratami, to szybko im to zostanie
udowodnione.

— Chcę ich widzieć dyndających na stryczku — odparł Hornblower, gorączkowo szukając w

myśli słów, które wywarłyby najsilniejsze wrażenie.

Dwaj angielscy marynarze przerwali wykonywanie rozkazu na czas protestów. Hornblower

podniósł wzrok na stryczek bujający we mgle niewyraźnie, lecz groźnie.

— Nie wierzę ani przez chwilę — ciągnął — aby ci ludzie byli tymi, za kogo się podają. To

banda złodziei, piratów. Leadbitter, wyznacz czterech ludzi, niech złapią za linę. Powiem, kiedy mają
zacząć ją ciągnąć.

— Sir — przekonywał Lebon. — Zapewniam słowem honoru, że jesteśmy z okrętu

korsarskiego „Yengeance”.

— Ba! — rzekł Hornblower. — Gdzież on jest?

— Tam — wskazał Lebon. Nie mógł uczynić tego rękami, wysunął więc podbródek w stronę

dziobowej części lewej burty zakotwiczonej „Amelii Jane”. Kierunek nie został pokazany zbyt
dokładnie, ale i taka wskazówka była bardzo pomocna.

— Kapitanie, czy widział pan tam jakiś statek przed zapadnięciem mgły? — spytał Hornblower

zwracając się do Anglika z brygu.

— Tylko trawler z Ramsgate — odparł ten z niechęcią.

— To nasz okręt! — wykrzyknął Lebon. — To jest „Yengeance”! Była używana w Dunkierce

jako trawler… my… my zmieniliśmy trochę jej wygląd.

Ą więc to tak. Trawler z Dunkierki. Ładownie na ryby muszą być wypełnione po brzegi

ludźmi. Nieznaczne zmiany w osprzęcie, „R” wymalowane na grotżaglu i odpowiednia nazwa
namalowana na rufie, i już mógł bez trudności żeglować po Kanale[27], chwytając tyle pryzów, ile
tylko chciał.

— Gdzie, mówi pan, on stoi?

— Tam… och!

Lebon urwał, zdawszy sobie sprawę, ile już powiedział.

— Mogę bez pudła zaryzykować wskazanie, w jakim jest namiarze w stosunku do nas —

wtrącił angielski kapitan. — Widziałem… och!

Urwał, dokładnie tak samo jak Lebon, ale ze zdumienia. Szeroko otwartymi oczyma patrzył na

Hornblowera. Było zupełnie jak w kulminacyjnej scenie z jakiejś idiotycznej farsy. Zaginiony
bohater odnajduje się wreszcie. Hornblower nie mógł znieść myśli, że będzie teraz musiał
wysłuchiwać pełnych podziwu słów swoich nieświadomych rzeczy kolegów-aktorów i przyznawać
ze skromnością, że nie jest tym okrutnym potworem, za jakiego usiłował uchodzić. Cały jego instynkt
i dobry smak buntował się przeciwko rzeczom banalnym i oczywistym. Teraz, gdy miał już
informację, którą chciał zdobyć, mógł zadowolić siebie tylko natychmiastowym jej zużytkowaniem
w działaniu. Chciał utrzymać gniewny wyraz twarzy, co mu bardzo ułatwiła ta zmiana nastroju.

— Szkoda, że nie zobaczę wieszania — rzucił jakby sam do siebie, przebiegając raz jeszcze

spojrzeniem od stryczka dyndającego na końcu liny do grupki Francuzów

wciąż nieświadomych tego, co zaszło. — Gdyby ten gruby kark rozciągnął się trochę…

Urwał i przeszedł się szybko tam i z powrotem po pokładzie, czując na sobie wzrok

wszystkich obecnych.

— No dobrze — powiedział zatrzymawszy się. — Jest to sprzeczne z moim głębszym

odczuciem, ale wstrzymam się z powieszeniem tych ludzi. Kapitanie, jaki był przybliżony namiar
tego trawlera, kiedy stawał na kotwicy?

— Było przesilenie pływu… — Anglik robił w myśli obliczenia. — Właśnie zaczynaliśmy się

obracać. Powiedziałbym, że…

Kapitan był wyraźnie człowiekiem trzeźwego sądu i dobrym obserwatorem. Hornblower

wysłuchał wszystkiego, co on miał do powiedzenia.

— Doskonale — rzekł, gdy tamten skończył, — Leadbitter, zostawiam cię na statku z dwoma

towarzyszami. Miej oko na jeńców i uważaj, żeby nie odbili brygu. Ja wracam na okręt. Czekaj tu na
dalsze rozkazy.

Zszedł do gigu; kapitan statku odprowadzający go do burty był wyraźnie zaintrygowany, co

musiało pochlebić Hornblowerowi. Trudno mu było uwierzyć, że Hornblower jest takim
demonicznym potworem, jakim się wydał; jeśli zaś nim jest, to było to szczęśliwym zrządzeniem
losu, bo przez czysty przypadek jego okrucieństwo pozwoliło im zdobyć od jeńców informacje. Z
drugiej strony równie trudno mu było uwierzyć, że Hornblower, jeśli zastosował chytry podstęp dla
zdobycia tych informacji, mógł zrezygnować z rozkoszowania się aplauzem widzów i pławienia się
w ich zaskoczeniu i podziwie. Oba przypuszczenia nie wyjaśniały sprawy. No i dobrze. Niech się
głowi. Niech wszyscy się głowią — chociaż wyglądało na to, że trzeźwo myślący marynarze u
wioseł gigu wcale się nie głowili. Obojętni na stawkę w tej grze, byli wyraźnie przekonani, że ich
dowódca pokazał swoje prawdziwe oblicze i że jest to osobnik, który zrezygnuje z obiadu, żeby się
przyglądać śmiertelnym mękom człowieka. Niech tak myślą. To nic nie szkodzi. W każdym razie
Hornblower nie miał czasu zastanawiać się nad tym, mając całą swą uwagę skoncentrowaną na
kompasie. Byłoby rzeczą śmieszną, absurdalnie komiczną, gdyby po tym wszystkim nie trafił w
drodze powrotnej na „Atroposa”, gdyby musiał błądzić godzinami we mgle, szukając swojej
jednostki. Odwrotnością kierunku północ ku wschodowi i pół rumba na wschód jest południe ku
zachodowi i pół rumba na zachód, więc trzymał się dokładnie na tym kursie. Wspomagani resztką
prądu odpływu powinni ujrzeć „Atroposa” za kilka sekund. Odetchnął z ogromną ulgą, gdy tak się
stało.

Pan Jones oczekiwał na Hornblowera przy burcie okrętu. Rzut oka wystarczył na zorientowanie

się, że z załogi gigu ubyło dwóch ludzi i sternik. Trudno było odgadnąć przyczynę ich braku, więc
pana Jonesa rozsadzała ciekawość. Zastanawiał się, co robił jego dowódca tam, we mgle.
Ciekawość silniejsza była od lęku wywołanego widokiem ponurego grymasu wciąż jeszcze
wykrzywiającego oblicze Hornblowera — teraz, gdy znalazł się już z powrotem na swoim okręcie,
Hornblower zaczął silniej odczuwać obawę, jaka powinna go była ogarnąć o wiele wcześniej na
myśl o tym, co mogą pomyśleć lordowie z Admiralicji na temat jego nieobecności na okręcie.
Zignorował pytania Jonesa.

— Widzę, panie Jones, że wciągnął pan te marsreje.

— Tak, sir. Posłałem ludzi na obiad, kiedy pan nie wrócił, sir. Sądziłem…

— Mają pięć minut na skończenie posiłku. Nie więcej. Panie Jones, gdyby został pan dowódcą

dwóch łodzi wysyłanych dla wzięcia w niewolę jednostki nieprzyjacielskiej stojącej na kotwicy w
tej mgle, od czego by pan zaczął? Jakie wydałby pan rozkazy?

— No więc, sir, ja bym… ja bym…

Pan Jones nie był człowiekiem szybko myślącym czy też dostosowującym się błyskawicznie do

nowych sytuacji. Stękał i mruczał coś pod nosem. Ale w marynarce wojennej jest bardzo niewielu
oficerów, którzy nie brali udziału przynajmniej w jednej wyprawie odcinającej czy abordażowej.
Wiedział zupełnie dobrze, co ma robić i powoli dał temu wyraz.

— Doskonale, panie Jones. Opuści pan teraz na wodę szalupę i barkas. Proszę obsadzić je

załogą i dopilnować, żeby była w pełnym uzbrojeniu. Popłynie pan w kierunku północ ku
wschodowi i pół rumba na wschód — proszę wbić to sobie w głowę, panie Jones. Północ ku
wschodowi i pół na wschód — ćwierć mili od naszego okrętu. Znajdzie pan tam bryg Kompanii
Zachodnioindyjskiej, „Amelia Jane”. Został on właśnie odbity z rąk francuskiej załogi pryzowej i
mój sternik jest tam na pokładzie z dwoma marynarzami. Stamtąd uda się pan dalej. Jest tam
francuski korsarz „Yengeance”. To trawler z Dunkierki upozorowany na trawler z Ramsgate.
Prawdopodobnie ma liczną załogę — zostało na nim co najmniej pięćdziesięciu ludzi — stoi na
kotwicy w odległości około trzech kabli mniej więcej na północny zachód od „Amelii Jane”.
Weźmie pan ten statek w niewolę, przez zaskoczenie, jeśli się da. Pan Still będzie dowódcą drugiej
łodzi. Posłucham, jak będzie mu pan przekazywał otrzymane ode mnie instrukcje; oszczędzi to nam
powtarzania. Panie Still!

Raport, który napisał Hornblower tego wieczora i powierzył „Amelii Jane” z zadaniem

dostarczenia go Admiralicji, sporządzony został z zastosowaniem zwrotów powszechnie używanych
w marynarce wojennej.

Sir.

Mam zaszczyt donieść Panu, w celu poinformowania Ich Lordowskich Wysokości, że w dniu

dzisiejszym, stojąc na kotwicy w gęstej mgle w Downs stwierdziłem, iż w pobliżu nastąpiło jakby
jakieś zamieszanie. Badając sprawę, miałem szczęście odbić bryg „Amelia Jane”, będący w drodze
powrotnej z Barbados, który był obsadzony przez francuską załogę pryzową. Posługując się
informacjami uzyskanymi od jeńców byłem w stanie wysłać mojego pierwszego oficera, pana
Jonesa, z łodziami z okrętu królewskiego, którego jestem dowódcą, w celu zaatakowania
francuskiego okrętu korsarskiego „Yengeance” z Dunkierki. Został on zręcznie opanowany przez
pana Jonesa, jego oficerów i załogę, z panem Stillem, drugim oficerem, midszypmenami:
Horrocksem, Smileyem i jego wysokością księciem Seitz-Bunau, po krótkim boju, w którym nasze
straty wyniosły dwóch lekko rannych, natomiast francuski dowódca, pan Ducos, odniósł ciężką ranę,
próbując poderwać do boju załogę „Yengeance”, która okazała się być francuskim trawlerem
upozorowanym na angielski statek rybacki. Z załogą pryzową miała ona łącznie na pokładzie
siedemdziesięciu jeden oficerów i marynarzy, a uzbrojona była w jedną karonadę czterofuntową
ukrytą pod siecią.

Mam zaszczyt pozostać

Pańskim posłusznym sługą,

H. Hornblower, Kapitan.

Przed zapieczętowaniem Hornblower przejrzał raport z krzywym uśmiechem na twarzy.

Zastanawiał się, czy ktoś kiedyś odczyta cokolwiek między wierszami tej suchej opowiastki, ile się
domyśli, ile wydedukuje. Mgła, chłód, wilgoć; odstręczająca scena na pokładzie „Amelii Jane”; czy
ktoś byłby w ogóle w stanie domyślić się całej prawdy? A nie ulega wątpliwości, że załoga gigu
już rozpowiada na okręcie ścinające krew w żyłach historie o jego żądzy krwi. I z tego można mieć
także pewną sardoniczną satysfakcję. Pukanie do drzwi. Czy nigdy nie dadzą mu spokoju?

— Wejść — krzyknął.

Był to Jones. Objął spojrzeniem gęsie pióro w palcach Hornblowera, kałamarz i papiery

leżące przed nim na stole.

— Proszę wybaczyć, sir — powiedział. — Mam nadzieję, że nie przychodzę za późno.

— O co chodzi? — spytał Hornblower. Nie czuł zbytniej sympatii do Jonesa i jego

niezdecydowanego sposobu bycia.

— Jeśli zamierza pan wysłać raport do Admiralicji, sir… a przypuszczam, że tak, sir…

— Tak, oczywiście że zamierzam.

— Nie wiem, czy wspomni pan moje nazwisko w tym raporcie, sir… nie chcę się dopytywać,

sir, nie ośmieliłbym się…

Jeżeli Jonesowi chodzi o specjalną wzmiankę o nim samym w liście do Admiralicji, to nie

będzie żadnej.

— O czym pan mówi do mnie, panie Jones?

— Idzie o to, że mam pospolite nazwisko, sir. John Jones, sir. Na liście poruczników jest

dwunastu Johnów Jonesów, sir. Nie wiem, czy pan się orientuje, sir, ale ja jestem John Jones
Dziewiąty. Pod tym mianem jestem znany w Admiralicji, sir. Jeśli pan o tym nie wspomni, to
może…

— Dobrze, panie Jones. Rozumiem. Może pan polegać na mnie, że sprawiedliwość zostanie

oddana.

— Dziękuję, sir.

Po odejściu Jonesa Hornblower westchnął lekko, przebiegi wzrokiem raport i sięgnął po

czystą kartkę. Nie było mowy, żeby się udało dopisać czytelnie „Dziewiąty” pod wzmianką
odnoszącą się do Jonesa. Jedyną rzecz, jaką mógł zrobić, to wziąć nową kartkę i przepisać całość od
początku. Dziwne zajęcie dla żądnego krwi tyrana.

Rozdział IX

Hornblower uważnym spojrzeniem obserwował załogę zwijającą żagle „Atroposa”, który

wpłynął w Zatokę Gibraltarską. Mógł o niej teraz powiedzieć, że jest dobrze wyszkolona. Długie
halsowanie przez Kanał i zmagania z wichrami biskajskimi przekształciły ludzi w zgrany zespół.
Nie było bałaganu ani zbędnych rozkazów. Marynarze zbiegli właśnie z rei; patrzył, jak dwaj z nich,
uchwyciwszy się padunów grotmasztu, zjeżdżali po nich spod salingu na sam dół, nie korzystając
wcale z want ani wyblinek. Obaj równocześnie dotknęli stopami pokładu i stali przez chwilę
szczerząc zęby do siebie — było rzeczą jasną, że się ścigali. Jednym z nich był Smiley, midszypmen
z obsady grotmarsla. Drugim — Jaśnie oświecony książę Seitz-Bunau. Chłopiec robił postępy ponad

wszelkie oczekiwania. Jeśli kiedyś w ogóle zasiądzie na tronie w swojej książęcej stolicy w
Niemczech, będzie miał dziwne rzeczy do wspominania.

Nie był to jednak czas dla dowódcy na rozpraszanie uwagi.

— Rzucamy, panie Jones — zawołał i kotwica poszła w dół, wlokąc za sobą oporną linię

przez kluzę kotwiczną; Hornblower patrzył, jak lina naprężyła się i „Atropos” obrócił się na kotwicy.
Znajdował się na wyznaczonym mu miejscu postoju; Hornblower podniósł wzrok na wyniosłą
Skałę[28] i dalej, na brzeg hiszpański. Miał wrażenie, że nic się nie zmieniło od ostatniego razu —
tyle lat temu — gdy wpływał do Zatoki Gibraltarskiej. Słońce świeciło mu prosto na głowę i
przyjemnie było poczuć znowu to słońce śródziemnomorskie, mimo że dawało niewiele ciepła przy
tej ponurej, zimowej pogodzie.

— Panie Jones, proszę łaskawie kazać opuścić mój gig.

Hornblower zbiegł pod pokład przypasać szpadę i wziąć z blaszanego pudła mniej zniszczony

ze swoich dwóch trójgraniastych kapeluszy, żeby wyglądać możliwie przyzwoicie przy składaniu
oficjalnych wizyt na lądzie. Podniecała go myśl, że wkrótce będzie czytał rozkazy, które skierują go
w następny etap przygód — miał nadzieję, że będą to przygody; chociaż powinien raczej
przygotować się na nudne halsowanie w ramach nie kończącej się blokady w okolicy jakiegoś portu
francuskiego.

A jednak czytając rozkazy Collingwooda znalazł w nich ustęp, który sprawił, że poczuł się

zaintrygowany.

„Weźmie pan na pokład swojego okrętu pana Williama McCulluma z Zasłużonej Kompanii

Wschodnioindyjskiej, wraz z pomocnikami, jego współplemieńcami, i przywiezie ich pan, gdy,
spełniając polecenie zawarte w pierwszym ustępie rozkazów, podąży pan, aby się do mnie
przyłączyć”.

Pan McCullum oczekiwał go w poczekalni biura gubernatora. Był to niebieskooki, tęgi, mocno

zbudowany mężczyzna o gęstych czarnych włosach.

— Kapitan Horatio Hornblower? — Wymawiając „r” z wibracją zdradził kraj swego

pochodzenia.

— Pan McCullum?

— Z biura Kompanii.

Mężczyźni zmierzyli się wzrokiem.

— Ma pan odbyć podróż na moim okręcie?

— Tak.

Człowiek ten zachowywał się w sposób bardzo pewny siebie. Jednakże skąpa srebrna

lamówka na mundurze i fakt, że nie nosił szpady, wskazywały na to, iż nie zajmował on zbyt
wysokiej pozycji w hierarchii Kompanii.

— Kim są ci tubylcy, pańscy pomocnicy?

— Trzej nurkowie syngalescy[29].

— Sygnalescy?

Hornblower uważnie wymówił to słowo. Nie słyszał go nigdy dotąd, a przynajmniej

wymawianego w ten sposób. Podejrzewał, że ma ono jakiś związek z Cejlonem, ale nie miał
zamiaru zdradzać swojej ignorancji.

— Poławiacze pereł z Cejlonu — wyjaśnił McCullum.

A więc dobrze myślał. Jednakże na razie nie umiał sobie wyobrazić, po co cejlońscy

poławiacze pereł mogliby być potrzebni Collingwoodowi biorącemu się za bary z Francuzami na
Morzu Śródziemnym.

— A jakie jest pańskie służbowe stanowisko, panie McCullum?

— Jestem kierownikiem plażowym[30] i nadzorcą ratownictwa na Wybrzeżu

Koromandelskim[31].

To w znacznym stopniu wyjaśniało ostentacyjny brak respektu w zachowaniu się tego

człowieka. Był jednym z ekspertów, którzy ze względu na swe umiejętności byli zbyt cenni, żeby
można ich było lekceważyć. Przypuszczalnie wiatry zaniosły go do Indii w charakterze pomocnika
stewarda albo praktykanta; w młodości mógł być traktowany jak służący, ale wyuczył się fachu tak
dobrze, że teraz jest niezastąpiony i może odgrywać się za afronty, jakie musiał kiedyś znosić. I
teraz prawdopodobnie im bogatsze złote lamowania zdobią ubiór osoby, do której się zwraca, tym
mniej uprzejme jest jego zachowanie.

— Bardzo dobrze, panie McCullum. Odpływam niezwłocznie i będę rad, jeśli przybędzie pan

na pokład ze swymi pomocnikami możliwie jak najszybciej. W ciągu godziny. Czy ma pan ze sobą
jakiś sprzęt do załadowania?

— Niewiele, poza skrzynkami z moimi rzeczami i tobołkami nurków. Oni są gotowi i

żywność dla nich też.

— Żywność?

— Ci biedacy — McCullum tak wymówił pierwsze samogłoski, że zabrzmiało to jak „bidacy”

— to nieoświeceni poganie, wyznawcy Buddy. O mało nie pomarli w drodze do nas przez to, że nie
wiedzieli dotychczas, co znaczy mieć pełny brzuch. Odrobina jarzyn, kropla oliwy i kęs ryby dla
smaku. To wszystko, czego im potrzeba do życia.

Oliwa? Jarzyny? Trudno oczekiwać, że takie rzeczy znajdą się na okręcie wojennym.

— Mam dla nich dużą beczułkę hiszpańskiej oliwy z oliwek — wyjaśnił McCullum. —

Zasmakowali w niej, chociaż daleko tej oliwie do ich łoju bawolego. Jest soczewica, cebula i
marchew. Dać im solonej wołowiny, a pomrą niechybnie; byłby to marny interes, jak się już ich tu
przywiozło długą drogą przez Przylądek Dobrej Nadziei.

Słowa te wypowiedziane zostały pozornie grubiańsko, lecz Hornblower wyczuł, że kryje się

pod nimi współczucie dla nieszczęsnych podwładnych, którzy znaleźli się tak daleko od swego
rodzinnego kraju. Pan McCullum zaczął mu się trochę bardziej podobać.

— Wydam rozkaz, żeby dobrze się nimi opiekowano — powiedział.

— Dziękuję. — Był to pierwszy odcień uprzejmości w zachowaniu się pana McCulluma. —

Biedacy umierają z zimna tu, na Skale. I to też jest powód, że tęsknią za ojczyzną, od której są tak
daleko.

— Wobec tego po co zostali tu przysłani? — spytał Hornblower. Od jakiegoś czasu chciał

zadać to pytanie, lecz zwlekał z nim, by nie dać panu McCullumowi dobrej okazji do zrobienia mu
afrontu.

— Bo potrafią nurkować na głębokość szesnastu i pół sążni — odparł McCullum patrząc mu

prosto w oczy.

Odpowiedź nie była niegrzeczna; Hornblower zdał sobie sprawę, że przyczyną tej zmiany była

jego obietnica dobrego traktowania nurków. Chociaż pożerała go ciekawość, wolał nie ryzykować
następnego pytania. Nie umiał sobie wyobrazić, po co Flocie Śródziemnomorskiej potrzebni są
ludzie umiejący nurkować na głębokość stu stóp. Zadowolił się zakończeniem rozmowy propozycją
wysłania łodzi po McCulluma i jego ludzi.

Przybyli na pokład „Atroposa” Cejlończycy budzili litość swoim wyglądem. Zziębnięci,

owijali się ciasno swoimi białymi bawełnianymi szatami; drżeli na ostrym powietrzu niesionym z
wiatrem z pokrytych śniegiem gór hiszpańskich. Szczupli, o kruchym wyglądzie, spoglądali wokół
siebie bez ciekawości, z wyrazem rezygnacji w ciemnych oczach. Ciemnobrązowy kolor ich skóry
wzbudził zainteresowanie ludzi z załogi, którzy stali gapiąc się na nich. Oni sami nie zwracali uwagi
na białych, lecz wymieniali ze sobą krótkie zdania wysokimi dźwięcznymi głosami.

— Panie Jones, proszę umieścić ich w najcieplejszym miejscu na międzypokładzie — polecił

Hornblower. — Niech pan dopilnuje, żeby mieli wygodnie. Proszę porozumieć się z panem
McCullumem w sprawie wszystkiego, czego mogliby potrzebować. Pozwólcie, panowie, że ich
sobie przedstawię: pan McCullum — pan Jones. I będę bardzo zobowiązany, jeśli przyjmiecie
gościnnie pana McCulluma w mesie oficerskiej.

Hornblower musiał tak to sformułować. Mesa oficerska jest teoretycznie dobrowolnym

zespołem oficerów, którzy mogą dobierać sami jej członków, ale musiałby to być zuchwały zespół
oficerów, żeby pozwolił sobie na nieprzyjęcie do mesy gościa rekomendowanego przez dowódcę, o
czym obaj, i Jones, i Hornblower, doskonale wiedzieli.

— Panie Jones, musi pan również łaskawie przygotować koję dla pana McCulluma. Niech pan

sam zdecyduje, gdzie ją umieścić.

Wygodnie było móc tak powiedzieć. Hornblower wiedział — równie dobrze jak Jones, o

czym świadczyła konsternacja malująca się na jego twarzy — że na korwecie uzbrojonej w
dwadzieścia dwa działa nie było na pokładzie nawet kwadratowej stopy wolnego miejsca. Okręt już
i tak był przepełniony, a obecność McCulluma jeszcze bardziej pogorszy sytuację. Ale niech Jones
się martwi, jak znaleźć z niej wyjście.

— Tak jest, sir — odpowiedział Jones; króciutka zwłoka w jego odpowiedzi była najlepszym

dowodem, jak bardzo głowił się nad tą sprawą.

— Doskonale — odparł Hornblower. — Może pan się tym zająć, gdy już będziemy w drodze.

Nie możemy więcej tracić czasu, panie Jones.

Minuty zawsze były cenne. Wiatr mógł zmienić kierunek lub osłabnąć. Godzina zwłoki teraz

mogła później spowodować stratę tygodnia. Hornblower śpieszył się gorączkowo z
wyprowadzeniem swojego okrętu z gardzieli cieśniny na szersze wody Morza Śródziemnego, gdzie
będzie dosyć przestrzeni morskiej na lawirowanie pod wiatr, gdyby zaczął dąć lewanter[32].
Przywołał przed oczy wyobraźni obraz zachodniej części Morza Śródziemnego; wiejący w tej
chwili wiatr północno-zachodni mógł szybko przenieść okręt wzdłuż południowego wybrzeża
Hiszpanii, za niebezpieczną płyciznę Alboranu[33], aż do przylądka Gata, gdzie hiszpański brzeg
ostro wyginał się ku północy. Gdy już tam dotrze, będzie mniej ograniczony; nie uspokoi się, póki nie
zostawią za sobą Gapę de Gata. Łączyło się z tym — czemu Hornblower nie mógł zaprzeczyć —
jego osobiste pragnienie działania, dowiedzenia się, co czeka go w przyszłości, wejścia na ścieżkę,
na której byłaby przynajmniej możliwość przygody. Szczęśliwie się składało, że istniała taka
zbieżność między jego obowiązkami i pragnieniami; jeden z drobnych okruchów pomyślnego
zrządzenia losu, powiedział sobie z gorzkim uśmiechem, jakie trafiły mu się od czasu, gdy wybrał
zawód oficera marynarki wojennej.

W każdym razie dotarł do Zatoki Gibraltarskiej po nastaniu świtu i opuszczał ją przed

zmrokiem. Nie można mu było zarzucić, że traci czas. Okrążyli Skałę; Hornblower spojrzał na
kompas i w górę, na proporczyk dowódcy powiewający na topie masztu.

— Pełnymi żaglami ostro do wiatru! — rozkazał.

— Pełnymi żaglami ostro do wiatru, sir — powtórzył jak echo sternik od steru.

Nadleciał ostry powiew wiatru od Sierra de Ronda, przechylając „Atroposa” na burtę, gdy

Zbrasowane reje utrzymywały żagle w takim położeniu, że mogły go one pochwycić. Okręt trwał w
przechyle; dopędziła go krótka, stroma fala, resztka atlantyckiego wału wodnego, jaka pozostała po
przejściu przez gardło cieśniny. Podniosła rufę „Atroposa”, który zaczął gwałtownie kołysać się
pionowo, przeciwstawiając się tej niezwykłej kombinacji przeciwnych kierunków wiatru i fali.
Jedna fontanna trysnęła pod nawisem rufowym, druga wokół zagłębionego w wodzie dziobu. Okręt
znowu zarył się w wodę na krótkiej fali. Była to tylko niewielka jednostka, najmniejszy
trójmasztowiec w marynarce wojennej, najmniejszy okręt zasługujący na posiadanie dowódcy w

stopniu kapitana. Wyniosłe fregaty, masywne okręty uzbrojone w siedemdziesiąt cztery działa mogły
patrzyć z góry na „Atroposa”. Hornblower rozejrzał się wokół po chłodnym w czas zimowy Morzu
Śródziemnym, podniósł wzrok na świeże chmury zaciemniające słońce chylące się ku zachodowi.
Fale mogły rzucać jego okręcikiem, a wiatry przechylać go na obie strony, ale stojąc mocno na
nogach tu, na pokładzie rufowym, on był ich panem. Ogarnęło go uniesienie, gdy jego okręt płynął tak
w nieznane.

Trwał w tym nastroju uniesienia, nawet gdy zszedł z pokładu do swojej kajuty. Przedstawiała

ona zupełnie beznadziejny widok. Tutaj Hornblower umartwiał swe ciało od czasu wejścia na pokład
w Deptford. Sumienie nie dawało mu spokoju za te krótkie godziny stracone na pobyt z żoną i
dziećmi; po zameldowaniu gotowości do wyjścia w morze nie zszedł już z okrętu ani razu. Nie było
pożegnania z Marią, leżącą jeszcze po porodzie, ani z małym Horatiem i córeczką Marią. Nie kupił
też żadnego wyposażenia do kabiny. Umeblowana była tym, co zrobił dla niego cieśla okrętowy;
krzesełka z płótna żaglowego, grubo ciosany stół, koja ze sznurami naciągniętymi na ramie do
podtrzymywania zwykłego brezentowego siennika wypchanego słomą. Pod głową płócienna
poduszka, też wypchana słomą, i szorstkie koce, dostarczone przez zaopatrzenie marynarki wojennej,
dla przykrycia chudego ciała. Pod stopami, na deskach pokładu, nie było żadnego dywanika; światło
dawała cuchnąca latarnia okrętowa, dyndająca u belki pokładowej. Deska z otworem w środku
podtrzymywała cynową miskę do mycia; nad miednicą zawieszone było na ściance grodziowej
lusterko z kawałka polerowanej stali, pochodzące ze skromnego brezentowego zawiniątka
Hornblowera z przyborami toaletowymi. Najbardziej okazałymi przedmiotami były dwie skrzynki z
rzeczami ustawione w dwóch kątach; gdyby nie one, kajuta przypominałaby celę zakonnika.

Ale Hornblower, pochylając się pod belkami pokładu, aby zdjąć z haka swój nocny

przyodziewek, nie czuł dla siebie współczucia. Niewiele oczekiwał od tego świata, a poza tym mógł
żyć bogatym życiem wewnętrznym, pozwalającym mu zapomnieć o niewygodach. Oszczędził sporo
grosza nie meblując kajuty i tymi pieniędzmi zapłaci należność akuszerce, długi rachunek za pobyt u
„George'a” oraz za przejazd Marii z dziećmi dyliżansem do Southsea, gdzie zamieszka ona u swojej
matki. Myślał o nich — musieli być już teraz w drodze — naciągając na siebie chłodne, wilgotne
koce i przykładając policzek do grubej poduszki. A potem musiał zapomnieć o Marii i dzieciach
przypomniawszy sobie, że wobec bliskiego połączenia się „Atroposa” z flotą trzeba przećwiczyć
midszypmenów i chłopców sygnałowych w sygnalizacji. Musi na to poświęcić sporo godzin, a
czasu nie ma wiele, bo skrzypienie poszycia i pionowa oscylacja okrętu świadczyły o
ustabilizowaniu się wiatru.

Wiatr sprzyjał im ciągle. W południe, szóstego dnia, marynarz z salingu zawołał w kierunku

pokładu:

— Widzę żagle. Dokładnie po zawietrznej.

— Panie Jones, proszę odpaść od wiatru, by zbliżyć się do tej jednostki. Panie Smiley, niech

pan weźmie lunetę i spróbuje rozpoznać, co to za okręt.

Było to drugie miejsce spotkania podane przez Collingwooda w jego rozkazach. Wczorajsze,

za przylądkiem Carbonara, było puste. Od czasu opuszczenia Gibraltaru nie widzieli ani jednego
statku. Fregaty Collingwooda wymiotły morze z jednostek francuskich i hiszpańskich, a

brytyjskiego konwoju do Lewantu nie należało się spodziewać przed upływem miesiąca. Nikt nie
miał pojęcia, co się dzieje w tej chwili we Włoszech.

— Kapitanie, sir! To fregata. Jedna z naszych.

— Bardzo dobrze. Midszypmen sygnałowy! Proszę przygotować się do podania naszego

tajnego sygnału i znaku rozpoznawczego.

Bogu dzięki, że w ciągu ostatnich paru dni tyle czasu poświęcił na ćwiczenia w sygnalizacji.

— Kapitanie, sir! Widzę za nią topy masztów. To wygląda na flotę.

— Bardzo dobrze, panie Jones. Proszę kazać artylerzyście przygotować się do oddania salutu

okrętowi admiralskiemu.

— Tak jest, sir.

Była to Flota Śródziemnomorska, dwadzieścia okrętów liniowych, pływających wolno w

dwóch rzędach po błękitnym morzu na tle błękitu nieba.

— Fregata „Maenada”, 28, sir.

— Bardzo dobrze.

Fregaty zwiadowcze, wysunięte jak macki potwora morskiego, szły daleko przed głównymi

siłami eskadry; było ich cztery, z piątą daleko po nawietrznej, skąd najprawdopodobniej mogły
wyłonić się okręty, wrogie lub przyjazne. Powietrze było przejrzyste; Hornblower na pokładzie
rufowym, z lunetą przy oczach, dojrzał podwójną kolumnę marsli okrętów liniowych idących
bejdewindem w idealnie równych odstępach za rufami poprzedników. Rozpoznał flagę
wiceadmiralska na fokmaszcie okrętu czołowego, w rzędzie jednostek idących po nawietrznej.

— Panie Carslake! Proszę przygotować worki z pocztą do odesłania.

— Tak jest, sir.

Jego własny pakiet poczty dla Collingwooda czekał gotowy w kajucie.

— Midszypmen sygnałowy! Czy nie widzi pan sygnału z okrętu flagowego?

— Widzę, sir, ale flagi powiewają prostopadle do nas. Nie mogę ich rozpoznać.

— Po co, jak pan myśli, fregata powtarza sygnał? Niech pan wysili oczy.

— Sygnał ogólny, sir. Numer 41. To znaczy „Wykonać zwrot przez sztag”, sir.

— Bardzo dobrze.

Ponieważ „Atropos” nie doszlusował jeszcze formalnie do eskadry śródziemnomorskiej, sygnał

ogólny nie mógł go dotyczyć. Sygnał poszedł w dół z rei okrętu flagowego; był to moment
rozpoczęcia wykonywania rozkazu. Reje okrętu admiralskiego obróciły się; w ślad za nimi poszły
reje fregat zwiadowczych i czołowego okrętu kolumny zawietrznej. Jeden za drugim, w równych
odstępach, obracały się kolejno okręty w obu rzędach; Hornblower mógł widzieć, jak stermarsie
przez chwilę pracowały wstecz, a potem wypełniały się, dzięki czemu okręty trzymały się w
równych odstępach od siebie. Było rzeczą istotną, że ćwiczenia odbywały się z postawionymi
wszystkimi zwykłymi żaglami, a nie tylko pod „żaglami bojowymi”, przy czym widok precyzji, z
jaką wykonywano ćwiczenia, miał w sobie coś podniecającego, a jednocześnie lekko
niepokojącego. Hornblowera ogarnęła wątpliwość, czy potrafi utrzymać „Atroposa” tak dokładnie na
pozycji w momencie, gdy nadszedł czas przyłączenia się do floty.

Manewr został właśnie zakończony; na nowym halsie flota sunęła spokojnie naprzód po

błękitnym morzu. Na rei okrętu admiralskiego wykwitły nowe pęki flag.

— Sygnał ogólny, sir. „Załogi na obiad”.

— Bardzo dobrze.

Stojąc i patrząc Hornblower czuł, jak narasta w nim podniecenie. Następny sygnał będzie na

pewno dla niego.

— Nasz znak rozpoznawczy, sir! Flagowy do „Atroposa”. „Zająć pozycję po mojej nawietrznej

w odległości dwóch kabli”.

— Bardzo dobrze. Potwierdzić.

Oczy wszystkich na pokładzie skierowały się na niego. Była to chwila próby. Miał przejść

obok fregat osłaniających, przeciąć drogę kolumny obecnie nawietrznej i zbliżyć się do wiatru w
odpowiedniej chwili i we właściwej odległości. A cała flota będzie obserwować mały okręt.
Najpierw trzeba więc ocenić, jak daleko jednostka flagowa przesunie się w kierunku prawej burty
„Atroposa”, podczas gdy on będzie płynął w tamtą stronę. Ale nie ma innego wyjścia, niż
spróbować; cała pociecha w tym, że się jest oficerem w służbie wojennej, gdzie rozkaz jest czymś,
co musi być spełnione.

— Na sterze! Trochę w prawo! Wstrzymywać! Tak trzymać! Na tym kursie! Panie Jones!

— Tak jest, sir.

Jonesowi nie trzeba wydawać rozkazu. Jest on bardziej przejęty — przynajmniej na zewnątrz

— niż sam Hornblower. Już postawił ludzi przy brasach, żeby trymowali reje. Hornblower podniósł
wzrok na reje i proporczyk dowódcy, chcąc sprawdzić dokładność brasowania. Zostawili za sobą
„Maenadę”; teraz mijali „Amphiona”, jedną ze środkowych fregat w linii osłony. Hornblower
patrzył, jak przechylona boryka się z przeciwnym wiatrem, wyrzucając spod dziobu bryzgi wody.
Potem spojrzał znów na okręt admiralski, już prawie całkiem nad widnokręgiem — widać było co
najmniej dwa z trzech rzędów jego szachownicowe rozmieszczonych furt strzelniczych.

— Trochę w prawo! Tak trzymać!

Niechętnie wydawał ten dodatkowy rozkaz; pragnąłby płynąć prosto na swoją pozycję, bez

zmieniania kursu. Okręt czołowy — z proporcem wiceadmiralskim — z kolumny nawietrznej był
teraz prawie na lewym trawersie „Atroposa”. Odstęp między dwoma rzędami wynosił cztery kable,
ale ponieważ jego pozycja była po nawietrznej okrętu flagowego, niemalże na jego prawym
trawersie, znajdzie się bez wątpienia między tymi dwoma jednostkami, lecz w nierównej odległości
od każdego z nich. Wyobraził sobie w myślach trójkąt nierównoramienny, jaki można by nakreślić
łącząc liniami „Atroposa” i dwa okręty admiralskie.

— Panie Jones! Weźcie stermarsel na gejtawy. — Teraz „Atropos” będzie miał rezerwę

prędkości do wykorzystania w razie potrzeby. Hornblower był zadowolony, że od chwili
opuszczenia Deptford nieustannie ćwiczył załogę na masztach. — Czekać w pogotowiu na szotach
stermarsla.

Zmniejszenie powierzchni żagli tylnych sprawi, że „Atropos” będzie nieco wolniej zbliżał się

do wiatru; o tym trzeba pamiętać. Szybko dopływali do wyznaczonej pozycji. Hornblower
przerzucał spojrzenie z jednej kolumny okrętów na drugą; mógł objąć wzrokiem wszystkie prawe
burty jednej i wszystkie lewe burty drugiej. Przydałoby się zmierzyć kąt sekstansem, lecz przy tak
nieskomplikowanym problemie trygonometrycznym wolał raczej ufać własnemu oku. Uznał, że
właśnie nadszedł odpowiedni moment. Dziób był skierowany na stengę bukszprytu okrętu flagowego.

— Ster w prawo — rzucił rozkaz. Może się myli. Może mały okręt spóźni się z reakcją na

ster. Może… Musi przemawiać spokojnym głosem. — Wykręcaj na wiatr.

Koło sterowe zawirowało. Nastąpiła sekunda napięcia, może dwie. A potem wyczuł pod

stopami zmianę przechyłu, zobaczył, jak okręt flagowy przechodzi na lewy trawers „Atroposa” i już
wiedział, że jego okręt zmienia kurs.

— Tak trzymać!

Zbrasowane reje; silne ramiona wybierały halsy. Upłynęła chwila, zanim „Atropos” nadrobił

niewielką stratę prędkości w czasie zmieniania kursu; ale nawet biorąc na to poprawkę Hornblower
widział, że okręt admiralski powoli zyskuje w kierunku na wiatr.

— Panie Jones! Wybrać szoty stermarsla.

Gdy stermarsel zacznie dobrze brać wiatr, oni z kolei będą zyskiwali w kierunku na wiatr w

porównaniu z okrętem flagowym.

— Niech ludzie zostaną na brasach!

Wypuszczając od czasu do czasu wiatr ze stermarsla „Atropos” będzie mógł iść z tą samą

prędkością co okręt flagowy. Hornblower poczuł powiew na szyi; spojrzał na proporczyk i na okręt
admiralski. Byli dokładnie po jego nawietrznej, a odstęp wynosił dwa kable.

— Panie Jones! Może pan rozpocząć salut.

Piętnaście wystrzałów dla wiceadmirała — minuta i piętnaście sekund na ich oddanie.

Wystarczy, żeby odzyskać zimną krew i żeby serce powróciło do normalnego rytmu. Teraz byli
częścią Floty Śródziemnomorskiej, częścią najmniejszą i najmniej ważną. Hornblower patrzył na
masywne sylwetki okrętów prujących fale za „Atroposem”, trójpokładowce i dwupokładowce,
jednostki zbrojne w sto dział i inne, wyposażone w siedemdziesiąt cztery; okręty, które walczyły
pod Trafalgarem; huk ich armat zdmuchnął Bonapartemu sprzed nosa nadzieję na panowanie nad
światem. Po niewidocznych dalekich brzegach Morza Śródziemnego, które ich otaczały, mogą
maszerować armie, królowie mogą być wynoszeni na tron i strącani z niego; ale to właśnie te okręty
będą w końcu decydować o losie świata, dopóki prowadzący je marynarze nie stracą wprawy,
dopóki będą gotowi stawiać czoło niebezpieczeństwom i trudnościom, dopóki rząd w ich ojczyznę
pozostanie stanowczy i nieustraszony.

— Nasz znak rozpoznawczy, sir! Okręt admiralski do „Atroposa”. „Witajcie”.

— Odpowiedzieć: „Pozdrawiamy z szacunkiem”.

Gorliwi marynarze żwawo ciągnęli za flaglinki sygnałowe.

— Proszę sygnalizować:” »Atropos« do okrętu flagowego. Mamy na pokładzie przesyłki i

listy dla floty”.

— Okręt flagowy potwierdza, sir.

— Okręt flagowy znowu sygnalizuje — oznajmił Still.

Z dogodnego punktu obserwacyjnego na burcie nawietrznej Hornblower widział na tyle dobrze

przez lunetę pokład rufowy jednostki admiralskiej (chociaż okręt przechylał się w przeciwną
stronę), aby się zorientować, że chłopcy sygnałowi wiążą nowy rzut flag do flaglinek. Ciemne kulki
powędrowały na reję okrętu flagowego i rozwinęły się we flagi o wesołych barwach.

— Sygnał ogólny. „Położyć się w dryf na prawym halsie”.

— Potwierdzający, panie Jones! Wziąć dolne żagle na gejtawy.

Hornblower obserwował marynarzy przy zdwojonych gejtawach i gordingach i innych, przy

halsach i szotach.

— Sygnał opuszczony, sir.

Hornblower już zauważył początek opadania flag.

Przebrasować stermarsel na pracę wstecz! Stanąć w dryf.

„Atropos” stanął gładko pod wiatr, dziobem przeciwko falom — ciężka walka z wiatrem

przeszła w uległe poddawanie mu się, jak opór dziewczyny osuwającej się w ramiona kochanka.
Nie był to jednak czas na takie sentymentalne porównania — bo oto okręt admiralski wysyłał

następny długi sygnał.

— Sygnał ogólny. „Posłać na…” nasz znak rozpoznawczy, sir „…po listy”.

— Panie Carslake! Niech zaraz wyniosą worki z pocztą na pokład. Będzie pan miał przy

burcie łodzie ze wszystkich jednostek floty.

Upłynął co najmniej miesiąc — a może i dwa — od czasu, gdy listy z Anglii dotarły do floty.

Ani gazety, ani słowa wiadomości. Załogi niektórych z obecnych tu okrętów mogły jeszcze nie
czytać w prasie opisów zwycięstwa odniesionego przez nie pod Trafalgarem cztery miesiące temu.
„Atropos” przyniósł ulgę w tej przykrej izolacji, w jakiej żyje zwykle flota na morzu. Łodzie
przypłyną tak szybko, jak im na to pozwolą żagle albo wiosła, żeby zabrać żałośnie chude worki z
pocztą.

Następny sygnał.

— Nasz znak rozpoznawczy, sir. „Okręt admiralski do »Atroposa«. Przybyć i złożyć raport”.

— Niech opuszczą na wodę mój gig.

Miał na sobie bardziej zniszczony ze swoich dwóch mundurów. Starczyło mu ledwie czasu,

żeby pobiec do kajuty i zabrać pakiet przesyłek, zmienić mundur, przeciągnąć grzebieniem po
włosach i poprawić halsztuk. Wrócił na pokład w momencie, gdy gig dotknął powierzchni wody.
Niesiony żwawymi pociągnięciami wioseł gig podpłynął do okrętu admiralskiego. Z burty zwisał
stołek, to dotykając prawie wzbijającej się fali, to wisząc wysoko nad wodą po jej przejściu. Musiał
wypatrywać pilnie właściwej chwili; przeżył nieprzyjemny moment, gdy zawisł uczepiony na rękach,
a gig uciekł spod niego. Ale jakoś usadowił się na stołku i poczuł, że sunie on szybko w górę
wciągany talią przez marynarzy. W chwili gdy jego głowa zrównała się z poziomem pokładu
głównego, powietrze rozdarł świergot gwizdków i stołek przeciągnięto przez burtę. Hornblower
stanął na pokładzie, z dłonią przy rondzie kapelusza.

Pokład był biały jak papier, jak rękawiczki i koszule chłopców trapowych. Pozłota części

dekoracyjnych lśniła w słońcu, a olinowanie zdobne było w niezwykle starannie uplecione opaski
tureckie. Jacht króla nie mógłby wyglądać bardziej elegancko niż pokład rufowy „Oceanu” — oto co
można było osiągnąć na jednostce flagowej zwycięskiego admirała. Warto było pamiętać, że
poprzedni okręt flagowy Collingwooda, „Royal Sovereign”, rozbity pod Trafalgarem, stał się
pozbawionym masztów hulkiem, z czterystu zabitymi i rannymi na pokładzie. Oficer wachtowy, z
lunetą z oślepiająco polerowanego mosiądzu na sznurze wyszorowanym glinką kamionkową, miał na
sobie białe spodnie nieposzlakowanej czystości i bez najmniejszego zgniecenia; guziki jego świetnie
dopasowanego munduru migotały w blasku słońca. Hornblower pomyślał, że być zawsze tak
eleganckim na okręcie zatłoczonym ponad miarę w związku z obecnością admirała i jego sztabu nie
było rzeczą łatwą. Służba na okręcie flagowym może być szybką drogą do awansu, ale i ta róża
miała swoje kolce. Witający go dowódca tego okrętu, Rotherham — Hornblower znał go z
nazwiska, figurowało ono w setkach opisów prasowych bitwy pod Trafalgarem — i porucznik
flagowy byli jednakowo eleganccy.

— Jego lordowska wysokość oczekuje pana w kajucie, sir — oznajmił oficer flagowy. —

Pozwoli pan tędy?

W ogromnej kajucie pod pokładem Collingwood przywitał go uściskiem dłoni. Był to duży

mężczyzna o przygarbionych ramionach i miłym uśmiechu. Skwapliwie sięgnął po przesyłki podane
mu przez Hornblowera i zaczął przeglądać napisy na nich. Jedną zatrzymał, pozostałe oddał
sekretarzowi. Już miał złamać pieczęć, ale przypomniał sobie o wymogach dobrych manier.

— Proszę siadać, kapitanie. Harkness, szklaneczkę madery dla kapitana Hornblowera. Mamy tu

też marsalę[34], którą polecam, sir. Przepraszam na chwilę. Pan mnie zrozumie, jeśli powiem, że to
listy od mojej żony.

Krzesło, na którym usiadł Hornblower, było wyściełane; pod stopami miał gruby dywan; na

ściankach grodziowych wisiało kilka obrazów w złoconych ramach; z belek pokładu zwisały
srebrne lampy na srebrnych łańcuchach. Rozglądając się, w czasie gdy Collingwood spiesznie
przebiegał wzrokiem swoje listy, Hornblower myślał o tym, że wszystkie te rzeczy trzeba usuwać w
pośpiechu podczas przygotowywania „Oceanu” do boju. Uwagę jego zatrzymały dwie długie skrzynki
pod wielkimi oknami rufowymi. Wypełnione były ziemią i zasadzone pięknie kwitnącymi kwiatami
— hiacyntami i żonkilami. Zapach hiacyntów docierał aż do nozdrzy Hornblowera. Było coś
niezwykle uroczego w ich obecności tu, na morzu.

— W tym roku udało mi się z cebulkami — odezwał się Collingwood wsuwając listy do

kieszeni i idąc za spojrzeniem Hornblowera. Podszedł do kwiatów i delikatnie rozchylił kielich
żonkila palcami, zaglądając do jego wnętrza. — Piękne są, nieprawdaż? Niedługo żonkile zakwitną
w Anglii — kiedyś może znów je zobaczę. A tymczasem te tutaj pomagają mi w zachowaniu
pogody ducha. Od trzech lat nie postawiłem stopy na lądzie

Głównodowodzący mogą zdobywać godności parów i emerytury, ale ich dzieci dorastają nie

znając swoich ojców. A Collingwood przechadzał się po pokładach okrętów zoranych kartaczami w
stu bitwach; lecz patrząc na jego tęskny uśmiech Hornblower myślał o czymś innym niż o bitwach
— o trzydziestu tysiącach niesfornych marynarzy, których trzeba było utrzymywać w dyscyplinie i
sprawności, o konieczności zatwierdzania wyroków sądów wojennych, o wiecznych kłopotach z
zapasami i wodą, o konwojach i blokadzie.

— Zechce mi pan łaskawie dotrzymać towarzystwa przy obiedzie, kapitanie? — zapytał

Collingwood.

— Będzie to dla mnie zaszczytem, milordzie.

Był rad, że udało mu się przypomnieć sobie w samą porę ten zwrot i wypowiedzieć go tylko

z leciutkim uczuciem zażenowania.

— Doskonale. Opowie mi pan wszystkie plotki z kraju. Boję się, że przez pewien okres nie

będziemy mieli do tego innej okazji, gdyż „Atropos” nie pozostaje z flotą.

— Naprawdę, milordzie?

Była to chwila ogromnego podniecenia, miał się bowiem dowiedzieć, co go czeka. Ale nie

należało dać tego poznać po sobie; mógł tylko okazać umiarkowane zainteresowanie jako
opanowany, gotów na wszystko dowódca okrętu. — Obawiam się, że tak… wy młodzi dowódcy ze
swoimi zuchwałymi okręcikami nie lubicie trzymać się fartuszka floty.

Collingwood znów się uśmiechał, lecz coś w jego słowach sprawiło, że nowa myśl przyszła

do głowy Hornblowerowi. Collingwood obserwował oczywiście z uwagą przybycie najnowszego
rekruta do jego floty. Hornblower uświadomił sobie nagle, że gdyby podchodzenie „Atroposa” na
wyznaczoną pozycję odbyło się niezdarnie lub gdyby odpowiadał był opieszale na sygnały, jego
przyjęcie tutaj mogłoby nie być takie przyjemne. W tej chwili mógłby stać na baczność i bez słowa
wysłuchiwać reprymendy w jej najgorszym wydaniu. Ta myśl wywołała mu gęsią skórkę na karku i
sprawiła, że tylko coś wymamrotał w odpowiedzi.

— Ma pan na pokładzie tego McCulluma i jego współziomków? — zapytał Collingwood.

— Tak, milordzie.

Wystarczyła odrobina opanowania, żeby nie zapytać, jaka będzie misja tych ludzi; Collingwood

sam mu to powie.

— Pan nie zna Lewantu[35]?

— Nie, milordzie.

A więc to będzie Lewant, z Turkami, Grekami i Syryjczykami.

— Wkrótce go pan pozna, kapitanie. Po zabraniu mojej poczty na Maltę zawiezie pan pana

McCulluma do zatoki Marmaris i pomoże mu pan tam w jego czynnościach.

Zatoka Marmaris? To jest u wybrzeży Azji Mniejszej. Flota i transportowce biorące przed

laty udział w ataku na Egipt miały tam miejsce spotkania. Strasznie to daleko od Deptford.

— Tak jest, milordzie — odpowiedział Hornblower.

— O ile wiem, nie ma pan na „Atroposie” oficera nawigacyjnego.

— Nie, milordzie. Tylko dwóch zastępców.

— Na Malcie dostanie pan nawigatora. Nazywa się George Turner; zna wody tureckie i był

we flocie w zatoce Marmaris. Wziął namiar, gdy zatonął „Speedwell”.

„Speedwell”? Hornblower pobiegł myślami wstecz. Był to transportowiec, który wywrócił się

dnem do góry i zatonął stojąc na kotwicy w czasie niespodziewanego uderzenia wichury w zatoce
Marmaris.

— Tak, milordzie.

— Miał na pokładzie wojskową kasę sił ekspedycyjnych. Nie sądzę, żeby wiedział pan o tym.

— Istotnie nie, milordzie.

— Bardzo duża suma, w złotych i srebrnych monetach, przeznaczona na żołd i utrzymanie

oddziałów — ćwierć miliona funtów szterlingów. Zatonął na głębokości, do której nie zdołał dotrzeć
żaden nasz nurek. Ponieważ nikt nie wiedział, co potrafią wykombinować nasi dzielni
sprzymierzeńcy, Turcy, prowadząc akcję ratowniczą z niewymowną opieszałością, postanowiono
zachować utratę pieniędzy w tajemnicy. I chociaż raz sekret pozostał sekretem.

— Tak, milordzie.

Z pewnością nie było powszechnie wiadomo, że ćwierć miliona w bilonie leży na dnie zatoki

Marmaris.

— Tak więc rząd musiał posłać do Indii po nurków, którzy potrafią dotrzeć na takie

głębokości.

— Rozumiem, milordzie.

— Otóż zadaniem pana będzie udać się do zatoki Marmaris i z pomocą McCulluma i Turnera

odzyskać ten skarb.

— Tak jest, milordzie.

Żadna wyobraźnia nie jest w stanie przewidzieć zakresu zadań oficera marynarki wojennej.

Ale dobrze się stało, że odpowiadając użył jedynych słów, jakie oficer marynarki wojennej mógł
wyrzec w takich okolicznościach.

— Będzie pan musiał być ostrożny w postępowaniu z naszymi przyjaciółmi Turkami. Będą

ciekawi powodu waszej obecności w Marmaris, a gdy dowiedzą się o celu wizyty, mogą mieć
obiekcje. Będzie pan musiał działać odpowiednio do sytuacji panującej w danej chwili.

— Tak jest, milordzie.

— Nie znajdzie pan nic, kapitanie, na ten temat w przeznaczonych dla pana rozkazach. Musi

pan jednak rozumieć, że Rada Ministrów nie życzy sobie komplikacji z Turkami. A z drugiej strony
ćwierć miliona szterlingów byłoby dla rządu darem losu — dziś czy kiedykolwiek. Pieniądze są
bardzo potrzebne, ale Turków nie należy urazić.

Trzeba przepłynąć obok Scylii nie zawadzając o Charybdę, powiedział sobie Hornblower.

— Chyba rozumiem, sir.

— Na szczęście jest to mało odwiedzane wybrzeże. Turcy utrzymują w tej okolicy niewielkie

siły, wojskowe lub marynarki wojennej. Nie znaczy to, że powinien pan próbować załatwić sprawę
nie licząc się z nikim i z niczym.

Nie z „Atroposem” uzbrojonym w jedenaście pukawek na burtę, pomyślał Hornblower, ale

opanował szyderczy uśmiech. Rozumiał, o co szło Collingwoodowi.

— Oczywiście, milordzie.

— No to w porządku, kapitanie, dziękuję.

Sekretarz stał u boku Collingwooda z plikiem otwartej korespondencji w ręku i wyraźnie

czekał na przerwę w rozmowie, żeby móc się odezwać, a w głębi kręcił się porucznik flagowy.
Obaj natychmiast zaczęli mówić.

— Obiad będzie za pół godziny, milordzie — oznajmił porucznik.

— To są pilne listy, milordzie — oświadczył sekretarz. Hornblower nieco zażenowany wstał z

fotela.

— Może chciałby pan, kapitanie, przejść się po pokładzie rufowym, co? — spytał

Collingwood. — Nasi oficerowie na pewno dotrzymają panu towarzystwa.

Gdy wiceadmirał sugeruje coś kapitanowi i oficerowi flagowemu, nie musi czekać długo na

spełnienie swojej propozycji. Jednakże spacerując tam i z powrotem po pokładzie rufowym i
prowadząc uprzejmą konwersację Hornblower żałował, że Collingwood był aż tak troskliwy, iż
zapewnił mu towarzystwo. Miał bowiem sporo do przemyślenia.

Rozdział X

Malta; cypel Ricasoli z jednej strony i odwzajemniający salut fortu St Elmo z drugiej, a

między nimi otwierający się widok na Wielki Port, Vallettę, z jego pałacami na wzgórzach;
wszędzie pełno małych stateczków wymalowanych na wesołe kolory; wieje silny północno-wschodni
wiatr. Ten wiatr — zwany gregalem w instrukcjach żeglarskich — nie dawał na razie
Hornblowerowi możności podziwiania widoków. Na wodach zamkniętych okręt żaglowy idący
fordewindem zawsze robi wrażenie, jakby z uporczywą determinacją starał się utrzymać swoją
prędkość niezależnie od tego, jaką część żagli ma zwiniętą, nawet z gołymi czubami masztów.
Trzeba było wszystko dokładnie zgrać w czasie, żeby wykręcić pod wiatr we właściwym momencie,
wytracić prędkość, sprzątnąć żagle i w odpowiedniej chwili rzucić kotwicę.

Wyglądało na to, że Hornblower nie znajdzie wolnej chwili podczas ich kilkugodzinnego

pobytu w tym porcie. Może połączyć służbowe wizyty z przekazaniem osobiście powierzonej mu
poczty, zaoszczędzając dzięki temu sporo czasu, ale ten czas zostanie natychmiast pochłonięty — jak
tłuste krowy pożarte we śnie faraona przez chude — przez sprawy, których sam musi dopilnować; i
podobnie jak chude krowy nie stały się tłuściejsze po zjedzeniu tłustych, on nie będzie mniej zajęty
mimo czasu zaoszczędzonego przez staranne zaplanowanie zajęć. Listy z Malty dotrą do Anglii w
dzień wypłaty kwartalnej lub bardzo blisko tego dnia, więc może wziąć już zaliczkę na pensję. Nie za
wiele, oczywiście — trzeba pamiętać o Marii i dzieciach — ale dosyć na to, żeby się zaopatrzyć w
parę rzeczy będących dla niego luksusem na tej wyspie, gdzie chleb jest drogi, a rzeczy luksusowe
tanie. Pomarańcze, oliwki i świeże jarzyny — łodzie handlarzy portowych czekają na pozwolenie

podejścia do burty.

McCullum, z myślą o operacjach ratowniczych, jakie miał prowadzić, domagał się

zamówienia potrzebnych mu materiałów. Chciał mieć półcalową linę długości mili i ćwierć mili
wolnotlącego lontu — zwariowane wymagania, zdaniem Hornblowera, ale McCullum z pewnością
lepiej znał się na swojej robocie od niego — oraz pięćset stóp skórzanego „węża zapalnikowego”,
rzecz, o której Hornblower nigdy nie słyszał. Hornblower podpisał zamówienie, zastanawiając się
przez moment, czy Intendentura marynarki wojennej obciąży kosztami jego i odwrócił się, żeby
usłyszeć, iż wszyscy oficerowie z okrętu chcą oczywiście jechać na ląd i przedstawiają panu
Jonesowi nieodparte powody na poparcie swojej prośby. Gdyby „Atropos” stanął w ogniu, nie
mogliby z większym pośpiechem starać się go opuścić.

A tymczasem pojawiła się jeszcze jedna komplikacja: list od jego ekscelencji gubernatora. Czy

kapitan Hornblower i jeden z jego oficerów zechcą przybyć po południu na obiad do pałacu? Nie
można odmówić, a więc nie ma co tracić czasu na zastanawianie się nad tą sprawą — jego
ekscelencja, jak każdy zwykły śmiertelnik, był żądny usłyszenia plotek z Anglii i ujrzenia nowej
twarzy — nie było też kwestii, którego oficera powinien zabrać ze sobą. Jego ekscelencja nigdy by
mu nie darował wiedząc, iż członek rodziny królewskiej przebywał na pokładzie „Atroposa”, a on
nie miał okazji posadzenia go przy swoim stole.

— Proszę poprosić księcia do mnie — powiedział Hornblower — i doktora.

Doktor będzie konieczny, żeby dokładnie przetłumaczyć księciu, co go czeka; chłopiec nauczył

się sporo angielskiego w czasie miesiąca pobytu na okręcie, ale słownictwo mesy artyleryjskiej było
za ubogie, żeby można się nim posługiwać przy omawianiu szczegółów etykiety wicekrólewskiej.
Przybiegł książę, lekko zdyszany, obciągając na sobie mundur; Eisenbeiss również sapał ciężko —
musiał przebiec całą długość okrętu i wejść po wąskim trapie.

— Proszę przekazać jego książęcej wysokości — powiedział Hornblower — że udaje się ze

mną na ląd na obiad do gubernatora.

Eisenbeiss zagadał po niemiecku i chłopiec oddał swój mechaniczny lekki ukłon. Użycie

języka niemieckiego wydobyło maniery członka rodziny królewskiej spod nowej skóry brytyjskiego
midszypmena.

— Czy Jaśnie oświecony ma włożyć strój dworski? — spytał Eisenbeiss.

— Nie — odparł Hornblower — swój mundur. A jeśli jeszcze kiedyś zobaczę go w tak źle

wyczyszczonych butach, to zostanie wychłostany.

— Sir… — zaczął Eisenbeiss, ale zabrakło mu słów. Na myśl, że książę mógłby zostać

wychłostany, oniemiał; może na szczęście dla siebie.

— To znaczy, że i ja mam włożyć mój uniform, sir? — upewniał się Eisenbeiss.

— Obawiam się, doktorze, że nie został pan zaproszony — odpowiedział Hornblower.

— Ale ja jestem marszałkiem dworu Jaśnie oświeconego, sir — wybuchnął Eisenbeiss. —

Będzie to wizyta ceremonialna i zgodnie z podstawowymi prawami Seitz-Bunau ja muszę
dokonywać wszystkich prezentacji.

Hornblower panował nad sobą.

— A ja reprezentuję jego królewską mość króla Brytanii.

— Jego królewska mość król Brytanii z pewnością nie życzyłby sobie, żeby jego

sprzymierzeńca traktowano bez honorów należnych mu jako członkowi rodziny królewskiej. Jest
moim obowiązkiem, jako sekretarza stanu, złożyć oficjalny protest.

— Tak — burknął Hornblower. Wyciągnął rękę i przygiął głowę księcia do przodu. — Niech

pan lepiej pilnuje, żeby Jaśnie oświecony miał czysto za uszami.

— Sir! Sir! — mówił Eisenbeiss.

— Panie książę, zechce pan być gotów za pół godziny i w odpowiednim stroju.

Obiad w pałacu przebiegał nieciekawie, czego można się było spodziewać. Na szczęście

Hornblower został powitany przez adiutanta gubernatora i skorzystał z tej okazji, aby przerzucić na
jego barki ciężar trudnej decyzji co do prezentacji — sam bowiem nie miał pojęcia, czy jego
księżęca wysokość powinien być przedstawiony jego ekscelencji czy na odwrót; trochę ubawił go
fakt, że usłyszawszy, kto jest drugim gościem, małżonka jego ekscelencji odeszła spiesznie na bok;
trzeba było szybko wprowadzić zmiany w planie rozsadzenia gości do obiadu. W rezultacie
Hornblower znalazł się między dwoma nudnymi niewiastami, z których jedna miała spierzchnięte
ręce, a druga wciąż pociągała nosem. Starał się prowadzić uprzejmą rozmowę i uważał, żeby nie
wypić zbyt dużo wina, upijając po łyku ze szklaneczki, gdy inni opróżniali swoje do dna.

Gubernator wzniósł toast na cześć Jaśnie oświeconego księcia Seitz-Bunau, a książę bez

chwili wahania odwzajemnił się toastem na cześć jego królewskiej mości króla Wielkiej Brytanii;
przypuszczalnie były to pierwsze słowa w języku angielskim, jakie poznał w ogóle, na długo zanim
nauczył się wołać „Przestać wybierać” czy „Ruszać się, osły morskie!”. Gdy panie przeszły do
innego pokoju, Hornblower wysłuchał uwag jego ekscelencji na temat inwazji, jaka grozi
południowym Włochom ze strony Bonapartego, i szans uchronienia Sycylii przed jego szponami;
odczekawszy trochę po powrocie do salonu poszukał spojrzenia księcia. Książę uśmiechnął się do
niego i podniósł się ze swego miejsca. Dziwnie było patrzeć, jak przyjmuje ukłony panów i
dworskie dygi dam z pewnością siebie nabytą przez głęboko zakorzeniony nawyk. Jutro chłopiec
znajdzie się znowu w mesie artyleryjskiej — Hornblower zastanawiał się, czy tam potrafi
dopominać się o swoje prawa i upewniać się, że przy nakładaniu mięsa dostaje nie więcej
chrząstek, niż faktycznie na niego przypada.

Gig przeniósł ich lotem strzały spod schodów pałacu gubernatorskiego przez Wielki Port do

burty okrętu i Hornblower wszedł na pokład rufowy, witany świergotem gwizdków pomocników
bosmana. Jeszcze zanim skończył odsalutowywać, poczuł, że coś jest nie w porządku. Obrzucił
spojrzeniem okręt oświetlony wściekle czerwonym zachodem słońca przyniesionym przez gregal.

Sądząc po zachowaniu się załogi zgromadzonej na dziobie, kłopot dotyczył nie jej. Trzej nurkowie
cejlońscy tkwili swoim zwyczajem przy pachołach, w izolacji od reszty. Lecz oficerowie na rufie
wyglądali podejrzanie niespokojnie; wzrok Hornblowera przesunął się po twarzach Jonesa i Stilla,
dwóch poruczników, intendenta Carslake'a i Silvera, oficera wachtowego. Jones, jako starszy oficer,
wystąpił z meldunkiem.

— Przepraszam, sir…

— O co chodzi, panie Jones?

— Sir, na pokładzie odbył się pojedynek.

Nikt nie potrafi przewidzieć, jaki nowy ciężar spadnie na barki dowódcy okrętu. Może to być

wybuch zarazy czy wykrycie suchego grzyba w drewnianym poszyciu okrętu. A z zachowania
Jonesa można było wnioskować, że nie tylko odbył się pojedynek, lecz że także został ktoś w nim
ranny.

— Kto się bił? — zapytał Hornblower.

— Doktor i pan McCullum, sir.

Trudno, gdzieś po drodze znajdzie się innego doktora, a w najgorszym razie mogą się obejść

bez doktora.

— Co się stało?

— Pan McCullum ma przestrzelone płuca, sir.

Boże! To zupełnie inna sprawa, rzecz ogromnej wagi. Przestrzelone płuca oznaczały z całą

pewnością zgon, a cóż on pocznie z martwym McCullumem? Przysłano go aż z Indii. Sprowadzenie
kogoś stamtąd na jego miejsce zajmie półtora roku. Nie wystarczą zwykli śmiertelnicy z
doświadczeniem w zakresie ratownictwa — musi to być ktoś, kto potrafi korzystać z pomocy
nurków cejlońskich. Zrozpaczony Hornblower pomyślał, że nie ma chyba drugiego człowieka tak
prześladowanego przez los jak on. Musiał przełknąć ślinę, żeby móc się odezwać.

— Gdzie on jest teraz?

— Pan McCullum, sir? W szpitalu na lądzie, w rękach chirurga garnizonowego.

— Czy żyje jeszcze?

Jones rozłożył ręce w beznadziejnym geście.

— Tak, sir. Żył jeszcze pół godziny temu.

— Gdzie doktor?

— Pod pokładem, w swojej koi.

— Idę zobaczyć się z nim. Nie, proszę zaczekać. Poślę po niego, gdy będę chciał go widzieć.

Pragnął przemyśleć sprawę; potrzebował czasu i spokoju, żeby zdecydować, co powinien

zrobić. Instynkt pchał go do chodzenia po pokładzie; tylko w ten sposób mógł uwolnić się od
wewnętrznego naporu uczuć. A przy okazji rytmiczny ruch pozwoliłby mu uporządkować myśli. Ale
na małym pokładzie stali ciasno stłoczeni oficerowie — a jego kajuta pod pokładem nie nadawała
się oczywiście do tego celu. W takiej chwili Jones zwrócił się do niego z jeszcze jedną sprawą.

— Pan Turner przybył na pokład, sir.

Pan Turner? Turner? To ten oficer nawigacyjny z doświadczeniem na wodach tureckich,

odkomenderowany specjalnie przez Collingwooda do służby na „Atroposie”. Gdy Jones skończył
mówić, nowo przybyły wysunął się spoza jego pleców; pomarszczony starzec, z listem w ręku,
zawierającym przypuszczalnie przyniesione przez niego rozkazy.

— Witam na pokładzie, panie Turner — powiedział Hornblower, zmuszając się do

serdecznego tonu i zastanawiając się jednocześnie, czy Turner w ogóle będzie mógł być mu w
czymś pomocny.

— Pański sługa, sir — odparł Turner ze staroświecką galanterią.

— Panie Jones, proszę dopilnować, żeby pan Turner miał wygodnie.

— Tak jest, sir.

To była jedyna odpowiedź, jaką mógł dać Jones, niezależnie od tego, jakie trudności może

mieć z wykonaniem rozkazu. Widać jednak było, że chce coś jeszcze powiedzieć; może zasugerować
ulokowanie pana Turnera na miejscu McCulluma. Hornblower nie mógł znieść myśli, że może paść
taka propozycja, podczas gdy on sam jeszcze nie podjął decyzji. Ta kropla przepełniła kielich,
rozdrażniając go do tego stopnia, że przemówił z arbitralnością kapitana starej szkoły.

— Idźcie na dół, wszyscy. Chcę mieć ten pokład wolny.

Spojrzeli na niego, jakby się przesłyszeli, ale wiedzieli, że nie.

— Proszę pod pokład — powtórzył, a słówko „proszę” wcale nie złagodziło brutalności jego

żądania. — Służbowy, proszę dopilnować, żeby pokład był wolny, a pan sam niech też nie wchodzi
mi w drogę.

Zeszli pod pokład — był to rozkaz dowódcy, który (zgodnie z tym, co mówiła załoga jego

gigu) został z trudem odwiedziony od zamiaru powieszenia tuzina jeńców francuskich tylko dlatego,
że pragnął widoku ich śmiertelnych mąk. Miał więc pokład rufowy dla siebie i mógł chodzić po nim,
od relingu do stermasztu i z powrotem, w szybko zapadającym zmierzchu. Poruszał się
energicznymi krokami, robiąc ostry zwrot na każdym końcu pokładu. Czuł, że narasta w nim irytacja
i niepokój.

Musi podjąć decyzję. Najprostszą rzeczą byłoby złożyć meldunek Collingwoodowi i czekać na

dalsze rozkazy. Lecz ileż to czasu upłynie, zanim jakiś statek odejdzie z Malty z pocztą do
Collingwooda i jak długo trzeba będzie czekać, aż inny tu wróci ? Pewnie z miesiąc. Żaden
przyzwoity dowódca nie trzymałby „Atroposa” bezczynnie na kotwicy w Wielkim Porcie przez
miesiąc. Wyobrażał sobie, co Collingwood pomyślałby o człowieku uchylającym się w taki sposób
od odpowiedzialności. Może wziąć „Atroposa” i wyruszyć na poszukiwanie Collingwooda; ale i to
rozwiązanie budziło takie same zastrzeżenia. A ponadto jak będzie wyglądał w oczach
Collingwooda; jeśli zjawi się pod Tulonem, Livorno czy gdziekolwiek jeszcze, dokąd okoliczności
wojenne mogły ściągnąć Collingwooda, w momencie gdy powinien być dwa tysiące mil stamtąd?
Tak więc przynajmniej dwie pozorne możliwości zredukował do poziomu niemożliwości.

Musi zatem wykonywać otrzymane rozkazy, tak jakby nic się nie stało McCullumowi. To

znaczy, że sam musi zabrać się do przeprowadzenia operacji ratowniczych, a przecież nie ma o tym
pojęcia. Ogarnęła go fala wściekłości, gdy tak się zastanawiał nad trudnościami i stratami
spowodowanymi przez pojedynek. Ten idiota Eisenbeiss i przewrażliwiony McCullum. Nie powinni
byli utrudniać Anglii jej walki z Bonapartem tylko dla zaspokojenia swoich własnych śmiesznych
pretensji. On sam znosił cierpliwie ciężkie idiotyzmy Eisenbeissa. Czemuż by McCullum nie miał
postępować tak samo? A przynajmniej czemu McCullum nie potrafił lepiej celować ze swego
pistoletu i zabić groteskowego doktora, zamiast dać się zabić? Lecz takie retoryczne pytania nie

mogły mu pomóc w rozwiązaniu jego własnych pilnych problemów; nie wolno mu dać myślom biec
tym torem. Poza tym wraz z dręczącym poczuciem winy inna okoliczność przyszła mu do głowy.
Powinien był się orientować w animozjach istniejących między ludźmi na jednostce, którą dowodzi.
Przypomniał sobie, jak lekkomyślnie zrzucił na barki Jonesa odpowiedzialność za ulokowanie
McCulluma na małym, zatłoczonym okręcie. W messie oficerskiej doktor i McCullum zaczęli sobie
pewnie działać wzajemnie na nerwy; co do tego nie może być wątpliwości — a przypuszczalnie na
lądzie, przy winie w jakiejś tawernie, ich wrogość doszła do szczytu i wywołała pojedynek.
Powinien był przewidzieć taką możliwość i zdławić ją w zarodku. Hornblower wymyślał sobie w
duchu za to niedopatrzenie. Czuł w tej chwili gorzką pogardę dla samego siebie. Być może nie
nadaje się na dowódcę okrętu jego królewskiej mości.

Ta myśl nasiliła jeszcze bardziej narastającą w nim złość. Nie mógł tego wytrzymać. Musi

udowodnić przed sobą samym, że tak nie jest albo złamać się przy próbie. W razie potrzeby musi
przeprowadzić operację ratowniczą własnym wysiłkiem. Musi. M u s i.

I to była decyzja. Wystarczyło ją podjąć, żeby szarpiące nim emocje ucichły, żeby mógł zacząć

myśleć gorączkowo, ale jasno. Musi oczywiście zrobić wszystko dla zapewnienia powodzenia
przedsięwzięcia i nie pominąć niczego, co mogłoby mu w tym pomóc. McCullum złożył
zapotrzebowanie na „skórzany wąż zapalnikowy”; to była pewna wskazówka, jak należy podchodzić
do tego problemu ratowniczego. A ponadto, o ile mu wiadomo, McCullum, jak dotąd, nie umarł.
Może… nie, to prawie niemożliwe. Nikt jeszcze nie przeżył przestrzelenia płuc. Ale jednak…

— Panie Nash!

— Sir! — odpowiedział młodszy oficer wachtowy, podbiegając z pośpiechem.

— Mój gig! Płynę do szpitala.

Niebo jeszcze nie ściemniało zupełnie, ale woda za burtą była czarna jak atrament i odbijała

światła Valletty długimi, nieregularnymi liniami. Wiosła zgrzytały rytmicznie w dulkach.
Hornblower powstrzymał się od przynaglania marynarzy do silniejszych pociągnięć. Nie byliby w
stanie w żadnym wypadku wiosłować na tyle szybko, by zaspokoić palącą go potrzebę
natychmiastowego działania.

Oficerowie garnizonowi siedzieli jeszcze w mesie przy winie; na żądanie Hornblowera

sierżant mesowy wszedł do środka i sprowadził chirurga. Był to człowiek dość młody i na
szczęście jeszcze trzeźwy. Stał z twarzą oświetloną świecą i uważnie słuchał pytań Hornblowera.

— Kula trafiła go w prawą pachę — odpowiedział. — Można się było tego spodziewać,

ponieważ stał z podniesioną ręką ramieniem zwrócony do przeciwnika. Ranę otrzymał właściwie w
tylny brzeg pachy, innymi słowy w stronę pleców, na poziomie piątego żebra.

Hornblower wiedział, że serce jest właśnie na poziomie piątego żebra, toteż słowa chirurga

zabrzmiały w jego uszach złowieszczo.

— Kula nie przeszła chyba na wylot? — zapytał.

— Nie — odparł chirurg. — Kula z pistoletu, jeśli napotka kość, bardzo rzadko przechodzi

przez ciało, nawet wystrzelona z odległości dwunastu kroków. Zawiera ona tylko jedną drachmę
prochu. Oczywiście, kula tkwi tam jeszcze, przypuszczalnie w jamie piersiowej.

— A więc jest małe prawdopodobieństwo, że przeżyje?

— Bardzo małe, sir. Jestem zaskoczony, że dotąd żyje. Haemoptysis — to znaczy plucie krwią,

sir — jest minimalne. Większość pacjentów z ranami klatki piersiowej umiera z powodu
krwawienia wewnętrznego w ciągu godziny, dwóch, ale w tym wypadku płuca są właściwie
nietknięte. Jest duży siniak pod prawą scapula — to znaczy pod łopatką — wskazujący, że tam kula
zakończyła swą drogę.

— Blisko serca?

— Blisko serca, sir. Ale musiała chyba, rzecz naprawdę zadziwiająca, nie naruszyć żadnego z

większych naczyń w tej okolicy, bo w przeciwnym razie pacjent zmarłby po kilku sekundach.

— A więc dlaczego pan sądzi, że nie będzie żyć?

Doktor potrząsnął głową.

— Gdy już powstał otwór w jamie piersiowej, sir, szansę są małe, a z kulą tkwiącą tam

jeszcze, prawie żadne. Na pewno pociągnęła za sobą szczątki odzieży. Możemy się spodziewać
gangreny wewnętrznej, ogólnego nagromadzenia się szkodliwych humorów[36] i ewentualnie zgonu
w ciągu paru dni.

— Nie mógłby pan poszukać kuli?

— W ściance klatki piersiowej? Mój drogi panie!

— Cóż więc pan przedsięwziął?

— Zabandażowałem ranę w miejscu, gdzie weszła kula, żeby zatrzymać krwawienie w tej

okolicy. Założyłem opaski na klatkę piersiową, aby poszarpane końce złamanych żeber nie
uszkadzały dalej płuc. Upuściłem dwie uncje krwi z lewej żyły odłokciowej i podałem opiat[37].

— Opiat? A więc chory jest teraz w stanie zamroczenia?

— Z całą pewnością, sir.

Hornblower czul się niewiele mądrzejszy, niż gdy Jones powiedział mu o pojedynku.

— Mówi pan, że może pożyć kilka dni. Ile?

— Nie znam ogólnego stanu pacjenta, sir. Ale jest to silny mężczyzna w kwiecie wieku. Może

pożyć tydzień. A nawet dłużej. Z drugiej strony przy złym obrocie rzeczy zgon może nastąpić już
jutro.

— Jeśli jednak potrwa to kilka dni? Czy w tym czasie zachowa przytomność?

— Bardzo możliwe. Gdy zacznie ją tracić, będzie to oznaką zbliżającego się końca. Wówczas

możemy oczekiwać gorączki, niepokoju, delirium i zgonu.

A więc możliwe, że przez kilka dni będzie przytomny. I jest też bardzo nikła, słabiutka szansa,

że McCullum pozostanie w ogóle przy życiu.

— Przypuśćmy, że zabiorę go z sobą na morze? Czy pomoże mu to? Czy zaszkodzi?

— Musiałby pan zapewnić, że będzie leżał nieruchomo, ze względu na strzaskane żebra. Ale na

morzu mógłby nawet pożyć dłużej. Na tej wyspie panuje śródziemnomorska malaria. A ponadto
niewysoka gorączka endemiczna[38]. W moim szpitalu pełno takich przypadków.

To była informacja naprawdę pomagająca w podjęciu decyzji.

— Dziękuję, doktorze — powiedział Hornblower i zdecydował się. Potem wystarczyło kilka

minut na załatwienie sprawy z chirurgiem i odpłynięcie. Gig poniósł go z powrotem przez
ciemność, po czarnej wodzie, w kierunku słabego światła kotwicznego „Atroposa”.

— Proszę wezwać natychmiast doktora do mojej kabiny — rzekł Hornblower w odpowiedzi

na pozdrowienie oficera wachtowego.

Eisenbeiss wszedł ociągając się. W jego zachowaniu przejawiały się równocześnie lęk i

pyszałkowatość. Przygotował się na obronę przed burzą, jaka — był pewien — musiała spaść na
niego. Nie spodziewał się natomiast, że zostanie przyjęty w zupełnie inny sposób. Podszedł do
stolika, za którym siedział Hornblower, i stał ponuro, wytrzymując spojrzenie Hornblowera z miną
bezczelnego winowajcy, który właśnie odebrał życie innemu człowiekowi.

— Pan McCullum — zaczął Hornblower (na grubych wargach doktora pojawił się szyderczy

wyraz) — zostanie przysłany na pokład dziś wieczorem. Jeszcze żyje.

— Tu, na pokład? — powtórzył doktor; to niespodziewane oświadczenie wywołało zmianę w

jego zachowaniu.

— Niech się pan do mnie zwraca przez „sir”. Tak, przysyłają mi go tu ze szpitala. Rozkazuję

panu dokonać wszelkich niezbędnych przygotowań na jego przyjęcie.

Doktor zareagował niezrozumiałym bełkotem w języku niemieckim, ale nie ulegało

wątpliwości, że daje gwałtowny wyraz swojemu zdumieniu.

— Ma pan odpowiadać mi „tak jest, sir” — rzucił ostro Hornblower. Dławione uczucia i

napięcie sprawiły, że omal nie zadrżał siedząc przy stole. Zacisnął pięść, ale powstrzymał się od
uderzenia nią w stół. Intensywność jego uczuć musiała mieć działanie telepatyczne.

— Tak jest, sir — powiedział doktor z wewnętrznym oporem.

— Doktorze, życie pana McCulluma jest niesłychanie cenne. Dużo bardziej niż pańskie.

Doktor na to tylko coś wymamrotał.

— Pańskim obowiązkiem jest utrzymać go przy życiu.

Hornblower rozprostował zaciśniętą pięść i mógł już teraz powoli wyłuszczyć sprawę.

Wymieniał żądania, jedno po drugim, akcentując je powolnym stukaniem chudego wskazującego
palca w stół.

— Ma pan zrobić dla niego wszystko, co w pańskiej mocy. Jeśli jest coś specjalnego, czego

mógłby pan potrzebować do tego celu, proszę mi powiedzieć, a ja postaram się, żeby pan to
otrzymał. Musi pan utrzymać go przy życiu albo, jeśli okaże się to niemożliwe, przedłużać je, ile się
da. Zalecam panu przygotowanie mu miejsca szpitalnego za karonadą nr 6, po prawej burcie, gdzie
najmniej będzie odczuwał ruchy okrętu i gdzie będzie można zainstalować dla niego osłonę przed
wpływami atmosferycznymi. Proszę zwrócić się o to do pana Jonesa. Świnie można zabrać stamtąd
na przód okrętu, gdzie nie będą mu przeszkadzać.

Pauza i spojrzenie Hornblowera wyciągnęły z ust doktora „tak jest, sir” jak korek z butelki i

Hornblower mógł mówić dalej.

— Odpływamy jutro o świcie — ciągnął — pan McCullum ma dopłynąć z nami żywy do

naszego miejsca przeznaczenia i ma żyć jeszcze długo potem, dostatecznie długo, żeby mógł wykonać
zadanie, dla którego ściągnięto go z Indii. Czy to zupełnie jasne dla pana?

— Tak, sir — odparł doktor, chociaż zaintrygowanie w wyrazie jego twarzy świadczyło, że w

rozkazach jest coś, czego on sobie nie potrafi wytłumaczyć.

— Niech pan lepiej stara się utrzymać go przy życiu — dodał Hornblower. — Niech pan

bardzo się stara. Jeśli umrze, mogę pana sądzić za morderstwo na podstawie zwyczajowego prawa
Anglii. Niech pan tak na mnie nie patrzy. Mówię prawdę. Prawo zwyczajowe nic nie mówi o
pojedynkach. Mogę pana powiesić, doktorze.

Doktor zbladł nieco, a jego wielkie dłonie usiłowały wyrazić to, czego nie mógł

sparaliżowany język.

— Ale zwykłe powieszenie to byłoby za mało dla pana, doktorze — mówił dalej Hornblower.

— Mogę zrobić coś lepszego i uczynię to. Ma pan tłuste, mięsiste plecy. Węźlasta lina będzie się
dobrze w nie wcinać. Widywał pan chłostanych marynarzy — w ubiegłym tygodniu widział pan
dwóch. Słyszał pan ich krzyki. I pan będzie tak krzyczał na gretingach. To panu obiecuję.

— Nie! — jęknął doktor — pan nie może…

— Ma pan zwracać się do mnie przez „sir” i niech mi się pan nie sprzeciwia. Słyszał pan moją

obietnicę? Spełnię ją. Mogę to uczynić i uczynię.

Na okręcie przebywającym daleko od władzy zwierzchniej nie ma rzeczy, której dowódca nie

mógłby zrobić, i doktor wiedział o tym. Mając przed sobą groźną twarz i to bezlitosne spojrzenie
utkwione w jego oczach, doktor nie mógł wątpić w taką możliwość. Hornblower starał się utrzymać
kamienny wyraz oblicza i nie zwracać uwagi na myśli usiłujące dojść do głosu w jego mózgu.
Mógłby mieć ogromne kłopoty, gdyby się w Admiralicji dowiedziano, że kazał wychłostać doktora
z patentem oficerskim, ale przecież Admiralicja może w ogóle nie usłyszeć o incydencie, który miał
miejsce w dalekim Lewancie. Zachodziła też inna wątpliwość — gdy McCullum umrze, w gruncie
rzeczy sam nie wierzył, by potrafił skazać na tortury istotę ludzką praktycznie bez żadnego celu. Jak
długo jednak Eisenbeiss nie domyśla się tego, sprawa nie ma znaczenia.

— Czy teraz wszystko jasne dla pana, doktorze?

— Tak, sir.

— A więc rozkazuję panu zabrać się od razu do poczynienia odpowiednich przygotowań.

Hronblower był naprawdę bardzo zaskoczony widząc, że Eisenbeiss jeszcze się waha. Miał już

przemówić o wiele ostrzej, przerywając gorączkową gestykulację dużych dłoni, gdy Eisenbeiss
odezwał się znowu.

— Czy pan nie zapomina o czymś, sir?

— O czymże to miałbym zapomnieć? — spytał Hornblower, grając na zwłokę, zamiast

zwyczajnie odmówić słuchania jakichkolwiek argumentów — najlepszy dowód, że był nieco zbity z
pantałyku uporem Eisenbeissa.

— Pan McCullum i ja… my jesteśmy wrogami — oświadczył Eisenbeiss.

Hornblower rzeczywiście o tym zapomniał. Tak był pochłonięty manipulowaniem ludźmi jak

pionkami na szachownicy, że przeoczył ten istotny czynnik. Ale nie musi się do tego przyznawać.

— I cóż z tego? — spytał chłodno, mając nadzieję, że nie widać zbytnio po nim zmieszania.

— Strzelałem do niego — powiedział Eisenbeiss. Ilustrował te słowa żywymi gestami swej

wielkiej prawej dłoni, która trzymała wtedy pistolet, dzięki czemu Hornblower mógł sobie
uzmysłowić, jak wyglądał pojedynek. — Co on powie, jak zacznę go leczyć?

— Kto rzucił wyzwanie? — pytał Hornblower, dalej grając na zwłokę.

— On mnie wyzwał — odparł Eisenbeiss. — Powiedział… powiedział, że nie jestem żadnym

baronem, a ja na to, że on nie jest wcale dżentelmenem. „Zabiję pana za to”, powiedział, i potem
stoczyliśmy pojedynek.

Słowa wypowiedziane przez Eisenbeissa musiały oczywiście wywołać wściekłość

McCulluma.

— A pan jest przekonany, że jest pan baronem? — Hornblower zadał to pytanie zarówno z

ciekawości, jak i po to, żeby zyskać na czasie i móc zebrać myśli. Baron wyprostował się na tyle,

na ile pozwoliły belki pokładowe nad jego głową.

— Wiem, że jestem, sir. Mój patent szlachecki został osobiście podpisany przez jego książęcą

wysokość.

— Kiedy to zrobił?

— Gdy tylko… gdy tylko znaleźliśmy się sami. Jedynie księciu i mnie udało się przekroczyć

granicę po wtargnięciu Bonapartego do Seitz-Bunau. Wszyscy inni poszli na służbę do tyrana. Nie
wypadało, aby księciem opiekował się człowiek z gminu. Wyłącznie osoba pochodzenia
szlacheckiego może przygotowywać go do łoża i podawać posiłki. Musiał mieć marszałka dworu,
który by pilnował ceremoniału, oraz sekretarza stanu do prowadzenia polityki zagranicznej. Toteż
jego książęca wysokość nobilitował mnie — dlatego mam tytuł barona — i nadał mi wysoki urząd
państwowy.

— Za pańską radą?

— Byłem jedynym doradcą, jaki mu pozostał.

To co mówił Eisenbeiss było wielce ciekawe i tak właśnie Hornblower rzecz sobie

wyobrażał, ale nie o to mu chodziło. Był już gotów zająć się właściwą sprawą.

— W czasie pojedynku — zapytał — wymieniliście strzały ?

— Jego kula przeleciała mi za uchem — odpowiedział Eisenbeiss.

— A zatem honor obu stron został usatysfakcjonowany — stwierdził Hornblower, bardziej do

siebie niż do doktora.

Od strony technicznej wszystko było w absolutnym porządku. Wymiana strzałów, a do tego

jeszcze przelana krew, kończyła wszelkie sprawy honorowe. Przeciwnicy mogli spotykać się dalej na
gruncie towarzyskim, jak gdyby nic między nimi nie zaszło. Lecz spotkanie się w sytuacji zależności,
jako doktor i pacjent, mogło wyglądać inaczej. Skoro już ta trudność zaistniała, musi się z nią
uporać.

— Dobrze się stało, że mi pan o tym przypomniał, doktorze — zauważył Hornblower,

zachowując resztki sędziowskiego spokoju, na jaki zdołał się zdobyć. — Zapamiętam to sobie.

Eisenbeiss popatrzył na niego, niezupełnie rozumiejąc, a Hornblower znowu przybrał

kamienny wyraz twarzy.

— Ale to nie ma bynajmniej wpływu na to, co panu obiecałem. Co do tego może pan być

pewny — dodał. — Moje rozkazy wciąż pozostają w mocy. Dalej… zostają… w mocy.

Upłynęło kilka sekund, zanim padła niechętna odpowiedź :

— Tak jest, sir.

— Wychodząc zechce pan powiedzieć, żeby posłano po pana Turnera, nowego oficera

nawigacyjnego?

— Tak jest, sir.

W ten sposób zademonstrował subtelną różnicę między rozkazem a prośbą — niemniej jednak

i rozkaz, i prośba musiały być spełnione.

— A więc, panie Turner — zaczął Hornblower, gdy Turner wszedł do kajuty — celem naszej

podróży jest zatoka Marmaris. Wypływamy jutro o świcie. Chcę wiedzieć, jakich wiatrów możemy
się spodziewać o tej porze roku. Chciałbym przybyć tam jak najszybciej. Ważna jest każda
godzina… powiedziałbym nawet: każda minuta.

Czas był dlatego tak ważny, że należało wyzyskać jak się da najlepiej ostatnie godziny życia

umierającego człowieka.

Rozdział XI

Oto błękitne wody, na których tworzyła się historia, gdzie decydowała się przyszłość

cywilizacji nie raz jeden i nie dwa. Tu Grecy walczyli przeciwko Persom, Ateńczycy przeciwko
Spartanom, krzyżowcy przeciwko Saracenom, a rycerze maltańscy przeciwko Turkom. Morze pruły
tu bizantyńskie pentekontery[39] i karraki[40] z Pizy. Wielkie miasta pławiły się w nieopisanym
bogactwie. Tuż za widnokręgiem na lewym trawersie leżała wyspa Rodos, gdzie stosunkowo małe
miasto zbudowało jeden z siedmiu cudów świata, tak że dwa tysiące lat później przymiotnik
„kolosalny”[41] był częścią słownictwa ludzi, których przodkowie nosili skóry i malowali się
urzetem[42] w okresie, kiedy Rodyjczycy rozprawiali o istocie Nieskończoności. Obecnie sytuacja
odwróciła się. Oto nadpływał „Atropos”, wiedziony sekstantem i kompasem, gnany wiatrem
okiełznanym przez jego dobrze zaprojektowane żagle, uzbrojony w działa dalekostrzelne i karonady
— krótko mówiąc, triumf nowoczesności — przybywający z najzamożniejszej strony świata w
okolice, gdzie złe rządy i choroby, anarchia i wojna pozostawiły pustynie na miejscu urodzajnych
pól, wsie na miejscu miast i rudery na miejscu pałaców. Nie było jednak czasu na tak głębokie
rozważania filozoficzne. Kończył się przesypywać piasek w klepsydrze obok kompasu i zbliżał się
moment, w którym należało zmienić kurs.

— Panie Turner!

— Sir!

— Zmieniamy kurs po wywołaniu wachty.

— Tak jest, sir.

— Doktorze!

— Sir!

— Proszę być w pogotowiu do zmiany kursu.

— Tak jest, sir.

Koja inwalidzka McCulluma ustawiona została w poprzek okrętu między karonadami nr 6 i 7

po prawej burcie; zwykła talia umocowana w głowach umożliwiała zmianę poziomu ustawienia koi
w razie zmiany kursu, tak aby pacjent leżał możliwie poziomo niezależnie od kierunku przechyłu
okrętu. Obowiązkiem doktora było pilnowanie tych zmian.

Wywoływano wachtę.

— Bardzo dobrze, panie Turner.

— Kliwerszoty! Załoga do brasów!

Mimo swego wieku Turner był sprawnym żeglarzem. Do tego czasu Hornblower zdążył się o

tym przekonać. Stał w pobliżu i obserwował, jak Turner ustawiał okręt do wiatru. Salutując
podszedł do Turnera Still, żeby przejąć wachtę.

— Na tym halsie powinniśmy zaoczyć Siedem Przylądków, sir — powiedział Turner

podchodząc do Hornblowera.

— Tak przypuszczam — odparł Hornblower.

Pocieszający był fakt, że podróż z Malty przeszła szybko. Przez jedną noc stali uwięzieni ciszą

na południe od Krety, ale rano wiatr zaczął wiać znowu z kierunku zachodniego. Nie poczuli nawet
tchnienia lewantera — przypuszczalnie zrównanie dnia z nocą było jeszcze zbyt daleko na to — i co
dzień robili co najmniej po sto mil. A McCullum wciąż żył.

Hornblower przeszedł do niego na przód okrętu; Eisenbeiss pochylał się nad chorym, z

palcami na pulsie, a po ustaniu zamieszania związanego z wykonywaniem zwrotu trzej nurkowie
cejlońscy wrócili i przykucnęli wokół nóg koi z oczyma wlepionymi w swego pana. Hornblower
pomyślał, że gdyby on sam był chory, widok tych trzech par melancholijnych oczu wpatrzonych w
jego twarz działałaby na niego przygnębiająco, ale widocznie McCullumowi to nie przeszkadzało.

— Wszystko dobrze, panie McCullum? — spytał Hornblower.

— Nie… całkiem tak dobrze, jak bym chciał.

Przykro było patrzeć, z jaką powolnością i trudem głowa obracała się na poduszce. Gęsta

broda zarastająca twarz McCulluma nie mogła ukryć faktu, że ma on bardziej zapadnięte policzki i
więcej gorączki w oczach niż ubiegłego dnia. Pogorszenie było wyraźnie widoczne; w dniu, kiedy
odpływali, McCullum wyglądał najwyżej na lekko rannego, a następnego dnia jeszcze lepiej —
protestował przeciwko pozostawaniu w koi — lecz tej nocy stan jego pogorszył się. Od tej pory
pacjent niknął w oczach, zgodnie z ponurą przepowiednią chirurga garnizonowego i Eisenbeissa.

Oczywiście trzymanie go w koi nie było jedyną rzeczą, przeciwko której McCullum

protestował. Wściekał się, na ile pozwalał na to stan zamroczenia, w jakim się znajdował, gdy
ocknąwszy się spod działania narkotyków stwierdził, że leczy go człowiek, który go postrzelił.

Chciał przemóc swą słabość i krępujące go bandaże. Potrzeba było osobistej interwencji
Hornblowera — na szczęście „Atropos” wyszedł już z portu, gdy McCullum odzyskiwał
świadomość — aby go uspokoić. „Kontynuować sprawę honorową po wymianie strzałów to rzecz
godna szubrawca — powiedział Hornblower i dodał: — leczy pana doktor, a nie baron”, a
zakończył decydującym argumentem: „Człowieku, niechże pan nie będzie idiotą. W obrębie
pięćdziesięciu mil nie ma innego chirurga. Chce pan umrzeć?” Tak więc McCullum ustąpił i poddał
swe storturowane ciało zabiegom Eisenbeissa, być może czerpiąc pewną pociechę ze służebnych
posług, jakie musiał spełniać przy nim Eisenbeiss.

Ale teraz cały duch uleciał z McCulluma; był on ciężko chorym człowiekiem. Zamknął oczy,

gdy Eisenbeiss położył mu dłoń na czole. Blade wargi mamrotały coś, lecz pochyliwszy się
Hornblower zdołał jedynie pochwycić oderwane urywki zdań. Było tam coś o „zapalnikach pod
wodą”. A więc McCullum myślał o czekającej ich operacji ratowniczej. Hornblower podniósł
wzrok do góry i napotkał pełne głębokiego niepokoju spojrzenie Eisenbeissa. Doktor ledwie
dostrzegalnie pokiwał głową. Był przekonany, że McCullum umrze.

— To boli… boli — jęknął cicho McCullum.

Poruszył się niespokojnie, więc duże, mocne ręce Eisenbeissa, ułożyły go w wygodniejszej

pozycji, na lewym boku. Hornblower zauważył, że Eisenbeiss położył jedną dłoń, jakby badając, na
prawej łopatce McCulluma i przesunął ją następnie w dół, w kierunku krótszych żeber, a
McCullum znowu wydał cichy jęk. Ponury wyraz twarzy Eisenbeissa nie zmienił się.

To było straszne. Straszną rzeczą było patrzeć, jak umiera tak wspaniale skonstruowany twór

natury. A nie mniej okropny był fakt, że Hornblower zdawał sobie sprawę, iż jego głębokie
współczucie wiąże się z niepokojem o samego siebie. Nie potrafił sobie wyobrazić, jak
przeprowadzi operację ratowniczą po zgonie McCulluma czy nawet z McCullumem żywym, lecz tak
bezużytecznym jak teraz. Wróci z pustymi rękami, wystawiając się na gniew i pogardę
Collingwooda. Cóż za korzyść ze wszystkich jego wysiłków? W Hornblowerze nagle wezbrała złość
na myśl o zwyczaju pojedynkowania się, który zabierał życie cennego człowieka, narażając
jednocześnie reputację zawodową jego samego. Kłębiły się w nim sprzeczne uczucia.

— Ląd! Widzę ląd! Ląd z prawej strony dziobu!

To dźwięczne wołanie nadbiegło z salingu fokmasztu. Każdy, kto je usłyszał, musiał poczuć

podniecenie. McCullum otworzył oczy i chciał znowu obrócić głowę, ale pochylony nad nim
Eisenbeiss zaczął go uspakajać. Miejsce Hornblowera było na rufie, toteż odwrócił się od koi i
odszedł, starając się nie robić wrażenia, że bardzo się śpieszy. Był już tam Turner, sprowadzony
okrzykiem marynarza na oku, chociaż nie miał służby na pokładzie, a przy burcie zawietrznej
gromadzili się szybko pozostali oficerowie.

— Ładne zaoczenie lądu, sir — zauważył Turner.

— Godzinę wcześniej, niżbym przypuszczał — odparł Hornblower.

— Tu prąd skierowuje się ku północy, przy stałych wiatrach z zachodu, sir — ciągnął Turner.

— Niedługo po lewej burcie wyłoni się zza horyzontu Atairo na Rodos, i wtedy określimy pozycję z
przecięcia się namiarów.

— Tak — mruknął Hornblower. Powiedział to oschłym tonem, ale tylko mgliście zdawał sobie

sprawę z przyczyny takiego zachowania; odczuwał niepewność mając na pokładzie oficera
nawigacyjnego, który lepiej od niego znał warunki lokalne, mimo że oficer ten został mu przydzielony
właśnie po to, aby go uwolnić od niepewności.

„Atropos” dzielnie torował sobie drogę przez krótkie, lecz strome fale, nadbiegające od dziobu

i atakujące go z lewej burty. Sunął lekko, z dokładnie taką liczbą postawionych żagli, jaką należało
postawić przy tym wietrze. Turner wsunął lornetkę do kieszeni i przeszedł ku przodowi okrętu, żeby
wejść na grotwanty, a Hornblower stanął przy burcie nawietrznej. Wiatr owiewał mu opalone
policzki. Turner wrócił na rufę z uśmiechem wyrażającym zadowolenie z siebie.

— To Siedem Przylądków, sir — powiedział. — Dwa rumby w prawo od dziobu.

— Mówi pan, że kierunek prądu jest tu północny? — zapytał Hornblower.

— Tak, sir.

Hornblower podszedł do kompasu i spojrzał na jego wskazanie, a potem w górę, na trym

żagli. Prąd o kierunku północnym jest dla nich korzystny, a wiatr wieje z południowego zachodu,
ale nie ma sensu wysuwać się bez potrzeby daleko pod brzeg zawietrzny.

— Panie Still, proszę ustawić okręt trochę bliżej do wiatru. Brasować ostro na wiatr.

Nie chciał być zmuszonym do halsowania w końcu podróży i przygotowywał sobie rezerwę

na ewentualną zmianę kierunku prądu koło przylądka Kum.

Nadszedł doktor i zasalutował, żeby zwrócić na siebie uwagę.

— Co jest, doktorze? — spytał Hornblower.

Marynarze ciągnęli za hals grotmarsla.

— Czy mogę z panem mówić, sir?

Robił to właśnie, i to w bardzo nieodpowiednim momencie. Ale chodziło mu oczywiście o

możność pomówienia z Hornblowerem na osobności, a nie tu, wśród załogi krzątającej się po
pokładzie.

— W sprawie pacjenta, sir — dodał Eisenbeiss. — Myślę, że to bardzo ważne.

— No dobrze — zgodził się Hornblower, powstrzymując się, żeby nie zakląć. Poszedł

przodem do swojej kajuty i siadł twarzą do doktora. — No więc? Cóż ma pan do powiedzenia?

Eisenbeiss był wyraźnie zdenerwowany.

— Stworzyłem pewną teorię, sir.

Jak zwykle nie udało mu się wymówić prawidłowo „th”[43]; samo zaś słowo było tak

niespodziewane, a jego wymowa tak dziwna, że Hornblower musiał się przez moment zastanawiać,
zanim się domyślił, co powiedział Eisenbeiss.

— I cóż to za teoria?

— Na temat położenia kuli, sir — odparł Eisenbeiss; on też potrzebował chwili, żeby to słowo

w wymowie angielskiej dotarło do jego mózgu.

— Chirurg garnizonowy na Malcie mówił mi, że utkwiła w jamie piersiowej. Czy pan wie coś

więcej na ten temat?

Wyrażenie „jama piersiowa” wydawało mu się dziwne, ale użył go chirurg garnizonowy.

Przywodziło na myśl puste miejsce i zupełnie tu nie pasowało. Płuca, serce i duże naczynia
krwionośne musiały przecież całkowicie wypełniać tę jamę.

— Moim zdaniem może jej tam wcale nie być, sir — powiedział Eisenbeiss, zebrawszy się na

odwagę.

— Tak pan sądzi? — Jeśli to prawda, to wiadomość ta może być ogromnie ważna. — Więc

czemu pacjent jest taki chory?

Eisenbeiss, raz zacząwszy, stał się znowu wymowny. Sypał wyjaśnieniami, pomagając sobie

gestami rąk. Ale Hornblowerowi trudno było nadążyć za tokiem jego słów. W tej wielce
specjalistycznej sprawie Eisenbeiss bardziej niż zwykle myślał w swoim ojczystym języku, a tu
miał to wszystko wyrazić w obcej mowie fachowymi terminami nie znanymi mu, a tym bardziej
Hornblowerowi, który desperacko uczepił się jednego niezdarnie sformułowanego zdania.

— Sądzi pan, że kula, zgruchotawszy żebra, mogła się odbić od nich? — zapytał. W ostatniej

chwili, zamiast słowa „odbić”, powiedział „pójść rykoszetem” w nadziei, że tak będzie jaśniej.

— Tak, sir. To często się zdarza.

— I jak pan myśli, dokąd doszła?

Eisenbeiss spróbował sięgnąć lewą ręką pod prawą pachę; był zbyt otyły, aby móc wyciągnąć

rękę tak daleko, żeby pokazać, o co mu chodzi.

— Pod scapula, sir… pod… pod łopatkę.

— Widzę ląd! Ląd na dziobie z lewej!

Okrzyk ten dobiegł do Hornblowera z góry przez świetlik. Musieli zaoczyć Rodos. Wchodzą

właśnie w Przesmyk Rodoski, a on rozmawia sobie pod pokładem o żebrach i łopatkach. Jednakże
obie sprawy są równie ważne.

— Mogę zostać tu jeszcze tylko chwilkę, doktorze. Niech mi pan powie, czemu pan uważa, że

tak właśnie jest w tym wypadku?

Eisenbeiss znowu zaczął swoje wyjaśnienia. Mówił o gorączce pacjenta i o jego stosunkowo

dobrym samopoczuciu następnego ranka po otrzymaniu rany oraz o nikłym krwiopluciu. Gadał w
najlepsze, gdy rozległo się stukanie do drzwi.

— Wejść — rzekł Hornblower.

Wszedł Jaśnie oświecony książę Seitz-Bunau z przemową, którą musiał sobie starannie

przygotować po drodze.

— Wyrazy szacunku od pana Stilla, sir — oznajmił. — Widać ląd na dziobie z lewej burty.

— Doskonale, panie książę. Dziękuję.

Szkoda, że nie ma w tej chwili czasu powiedzieć chłopcu komplementu na temat szybkiego

przyswajania sobie języka angielskiego. Odwrócił się do Eisenbeissa.

— Więc ja uważam, że kula przeszła po plecach, sir. Skóra jest… jest twarda, sir, a żebra

są… są elastyczne.

— Tak? — Hornblower słyszał już przedtem o kulach wędrujących po ciele.

— A pacjent jest bardzo umięśniony. Bardzo.

— I pan myśli, że kula uwięzła w mięśniach pleców?

— Tak. Głęboko przed żebrami. Pod dolnym końcem scapula, sir.

— A gorączka? Choroba?

Można to było, według Eisenbeissa, zalewającego Hornblowera potokiem wyjaśnień,

przypisać obecności ciała obcego głęboko w tkankach, zwłaszcza iż — co było rzeczą
prawdopodobną — wciągnęło ono ze sobą szczątki odzieży. Wszystko to wydawało się dosyć
możliwe do przyjęcia.

— I chce pan powiedzieć, że skoro kula jest tam, a nie wewnątrz klatki piersiowej, mógłby

pan ją wyjąć?

— Tak, sir.

Swoim zachowaniem Eisenbeiss potwierdził, iż wie, że mówiąc te słowa, bierze na siebie

określone zobowiązanie.

— Uważa pan, że potrafi pan to zrobić? To znaczy przy użyciu noża?

Ledwie skończył wypowiadać drugie pytanie, Hornblower uświadomił sobie, że popełnił

niezręczność, zadając dwa pytania naraz komuś, kto ma dosyć trudności z odpowiedzią na jedno.
Eisenbeiss musiał długo się zastanawiać nad sformułowaniem odpowiedzi.

— Tak, przy użyciu noża — odparł w końcu. — Oznacza to trudną operację. Nie wiem, czy

zdołam ją przeprowadzić.

— Ale ma pan nadzieję, że tak?

— Mam nadzieję.

— I myśli pan, że się to panu uda?

— Nie myślę. Mam nadzieję.

— A jeśli się nie uda?

— To on umrze.

— Ale pan uważa, że umrze tak czy tak, jeśli nie podejmie pan operacji?

W tym sęk. Eisenbeiss dwukrotnie otwierał i zamykał usta, zanim odpowiedział.

— Tak.

Gdy Hornblower siedział, badając wzrokiem wyraz twarzy Eisenbeissa, przez świetlik

dobiegło nowe wołanie, ledwo słyszalne, z ławy wantowej grotmasztu na burcie nawietrznej.

— Nie ma dna! Sonda nie sięga dna!

Turner i Still bardzo słusznie nakazali sondowanie; jak można było oczekiwać, wciąż byli na

głębszej wodzie, niż sięgała sonda. Hornblower wrócił myślami od sytuacji okrętu do decyzji w
sprawie McCulluma. Ten ostatni mógłby się ewentualnie domagać, aby porozumiano się z nim w tej
sprawie, lecz to jego prawo było tylko pozorne. Jego życie należało do kraju. Marynarza nie pyta się
o zgodę, posyłając go w ciężki bój.

— A więc taka jest pańska opinia, doktorze. Jeśli operacja się nie uda, będzie to jedynie

oznaczało skrócenie życia pacjenta o kilka godzin?

— Kilka godzin. Kilka dni.

Kilka dni mogło wystarczyć na operację ratowniczą, lecz będąc w tak złym stanie jak teraz

McCullum będzie niezdatny do niczego w ciągu tych kilku dni. Z drugiej strony nie było wiadomo
w tej chwili, czy bez operowania mógłby wyzdrowieć po tych paru dniach, czy nie.

— Jakie są trudności związane z operacją? — zapytał Hornblower.

— Mięśnie leżą kilkoma warstwami — wyjaśnił Eisenbeiss. — Infraspinatus[44].

Subscapularis[45], wiele innych. W każdym wypadku ich… ich włókna biegną w innym kierunku.
Z tego powodu trudno pracować szybko, nie robiąc przy tym dużo szkody. Jest też tętnica duża,
podłopatkowa. Pacjent już jest słaby i niezdolny do przetrzymania większego wstrząsu.

— Ma pan wszystko, czego potrzeba, do tej operacji, gdyby ją pan przeprowadzał?

Eisenbeiss skulił swoje tęgie ramiona.

— Dwaj asystenci — wy ich nazywacie łapiduchami, sir — mają doświadczenie. Obaj służyli

na okrętach, które były w boju. Mam potrzebne instrumenty. Ale chciałbym…

Eisenbeiss wyraźnie chciał czegoś, co jego zdaniem było trudne do uzyskania.

— Czego?

— Chciałbym, żeby okręt stanął nieruchomo. Na kotwicy. I dobrego oświetlenia.

To przeważyło szalę decyzji.

— Przed zapadnięciem nocy — oświadczył Hornblower — okręt stanie na kotwicy w

otoczonym lądem porcie. Może pan czynić przygotowania do operacji.

— Tak, sir. — Znowu pauza, zanim Eisenbeiss zadał ważne pytanie: — A pańska obietnica,

sir?

Hornblower nie musiał długo myśleć, żeby zdecydować, czy Eisenbeiss będzie pracował

skuteczniej, czy nie, jeśli będzie mu niechybnie groziła chłosta i powieszenie w razie nieudania się
operacji. Człowiek ten da z siebie wszystko ze zwykłej ambicji zawodowej. A myśl, że ryzykuje
życiem, może mieć wpływ na jego nerwy.

— Cofam moją obietnicę — powiedział. — Nic się złego panu nie stanie niezależnie od obrotu

rzeczy.

— Dziękuję, sir.

— Nie ma dna! — wołał z ławy sondujący.

— Bardzo dobrze. Ma pan czas do wieczora, żeby przygotować, co się da.

— Tak, sir. Dziękuję, sir.

Po wyjściu Eisenbeissa z kajuty Hornblower siedział przez krótką chwilę, odtwarzając w

myśli powody podjęcia przez siebie decyzji. Okręt wpływał do Przesmyku Rodoskiego, i on musiał
być na pokładzie.

— Wiatr skręcił na południe o rumb, sir — zameldował Still salutując.

Pierwszą rzeczą, jaką zauważył Hornblower wszedłszy na pokład, był oczywiście fakt, że

„Atropos” był wciąż tak ostro zbrasowany na wiatr, jak się dało. Still i Turner działali prawidłowo,
nie niepokojąc go w tej sprawie.

— Doskonale, panie Still.

Hornblower przyłożył lunetę do oczu i omiótł spojrzeniem widnokrąg. Wyniosły, mocno

poszarpany brzeg z jednej strony, a z drugiej niski, piaszczysty. Pochylił się nad mapą.

— Przylądek Angistro z prawej burty, sir — odezwał się stojący z boku Turner. — Przylądek

Kum zaraz za trawersem lewej burty.

— Dziękuję.

Wszystko szło jak należy. Hornblower wyprostował się i skierował lunetę na wybrzeże

tureckie. Było strome, z ostrymi urwiskami, za którymi wznosił się łańcuch strzeliście
pofałdowanych wzgórz.

— Są zielone tylko o tej porze roku, sir — wyjaśnił Turner. — Przez resztę roku brunatne.

— Tak.

Hornblower przeczytał wszystko, co się dało o wschodniej części Morza Śródziemnego i miał

jakie takie pojęcie o tutejszych warunkach klimatycznych.

— Teraz mało ludzi tu żyje, sir — ciągnął Turner. — Trochę rolników. Pasterze. Małe wioski

rybackie w niewielkich zatoczkach. Jakiś handel przybrzeżny w kaikach[46] z Rodos — niewiele
tego teraz, sir. Na wszystkich tych wodach grasują piraci w związku z porachunkami między
Grekami i Turkami. Trochę handluje się miodem i drewnem, ale to towary o małej wartości.

— Tak.

Szczęściem wiatr skręcił na południe, choć tak nieznacznie. Złagodziło to jedno z mnóstwa

powikłań w jego skomplikowanym żywocie.

— Jednakże pełno tu ruin wzdłuż wybrzeża, sir — mówił dalej monotonnym głosem Turner. —

Miasta… świątynie… będzie pan zaskoczony.

Tu kwitła starożytna cywilizacja grecka. Gdzieś tam była Artemizja i dwadzieścia innych

miast greckich pulsujących życiem i urodą.

— Tak — powtórzył Hornblower.

— Na miejscu starych miast przeważnie są wioski — kontynuował Turner. — A wokoło nich

ruiny. Połowę chat zbudowano z marmuru ze świątyń.

— Tak.

W innych okolicznościach Hornblower byłby może głęboko zainteresowany, ale teraz Turner

mu tylko przeszkadzał. Nie dość, że miał na głowie aktualne zadanie wprowadzenia „Atroposa” do
zatoki Marmaris, ale jeszcze i problem, jak się zachować wobec władz tureckich; jak przystąpić do
operacji ratowniczej; poza tym pytanie — bardzo pilne, niepokojące pytanie — czy McCullum
będzie żył. Na okręcie wszystko szło normalnym trybem; rozejrzawszy się wokół siebie, Hornblower
zobaczył marynarzy i oficerów, którzy oblepiwszy burty gapili się chciwie na wybrzeże. Na lądzie
byli Grecy zamieszkali pośród mahometan — będzie to rzeczą ważną, kiedy przyjdzie kwestia
trzymania mocniejszych napojów z dala od załogi. Chciał również napełnić baryłki wodą; był też
problem dostania świeżych jarzyn.

Zjawił się Still ze zwykłym zapytaniem natury porządkowej. Hornblower skinął potakująco

głową.

— Wydawanie rumu!

Wołanie rozległo się po małym okręcie, a usłyszawszy je, marynarze przestali nadstawiać uszu

na syreni śpiew z lądu. Dla większości z nich była to wielka chwila dnia, kiedy mogli wlać swoją
skąpą porcję rumu z wodą do spragnionego gardła. Pozbawienie marynarza jego porcji było jak
wygnanie świętego z raju. W porównaniu ze spekulacjami przeprowadzanymi przez marynarzy, ich
transakcjami racjami rumu, zamianą, kupowaniem i sprzedawaniem przydzielonych porcji,
opowieści o najwspanialszych operacjach handlowych wydawały się mało interesujące[47].
Hornblower uznał jednak, że nie musi wynosić się ponad ciemny tłum, że nie powinien poskramiać
marynarzy protekcjonalnym spojrzeniem, jakby byli prosiętami Circe[48], pchającymi się do pomyj
w korycie; była to naprawdę wielka chwila w ich dniu, ale była nią dlatego, że nie mieli żadnych
innych wielkich chwil przez miesiące i lata, zamknięci w drewnianych ścianach swego małego
okrętu, nie widząc często na oczy ani szylinga przez ten cały czas, żadnej nowej twarzy, bez żadnego
ludzkiego problemu, na którym mogliby pogimnastykować swój umysł. Może już lepiej być dowódcą
i mieć za wiele problemów.

Załoga udała się na obiad. Z jednej strony przesunął się przylądek Kum, z drugiej wybrzeże

tureckie, wiatr nasilał się w miarę upływu jasnego, słonecznego dnia, a Turner monotonnie
wygłaszał informacje o mijanych punktach orientacyjnych.

— Przylądek Marmaris, sir — zameldował.

Brzeg zniżał się tu, ukazując na dalszym planie wyższe góry. Nadszedł czas sprzątania

niektórych żagli i przygotowywania się do wejścia do zatoki. Nadszedł czas również na podjęcie
zdecydowanego działania; czas, gdy z pokojowej jednostki, sunącej spokojnie poza obrębem wód
terytorialnych, „Atropos” przekształcał się w ptaka burzy, którego przybycie do obcego portu może
spowodować spieszne wysyłanie depesz przez ambasady i posiedzenia gabinetów na przeciwległych
krańcach Europy. Hornblower starał się wydawać rozkazy, jak gdyby nie obchodziła go ważność tej
chwili.

— Załoga na pokład! Załoga na pokład do zwijania żagli! Załoga na pokład!

Marynarze wolni od wachty pognali na swoje stanowiska manewrowe. Usłyszawszy

wywoływanie załogi, oficerowie pośpieszyli do swoich sekcji, a ten czy ów podrzemujący w swej
koi biegł szybko na pokład. Sprzątnięto dolne żagle i bramsle.

— Panie Jones! — zawołał szorstko Hornblower.

— Sir!

— Zluzować ten szot i zmniejszyć naprężenie halsu! Gdzie się pan uczył żeglarstwa?

— Tak jest, sir — odparł znękanym tonem Jones, ale całkiem zręcznie zluzował oba rogi żagla

naraz.

Reprymenda była zasłużona, lecz Hornblower pomyślał, czy udzieliłby jej w taki właśnie

sposób, gdyby nie pragnął pokazać, że odpowiedzialność, jaką dźwigał na sobie, nie przeszkadza mu
w zauważaniu każdego szczegółu związanego z prowadzeniem okrętu. Potem uznał z goryczą, że nie
było to w ogóle potrzebne; żadna z postaci biegających spiesznie po pokładzie nie pomyślała ani
przez moment o odpowiedzialności spoczywającej na ich dowódcy ani o tym, jakiego kryzysu
międzynarodowego mogło się stać początkiem to sprzątanie żagli.

— Cypel Czerwonego Urwiska, sir — oznajmił Turner. — Wyspa przesmyków. A tam jest

przylądek Sari. Przesmyk wschodni jest dogodniejszy, sir… pośrodku zachodniego jest skała.

— Tak — odparł Hornblower. Mapa nie była zbyt szczegółowa, lecz tyle można było z niej

wyczytać. — Popłyniemy wschodnim przesmykiem. Na sterze! Ster w prawo! Tak trzymać! Trzymać
tak jak teraz!

Idąc baksztagiem, „Atropos” gnał w kierunku wejścia jak jeleń, mimo że zostawiono mu tylko

marsie i kliwry. W miarę zbliżania się wejście rysowało się coraz wyraźniej przed ich oczyma;
dwa dumne, biegnące ku sobie cyple, z wyniosłą wyspą między nimi. Było rzeczą jasną, dlaczego
Cypel Czerwonego Urwiska został tak właśnie nazwany; wszędzie poza nim, na przylądkach i
wyspie, była ciemna, wybujała zieleń sosen, zaś na szczytach wzgórz widniały prostokątne zarysy
małych fortów.

— Nie trzymają w nich załóg, sir — mówił Turner, — Forty niszczeją, jak wszystko tutaj.

— Mówi pan, że droga przez przesmyk wschodni jest absolutnie wolna?

— Tak, sir.

— Bardzo dobrze.

„Atropos” płynął ku wejściu; Hornblower rzucał rozkazy sternikowi. Na brzegu nie powiewała

żadna flaga, a dopóki nie było flagi, nie istniała potrzeba oddawania salutu. Wejście między cyplem
a wyspą miało może pół mili szerokości, może mniej; zobaczyli teraz przed sobą szerokie wody
zatoki Marmaris, otoczonej prawie zewsząd, z wyjątkiem północy, wysokimi górami.

— Tam jest miasto, sir — informował Turner. — Nic specjalnego.

W białej wieży — minarecie — odbijało się popołudniowe słońce.

— Może pan teraz zobaczyć czerwony kopiec za miastem, sir.

— Gdzie poszedł na dno „Speedwell”? — spytał Hornblower.

— Tu, na lewo, sir. W linii prostej między tym czerwonym kopcem a fortem na Wyspie

Przesmyków. Fort na Adzie był wówczas w namiarze południe-południowy wschód i pół rumba ku
południu.

— Proszę wziąć teraz namiar — polecił Hornblower.

Przeszli już wejście do zatoki. Woda była gładka, ale nie na tyle, żeby odbijała błękitne niebo.

Turner wykrzykiwał namiar fortu na Capa Ada. Własnym okiem Hornblower mógł określić drugi
namiar przecinający się z tamtym. Nie było przeciwwskazań dla zakotwiczenia blisko planowanego
miejsca działania; zwróci to mniejszą uwagę niż stawanie na kotwicy w jednym miejscu, a potem
przesuwanie się na inne. Jones całkiem zgrabnie przeprowadził sprzątnięcie fokmarsli, grotmarsli i
kliwrów. „Atropos” sunął powoli zatoką.

— Lewo na burtę — rzucił Hornblower do sternika. „Atropos” obracał się, wspomagany

stermarslem, który Jones wziął na gejtawy. Okręt wytracił prędkość prawie niedostrzegalnie;
drobniutkie fale lizały jego dziób.

— Kotwicę rzuć!

Lina wysunęła się ze zgrzytem. „Atropos” stanął na kotwicy na wodach tureckich.

Przekroczenie granicy trzech mil, a nawet wejście przez przesmyk to operacje, co do których można
by się było spierać albo się do nich nie przyznawać. Ale ta kotwica, ze swymi łapami mocno
wczepionymi w zbity piasek, jest faktem, który może być wzmiankowany w nocie dyplomatycznej.

— Wezwać doktora — polecił Hornblower.

Miał mnóstwo rzeczy do zrobienia; powinien sam skontaktować się z władzami tureckimi,

jeśli one nie skontaktują się z nim. Przede wszystkim jednak trzeba było natychmiast, nie tracąc ani
chwili czasu, poczynić niezbędne przygotowania do operowania McCulluma. Na szali wisiało życie
człowieka — i znacznie więcej niż jego życie.

Rozdział XII

Hornblower siedział w swojej kajucie i czekał. Według oceny Eisenbeissa na operację

potrzeba było „kilku minut”. Hornblower wiedział, że należało ją wykonać możliwie jak najszybciej,
żeby zmniejszyć do minimum szok czekający pacjenta.

— Na starym „Hannibalu”, sir — powiedział pielęgniarz zapytany przez Hornblowera o jego

doświadczenie na tym polu — odjęliśmy jedenaście nóg w pół godziny. To było pod Algeciras, sir.

Lecz amputacje są stosunkowo łatwe. Dobra połowa wszystkich pacjentów poddanych

amputacji utrzymuje się przy życiu — sam Nelson stracił rękę amputowaną na morzu ciemną nocą
przy bardzo silnej wichurze i żył, aż kula z muszkietu zabiła go pod Trafalgarem. Ale tu chodziło nie
o amputację, lecz o coś, co pogorszy jeszcze sytuację, jeśli Eisenbeiss pomylił się w swojej
diagnozie; coś, co w ogóle mogło się łatwo nie udać.

Na okręcie było bardzo cicho i spokojnie. Hornblower wiedział, że cała załoga odczuwa

niezdrowe zainteresowanie losem „biednego dżentelmena”. Współczuli McCullumowi leżącemu na
łożu śmierci w wyniku postrzału, którego wcale nie musiał otrzymać; fakt, że będzie krajany nożem,
stanowił dla nich niesamowitą atrakcję; świadomość, że za klika minut może być trupem, że może
przejść przez te tajemnicze wrota, których wszyscy się obawiali, przydawał jego osobie
szczególnych cech w ich oczach. Trzeba było postawić wartowników, żeby nie dopuszczali w
pobliże wszystkich sentymentalnych i wścibskich z załogi i tych o niezdrowej wyobraźni; po ciszy
panującej na okręcie Hornblower orientował się, że jego ludzie czekają w trwożnym milczeniu na
moment kulminacyjny, spodziewając się może usłyszeć krzyk albo jęk; czekają, tak jakby czekali na
zobaczenie w rękach kata zbrodniarza skazanego na powieszenie. On sam czekając słyszał ciężkie
tykanie swego zegarka.

Wreszcie dobiegły go jakieś dalekie odgłosy, które jednak na małym drewnianym okręcie

mogły mieć tyle różnych przyczyn, że początkowo wolał nie myśleć, iż powodem ich może być
zakończenie operacji. Ale potem za drzwiami kajuty rozległy się kroki i głosy, odezwał się
wartownik i Eisenbeiss — i ktoś zastukał do drzwi.

— Wejść — powiedział Hornblower, usiłując mówić obojętnym głosem; jeden rzut oka na

wchodzącego Eisenbeissa wystarczył na zorientowanie się, że wszystko poszło tak dobrze, jak tylko
można się było spodziewać. Mówiła o tym wyraźnie zauważalna lekkość zwykle słoniowatych
ruchów doktora.

— Znalazłem kulę — oznajmił Eisenbeiss. — Była tam, gdzie myślałem — w dolnym kącie

łopatki.

— Wyjął ją pan? — zapytał Hornblower; fakt, że nie zwrócił Eisenbeissowi uwagi za

opuszczenie „sir”, był dowodem — gdyby ktokolwiek był tu obecny i mógł to zauważyć — że
Hornblower nie był taki spokojny, na jakiego wyglądał.

— Tak — odparł Eisenbeiss.

Położył coś na stole przed Hornblowerem dramatycznym gestem. Była to kula, zdeformowana,

spłaszczona w nieregularny krążek, z ostrą rysą po jednej stronie.

— To tu dosięgnął jej mój skalpel — oświadczył z dumą. — Trafiłem prosto we właściwe

miejsce.

Hornblower wziął kulę ostrożnie, żeby ją obejrzeć.

— Widzi pan — ciągnął Eisenbeiss — było tak, jak powiedziałem. Kula uderzyła w żebra —

strzaskała je, a potem odbiła się i wróciła z powrotem między kością a mięśniem.

— Tak, rozumiem — mruknął Hornblower.

— A tu jest jeszcze to — powiedział Eisenbeiss, kładąc coś przed Hornblowerem ze

świadomą dumą kuglarza na jarmarku wyciągającego królika z kapelusza.

— Czy to przybitka? — spytał zaintrygowany Hornblower, nie zamierzając nawet wziąć do

ręki tego obrzydliwego małego przedmiotu.

— Nie — odparł Eisenbeiss — w tym stanie wyjąłem to moimi kleszczami. Ale proszę

popatrzeć…

Wielkimi paluchami rozdzielił przedmiot na warstwy.

— Obejrzałem to pod obiektywem. Oto strzępek niebieskiego munduru. A tu kawałek

jedwabnej bielizny. Ten fragment pochodzi z płóciennej koszuli. A tutaj mamy nitki z trykotowej
podkoszulki.

Eisenbeiss promieniował triumfem.

— Więc kula wciągnęła to wszystko ze sobą ? — dziwił się Hornblower.

— Właśnie. Rzecz oczywista. Między kulą i kością, te strzępki zostały odcięte, jak między

ostrzami nożyczek, i pociągnięte dalej przez pocisk. Wyjąłem wszystkie. Nic dziwnego, że rana
ropiała.

— Proszę mówić do mnie „sir” — powiedział Hornblower spostrzegłszy się teraz, gdy już

napięcie zelżało, że Eisenbeiss opuszcza to grzecznościowe słówko. — A poza tym operacja w
ogóle się udała?

— Tak… sir — stwierdził Eisenbeiss. — Usunięcie tych ciał obcych i odsączenie rany

przyniosło pacjentowi natychmiastową ulgę.

— Nie cierpiał za bardzo?

— Nie za bardzo. Ci, co mieli go przytrzymywać, nie mieli prawie nic do roboty. Poddał się

zabiegowi w dobrym nastroju, jak to panu przyrzekł. Dobrze się stało, że leżał spokojnie. Bałem się,
że gdy zacznie się szamotać, strzaskane żebra jeszcze bardziej poranią mu płuca.

— Ma pan mówić do mnie „sir” — powtórzył Hornblower. — Ostatni raz, doktorze, puszczam

płazem to przeoczenie.

— Tak… sir.

— Więc pacjent czuje się dobrze?

— Zostawiłem go w tak dobrym stanie, jak tylko mógłbym oczekiwać… sir. Oczywiście

muszę zaraz wracać do niego.

— Myśli pan, że będzie żył?

Wyraz twarzy Eisenbeissa stał się nieco mniej triumfujący, gdy zaczął w myślach dobierać

słów odpowiedzi.

— Teraz ma więcej szans na przeżycie, sir — powiedział. — Ale z ranami… nie można być

pewnym.

Zawsze istniało prawdopodobieństwo, nie do przewidzenia, że rana pogorszy się, zajątrzy i

stanie się zabójcza.

— Nic więcej nie może pan powiedzieć?

— Nie, sir. Rana musi pozostać otwarta, żeby się odsączyła. Zakładając szwy włożyłem

szczecinę[49]…

— Świetnie — przerwał Hornblower, poczuwszy nagle wstręt. — Rozumiem. Niech pan lepiej

teraz wraca do niego. Ma pan, doktorze, podziękowanie ode mnie za to, co pan zrobił.

Nawet po odejściu Eisenbeissa nie było możliwości na spokojne rozważenie sytuacji. Stukanie

do drzwi oznajmiło przybycie midszypmena Smileya.

— Pozdrowienia od pana Jonesa, sir, i od brzegu płyną łodzie w naszą stronę.

— Dziękuję, już przychodzę na pokład. A jeśli nie ma tam pana Turnera, proszę mu

powiedzieć, że chcę go widzieć.

Niektóre z pomalowanych na wesołe kolory łodzi szły na wiosłach, ale najbliższa płynęła

ostrym bejdewindem pod żaglem łacińskim. Hornblower patrzył jak opuściła żagiel, wykonała zwrot
przez sztag i podniosła żagiel z powrotem na nowym halsie. Takielunek łaciński ma swoje wady. Na
nowym halsie łódź dosyć łatwo podejdzie do burty „Atroposa”.

— A teraz niech pan słucha, panie Turner — zaczai Hornblower, podejmując decyzję, którą

obmyślał przez ostatnie dwa dni, a która tkwiła skryta wśród nakładających się innych rozważań. —
Rozmawiając z nimi proszę im powiedzieć, że szukamy eskadry francuskiej.

— Co proszę, sir?

— Szukamy eskadry francuskiej. Dwóch jednostek — to wystarczy. Okrętu liniowego i fregaty,

które wymknęły się z Korfu trzy tygodnie temu. Zapyta pan przede wszystkim, czy zawinęły do
tutejszego portu.

— Tak jest, sir.

— Admirał… admirał Harvey wysłał nas po informacje. Krąży w pobliżu Krety z czterema

okrętami liniowymi, szukając tych francuzów. Cztery wystarczą. Dostateczna siła, żeby potraktowali
nas z respektem.

— Rozumiem, sir.

— Jest pan tego zupełnie pewny?

— Tak, sir.

Był zły, że jest uzależniony od Turnera jako tłumacza. Sam mógłby prowadzić swoje

negocjacje z władzami hiszpańskimi lub francuskimi, ale nie z Turkami.

— Proszę pamiętać, że pierwsza rzecz to spytać, zaraz na samym początku. Czy były tu dwa

okręty francuskie. Potem może pan prosić o pozwolenie napełnienia baryłek wodą. Kupimy
świeżych jarzyn i dwa byczki, jeśli będzie można.

— Tak, sir.

— Niech pan ani na chwilę nie zapomina, że przeprowadzamy rekonesans dla admirała

Harveya. Jeśli pan wciąż będzie o tym pamiętał, to wszystko pójdzie dobrze.

— Tak jest, sir.

Łódź z żaglem łacińskim zbliżała się do nich szybko, rozwijając zadziwiającą prędkość przy

słabym wieczornym powiewie; woda silnie pieniła się pod jej dziobem. Podeszła do burty i stanęła
przy niej w dryfie; żagiel łaciński łopotał, póki nie sprzątnięto jego górnej części.

— Turcy, sir, nie Grecy — powiedział Turner.

Hornblower mógł się tego domyślić bez pomocy Turnera; załoga łodzi ubrana była w brudną

białą odzież; na głowach mieli czerwone fezy owinięte brudnymi białymi turbanami. Siwobrody
mężczyzna stojący na rufie był przepasany czerwoną szarfą, z której zwisał zakrzywiony miecz.
Obwołał „Atroposa” cienkim, wysokim głosem. Turner odwzajemnił obwołanie; mówił żargonem
stanowiącym lewantyńską mieszaninę włoskiego, francuskiego, hiszpańskiego i greckiego.
Hornblower próbował się domyślić znaczenia słów wypowiadanych w tej lingua franca[50] z
domieszką angielskiego i arabskiego. Zrobiło mu się dziwnie, gdy poprzez niezrozumiały gąszcz
wyrazów przebiły się słowa „Horatio Hornblower”.

— Kim jest ten człowiek? — spytał.

— To mudir[51], sir. Miejscowa ważna osobistość. Kapitan portu — szef służby zdrowia. Pyta

o nasze świadectwo zdrowia, sir.

— Niech pan pamięta o tych okrętach francuskich — przypomniał raz jeszcze Hornblower.

— Tak jest, sir.

Głośna wymiana zdań trwała dalej; Hornblower kilka razy pochwycił słowo „fregata”.

Siwobrody w łodzi rozłożył ręce przeczącym gestem i coś do tego powiedział. — On mówi, sir, że
od lat nie było tu okrętów francuskich — przetłumaczył Turner.

— Niech go pan spyta, czy słyszał o jakimś z nich kręcącym się u wybrzeży albo przy

wyspach?

Siwobrody wyraźnie zarzekał się, że nic nie wie.

— Proszę powiedzieć — dodał Hornblower — że dam mu pięć sztuk złota za wiadomość o

Francuzach.

Było coś zaraźliwego w atmosferze, w tej gadaninie orientalnej — tylko takie wyjaśnienie

pasowało Hornblowerowi wobec faktu, że sam użył obcego wyrażenia „sztuki złota”. Dlaczegóż by
bowiem nie miał powiedzieć „gwinei”, zwracając się do Turnera? Siwobrody znowu pokręcił
przecząco głową; patrząc uważnie na niego Hornblower odniósł wrażenie, że mimo to oferta nie
pozostała nie zauważona. Zadał następne pytanie i Turner odpowiedział:

— Mówiłem mu o brytyjskiej eskadrze w pobliżu na pełnym morzu, sir — zameldował.

— Dobrze. Nic nie zaszkodzi, jeśli Turcy będą myśleli, że wspiera go duża siła. Siwobrody w

odpowiedzi na jakieś pytanie Turnera pokazał wyprostowane pięć palców dłoni.

— Mówi, że chce po pięć piastrów za dużą beczkę wody do napełnienia naszych baryłek, sir

— wyjaśnił Turner. — To znaczy po szylingu za sztukę.

— Proszę powiedzieć… niech pan powie, że dam mu pół tego.

Rozmowa trwała dalej; niebo po zachodniej stronie zaczęło czerwienieć w miarę opadania

słońca za widnokrąg. Wreszcie siwobrody pomachał ręką na pożegnanie. Łódź odpłynęła, jej załoga
rozwinęła żagiel na zamierający powiew.

— Odeszli, żeby rozesłać swoje maty na wieczorną modlitwę, sir — odezwał się Turner. —

Obiecałem mu dziesięć gwinei za wszystko. Otrzymujemy za to prawo do wylądowania przy tamtym
pomoście, napełnienia baryłek wodą i dokonania zakupów na targu, który on otworzy jutro rano.
Weźmie dla siebie haracz ze wszystkiego, co tam wydamy, sir, może pan być pewny.

— Bardzo dobrze, panie Turner. Panie Jones!

— Sir!

— Z pierwszym brzaskiem dnia mam zamiar zacząć poszukiwanie wraka. Proszę już

przygotować trał.

— Ee… tak jest, sir.

— Sto sążni liny jednocalowej, jeśli łaska, panie Jones. Dwa pociski dziewięciofuntowe.

Niech przygotują dla każdego siatkę i przymocują je w odległości dziesięciu sążni od siebie, w
równych odstępach od obu końców liny. Czy to jasne?

— Nie… nie całkiem, sir.

Uczciwe przyznanie się sprawiło, że Hornblower powstrzymał się od uwagi na temat wolnej

pracy jego umysłu.

— Niech pan weźmie sto sążni liny i przyczepi po jednym pocisku w odległości czterdziestu

pięciu sążni od jednego i czterdziestu pięciu sążni od drugiego końca liny. Czy teraz jasne?

— Tak, sir.

— Może pan już opuścić na wodę szalupę i barkas, żeby były gotowe na rano. Będą wlokły

trał między sobą, szukając wraka na dnie. Proszę wyznaczyć do łodzi załogi do spełnienia tego
zadania. Jak powiedziałem, chcę, żeby zaczęto o pierwszym brzasku. Będziemy potrzebowali
kotwiczek łodziowych i boi dla oznaczania tego, co znajdziemy. Nic rzucającego się w oczy —
wystarczą kawałki desek z siedemnastoma sążniami liny przymocowanej do każdej z nich. Rozumie
pan to wszystko?

— Tak, sir.

— A więc do dzieła. Panie Turner, proszę zameldować się u mnie w kajucie za piętnaście

minut. Posłaniec! Zanieś pozdrowienia ode mnie do doktora i powiedz, że chcę go widzieć
natychmiast w mojej kabinie.

Hornblower czuł się jak żongler na jarmarku żonglujący sześcioma piłeczkami naraz. Od

doktora chciał się dowiedzieć o stanie McCulluma po operacji; z Turnerem chciał omówić sprawę
ewentualnej obecności w zatoce Marmaris przedstawicieli władz miejscowych, którzy mogliby mu
przeszkadzać w jego pracy w tej okolicy; pragnął przygotować wszystko na następny ranek; chciał
mieć gotowe własne plany wydobycia skarbu, gdyby nie mógł korzystać z rad McCulluma; trzeba też
było wypisać rozkazy na noc dotyczące pilnowania okrętu w tym porcie o wątpliwej neutralności; a
późnym wieczorem przypomniał sobie jeszcze o czymś — przypomniało mu się to, gdy nagle poczuł,
że ma pustkę w żołądku. Od śniadania nie miał nic w ustach. Zjadł suchar i kawałek zimnego
mięsiwa, żując twarde jak kamień kawałki przy stole w swojej kajucie, a potem znów udał się na
tonący w ciemnościach pokład.

Noc była chłodna, księżyc w pierwszej kwadrze już zaszedł. Żaden powiew nie marszczył

czarnej powierzchni wody zatoki, która była tak gładka, że widać na niej było słabe odbicia gwiazd.
Czarna i nieprzenikliwa była woda, pod którą leżało ćwierć miliona funtów szterlingów. Oparty o
nadburcie Hornblower pomyślał, że jest ona tak samo nieprzenikniona jak jego przyszłość. Uznał, że
człowiek inteligentny udałby się do łóżka i zasnął po zrobieniu wszystkiego, co mógł wymyślić jego
przezorny i przewidujący umysł; człowiek inteligentny nie przejmowałby się już niczym w tej
chwili. Jeśli chodziło o niego, to musiał być bardzo stanowczy w stosunku do samego siebie, żeby
się zmusić do położenia się na koi i pozwolić swemu ogromnie znużonemu ciału i mózgowi na
zapadnięcie w stan nieświadomości.

Było jeszcze ciemno, gdy go wywołano, ciemno i zimno, ale kazał sobie przynieść kawy i

ubierając się popijał ją łykami. Podając wieczorem czas, o którym miano go obudzić, zostawił sobie
margines na swobodne ubranie się przed świtem, ale wstawszy z łóżka poczuł takie napięcie i
obawę, jakie odczuwał zazwyczaj przy innych okazjach, kiedy to podrywano go w nocy na nogi,

żeby brał udział w ekspedycji odcinającej albo w wypadzie na ląd o świcie, toteż musiał
powstrzymywać się od ubierania się na ślepo i udania się biegiem na pokład. Zmusił się do
ogolenia, chociaż musiał wykonywać tę operację kierując się głównie dotykiem, gdyż wisząca lampa
prawie wcale nie oświetlała lusterka. Wciągnąwszy koszulę poczuł jej wilgoć i chłód na żebrach;
szamotał się właśnie ze spodniami, gdy Eisenbeiss zastukał do drzwi i zameldował się, zgodnie z
rozkazami wydanymi ubiegłego wieczora.

— Pacjent śpi dobrze, sir — oznajmił.

— Czy jego stan jest dobry?

— Pomyślałem, sir, że lepiej go nie ruszać. Spał spokojnie, ale trudno mi powiedzieć, czy ma

gorączkę; nie mogłem też zbadać rany. Mogę go zbudzić, jeśli pan sobie życzy, sir…

— Nie, oczywiście że nie. Proszę tego nie robić. W każdym razie to, że śpi, jest chyba dobrym

objawem?

— Bardzo dobrym, sir.

— No to zostawmy go w spokoju, doktorze. Proszę mi zameldować, gdyby zaszła jakaś

zmiana.

— Tak jest, sir.

Hornblower dopiął spodnie i wepchnął stopy w buty. Tak mu było pilno znaleźć się na

pokładzie, że stracił opanowanie i wchodził po trapie jeszcze manipulując przy guzikach płaszcza.
Na pokładzie również atmosfera wydawała się być naładowana, jak przed atakiem, który ma się
zacząć o świcie. Majaczyły na nim postacie oficerów, sylwetki ich rysowały się niewyraźnie na tle
nieba. Na wschodzie pojawiła się prawie niedostrzegalna jasność, lekkie światło sięgające pół drogi
do zenitu, tak słabe, że prawie nie było go widać, z odcieniem tak leciutko różowym, iż trudno go
było określić tą barwą.

— ń… dobry — odpowiedział Hornblower salutując podwładnym.

Usłyszał rozkazy spokojnie wydawane na śródokręciu

— zupełnie jak przy obsadzaniu łodzi udających się na wyprawę odcinającą.

— Załoga barkasa prawa burta — rozległ się głos Smileya.

— Załoga szalupy lewa burta. — To był głos księcia. Nabierał lepszego akcentu niż

Eisenbeiss.

— Nad powierzchnią jest mgła, sir — meldował Jones. — Ale zalega luźnymi ławicami.

— Widzę — mruknął Hornblower.

— W nocy byliśmy w odległości dwóch kabli od wraka, sir, co nie jest żadną odległością —

informował Turner. — W ciągu nocy obróciliśmy się na kotwicy, ale niedużo, a wiatr osłabł.

— Proszę mi powiedzieć, jak będzie dość widno, żeby pan mógł wziąć namiary.

— Tak jest, sir.

W ciągu tych krótkich chwil niebo na wschodzie zmieniło się. Można by nawet powiedzieć, że

pociemniało, ale być może kontrast stał się mniej zaznaczony przy ogólnym nasileniu się jasności.

— Wziął pan trzeci namiar o czasie, gdy „Speedwell” szedł na dno, panie Turner?

— Tak, sir. To był namiar na…

— Nieważne.

Na Turnerze można było polegać, że da sobie radę z tak prostym zadaniem.

— Nie przypuszczam, żeby wrak przesunął się chociaż o cal, sir — dodał Turner. — Tutaj nie

ma pływu. Ani podmywania przez wody rzeczne. Dwie rzeki wpadające do zatoki nie wywołują
prądu dość silnego, żeby go można było zmierzyć.

— A dno jest z twardego piasku?

— Twardy piasek, sir.

Był to zbieg okoliczności, za który należało czuć wdzięczność do losu. W błotnistym dnie wrak

mógłby zapaść się tak, że trudno byłoby go znaleźć.

— Jak, u licha, doszło do wywrócenia się „Speedwella”? — zapytał Hornblower.

— Zwykły pech, sir. Ten stary okręt przebywał w morzu już od dłuższego czasu. Wzdłuż linii

wodnej obrosły go grubo wodorosty i wąsonogi — nie miał miedzianego obicia dostatecznie
wysoko, sir. Wychylili go więc, oczyszczając z lewej burty, przeciągnąwszy na prawą działa i
wszystkie ciężkie przedmioty, jakie dało się przesunąć. Dzień był spokojny, piekielnie upalny. A
potem w mgnieniu oka nadleciał powiew od gór, dopadł okręt prosto z lewego trawersu i
przechylił, zanim „Speedwell” zdążył się obrócić z wiatrem. Furty strzelnicze były otwarte i woda
zaczęła wlewać się przez nie, przechylając okręt jeszcze bardziej — tak w każdym razie ustalił
przewód śledczy, sir — a że i luki były otwarte, woda przelała się przez zrębnicę i „Speedwell”
poszedł na dno.

— Czy tonąc wyprostował się?

— Nie, sir. Spojrzałem na niego, usłyszawszy krzyk, i zobaczyłem jego stępkę. Zatonął dnem

do góry. Stengi odłarnały się i wkrótce wypłynęły na powierzchnię; stengi grotmasztu i fokmasztu
trzymały się jeszcze wraka na jednej czy dwóch wantach, co było ułatwieniem, gdy przyszło brać
namiary.

— Rozumiem — pokiwał głową Hornblower.

Świt nadchodził szybko. Wydawało się co było oczywiście złudzeniem optycznym — jak gdyby

wielkie, pełne barw ramiona wznosiły się po niebie od wschodniej strony widnokręgu w tempie
zauważalnym dla oka.

— Teraz już jest dość jasno, sir — powiedział Turner.

— Dziękuję. Panie Jones! Może pan kontynuować.

Hornblower patrzył, jak się oddalają, Turner na czele w gigu, ze swymi przyrządami i

kompasem, za nim Still w szalupie i Smiley w barkasie, sczepiony z szalupą trałem. Hornblower
poczuł, że mimo wypitej filiżanki kawy ma wielką chęć na śniadanie. Zwlekał z tym prawie wbrew
swojej woli. Taka martwa cisza o świcie była idealnym czasem na tego rodzaju operację; pozwalała
gigowi czynić pomiary i utrzymywać się na swej pozycji z minimalnym wysiłkiem. Zmarszczki na
wodzie po przejściu, nawet tak wolnym, łodzi rozchodziły się po szklistej powierzchni zatoki, zanim
całkiem zamarły. Zobaczył, że gig staje i po wodzie dobiegł go wyraźnie głos Turnera mówiącego
coś przez tubę do pozostałych łodzi. Manewrowały niezdarnie, zajmując swoje pozycje, jak dwa żuki
związane nitką, a potem popuściły trał między sobą, manewrowały znów niezdarnie przez chwilę, aż
znalazły się dokładnie na właściwym namiarze i wtedy wiosła zaczęły wykonywać powoli i
rytmicznie swoje ruchy, niby wahadło Przeznaczenia, w miarę jak łodzie przeszukiwały obszar przed
nimi. Mimo woli serce Hornblowera zabiło szybciej; przełknął ślinę z podniecenia. Wokół niego
zaczęło się normalne życie na okręcie. Wśród specyficznego tupotu bosych stóp po deskach pokładu
— odgłosu niepodobnego do żadnego innego na świecie — marynarze wolni od wachty znosili
hamaki, układając je w siatkach. Szmaty do mycia pokładu i cegiełki do szorowania, wiadra i
pompa; marynarze nie pracujący w łodziach zaczęli odwieczne, codzienne zmywanie pokładów. Nie
po raz pierwszy w czasie podróży Hornblower pozazdrościł przez chwilę trudzącym się członkom
załogi. Ich problemy były najprostsze z prostych, a wątpliwości niewielkie. Wycegiełkować
odcinek pokładu do białości wymaganej przez podoficera, zmyć ten odcinek, wytrzeć do sucha,
pracując w przyjacielskiej grupie ze starymi towarzyszami, taplając się bosymi stopami w strugach
czystej wody — to było wszystko, co musieli robić, tak jak robili to przez nieskończoną liczbę
poranków w przeszłości i jak będą robić przez nieskończoną liczbę poranków w przyszłości.
Chętnie zmieniłby z nimi swoją samotność, odpowiedzialność i złożoność swoich problemów; tak
mu się zdawało przez chwilę, aż roześmiał się z siebie, wiedząc doskonale, że byłby przerażony,
gdyby jakiś kaprys losu zmusił go do takiej zamiany. Odwrócił się, zmieniając przedmiot rozmyślań;
duży plaster tłustej wieprzowiny, wysmażony na jasnobrązowy kolor — od dwóch dni moczyła się
dla niego szynka, i płat odcięty z wierzchu nie będzie już za słony. Będzie pachnieć wspaniale —
prawie poczuł ten zapach w tym momencie. Święte Jeruzalem, jeśli nie będzie skwierczeć na talerzu
postawionym przed nim, mimo drogi z kuchni do kabiny, ktoś pożałuje, że się w ogóle narodził.
Razem z szynką podsmażone będą kawałki suchara, a suchar poleje po wierzchu czarną melasą i
rozsmaruje ją grubą warstwą. To jest śniadanie, o którym warto myśleć.

Rozdział XIII

Hornblower stał z sakiewką w ręku wyjętą ze skrzynki ze swymi rzeczami, gdzie spoczywała

w wewnętrznym schowku. Wiedział dokładnie, ile ma w niej gwinei i starał się nie pragnąć, żeby

ich było więcej. Gdyby był bogatym dowódcą, byłby szczodry dla swojej załogi, dla mesy
oficerskiej i artyleryjskiej. Ale tak… Potrząsnął głową. Nie chciał, żeby go miano za skąpca czy
biedaka, ale z pewnością nie miał zamiaru zachowywać się jak głupiec. Podszedł do drzwi mesy
oficerskiej i przystanął; Still pochwycił jego spojrzenie.

— Proszę wejść, sir.

Pozostali oficerowie podnieśli się z krzeseł; nie mieli innego miejsca do siedzenia poza tą

malutką mesą, gdzie mogli zasiąść wokół okrągłego stołu.

— Pomyślałem — powiedział Hornblower do intendenta Carslake'a — że może zechce pan

łaskawie zrobić zakupy dla mnie.

— Oczywiście, sir. Będę zaszczycony — odparł Carslake. Tak czy inaczej nie mógł dać innej

odpowiedzi.

— Kilka kurcząt… powiedzmy, pół tuzina. I trochę jajek.

— Tak, sir.

— Czy mesa oficerska zamierza nabyć dla siebie świeżego mięsa?

— No więc, sir…

Dyskutowali nad tym w chwili jego wejścia.

— O tej porze roku mogą być w sprzedaży jagnięta. Mógłbym kupić jedno, może dwa młode,

jeśli będą tanie. Ale wół… co począłbym z całym wołem?

Każdy z członków mesy oficerskiej stawał kiedyś w obliczu takiego problemu.

— Jeśli mesa postanowi nabyć wołu, zapłacę chętnie jedną czwartą ceny — zaproponował

Hornblower, ku widocznej uldze obecnych.

Dowódca przyłączający się do zakupu zwierzęcia zawsze dostanie najlepsze kawałki — taka

jest kolej rzeczy. Ale wszyscy znali dowódców płacących tylko tyle, ile na nich przypadało. Przy
pięciu członkach mesy oficerskiej propozycja Hornblowera była więc hojna.

— Dziękujemy bardzo, sir — rzekł Carslake. — Myślę, że mi się uda sprzedać parę kawałków

mesie artyleryjskiej.

— Na korzystnych warunkach, prawda? — powiedział Hornblower szczerząc zęby.

Dobrze pamiętał z czasów midszypmeńskich, jak mesa oficerska i artyleryjska uczestniczyły

w zakupie sztuki bydła.

— Spodziewam się, że tak, sir — potwierdził Carslake, a potem, zmieniając przedmiot

rozmowy, dodał: — Pan Turner mówi, że tu są przeważnie kozy, sir. Czy lubi pan kozie mięso, sir?

— Młoda sztuka, duszona z rzepą i marchewką! — dorzucił Jones. — Bywa gorzej, sir.

Zapadła twarz Jonesa rozbłysła pożądliwością. Ci dorośli mężczyźni, wciąż karmieni

konserwowaną żywnością, na myśl o świeżym mięsie zachowywali się jak dzieciaki na jarmarku
przed kramem z piernikami.

— Zróbcie, jak chcecie — powiedział Hornblower. — Zjem koźlę albo jagnię, czy też dołożę

się do wołu, w zależności od tego, co będzie można dostać. Wie pan już, co pan kupi dla załogi?

— Tak, sir — odparł Carslake.

Szukający groszowych oszczędności urzędnicy niezasobnego w pieniądz rządu zbadają

dokładnie te wydatki w swoim czasie. Nie można zbyt szczodrze szafować pieniędzmi na zakupy dla
marynarzy.

— Nie wiem, sir, jakie jarzyny da się zdobyć o tej porze roku — zauważył Carslake — może

kapustę zimową.

— Kapusta zimowa nie jest zła — wtrącił swoje trzy grosze Jones.

— Marchew i rzepa z zapasów zimowych — ciągnął Carslake — będą bardzo łykowate, sir.

— Lepsze to niż nic — zauważył Hornblower. — Nie będzie ich dosyć dla nas na rynku,

dopóki wiadomość nie rozejdzie się po okolicy. Tym lepiej dla nas. Będziemy mieć wymówkę dla
przedłużania tu pobytu. Pan będzie tłumaczem, panie Turner?

— Tak, sir.

— Niech pan ma oczy otwarte. I uszy.

— Tak jest, sir.

— Panie Jones, proszę zająć się napełnianiem baryłek wodą.

— Tak jest, sir.

W ten sposób przeszedł od towarzyskiej wizyty do oficjalnego wydawania rozkazów.

— Róbcie swoje.

Hornblower podszedł do koi, na której leżał McCullum, wsparty na poduszkach z płótna

żaglowego, w pozycji lekko na boku. Pocieszający był jego stosunkowo dobry wygląd. Opuściła go
już gorączka i towarzyszące jej zaburzenia umysłu.

— Rad jestem widzieć pana w dobrym stanie, panie McCullum — powitał chorego

Hornblower.

— Czuję się nie najgorzej — odparł McCullum.

Głos miał lekko chrapliwy, ale poza tym mówił prawie całkiem normalnie.

— Spał calutką noc — dorzucił Eisenbeiss kręcący się po drugiej stronie koi. Złożył już raport

Hornblowerowi — rana okazywała wszelkie oznaki gojenia się, szwy, jak dotąd, nie spowodowały
nadmiernego zaognienia, a odsączanie rany na plecach, utrzymywanej w stanie otwartym przez
włożoną do niej szczecinę, wyglądało zadowalająco.

— A my od rana zabraliśmy się na dobre do roboty — ciągnął Hornblower. — Słyszał pan, że

zlokalizowaliśmy wrak?

— Nie. Nie słyszałem o tym.

— Został zlokalizowany i oznaczony bojami — poinformował go Hornblower.

— Jesteście pewni, że to wrak? — zapytał chrapliwie McCullum. — Znane mi są dziwne

pomyłki.

— To jest dokładnie w miejscu, gdzie zostały wzięte namiary, gdy okręt tonął — wyjaśniał

Hornblower. — Wielkość jest prawidłowa, jeśli można polegać na tym, co pokazuje trał. A ponadto
trałowanie nie wykryło żadnych innych większych przedmiotów na dnie, które jest z twardego
piasku, jak chyba panu wiadomo.

— To brzmi zadowalająco — przyznał niechętnie McCullum. — Ale mimo to wolałbym,

żebym sam był w stanie kierować trałowaniem.

— Musi mi pan ufać, panie McCullum — przemówił Hornblower cierpliwie.

— Tak mało wiem o panu i pańskich umiejętnościach — westchnął McCullum.

Zdławiwszy rozdrażnienie wywołane tą uwagą Hornblower pomyślał, jak udało się

McCullumowi przeżyć tak długo i już wcześniej nie paść w pojedynku. Lecz McCullum jest
ekspertem nie do zastąpienia i nawet gdyby nie był chory, spieranie się z nim byłoby dowodem
głupoty i braku godności.

— Uważam, że następną rzeczą do zrobienia będzie posłanie pańskich nurków pod wodę, żeby

zdali relację ze stanu wraka — ciągnął Hornblower, starając się mówić jednocześnie twardo i
uprzejmie.

— Niewątpliwie to pierwsza rzecz, jaką zrobię, gdy tylko będzie mi wolno wstać z koi —

rzekł McCullum.

Hornblower przypomniał sobie wszystko, co usłyszał od Eisenbeissa na temat rany

McCulluma, gangreny, ropienia i ogólnego zatrucia krwi i pomyślał, iż nie jest całkiem wykluczone,

że McCullum nigdy nie podniesie się z koi.

— Panie McCullum — rzekł — sprawa jest nagląca. Jak tylko Turcy zorientują się, co chcemy

zrobić i zdołają zebrać dostateczne siły, żeby nas powstrzymać, nigdy już nie uzyskamy zezwolenia
na prowadzenie operacji ratowniczych w tym rejonie. Jest sprawą pierwszej wagi, abyśmy zabrali
się do roboty możliwie jak najszybciej. Spodziewałem się, że poinstruuje pan swoich nurków, co
mają robić, żeby mogli zacząć od razu, natychmiast.

— A więc tak pan myślał, co? — mruknął McCullum.

Trzeba było kilku minut cierpliwej argumentacji, żeby skruszyć opór McCulluma; dając

niechętnie swoją zgodę, McCullum obwarował ją natychmiast przytoczeniem przeróżnych trudności.

— Ta woda jest śmiertelnie zimna — powiedział.

— Obawiam się, że tak — zgodził się Hornblower — ale od początku liczyliśmy się z tym.

— Wschodnia część Morza Śródziemnego w marcu zupełnie nie przypomina Zatoki

Bengalskiej latem. Moi ludzie nie wytrzymają tego długo.

Był to duży postęp, że pan McCullum przyznał, iż w ogóle mogą wytrzymać.

— A gdyby pracowali przez krótkie odcinki czasu i z przerwami?… — zasugerował

Hornblower.

— Tak. Siedemnaście sążni przy wraku?

— Siedemnaście sążni wszędzie naokoło wraka — rzekł Hornblower.

— Na takiej głębokości w żadnym razie nie mogą pracować długo. Pięć nurkowań dziennie, to

wszystko. Bo potem krwawią nosem i uszami. Będą potrzebowali lin i obciążników — mogą
posłużyć do tego celu kule dziewięciofuntówek.

— Każę je mieć w pogotowiu — odparł Hornblower.

Hornblower przysłuchiwał się przemowie McCulluma do nurków. Momentami domyślał się, o

czym mowa. Jeden z nurków wyrażał zastrzeżenia; wynikało to jasno z jego gestów, zaciśnięcia
ramion na klatce piersiowej i dramatycznego drżenia, czemu towarzyszyło przewracanie ciemnymi
oczyma o patetycznym wyrazie. Przez chwilę wszyscy trzej mówili naraz w swoim świergotliwym
języku. W odpowiedzi McCulluma zabrzmiała surowsza nuta; wskazał gestem na Hornblowera, i
oczy wszystkich spoczęły na nim przez moment. Trzej nurkowie przywarli do siebie i cofnęli się
przed nim skurczeni jak przerażone dzieci. McCullum przemawiał dalej energicznie — Eisenbeiss
pochylił się nad nim i przytrzymał gestykulującą lewą dłoń; prawa była unieruchomiona bandażem
mocującym ją do klatki piersiowej.

— Proszę się nie ruszać — ostrzegał Eisenbeiss — bo będziemy mieli zapalenie.

McCullum wykrzywił się z bólu raz i drugi po nieostrożnym ruchu; poprzednie dobre

samopoczucie ustąpiło zmęczeniu, które odbiło się na jego wyglądzie.

— Zaczną od razu — oznajmił w końcu, z głową na poduszce. — Może pan ich zabrać.

Looney, ten tutaj — tak go nazywam — będzie ich szefem. Powiedziałem im, że nie ma tu rekinów.
Zwykle gdy jeden z nich pracuje na dnie, dwaj inni modlą się, żeby go nie zaatakowały rekiny…
wszyscy trzej to kucharze od rekinów. Dobrze, że widzieli tu na pokładzie marynarzy poddanych
chłoście. Obiecałem im, że da im pan spróbować, jak smakuje lina Węźlasta, jeśli zrobią jakieś
głupstwo.

Hornblower widział doskonale, jaka była reakcja tych ćwierkających, podobnych do ptaszyn

stworzeń na tę okropną groźbę.

— Niech ich pan zabiera — rzekł McCullum opadając na poduszkę.

Ponieważ barkas i szalupa popłynęły na drugą stronę zatoki po zapasy żywności i po wodę, do

dyspozycji pozostał tylko gig i maleńka jolka. Na gigu było nieprzyjemnie ciasno, ale jakoś
pomieścili się wszyscy: czterej marynarze u wioseł, Hornblower z Leadbitterem na ławce rufowej
— Hornblower nie potrafiłby nie wziąć udziału w próbnej wyprawie — i Cejlończycy stłoczeni na
dziobie. Hornblower zorientował się już co do umiejętności McCulluma mówienia językiem nurków.
Nie miał wątpliwości, że McCullum nie zadaje sobie trudu, żeby mówić nim prawidłowo i z
właściwą modulacją głosu. Dawał do zrozumienia, o co mu chodzi za pomocą kilku rzeczowników i
czasowników oraz energicznych gestów. Jego znajomość cejlońskiego nie można było porównać z
opanowaniem przez Hornblowera mowy hiszpańskiej czy nawet francuskiej. Wywołało to w
Hornblowerze uczucie rozżalenia, gdy tak siedział z dłonią na rumplu, prowadząc gig po
roztańczonej wodzie — nieruchomy spokój powierzchni morza o świcie ustąpił już przed lekkim
powiewem wywołującym na wodzie drobne zmarszczki.

Dopłynęli do pierwszej bójki — kawałka deski nurzającej się w drobnych falach na końcu

swej linki — i Hornblower stanął, żeby zobaczyć, gdzie są inne. Jedno czy dwa pociągnięcia wioseł
przyniosły gig w środek strefy, i Hornblower spojrzał na dziób łodzi, gdzie tulili się do siebie
nurkowie.

— Looney — powiedział.

Patrząc na nich uważnie potrafił już teraz odróżnić każdego z tej trójki. Do tej chwili nie

rozróżniał ich wcale, jakby byli trojaczkami.

— Looney — powtórzył.

Looney wstał i rzucił za burtę kotwiczkę. Poszła w dół, wyciągając szybko za sobą zwiniętą

linę przez krawężnik łodzi. Looney ściągnął powoli ubranie i stanął nagi. Siadł na burcie i
przerzucił nogi na zewnątrz. Krzyknął, gdy jego stopy poczuły chłód wody, a pozostali dwaj zaczęli
też wydawać okrzyki współczucia.

— Czy mam go popchnąć, sir? — spytał marynarz przy wiośle dziobowym.

— Nie — odparł Hornblower.

Siedzący Looney systematycznie wykonywał wdechy i wydechy, wciągając powietrze tak

głęboko, jak się dało, i wpychając je do płuc. Hornblower widział, jak szeroko rozchodzą mu się
żebra przy każdym oddechu. Jeden z pozostałych dwóch Cejlończyków włożył kulę armatnią do rąk
Looneya, a on przycisnął ją do nagiej piersi. Potem ześliznął się z krawędzi burty i zniknął pod
powierzchnią, zostawiając za sobą mocno rozkołysany gig.

Hornblower wyjął zegarek; nie miał on wskazówki sekundowej — zegarki z taką wskazówką

były zbyt drogie na jego kieszeń — ale i tak mógł z grubsza mierzyć czas. Patrzył, jak czubek
wskazówki minutowej pełznie od jednego znaczka do drugiego, potem do następnego i do punktu
oznaczającego trzecią minutę. Tak uważnie śledził ruch wskazówki, że zauważył Looneya
wynurzającego się z wody dopiero, gdy zwrócił mu na to uwagę Leadbitter. Głowa Looneya
widoczna była dwadzieścia jardów za rufą, przy uchu wlókł mu się pęczek jego długich, gęstych
czarnych włosów związanych sznurkiem.

— Wiosłować wstecz! — rzucił natychmiast Hornblower. — Popuszczać tę linę.

Ten drugi rozkaz został dostatecznie zrozumiany przez Cejlończyków, czy też może wiedzieli

dobrze, co mają robić, bo gdy jedno i drugie energiczne pociągnięcie wioseł skierowało łódkę do
Looneya, jeden z nich zluzował linę na dziobie, Looney uchwycił się burty, a pozostali dwaj
wciągnęli go do łodzi. Zaczęli mówić gęsto, lecz Looney siedział początkowo cicho na ławce
rufowej z głową opuszczoną na uda. Potem podniósł głowę, a woda zaczęła mu ściekać po włosach.
Było rzeczą jasną, że mówi o chłodzie — ten ostry wiatr musiał lizać go lodowatym językiem po
mokrej skórze — bo pozostali Cejlończycy wytarli go ręcznikiem i pomogli wciągnąć na siebie
ubranie.

Hornblower zastanawiał się, jak ma im nakazać dalszą pracę, ale jego interwencja nie była

potrzebna. Gdy tylko Looney miał już na grzbiecie swoje białe szaty, stanął na dziobie gigu i
rozejrzał się z namysłem. Następnie wskazał na miejsce w wodzie odległe o kilka jardów i
popatrzył na Hornblowera.

— Naprzód! — rzucił Hornblower.

Jeden z Cejlończyków wyciągnął kotwiczkę i spuścił ją znowu, kiedy łódź dopłynęła do

wskazanego miejsca. Teraz na niego przyszła kolej rozebrać się, wykonać wdechy i wydechy, wziąć
kulę do rąk i dać nurka przez burtę. Pociski kosztują, pomyślał Hornblower, i może nadejść czas, że
będzie ich potrzebował, żeby strzelać do nieprzyjaciela. Na przyszłość trzeba będzie zebrać do tego
celu małe kawałki skał na brzegu. Nurek wypłynął na powierzchnię i wdrapał się na łódź, gdzie
został przyjęty przez towarzyszy tak samo jak przedtem Looney. Między nurkami wynikła dyskusja,
zakończona udaniem się trzeciego z nich na to samo miejsce, widocznie w celu rozstrzygnięcia
sporu. W wyniku jego poszukiwań Looney poprosił na migi o dalsze przesunięcie gigu, a potem
rozebrał się i po raz drugi skoczył w wodę.

Nurkowie pracowali pilnie i inteligentnie, o ile Hornblower mógł się zorientować. Później

Looney zanurkował wspólnie z jednym z towarzyszy i właśnie wtedy Hornblower zauważył, że

nogi i stopy wchodzącego do łódki Looneya są podrapane i krwawią. Przez moment Hornblower
pomyślał o rekinach i podobnych niebezpieczeństwach podwodnych, ale zaraz porzucił tę myśl.
Looney musiał się wdrapywać na sam wrak, którego drewno rozpadało się, pogrążone głęboko w
przezroczystej wodzie, i który był porosły wąsonogami i oblepiony ostrymi jak brzytwa muszlami
morskimi. Hornblower utwierdził się w swojej opinii, gdy Looney poprosił o zaznaczenie bójkami
tego właśnie miejsca. Zakotwiczyli tam kawałek deski przy pomocy kotwiczki łodziowej i
kilkakrotnie nurkowali w tej okolicy.

Teraz wyczerpani nurkowie pokładli się skurczeni wpół i przytuleni do siebie przy ławce

dziobowej.

— Bardzo dobrze, Looney — powiedział Hornblower i wskazał na okręt.

Looney odpowiedział skinieniem znużonej głowy.

— Podnieść kotwicę — rozkazał Hornblower i gig popłynął z powrotem w kierunku

„Atroposa”.

W odległości mili widać było żagle lugrowe barkasa i szalupy, również w drodze powrotnej,

płynących półwiatrem pod nasilającym się powiewem. Hornblower pomyślał, że chyba nigdy nic się
nie będzie u niego działo po kolei; ledwie postawił stopę na pokładzie „Atroposa”, a już łodzie
podpływały do burty okrętu, a gdy tylko Cejlończycy, pociągając ze zmęczenia nogami, odeszli na
dziób, żeby się zameldować McCullumowi, przed Hornblowerem pojawili się Carslake i Turner,
każdy ze swoimi sprawami.

— Baryłki napełnione wodą, sir — oznajmił Carslake. — Pobrałem ją ze strumyka płynącego

pół mili od miasta. Pomyślałem, że tak będzie lepiej, niż brać wodę w mieście.

— Bardzo słusznie, panie Carslake — odparł Hornblower. Na podstawie tego co widział w

Afryce Północnej, zgadzał się z Carslake'iem, że należy raczej brać wodę, która nie przechodziła
przez miasto tureckie.

— Jakie dostaliście zapasy?

— Obawiam się, sir, że dziś bardzo niewiele.

— Mogliśmy korzystać tylko z rynku miejscowego, sir — dodał Turner. — Mudir dał

wiadomość dopiero dziś. Jutro zaczną napływać towary na sprzedaż.

— Mudir? — powtórzył Hornblower. Tego słowa Turner użył już przedtem.

— Ten ich szef, sir, tutejszy zarządca. Ten stary ze szpadą, co wczoraj przypynął do nas łodzią.

— I on jest mudirem?

— Tak, sir. Mudir podlega kaimakamowi , kaimakam walemu, wali wielkiemu wezyrowi, a

ten sułtanowi, a przynajmniej tak powinno być — każdy z nich stara się być niezależnym, jak tylko

ma do tego okazję.

— To rozumiem — odparł Hornblower.

Nikt, kto choć trochę studiował historię wojskową i morską ostatniego dziesięciolecia

wschodniej części Morza Śródziemnego, nie mógł nie wiedzieć o anarchii i rozkładzie panującym
w cesarstwie tureckim. Hornblower pragnął się dowiedzieć, jakie są obecnie lokalne tego skutki.
Odwrócił się znowu do Carslake'a, żeby cierpliwie wysłuchać pierwszego raportu o tym, co już
kupiono i co można będzie nabyć później.

— Kupiłem wszystkie jajka, jakie były, sir. Dwa i pół tuzina — powiedział Carslake,

składając swoje sprawozdanie.

— Dobrze — powiedział Hornblower, ale bez żadnego zapału, co było oczywistym dowodem,

że myślami był daleko od tego, o czym mówił Carslake. Zwykle napomknięcie o jajkach,
gotowanych, smażonych czy w koszulkach, podnieciłoby go. Niefortunny obrót spraw na Malcie nie
pozwolił mu na zakup jajek na swój użytek, a w Deptford nie zrobił sobie zapasu jaj
konserwowanych.

Carslake zakończył swoje monotonne sprawozdanie.

— Dziękuję, panie Carslake — rzekł Hornblower. — Panie Turner, zejdziemy do mojej kabiny

i tam wysłucham, co ma mi pan do powiedzenia.

Okazało się, że zgodnie z poleceniem Hornblowera Turner miał oczy i uszy otwarte.

— Mudir nie ma tu żadnych sił wartych uwagi, sir

— powiedział, z ożywionym, wesołym wyrazem swojej starej, pomarszczonej twarzy. —

Wątpię, czy w sumie udałoby mu się zebrać dwudziestu pięciu uzbrojonych ludzi. Przybył z dwoma
strażnikami równie starymi jak on sam.

— Rozmawiał pan z nim?

— Tak, sir Dałem mu — to znaczy wręczyliśmy mu z panem Carslake'iem — dziesięć gwinei

za zezwolenie wstępu na targ. Przyrzekliśmy mu też, że jutro dostanie drugie dziesięć.

Nie zaszkodzi mieć lokalne władze jak najdłużej po swojej stronie, pomyślał Hornblower.

— Czy odniósł się przyjaźnie? — spytał.

— No… więc, sir, tego nie powiedziałbym. Raczej nie całkiem, sir. Może to dlatego, że chciał

od nas pieniędzy. Nie nazwałbym jego stosunku przyjacielskim, sir.

Będzie ostrożny i pełen rezerwy, pomyślał Hornblower, nie chcąc angażować się bez

instrukcji od władz zwierzchnich, nie mając jednak przy tym nic przeciwko schowaniu do kieszeni
dwudziestu sztuk złota — sumy równej przypuszczalnie jego rocznym dodatkowym dochodom —

kiedy nadarzała się taka okazja.

— Wali zabrał stąd wojsko, sir — ciągnął Turner. — Wynikało to jasno z tego, co mówił

mudir. Ale nie wiem, dlaczego to zrobił, sir. Może znowu mają kłopoty z Grekami. Tu, na
Archipelagu, zawsze są jakieś problemy.

Rewolty były zjawiskiem endemicznym wśród Greków zamieszkałych w Turcji. Pożar i

miecz, masakra i spustoszenie, piractwo i bunty coraz to nękały wyspy i tereny na lądzie stałym. A
obecnie, gdy kraj penetrowały wpływy francuskie od strony Siedmiu Wysp, a Rosja zdradzała
podejrzanie humanitarne zainteresowanie warunkami życia prawosławnych obywateli tureckich,
powstały nowe źródła trudności i niepokoju.

— Jedna przynajmniej sprawa jest jasna — zauważył Hornblower — to, że nie ma tu teraz

walego.

— Rzeczywiście, sir.

Potrzeba czasu, żeby wiadomość dotarła do walego czy nawet do jego podwładnego, tego…

tego kaimakama, zdecydował Hronblower, wysłupławszy z trudem z pamięci ten dziwny tytuł.
Sytuacja polityczna jest tak zagmatwana, że nie dałoby się jej łatwo rozwikłać. Ostatnio Turcja stała
się entuzjastycznym sprzymierzeńcem Brytanii, po tym jak Bonaparte podbił Egipt, dokonał inwazji
na Syrię i zagroził Konstantynopolowi. Ale Rosja i Turcja są chronicznymi wrogami — w ciągu
ubiegłego półwiecza stoczyły ze sobą pół tuzina wojen — a teraz Rosja i Anglia to sprzymierzeńcy,
a Rosja i Francja są w nieprzyjacielskich stosunkach, mimo że po Austerlitz nie ma sposobu
zaatakowania jednego z tych krajów przez drugi. Świat nie miał wątpliwości, że francuski
ambasador w Konstantynopolu podżega Turcję do nowej wojny z Rosją; nikt też nie wątpił, że od
czasów Katarzyny Wielkiej Rosja spogląda pożądliwym okiem na Konstantynopol i Dardanele.

Niepokój Greków był faktem ustalonym, podobnie jak ambicje miejscowych zarządców

tureckich. Chwiejny rząd turecki chwyci się każdej sposobności do wygrania jednego ewentualnego
nieprzyjaciela przeciwko drugiemu i będzie patrzył z najgłębszą podejrzliwością — należało tu
także pamiętać o czynniku religijnym — na wszelkie poczynania brytyjskie na terytorium tureckim.
W czasie gdy Anglia i Francja zwarły się ze sobą w śmiertelnej walce, trudno mieć Turkom za złe,
że podejrzewają Anglię, iż planuje kupić sobie stały sojusz z Rosją obietnicą dania jej części
terytorium tureckiego; na szczęście Francja, znacznie gorzej notowana u Turków, mogła być
podejrzewana o taki sam zamiar. Gdy sułtan usłyszy — jeśli w ogóle usłyszy — o obecności
brytyjskiego okrętu wojennego w zatoce Marmaris, zacznie się zastanawiać, jakie intrygi są knute z
walim; jeżeli zaś sułtan albo wali dowiedzą się, że na dnie zatoki spoczywa ćwierć miliona funtów
szterlingów, można mieć pewność, że nic nie zostanie wydobyte, chyba że lwia część skarbu pójdzie
w ręce tureckie.

Po tych rozmyślaniach trudno byłoby dojść do jakiejkolwiek konkluzji poza tą jedną, do której

doszedł już tydzień temu, że należy jak najszybciej odzyskać skarb i zostawić dyplomatom spór o
fait accompli[52]. Przeszedł na dziób, żeby usłyszeć z ust McCulluma, czego się dowiedziano na
temat tej możliwości.

Nurkowie kończyli właśnie składać sprawozdanie McCullumowi. Siedzieli w kucki dookoła

jego koi; cała uwaga ich wielkich oczu skoncentrowana była na jego twarzy. Tak się poowijali we
wszystko, co mieli z ubrania, że wyglądali trochę jak ule.

— On jest tam — odezwał się McCullum. Najwyraźniej był całkiem przygotowany do

stwierdzenia, że popełniono jakąś wielką pomyłkę, czy to w kreśleniu pierwotnych namiarów, czy
w ostatnich operacjach trałowania.

— Miło mi to słyszeć — odparł Hornblower z całą uprzejmością, na jaką mógł się zdobyć

wobec tego popędliwego człowieka mającego przywileje eksperta i inwalidy.

— Jest cały obrosły porostami, z wyjątkiem poszycia miedzianego, ale nie wykazuje żadnych

śladów złamania kadłuba.

Drewniany statek zbity kołkami drewnianymi i nietknięty sztormem ani prądem mógł przez

wieki leżeć na piaszczystym podłożu nie rozpadając się.

— Czy się wyprostował? — spytał Hornblower.

— Nie, leży prawie dnem do góry. Moi ludzie mogą powiedzieć, gdzie jest dziób, a gdzie rufa.

— To dobrze — rzekł Hornblower.

— Tak — potwierdził McCullum i przejrzał kilka stron notatek w notesie trzymanym w

wolnej ręce. — Pieniądze znajdują się w dolnej części ładowni, na rufie, za stermasztem, zaraz pod
pokładem głównym. Półtorej tony złotych monet w żelaznych skrzyniach i blisko cztery tony
srebrnych w workach.

— Ta… ak — powiedział Hornblower udając, że to się akurat zgadza z jego własnymi

obliczeniami.

— Przed załadowaniem pieniędzy ściany tej wydzielonej komory wzmocniono dodatkowo

wykładziną dębową — ciągnął McCullum. — Myślę, że pieniądze są tam jeszcze.

— To znaczy?… — zapytał Hornblower całkiem zdezorientowany.

— To znaczy, że nie wypadły przez pokład na dno morza — powiedział McCullum zniżając się

do udzielenia wyjaśnień nie mającemu o niczym pojęcia amatorowi.

— Oczywiście — rzucił spiesznie Hornblower.

— Główny ładunek „Speedwella” składał się w połowie z artyleryjskiego uzbrojenia

wojskowego — ciągnął McCullum. — Dziesięć osiemnastofuntówek o dalekim zasięgu. Działa z
brązu i kule do nich. Żelazne kule.

— To dlatego zatonął w taki sposób — zauważył inteligentnie Hornblower. Mówiąc to

uświadomił sobie również dodatkowe znaczenie wiążące się ze słowami „brąz” i „żelazo”, na które

McCullum położył akcent. Brąz może przetrwać pod wodą dłużej niż żelazo.

— Tak — potwierdził McCullum. — Gdy tylko okręt się przechylił, armaty i pociski zaczęły

się przesuwać. Pójdę o zakład, że tak było, znając dzisiejszych pierwszych oficerów. W czasie
wojny byle praktykant ledwie odrosły od ziemi już się robi pierwszym oficerem.

— Sarn byłem tego świadkiem — przyznał ze smutkiem Hornblower.

— Ale to nie ma nic do rzeczy — mówił dalej McCullum. — Mój Looney powiada, że większa

część wraka jest jeszcze nad piaskiem. Mógł się dostać do środka pod samym uskokiem rufówki.

Ze znaczącego spojrzenia McCulluma wypowiadającego te słowa Hornblower domyślił się, że

fakt ten ma wielkie znaczenie, ale nie miał pojęcia dlaczego.

— Tak? — powiedział działając na zwłokę.

— Czy pan myśli, że mogą się przebić przez burtę okrętu przy pomocy łomów? — zapytał w

rozdrażnieniu McCullum. — Po pięć minut pracy dziennie na dnie na każdego z trzech ludzi!
Sterczelibyśmy tu przez rok.

Hornblower przypomniał sobie nagle „o skórzanych wężach zapalnikowych” zamówionych

przez McCulluma na Malcie. Rzucił szybko przypuszczenie, choć wydawało mu się mało
prawdopodobne.

— Chce pan rozsadzić wrak? — powiedział.

— Oczywiście. Ładunek prochu w tym położeniu może otworzyć okręt dokładnie w

potrzebnym nam miejscu.

— To jasne — rzucił Hornblower. Coś tam słyszał o możliwości eksplodowania ładunków

pod wodą, ale miał bardzo mgliste pojęcie o technicznej stronie takiej operacji.

— Najpierw spróbujemy węży zapalnikowych — oświadczył McCullum. — Ale nie bardzo

liczę na ich skuteczność na tej głębokości. Złącza mogą nie wytrzymać ciśnienia.

— I ja tak myślę — zgodził się Hornblower.

— Chyba trzeba będzie użyć w końcu latającego zapalnika — powiedział McCullum. — Moi

chłopcy bardzo się ich boją. Ale zrobię to.

Pękata postać Eisenbeissa pojawiła się przy koi. Położył dłoń na czole McCulluma, a drugą

ujął za nadgarstek.

— Niech on zabierze ręce ode mnie! — rzucił wściekły McCullum. — Jestem zajęty.

— Nie może się pan przepracowywać — mówił Eisenbeiss. — Podniecenie zwiększa

szkodliwe humory.

— Do licha ze szkodliwymi humorami! — wykrzyknął McCullum. — Do licha z panem.

— Niech pan, człowieku, nie będzie głupcem — wtrącił Hornblower, straciwszy w końcu

cierpliwość. — On wczoraj ocalił panu życie. Nie pamięta pan, jak bardzo był pan chory? „To boli.
To boli”, powtarzał pan ciągle.

Hornblower złapał się na tym, że przemawia piszczącym głosem, naśladując wczorajszy

sposób mówienia McCulluma; wykręcał także powoli swoją twarz w obie strony, jak McCullum
swoją na poduszce. Wiedział, że sprawia mocny efekt swoimi minami i nawet McCullum poczuł się
trochę zbity z tropu.

— Może i byłem chory — stwierdził — ale teraz czuję się całkiem dobrze.

Hornblower spojrzał na Eisenbeissa.

— Dajmy panu McCullumowi jeszcze pięć minut — rzekł. — A więc, panie McCullum, zaczął

pan mówić o skórzanych wężach zapalnikowych. Może objaśni mnie pan łaskawie, jak się ich
używa?

Rozdział XIV

Hornblower przeszedł na dziób, gdzie artylerzysta z pomocnikami przykucnęli na pokładzie ,

pracując przy wężu zapalnikowym zgodnie z instrukcjami McCulluma.

— Spodziewam się, panie Clout, że robicie starannie te szwy — powiedział.

— Tak jest, sir — odpowiedział Clout.

Siedzieli na rozpostartym kawałku starego żagla, osłaniającym nieskazitelny pokład przed

ciepłą smołą w stojącym obok kociołku żelaznym.

— Ten szybkotlący lont pali się pięć sekund stopa, sir. Powiedział pan, żeby dać jedną stopę

lontu wolnotlącego, sir?

— Tak.

Hornblower schylił się, żeby popatrzeć na ich robotę. Skórzany wąż był z kawałków

nierównej długości, od trzech do pięciu stóp; z typową dla natury złośliwością zwierzęta nie
dostarczały dłuższych odcinków skóry. Jeden z pomocników artylerzysty przeciągał spory kawałek
szybkotlącego lontu przez część węża, posiłkując się cienkim drewnianym szpikulcem. Kiedy
szpikulec wysunął się, marynarz zaczął naciągać wąż na lont, aż go połączył z poprzednim
odcinkiem.

— Rób to ostrożnie — rzucił Clout. — Lont nie może mieć przerwy.

Drugi pomocnik artylerzysty, z igłą i rękawicą żeglarską, zszywał i przyszywał podwójnym

szwem nowy odcinek do poprzedniego. Po przyszyciu Clout nakładał obficie ciepłą smołę na

połączenie i na szew nowego odcinka. Razem wszystkiego miało być sto dwadzieścia stóp
pozszywanego i wysmarowanego smolą węża, z lontem szybkotlącym przeciągniętym na całej
długości.

— Wybrałem kilka nieuszkodzonych baryłek, sir — ciągnął Clout. — Pięćdziesięciofuntowych.

Mam suchy piasek w workach do ich napełnienia.

— Bardzo dobrze — pochwalił go Hornblower.

McCullum zażądał trzydziestu funtów prochu dla swojego ładunku wybuchowego, ani mniej,

ani więcej.

— Nie chcę pogruchotać statku na szczątki — powiedział. — Muszę tylko zapewnić dostęp do

jego wnętrza.

To była próbka zawodowych umiejętności McCulluma. Hornblower raczej nie potrafiłby

odgadnąć, ile trzeba prochu, żeby uzyskać ten efekt na głębokości stu stóp. Wiedział, że w
dziewięciofuntowym dziale dalekiego zasięgu trzy funty prochu wyrzucają pocisk na odległość
półtorej mili przy strzelaniu bez celu, ale tu rzecz miała się całkiem inaczej, a do tego dochodziło
nieściśliwe środowisko wody. Mając baryłkę pięćdziesięciofuntową i tylko trzydzieści funtów
prochu, trzeba ją było dopełnić jakąś obojętną substancją, na przykład piaskiem.

— Proszę przysłać po mnie, jak skończycie — polecił Hornblower i poszedł z powrotem na

rufę.

Był tam Turner, świeżo przybyły z lądu i starający się zwrócić na siebie uwagę.

— I cóż, panie Turner?

Turner trzymał się z dala, a jego zachowanie wskazywało, że miał coś do powiedzenia w

absolutnej tajemnicy. Gdy Hornblower podszedł do niego, Turner odezwał się przyciszonym głosem.

— Przepraszam, sir, chodzi o mudira. Chce złożyć panu wizytę. Nie potrafiłem go wybadać,

ale on czegoś chce.

— Co mu pan powiedział?

— Powiedziałem… bardzo mi przykro, sir, ale nie wiedziałem, co można zrobić innego…

powiedziałem, że będzie pan zachwycony. Jest w tym coś podejrzanego. Powiedział, że zaraz tu
będzie.

— Tak powiedział?

Sprawy muszą być podejrzane na tych niespokojnych wodach, pomyślał Hornblower, z

równoczesną dezaprobatą dla tego rodzaju rozumowała.

— Midszypmen wachtowy!

— Sir!

— Co pan widzi od strony miasta?

Smiley nastawił lunetę na przeciwległy brzeg zatoki.

— Łódź odbija od nabrzeża, sir. Ma to samo ożaglowanie łacińskie, jakie widzieliśmy

przedtem.

— Jakąś banderę?

— Tak, sir. Czerwoną. Wygląda to na barwy tureckie.

— Doskonale. Panie Jones, będziemy mieli oficjalnego gościa. Niech pan zarządzi dla niego

świst trapowy.

— Tak jest, sir.

— Panie Turner, naprawdę nie wie pan, czego chce mudir?

— Nie, sir. Chciał się widzieć z panem, pilnie, takie odniosłem wrażenie. „Il capitano” to

było wszystko, co powiedział, kiedy zeszliśmy na ląd — towary miały być dla nas przygotowane, ale
nie były. Żądał widzenia się z dowódcą, więc powiedziałem, że pan go przyjmie.

— Nie napomknął o czymś?

— Nie, sir. Nic nie mówił. Ale widziałem, że był poruszony.

— No cóż, wkrótce się dowiemy — powiedział Hornblower.

Mudir wszedł na okręt z pewną dozą godności, mimo że niewygodne wejście sprawiało

trudność jego starym nogom. Stanąwszy na pokładzie rozejrzał się uważnie dookoła; trudno było
powiedzieć, czy zdaje sobie sprawę z kurtuazyjnego powitania zgotowanego mu przez podoficerów
i chłopców trapowych. Z jastrzębiej twarzy ponad białą brodą para ciemnych, żywo patrzących
oczu chłonęła czujnie otaczający go widok, nie dając poznać, czy jest dla niego czymś nowym, czy
nie. Hornblower zasalutował, a mudir odwzajemnił się uprzejmym gestem, przykładając dłoń do
twarzy.

— Niech go pan poprosi, żeby zszedł na dół — powiedział Hornblower. — Ja pójdę przodem.

W kabinie Hornblower z ukłonem wskazał krzesło i mudir usiadł. Hornblower siadł

naprzeciwko niego, z Turnerem u boku. Mudir mówił, a Turner tłumaczył.

— On ma nadzieję, że Bóg dał panu dar zdrowia, sir — rzekł Turner.

— Proszę mu odpowiedzieć, jak należy — powiedział Hornblower.

Mówiąc to poszukał spojrzenia bystrych brązowych oczu i uśmiechnął się grzecznie.

— Teraz on pyta, czy miał pan pomyślną podróż, sir — tłumaczył dalej Turner.

— Proszę powiedzieć cokolwiek, co pan uzna za stosowne — odparł Hornblower.

Rozmowa toczyła się od jednego zwrotu grzecznościowego do następnego. Hornblower

wiedział, że taki jest zwyczaj w krajach Lewantu. Byłoby rzeczą sprzeczną z godnością i taktem
wyłuszczać swoją sprawę już w pierwszych zdaniach.

— Czy powinniśmy zaproponować mu kieliszek? — spytał Hornblower.

— Właściwie, sir, przy rozmowie o interesach proponuje się zwykle kawę.

— I nie uważa pan, że powinniśmy to zrobić?

— Chodzi o to, sir, że kawa… nie będzie tym, co on nazywa kawą.

— Nic na to nie poradzimy. Proszę wydać polecenie.

Rozmowa toczyła się dalej, wciąż nie dotykając żadnego tematu. Ciekawie było obserwować,

jak na tak inteligentnej i ruchliwej twarzy jak twarz mudira nie odbija się żaden ślad skrywanych
skrzętnie uczuć. Lecz kawa wywołała zmianę w jej wyrazie. Bystre oczy obrzuciły spojrzeniem
grube kubki, powyginany dzbanek cynowy do kawy, ale oblicze wciąż pozostawało nieruchome, gdy
mudir najpierw, certując się, odmówił uprzejmie poczęstunku, by potem przyjąć go z wdzięcznością;
dopiero po spróbowaniu kawy nastąpiła przemiana. Mudir nie potrafił w żaden sposób zapobiec
pojawieniu się zdziwienia na swojej twarzy, które zresztą opanował natychmiast. Wsypał tyle cukru
do kawy, że zrobił się z niej syrop i nie dotykał kubka, lecz podnosił go do warg na podstawce.

— Należałoby podać również drobne ciasteczka i słodycze, sir — zauważył Turner. — Ale

nie możemy przecież zaproponować mu rumu z melasą i suchara.

— I ja tak myślę — mruknął Hornblower.

Pociągnąwszy ostrożnie następny łyk kawy mudir wrócił do rozmowy.

— On mówi, że ma pan bardzo piękny okręt, sir — tłumaczył Turner. — Chyba zaraz już

powie, o co mu chodzi.

— Proszę mu podziękować i powiedzieć, że ma prześliczną wioskę, jeśli uważa pan to za

stosowne — rzekł Hornblower.

Mudir wyprostował się w swoim krześle — widać było, że nie przywykł siedzieć na krzesłach

— i popatrzył badawczo najpierw na twarz Hornblowera, a potem Turnera, po czym przemówił
ładnie modulowanym, opanowanym głosem.

— Pyta, czy „Atropos” ma zamiar długo tu zostać, sir — powiedział Turner.

Hornblower oczekiwał takiego pytania.

— Proszę powiedzieć, że nie skompletowałem jeszcze zapasów — odparł.

Był przekonany, że wstępne operacje ratownicze, trałowanie w poszukiwaniu wraka,

oznaczanie jego pozycji bójkami i posyłanie nurków na dno pozostały nie zauważone, a w każdym
razie musiały być absolutnie niezrozumiałe dla patrzących z lądu. Nie odrywał oczu od twarzy
mudira, gdy ten słuchał tłumaczenia Turnera i wypowiadał słowa odpowiedzi.

— Mówi, że spodziewa się, iż odpłynie pan natychmiast po ich skompletowaniu — ciągnął

Turner.

— Proszę powiedzieć, że przypuszczalnie tak.

— On mówi, że to byłoby dobre miejsce do czekania na informacje o francuskich okrętach, sir.

Łodzie rybackie często przybywają z nowinami.

— Proszę powiedzieć, że mam swoje rozkazy.

W umyśle Hornblowera zaczęło rodzić się podejrzenie, że mudir wcale nie chce, żeby

„Atropos” opuścił zatokę. Może chce go przetrzymać do czasu, aż zdoła przygotować zasadzkę, aż
można będzie obsadzić załogą działa w forcie, aż wróci wali z miejscowymi siłami wojskowymi.
Był to dobry sposób prowadzenia rozmowy dyplomatycznej. Mógł przez cały czas obserwować
mudira, a każde nieopatrzne stwierdzenie Turnera mogło zostać zdezawuowane jako źle
przetłumaczone czy z jakiejś innej przyczyny.

— Mówi, że stąd możemy mieć na oku kanał Rodos, sir — ciągnął Turner. — Tamtędy

najprędzej mogą przepływać jednostki francuskie. Wygląda na to, sir, że chce dostać swoje
dwadzieścia gwinei.

— Być może — zgodził się Hornblower, starając się tonem swoich słów dać Turnerowi do

zrozumienia, iż nie widzi potrzeby jego udziału w prowadzonej rozmowie.

— Niech pan powie, że moje rozkazy pozostawiają mi bardzo mało swobody.

Przy takim obrocie rozmowy stało się rzeczą oczywistą, iż najlepszą taktyką będzie

manifestowanie niechęci, która z wielkim trudem mogłaby zostać przezwyciężona. Hornblower miał
nadzieję, że Turner na tyle zna lingua franca, iż będzie mógł sprostać temu zadaniu.

Mudir odpowiedział z większym niż dotąd ożywieniem; wyglądało, że postanowił wreszcie

wyłożyć kawę na ławę.

— Chce, żebyśmy tu zostali, sir — tłumaczył Turner. — Jeśli to zrobimy, to ze wsi przyjdą

znacznie lepsze zapasy.

Nie była to, rzecz jasna, prawdziwa przyczyna jego prośby.

— Nie — odpowiedział Hornblower. — Jeśli nie dostaniemy zapasów, odpłyniemy bez nich.

Hornblower musiał uważać na wyraz swojej twarzy; musiał tak wypowiadać swoje słowa do

Turnera, jakby mówił je jak najbardziej serio — mudir nie dopuści, żeby cokolwiek umknęło jego
uwadze.

— Teraz zaczyna mówić otwarcie, sir — powiedział Turner. — Prosi, żebyśmy zostali.

— Niech powie, dlaczego chce, żebyśmy zostali.

Tym razem mudir mówił długo.

— No więc tak, sir — meldował Turner. — Teraz już wiemy. Tu się kręcą piraci.

— Panie Turner, proszę mi przetłumaczyć dokładnie, co on powiedział.

— Koło wybrzeża są piraci, sir — wyjaśnił Turner, przyjąwszy naganę. — Jakiś osobnik

imieniem Michael… Michael Pogromca Turków, sir. Słyszałem o nim. Dokonuje napadów na
tutejsze wybrzeża. Oczywiście Grek. Dwa dni temu był w Fettech. To tutaj, na wybrzeżu, sir.

— A mudir boi się, że następny napad będzie na jego wioskę?

— Tak, sir. Spytam go, żeby się upewnić, sir — dodał Turner, gdy Hornblower popatrzył na

niego.

Raz zacząwszy mudir stał się bardzo rozmowny. Turner musiał długo słuchać, zanim mógł

przystąpić do tłumaczenia.

— Michael pali domy, sir, i zabiera kobiety i bydło. Jest przysięgłym wrogiem mahometan.

Tam właśnie udał się wali ze swoim wojskiem, sir. Podążył przeciąć drogę Michaelowi, ale źle
wyczuł. Wyruszył do Adalii, a to jest tydzień marszu stąd, sir.

— Rozumiem.

Obecność „Atroposa” w zatoce Marmaris zapobiegnie napaści pirata i mudir ze swoimi

ludźmi tak długo będzie bezpieczny, jak długo okręt tu zostanie. Cel wizyty mudira stał się jasny;
chciał nakłonić Hornblowera do zostania do czasu, aż ten Michael znajdzie się znowu w bezpiecznej
odległości. Było to naprawdę łaskawe zrządzenie losu; dostateczna rekompensata, pomyślał
Hornblower, za kaprys Opatrzności, który sprawił, że McCullum został ranny w pojedynku. Na
wojnie bywa podobnie jak przy grze w wista, gdzie po dostatecznie dużej liczbie rozgrywek gracz
stwierdza, że szczęście się wyrównało. Po pechu przychodzi powodzenie — Hornblowera
zaskoczyło potwierdzenie tej prawidłowości, chociaż był dostatecznie skłonny przyznać, że po złej
passie następuje dobra. Nie może jednak pod żadnym pozorem okazać zadowolenia.

— To szczęśliwy traf dla nas, sir — zauważył Turner.

— Proszę zatrzymać swoje uwagi dla siebie, panie Turner — rzucił kąśliwie Hornblower.

Ton Hornblowera i zakłopotany wyraz twarzy Turnera zaintrygowały mudira, który wciąż

obserwował ich uważnie. Czekał jednak cierpliwie, aż niewierni zrobią następne posunięcie.

— Nie — powiedział stanowczo Hornblower — proszę mu powiedzieć, że nie mogę tego

uczynić.

Widząc przeczący ruch głowy mudir zdradził lekką konsternację, jeszcze zanim Turner dokonał

tłumaczenia. Pociągnął za swoją białą brodę i przemówił, dobierając starannie słów.

— Ofiarowuje nam łapówkę, sir — rzekł Turner. — Pięć jagniąt albo koźląt za każdy dzień

naszego pobytu.

— To już lepiej odparł Hornblower. — Niech pan powie, że wolałbym raczej pieniądze.

Teraz mudir z kolei pokręcił przecząco głową na słowa Hornblowera. Hornblowerowi, który

przyglądał mu się badawczo, wydał się całkiem szczery.

— Powiada, że nie ma tu pieniędzy, sir. Zabrał wszystko wali w czasie swego ostatniego tutaj

pobytu.

— Ma przecież nasze dwadzieścia gwinei. Niech je zwróci i niech dostarcza co dzień sześć

jagniąt — nie koźląt — to zostanę.

I na tym ostatecznie stanęło. Turner odprowadził mudira do szalupy, a Hornblower udał się na

dziób, żeby sprawdzić, jak posuwa się praca artylerzysty. Była już prawie skończona. Na pokładzie
leżało około stu stóp węża starannie zwiniętego w krąg; jeden koniec był wpuszczony do beczułki z
prochem okrytej płótnem, które artylerzysta smarował grubą warstwą smoły. Hornblower pochylił
się, żeby obejrzeć najsłabszy punkt, gdzie płócienna powłoka baryłki była doszyta do węża.

— Zrobiłem to jak umiałem najlepiej, sir — powiedział artylerzysta. — Ale to strasznie długi

kawał węża.

Sto stóp pod wodą ciśnienie jest ogromne. Drobniutka, niewidoczna, mała jak główka szpilki

dziurka w tkaninie i woda zacznie się wciskać do środka.

— Możemy to wypróbować — zdecydował Hornblower. — Im wcześniej, tym lepiej.

Było, jak zawsze — „im wcześniej, tym lepiej” — tę maksymę można by znaleźć wypisaną na

sercu każdego oficera marynarki wojennej, jak Calais królowej Marii[53]. Obsadzić gig załogą,
dopilnować załadowania całego niezbędnego sprzętu, zapędzić na dziób nurków wysłuchujących
ostatnich instrukcji McCulluma i wyruszyć bez chwili zwłoki. O jednej godzinie pić kawę z
tureckim mudirem, a o następnej bawić się podwodnymi środkami wybuchowymi. Jeśli
różnorodność jest solą życia, pomyślał Hornblower, to jego obecny żywot musi być orientalnym
curry[54].

— Wiosła! — rzucił i gig doszedł powoli do zakotwiczonej deski zaznaczającej miejsce

dostępu do wraka od spodu.

Looney znał swoją robotę. Obszyta w płótno baryłka z prochem leżała obok niego owinięta

liną; Looney wziął drugi, krótki kawałek liny, przywiązał jeden jej koniec do baryłki, przeciągnął
linę przez linkę cumowniczą boi i przymocował drugi koniec również do baryłki. Sprawdził, czy
swobodny koniec węża zapalnikowego jest dobrze przymocowany do pustej baryłki, która miała
utrzymywać go na powierzchni, i rzucił cienkim głosem rozkaz jednemu ze swoich towarzyszy, a ten
wstał, żeby się rozebrać. Looney chciał podnieść baryłkę z prochem, lecz okazała się za ciężka dla
jego wrzecionowatych ramion.

— Wy dwaj, pomóżcie mu — rzucił Hornblower do znajdujących się najbliżej dwóch

marynarzy. — Uważajcie, żeby nie zaczepiła się ani lina, ani wąż.

Pod kierunkiem Looneya podniesiono baryłkę i opuszczono za burtę.

— Popuszczać! Powoli! Ostrożnie! — komenderował Hornblower.

Był to moment napięcia — jeszcze jeden — kiedy obserwował, jak baryłka zapada się pod

powierzchnię wody na krótkiej fali. Za pomocą przywiązanej do niej liny marynarze opuszczali ją
wolno w dół, a wraz z jej opadaniem rozwijał się zwój węża zapalnikowego. Pętla przełożona
przez linkę cumowniczą pławy zapewniała opadnięcie baryłki na dół we właściwym miejscu.

— Dno, sir — powiedział marynarz, kiedy lina w ich rękach straciła naprężenie. W łódce

zostało kilka stóp węża.

Nurek siedział na przeciwległej burcie łódki; na sznurku opasującym jego nagi brzuch miał nóż

w pochwie, a w rękach trzymał podaną mu przez Looneya kulę armatnią. Nurek opuścił się w dół
za burtę i zniknął pod powierzchnią. Czekali, aż się wynurzy, a potem, aż następny da nurka i
wypłynie; czekali też, aż Looney wykona swoją kolejkę. Nurkowie opuszczali się parokrotnie do
wody; widocznie przesunięcie baryłki z prochem dokładnie we właściwe miejsce pod uskokiem
dziobówki „Speedwella” nie było zbyt łatwą operacją. Przypuszczalnie jednak nurkowie zrobili w
końcu swoje pod wodą. Looney wypłynął na powierzchnię po wyjątkowo długim zanurzeniu; trzeba
było go wciągnąć przez burtę na dziób, gdzie leżał dysząc przez jakiś czas, zanim wrócił do siebie.
Wreszcie usiadł i bezbłędnym gestem pokazał Hornblowerowi manipulowanie krzesiwem.

— Wykrzesać ogień — rzucił Hornblower do Leadbittera. Przez całe swoje dotychczasowe

życie nie nauczył się porządnie tej sztuki.

Leadbitter otworzył pojemnik z hubką i krzesiwem i zaczął nim pocierać raz i drugi. Udało

się już za szóstym razem. Schylił się i zaczął rozdmuchiwać iskierkę na hubce, a potem zapalił od
niej kawałek wolnotlącego lontu, rozdmuchał go również i przeniósł wzrok na Hornblowera,
czekając na dalsze rozkazy.

— Ja to zrobię — rzekł Hornblower.

Leadbitter oddał mu tlący się lont i Hornblower odczekał chwilkę, siedząc z nim w ręce i

sprawdzając raz jeszcze, czy wszystko jest gotowe. Drżał cały z podniecenia.

— Uwaga przy baryłce! — powiedział. — Leadbitter, trzymać zaślepkę w pogotowiu.

Z węża zapalnikowego zwisało cztery albo pięć cali lontu szybkotlącego; Hornblower

przytknął do niego swój palący się lont. Chwila wahania i już lont zapalił się. Hornblower patrzył,
jak iskra biegnie po szybkotlącym odcinku lontu i znika w wężu.

— Zatkać wąż! — krzyknął i Leadbitter wepchnął drewnianą zaślepkę w koniec węża, trąc

nią o kruche, spopielałe resztki lontu.

Hornblower miał nadzieję, że iskra — biegnąca pięć sekund na stopę — wędruje wężem w

dół, w dół, daleko pod poziom wody. Na drugim końcu, przy baryłce z prochem, znajdował się
odcinek lontu wolnotlącego o długości stopy, który spalał się w tempie stopy na pięć minut; mieli
dość czasu — nie muszą śpieszyć się gorączkowo, choćby im było bardzo pilno.

— Za burtę z nią! — krzyknął Hornblower i Leadbitter złapał pustą baryłkę i opuścił ją

delikatnie na wodę. Unosiła się na niej, utrzymując nad powierzchnią zatkany koniec węża
zapalnikowego.

— Wiosła! — rzucił rozkaz Hornblower. — Naprzód!

Gig odpływał od beczułki na wodzie. Hornblower przypuszczał, że iskra wciąż wędruje po

loncie szybkotlącym; upłynie jeszcze kilka sekund, zanim dotrze do lontu wolnotlącego pod wodą
przy wraku „Speedwella”. Pamiętał, żeby mierzyć czas na swoim zegarku.

— Wracamy do okrętu! — polecił Leadbitterowi; obejrzał się na pustą baryłkę podskakującą

na powierzchni morza.

McCullum powiedział: „Radzę panu trzymać się z daleka od miejsca eksplozji”. Widocznie

wybuch baryłki z prochem, nawet głęboko pod wodą, wywoływał na powierzchni wzburzenie wody
mogące zagrozić gigowi. Dotarłszy do okrętu znajdą się w odległości ćwierć mili, która to odległość
jest dostatecznie bezpieczna. Gdy dziobowy zahaczył bosakiem o podwięzia wantowe „Atroposa”,
Hornblower znów spojrzał na zegarek. Upłynęło dokładnie pięć minut od momentu, kiedy widział, że
iskra wpełzła do węża zapalnikowego. Teraz należało w każdej chwili spodziewać się wybuchu.

Burta okrętu była oczywiście oblepiona przez wszystkich wałkoni, którzy zdołali się tam

docisnąć. Przygotowywanie ładunku i zapalnika sprawiło, że plotka falą obiegła okręt.

Hornblower, zamiast czekać na wybuch w łodzi, jak przedtem zamierzał, wszedł na pokład.

— Panie Jones! — krzyknął. — Czy to jakiś cyrk? Proszę zabrać ludzi do roboty.

— Tak jest, sir.

On sam bardzo chciał zobaczyć eksplozję, ale obawiał się zdradzić ciekawości nieprzystojnej

jego powadze. A ponadto istniała możliwość — bardzo prawdopodobna, według McCulluma — że
wybuch w ogóle nie nastąpi. Rzut oka na zegarek powiedział mu, że już jest opóźniony. Starając się
zachowywać możliwie obojętnie przeszedł na dziób, do koi McCulluma, który wysłuchiwał

meldunków swoich nurków.

— Nic dotąd? — spytał McCullum.

— Nic.

— Nie mam nigdy zaufania do węża zapalnikowego o długości ponad pięć sążni — zauważył

McCullum — nawet gdy sam go przygotuję.

Hornblower opanował chęć odparowania z irytacją jego słów i utkwił wzrok w miejscu

swoich niedawnych poczynań. Od czasu do czasu z trudem dostrzegał na krótkiej fali ciemny punkcik
— baryłkę przytrzymującą nad wodą koniec węża zapalnikowego. Jeszcze raz rzucił okiem na
zegarek.

— Duża zwłoka — zauważył.

— W wężu jest woda. Będzie pan jednak musiał użyć latającego zapalnika.

— Im wcześniej, tym lepiej — rzekł Hornblower. — Jak mam się do tego zabrać?

Był rad, ze względu na swoją cenną powagę dowódcy, że nie czekał na oczach załogi.

Rozdział XV

Tym razem tylu ludzi potrzeba było do operacji, że Hornblower wziął szalupę zamiast gigu. Jak

zwykle, trzej nurkowie cejlońscy siedzieli skuleni na dziobie, ale przy nich, na dnie łodzi, stał
żeliwny kocioł pełen stopionej smoły, a obok przykucnął pomocnik żaglomistrza, natomiast pan
Clout, artylerzysta, siedział pośrodku łodzi z baryłką prochu między nogami. Baryłka nie była do
końca obszyta płótnem — u góry miała duży, nie zaszyty otwór. Wyrzucili kotwiczkę łodziową i
szalupa stanęła na drobnej fali przy pustej baryłce, która unosiła się na powierzchni z końcem
bezużytecznego węża zapalnikowego, pomnik poprzedniego niepowodzenia.

— Proszę kontynuować, panie Clout — powiedział Hornblower.

Tym razem sprawa była nie tylko podniecająca, ale i niebezpieczna. Nurkowie rozebrali się i

usiadłszy zaczęli swoje ćwiczenia wdechowo-wydechowe. Później nie będzie na to ani chwili czasu.
Clout wziął hubkę i krzesiwo i zaczął krzesać iskrę, przykucnąwszy nisko, żeby osłonić ją przed
lekkim wiatrem wiejącym na powierzchni zatoki. Przypalił lont wolnotlący, rozdmuchał go, aż zaczął
się żarzyć, i spojrzał na Hornblowera.

— Powiedziałem, żeby kontynuować — rzekł Hornblower.

Clout przytknął lont do zapalnika wystającego przez otwór w dnie beczułki z prochem.

Hornblower słyszał słabe nieregularne syczenie zapalnika, gdy Clout czekał, aż lont zacznie się palić
w otworze. Teraz wśród nich, pośrodku łodzi, pełzł ogień ku trzydziestu funtom prochu armatniego.
Jeśli było gdzieś kilka rozsypanych ziarenek prochu albo jeśli zapalnik jest chociaż odrobinę nie w
porządku, to nastąpi nagła, miażdżąca eksplozja, która rozniesie ich i szalupę na szczątki. W łodzi,

absolutnie cichej w tej chwili, słychać było tylko syk zapalnika. Iskra wpełzła do otworu. Tu, w
górnym dnie, baryłka z prochem miała podwójną pokrywę, rezultat bardzo starannej pracy bednarza
okrętowego. Między tymi dwoma pokrywami leżał zwinięty zapalnik, którego dalszy koniec
przechodził przez pokrywę wewnętrzną, sięgając do ładunku prochu. Po tym zapalniku,
przymocowanym do dolnej pokrywy, sunął teraz niewidoczny ogień, obiegając zwój po zwoju, aby
w końcowym odcinku dać nura do wewnątrz przez drugą pokrywę.

Clout wyjął z kieszeni owiniętą płótnem zatyczkę i zanurzył ją w ciepłej smole.

— Niech pan dobrze ją wbije, panie Clout — powiedział Hornblower.

Clout wepchnął zatyczkę do otworu w pokrywie zewnętrznej. Przestali teraz słyszeć syk

zapalnika, ale każdy w łodzi wiedział, że ogień dalej toruje sobie nieuchronnie drogę do środka.
Clout nałożył jeszcze sporo smoły na zatyczkę i odsunął się.

— Teraz, mój chłopcze — powiedział do pomocnika żaglomistrza.

Tego ostatniego nie trzeba było poganiać. Z igłą i rękawicą żeglarską w ręku zajął miejsce

Clouta i zaczął zaszywać powłokę z płótna na wierzchu baryłki.

— Rób drobne ściegi — rzucił Hornblower; rzecz naturalna, że pomocnik żaglomistrza był

zdenerwowany, gdy tak schylał się nad przedmiotem, w którym była zamknięta błyskawiczna śmierć.
Hornblower też się denerwował, ale niepowodzenie poprzedniej próby sprawiło, że pilnował, aby
wszystko było zrobione jak należy.

Pomocnik żaglomistrza zrobił ostatni ścieg, zakończył szew i wyjąwszy szybkim ruchem nóż z

pochwy przeciął nić. Trudno było sobie wyobrazić coś bardziej niewinnego z wyglądu niż ta obszyta
płótnem baryłka. Gdy tak stała w łodzi, wyglądała na głupi, bezmyślny przedmiot. Clout już nakładał
smołę na świeżo zaszyty koniec; boki i spód zostały grubo zasmołowane przed załadowaniem
baryłki do łodzi.

— Teraz lina — rzucił Hornblower.

Jak poprzednio, pętla z liny zamocowanej do baryłki została przeciągnięta po lince pławy i z

powrotem przytwierdzona do baryłki.

— Wy dwaj, podnieść ją. Opuszczać. Ostrożnie.

Beczułka zapadała pod powierzchnię, tańcząc na końcu liny przepuszczanej przez marynarzy

ręką za ręką. W łodzi nagle osłabło napięcie, co można było poznać po tym, że marynarze zaczęli
głośno paplać.

— Cisza! — krzyknął Hornblower.

Chociaż opadając na dno zatoki beczułka stała się teraz niewidoczna, pozostawała wciąż

śmiertelnie niebezpieczna — marynarze nie zdawali sobie z tego sprawy. Jeden z nurków siedział
już na burcie z kulą w rękach — rzecz zabawna, że właśnie teraz Hornblower przypomniał sobie, iż

nie wykonał powziętego przedtem postanowienia zebrania zapasu odłamków skalnych do tego celu
— jego klatka piersiowa to się kurczyła, to rozkurczała. Hornblower chciałby mu powiedzieć, żeby
koniecznie umieścił baryłkę z prochem w najodpowiedniejszy sposób, ale nie mógł tego zrobić ze
względu na barierę językową. Musiał zadowolić się spojrzeniem niosącym i otuchę, i groźbę.

— Dno, sir — oznajmił marynarz zajęty opuszczaniem liny.

Nurek ześliznął się z burty łodzi i zniknął pod wodą. Tam, w dole, z ładunkiem prochu i

tlącym się zapalnikiem, był on w gorszym niebezpieczeństwie niż kiedykolwiek przedtem. „Widzieli
kolegę rozerwanego na kawałki przy posługiwaniu się latającym zapalnikiem pod Cuddalore” —
powiedział mu McCullum. Hornblower nie chciał, żeby teraz zdarzyło się coś takiego. Przyszło mu
na myśl, że w takim wypadku szalupa i on w niej byliby na samym szczycie eksplozji i
zawirowanej wody i pomyślał, co to za tajemnicza siła popycha go zawsze do dobrowolnego udziału
w niebezpiecznych przedsięwzięciach. Chyba ciekawość, ale także i poczucie niższości; nie
przyszło mu natomiast do głowy, że poczucie obowiązku też grało tu jakąś rolę.

Drugi nurek siadł na burcie, z kulą w rękach, oddychając głęboko, i w momencie gdy głowa

poprzednika wynurzyła się spod wody, zsunął się w dół i zniknął. „Zaszczepiłem w nich lęk przed
Bogiem — powiedział McCullum. — Zapowiedziałem im, że jeśli ładunek wybuchnie w
niewłaściwym położeniu, dostaną wszyscy po dwa tuziny kijów. I jeszcze powiedziałem, że tu
zostaniemy, aż nie wydobędziemy tych pieniędzy. Może więc pan polegać na nich. Zrobią, co tylko
będą mogli”.

I rzeczywiście robili, co mogli. Teraz Looney czekał na burcie i zsunął się w dół natychmiast

po pojawieniu się drugiego nurka. Nie chcieli tracić ani chwili czasu. Hornblower raz po raz
spoglądał przez burtę, usiłując zobaczyć coś poprzez wodę, ale bez skutku. Była przejrzysta, o
przepięknym, intensywnie zielonym kolorze, lecz tak rozchlupotana na powierzchni, że w głąb nic
nie było widać. Hornblower musiał wierzyć, że głęboko w dole, na pewno w półmroku i w
paraliżującym chłodzie, Looney wlecze baryłkę z prochem w stronę wraka i wpycha ją pod uskok
dziobówki. Pod wodą baryłka mogła ważyć stosunkowo niewiele dzięki sile wyporu odkrytej przez
Archimedesa dwadzieścia wieków temu.

Wrócił Looney i natychmiast ruszył na jego miejsce pierwszy nurek. Dla nich była to gra o

życie i śmierć, loteria bez wygranej. Jeśli ładunek wybuchnie przedwcześnie, los podyktuje, który z
nich będzie w tym momencie pod wodą. Ale inna rzecz, że przeciągnięcie ładunku kilka jardów po
dnie na właściwe miejsce nie może trwać długo. Miał też nadzieję, że tam, na dole, ogień pełznie
wciąż po zwojach zapalnika ciasno upchanych między podwójną pokrywą baryłki. Uczeni
stwierdzili, że zapalniki mogą się palić bez powietrza — przeciwnie niż świece — ponieważ saletra,
którą jest nasycony sznur, dostarcza takiej samej substancji palnej jak powietrze. Było to odkrycie
bliskie rozwiązania problemu życia — życie istoty ludzkiej gaśnie jak świeca bez powietrza. Można
wkrótce oczekiwać odkrycia sposobu utrzymywania życia bez powietrza.

Jeszcze jeden skok pod wodę. Ogień sunie po loncie. Clout dał go tyle, żeby starczyło na

godzinę palenia się — nie mogło go być oczywiście za mało, ale też i nie za dużo, bo im dłużej
baryłka pozostawała wystawiona na ciśnienie wody, tym większa była obawa, że puści w jakimś
słabym punkcie i że woda dostanie się do niej. Ale Clout zwrócił uwagę, że z zamkniętej przestrzeni

między dwiema pokrywami wierzchu baryłki ciepło nie może uciekać; będzie tam coraz goręcej i
lont zacznie się spalać coraz szybciej — ogień może nawet przeskoczyć z jednego zwoju na drugi.
Innymi słowy, nie można przewidzieć tempa spalania się lontu.

Nurek, który wypłynął właśnie na powierzchnię, krzyknął przenikliwie, w sam czas, aby

powstrzymać następnego — Looneya — przed skoczeniem w dół. Szybkie pytanie, odpowiedź i już
Looney odwrócił się do Hornblowera wymachując rękami.

— Wciągnijcie tego człowieka do łodzi — rozkazał Hornblower. — Podnieść kotwicę!

Kilka ruchów wioseł wystarczyło, żeby nabrać prędkości; Cejlończycy na dziobie świergotali

jak wróble o świcie.

— Z powrotem do okrętu — rzucił Hornblower następny rozkaz.

Uda się prosto na pokład nie oglądając się ani razu; nie będzie narażał na szwank swojej

powagi, czekając na wybuch, który może w ogóle nie nastąpić. Wychylił rumpel i łódź płynęła
ustalonym kursem w kierunku „Atroposa”.

I wtedy to się stało, właśnie gdy Hornblower był odwrócony tyłem. Ponury, stłumiony odgłos,

niezbyt głośny, jak gdyby wystrzeliło działo w odległej jaskini. Hornblower odwrócił się na
siedzeniu akurat na czas, żeby zobaczyć, jak wyprzedza ich wysoko wybrzuszona fala, podnosząc w
górę rufę szalupy. Potem rufa opadła, a podniósł się dziób, i szalupa zaczęła kiwać się gwałtownie
z dziobu na rufę, jak dziecinna łódeczka w wannie. Woda wzbijająca się wokół nich była
bezbarwna i ciemna. To gwałtowne wzburzenie trwało zaledwie kilka sekund i przeszło,
zostawiając za sobą rozchybotaną łódź.

— Wybuchła, sir — odezwał się Clout zupełnie niepotrzebnie.

Marynarze rozgadali się jak Cejlończycy.

— Cisza w łodzi! — krzyknął Hornblower.

Był zły na siebie, bo po niespodziewanym odgłosie podskoczył na siedzeniu. Potoczył groźnym

wzrokiem po marynarzach, którzy zamilkli trwożnie.

— Ster lewo na burtę — warknął Hornblower. — Naprzód !

Łódź obróciła się i ruszyła z powrotem w kierunku miejsca wybuchu zaznaczonego brudną

plamą wody. Gdy patrzył w tamtą stronę, na powierzchni ukazało się pół tuzina ogromnych bąbli,
które pękły po chwili. Potem wypłynęło coś innego i jeszcze coś, martwe ryby unoszące się na
powierzchni, świecące białymi brzuchami w blasku słońca. Szalupa minęła jedną jeszcze nie
całkiem martwą; ryba czyniła słabe, ledwie dostrzegalne wysiłki, żeby odwrócić się grzbietem w
górę i zanurzyć się w wodę.

— Milczeć! — powtórzył Hornblower — bo znowu załoga rozpuściła języki. — Wiosła złóż.

Wśród ciszy szalupa unosiła się na wodzie w miejscu wybuchu. Martwe ryby, plama i nic

więcej. Zupełnie nic. Hornblower poczuł nieprzyjemne rozczarowanie; powierzchnia wody powinna
być zasłana szczątkami wraka i pogruchotanymi odłamkami drewna na znak, że baryłka z prochem
zrobiła swoje. Brak tego wszystkiego oznaczał, że wybuch nie spowodował pęknięcie wraka. Myśli
jego poszybowły w przyszłość. Trzeba będzie pewnie użyć następnego latającego zapalnika i uciec
się do najbrutalniejszych gróźb, żeby zmusić nurków do podłożenia go pod wrak. Uciekli przed tą
eksplozją najwyżej na trzydzieści sekund i nie będą skorzy znowu wystawiać się na ryzyko.

Jest odłamek drewna! Nie, to deska użyta jako boja znakowa.

— Wybierzcie tamtą linę — polecił Hornblower wzorowemu[55]. Przy desce był tylko

dziesięciostopowy odcinek liny — w tym miejscu lina pękła; a więc eksplozja jednak miała jakiś
skutek. Tylko taki — jak na ironię — oderwana boja znakowa.

— Dać drugą kotwiczkę z liną — rozkazał Hornblower. Trzeba, żeby boja znakowa była dalej

dość blisko tego punktu, jeśli ma spełniać swoje zadanie.

Hornblower pochwycił spojrzenie Looneya; sądząc po jego zachowaniu, miał chęć sprawdzić

wynik wybuchu; jakikolwiek by nie był, zbadanie tego już teraz oszczędzi im czasu.

— Looney — powiedział Hornblower i wskazał ręką burtę. Wystarczyło jedno powtórzenie

tego gestu, żeby Looney kiwnął głową, że się zgadza i zaczął się znowu rozbierać. Jak Hornblower
pamiętał, Looney nie wykonał jeszcze swej dziennej normy pięciu nurkowań. Looney nabrał
powietrza do płuc i zsunął się do wody, a łódź czekała w dryfie. Drobne fale uderzające o jej
burty były inne niż zwykle; nie było w nich ani śladu regularności jak przy falach wzbudzanych na
powierzchni przez wiatr — wydawało się, że nadbiegają ze wszystkich stron naraz. Hornblower
uświadomił sobie, że są to ostatnie, zamierające ruchy wody wzburzonej przez eksplozję.

Ukazał się Looney, z cienkimi, związanymi w pęczek czarnymi włosami unoszącymi się na

wodzie obok jego twarzy. Wyszczerzył zęby w czymś, co można by prawie nazwać uśmiechem,
gdyby nie to, że oczywiście chwytał ustami powietrze. Płynął w kierunku szalupy mówiąc coś przy
tym do towarzyszy, którzy zaczęli natychmiast świergotać swoimi głosami. Widocznie wybuch,
oderwawszy boję znakową nie odsunął jej daleko od jej pozycji. Nurkowie wciągnęli Looneya na
dziób łodzi, wciąż gadając między sobą; Looney zaczął przesuwać się między marynarzami i po
ławkach w kierunku rufy. Zbliżywszy się do Hornblowera, wytarł coś o połę odzieży i położył mu
na dłoni z szerokim uśmiechem. To coś miało kształt okrągły, było ciężkie, matowe i zaskorupiałe,
a jednak… a jednak…

— Na miły Bóg! — zawołał Hornblower.

Był to szyling; Hornblower gapił się na monetę obracając ją w palcach.Wszystkie oczy w

łodzi były na nią skierowane; marynarze szybko się domyślili, co to jest, chociaż nie widzieli dobrze.
Któryś wzniósł okrzyk, inni go podjęli. Hornblower potoczył spojrzeniem po roześmianych twarzach;
nawet Clout darł się i wymachiwał kapeluszem.

— Cisza! — krzyknął Hornblower. — Panie Clout, powinien się pan wstydzić.

Ale tym razem hałas nie zamarł tak błyskawicznie jak poprzednio; załoga była zbyt podniecona.

W końcu jednak ucichli i czekali. Hornblower musiał teraz obmyślić następny krok. Był zupełnie
zdezorientowany — taki rozwój sytuacji kompletnie go zaskoczył; przez chwilę nie wiedział co robić
dalej. W końcu zdecydował, że musi to być działanie powstrzymujące narastanie napięcia. Do
wydobycia skarbu potrzebny będzie nowy sprzęt; to rzecz pewna. Nurkowie dziś wykonali już
prawie swoją dzienną normę skoków. Ponadto należałoby poinformować McCulluma o wynikach
wybuchu i wysłuchać jego decyzji co do dalszych kroków. Hornblower uświadomił sobie przy tym,
że nie ma pewności, czy przyszłe zadania będą łatwe. Jeden szyling to nie ćwierć miliona funtów.
Jeszcze dużo będzie do zrobienia.

— Wiosła chwyć! — rzucił krótki rozkaz do czekającej załogi łodzi. Zaskrzypiały trzony

wioseł zakładane do dulek i marynarze pochylili się do przodu, gotowi rozpocząć wiosłowanie. —
Naprzód!

Pióra wioseł zanurzyły się w wodę i szalupa powoli nabierała prędkości.

— Kierunek na okręt! — mruknął do sternika.

Siedział na ławce rufowej tocząc wokoło groźnym spojrzeniem. Każdy, kto widział jego twarz,

mógł myśleć, że szalupa wraca po całkowitym niepowodzeniu przedsięwzięcia, ale on był tylko zły
na siebie, że nie zdążył od razu mieć w pogotowiu odpowiednich rozkazów, zaskoczony szylingiem,
który został mu położony na dłoni. Cała załoga widziała, jak stracił głowę. Jego cenna powaga
poniosła szwank. Przybywszy na pokład w posępnym nastroju miał ochotę zamknąć się w kajucie,
ale rozsądek kazał mu iść zaraz na dziób, żeby omówić sytuację z McCullumem.

— Srebro sypie się tam kaskadą — oznajmił McCullum po wysłuchaniu raportów nurków. —

Worki przegniły i po otwarciu się pomieszczenia ze skarbem wskutek eksplozji pieniądze zaczęły się
wysypywać. Myślę, że to zupełnie jasne.

— A złoto? — spytał Hornblower.

— Looney nie może mi jeszcze nic powiedzieć na ten temat — rzekł McCullum. — Ośmielam

się zauważyć, że gdybym ja był w szalupie, zebrałbym więcej informacji.

Hornblower zagryzł zęby, żeby nie odciąć się za zniewagę. Nic by bardziej nie uradowało

McCulluma niż kłótnia, a on nie miał zamiaru zaspokoić go w tym względzie.

— W każdym razie eksplozja spełniła swoje zadanie — rzucił tonem pokojowym.

— Chyba tak.

— Więc dlaczego — zapytał Hornblower — z tym pytaniem zwlekał od pewnego czasu —

dlaczego, jeśli wrak pękł wskutek wybuchu, szczątki nie wypływają na powierzchnię?

— Pan nie wie? — McCullum odpowiedział pytaniem, wyraźnie uradowany, że ma więcej

wiadomości.

— Nie.

— To jeden z podstawowych faktów w przyrodzie. Drewno zanurzone w wodzie na dużej

głębokości szybko nią nasiąka.

— Naprawdę?

— Drewno unosi się na powierzchni — o czym pan wie, jak sądzę — dzięki powietrzu

zawartemu w szczelinach jego masy. Pod ciśnieniem to powietrze zostaje wyciśnięte, a pozbawiony
wyporu pozostały materiał nie ma tendencji do wypływania w górę.

— Rozumiem — rzekł Hornblower. — Dziękuję, panie McCullum.

— Już przywykłem — odparł McCullum — do uzupełniania edukacji oficerów królewskich.

— A więc mam nadzieję — mówił Hornblower, wciąż panując nad sobą — że będzie pan to

czynił dalej w moim wypadku. Jak należy przedsięwziąć następny krok?

McCullum zacisnął wargi.

— Gdyby tylko ten przeklęty holenderski doktor — powiedział — miał dosyć rozumu, żeby

pozwolić mi wstać z łóżka, sam dopilnowałbym wszystkiego.

— Niedługo zdejmie panu szwy — zapewnił Hornblower. — Na razie ważny jest czas.

Było rzeczą oburzającą, żeby dowódca na własnym okręcie musiał znosić tego rodzaju

zuchwalstwo. Hornblower pomyślał, że może złożyć oficjalne zażalenie. Może spierać się z
McCullumem, zaniechać całego przedsięwzięcia, a w raporcie do Collingwooda stwierdzić, że „z
powodu absolutnego braku gotowości do współpracy ze strony pana Williama McCulluma z biura
Czcigodnej Kompanii Wschodnio-indyjskiej” ekspedycja zakończyła się niepowodzeniem. Wówczas
niewątpliwie McCullum dostałby urzędowo po łapach. Lepiej jednak osiągnąć sukces, bez żadnego
współczucia za próbę cierpliwości, na jaką jest wystawiany, niż wracać z doskonałymi wymówkami
i próżnymi rękami. Było rzeczą równie chwalebną schować własną dumę do kieszeni i zmusić
McCulluma, żeby wydał odpowiednie instrukcje, jak dowodzić oddziałem abordażującym pokład
nieprzyjacielski. Równie chwalebną — chociaż w mniejszym stopniu zapewniającą uzyskanie
pochlebnej wzmianki w „Gazette”. Zmusił się do zadawania stosownych pytań i wysłuchiwania
niechętnych wyjaśnień McCulluma, co należy robić dalej.

Przyjemnie też było później, przy kolacji, móc sobie pogratulować, że obowiązek został

wykonany, rozkazy wydane i wszystko przygotowane. Gdy siedział przy jedzeniu, przyszły mu na
myśl słowa McCulluma o kaskadzie srebra. Trzeba było trochę wyobraźni, żeby zobaczyć przed
oczyma duszy obraz wraka, tam, w przejrzystej wodzie, z rozdartym schowkiem i wysypującym się
z niego zakrzepłym strumieniem srebra. Gray[56] mógłby napisać o tym wiersz; a gdzieś tam w tym
skarbcu jest złoto. Życie jest piękne, a on jest szczęśliwcem. Powoli zżuł ostatni kęs pieczonego

jagnięcia i nałożył sobie zielonej sałaty, delikatnych, młodych listków, słodkich i smakowitych,
pierwszych owoców wiosny tureckiej.

Rozdział XVI

Wiosna turecka nie chciała ustąpić latu bez ostatnich zmagań, bez przywoływania na pomoc

zimy, która już odeszła. Z północnego zachodu dął wściekle zimny wiatr; niebo było szare, a deszcz
lał strumieniami. Bębnił po pokładzie, spływał potokiem przez odpływniki; spadał nieoczekiwanymi
kaskadami z różnych miejsc na takielunku; stwarzając załodze okazję do uprania odzieży w słodkiej
wodzie, nie pozwalał jej wysuszyć. „Atropos” jeździł w różne strony na kotwicy, w miarę jak
podmuchy z otaczających zatokę gór zmieniały nieustannie kierunek, chłostając powierzchnię tak, że
tworzyły się na niej niesforne baranki. Wiatr i deszcz wydawały się szczególnie przenikliwe.
Wszyscy czuli się bardziej zziębnięci i przemoczeni, niż gdyby okręt zmagał się ze sztormem na
środku Atlantyku, z pokładem przeciekającym wskutek luzowania się w szwach kadłuba
pracującego na fali i masami wody przelewającej się po nim z łoskotem. Posępny nastrój i zły
humor panowały wśród załogi nękanej chłodem i wilgocią — a wywoływał je brak wysiłku
fizycznego, zajęć, przy nieustannym bębnieniu deszczu.

Chodzenie po pokładzie rufowym wśród kropli deszczu uderzających o ubranie sztormowe

działało na Hornblowera przygnębiająco, tym bardziej że nie było mowy o kontynuowaniu akcji
ratowniczej przed osłabnięciem tej wichury. Skrzynie ze złotem leżały pod chłostaną wichrem
powierzchnią; był wściekły, że musi czekać przez te bezczynne godziny nie wiedząc, czy uda się je
wydobyć. Nienawistna była mu myśl, że musi wyrwać się z tej bierności i zmusić się do
podniesienia ducha załogi, ale wiedział, że jest to rzecz konieczna.

— Posłaniec! — powiedział. — Zanieś pozdrowienia ode mnie do panów Smileya i

Horrocksa i niech przyjdą zaraz do mojej kajuty.

Pół godziny później obie wachty zebrały się na pokładzie sekcjami („daję wam na to wszystko

pół godziny”, powiedział Hornblower). Marynarze odziani byli tylko w spodnie drelichowe i zimne
krople spadały na ich obnażone piersi i stopy. Było sporo narzekań i niezadowolenia, ale też i
uciechy wśród marynarzy z obsady marsa, ponieważ musieli się stawić wszyscy członkowie załogi
nie pełniący wacht — „mają być wszyscy, rozkazał Hornblower, obsada śródokręcia i obsługa
ładowni, pomocnicy artylerzysty i żaglomistrza”. Zapanowało podniecenie, towarzyszące wszelkim
wyścigom, i zadowolenie z widoku trzech starszych rangą oficerów wachtowych, Jonesa, Stilla i
Turnera, gramolących się po wyblinkach w celu zajęcia miejsc na salingach i pilnowania, żeby
wyścigi przebiegały uczciwie. Hornblower stanął na dziobie przy pachołach ze swoją tubą, żeby
wiatr mógł nieść jego głos po całym pokładzie.

— Na raz stanąć w pozycji! — zawołał. — Na dwa gotów! Na trzy r u s z a ć!

Były to wyścigi sztafetowe, po kolei w górę i na dół po wantach każdego masztu, wachta

lewoburtowa przeciwko wachcie prawej burty; włączenie tych członków załogi, którzy rzadko
biegali po masztach albo nawet wcale, dodało pieprzu wydarzeniu. Wkrótce sekcje na pokładzie
przestępowały z nogi na nogę, obserwując z podnieceniem powolne wspinanie się i schodzenie
któregoś niezdarnego pomocnika artylerzysty czy podoficera; zanim oni nie zakończyli swego biegu,

nie wolno było ruszyć do następnego masztu i zacząć wspinaczki.

— Ruszaj się, Tłuściochu!

Pegazoskrzydli z obsady marsa, dla których bieganie po wantach było drobnostką,

podskakiwali na pokładzie zapomniawszy o strugach deszczu, gdy któraś rywalizująca z nimi
sekcja, zwolniona po zejściu z want ostatniego jej członka, gnała radośnie pokładem do następnego
masztu, a oni musieli stać i patrzeć na ostrożne ruchy najwolniejszego zawodnika z ich burty.

Marynarze wdrapywali się w górę, zbiegali w dół, pędzili dookoła i w poprzek pokładu.

Książę Seitz-Bunau wrzeszcząc obiegał pokład, oszalały z podniecenia; Horrocks i Smiley, starsi
burt, skrzeczeli jak kruki, bo zawodziły ich głosy od ciągłego krzyku przy organizowaniu swoich
ludzi i dodawaniu im otuchy. Pomocnik kucharza, ostatni zawodnik z wachty lewej burty, już
docierał do salingu grotmasztu, gdy Horrocks, który sobie zarezerwował ostatnie miejsce w wachcie
prawej burty, zaczynał wspinanie się po drugiej stronie. Wydawało się, że wszyscy na okręcie
krzyczą i gestykulują. Horrocks sunął w górę, a wanty drgały od małpiej szybkości jego ruchów.
Pomocnik już był na salingu i zaczął schodzić w dół.

— Dalejże, Tłuściochu!

Pomocnik kucharza nie patrzył nawet, gdzie trzeba stawiać stopy i stawiał je na co drugą

wyblinkę. Horrocks dopadł salingu i skoczywszy chwycił się paduna. Ześlizgiwał się w dół z taką
prędkością, że lina musiała parzyć mu dłonie. Pomocnik kucharza i midszypmen stanęli
równocześnie na pokładzie, ale Horrocks miał dalej do swojego miejsca w sekcji niż kuchcik.
Rozległo się końcowe wycie, gdy obaj chwytając powietrze biegli chwiejnym krokiem na swoje
pozycje, ale kuchcik był pierwszy na stanowisku o cały jard, i oczy wszystkich zwróciły się na
Hornblowera.

— Zwycięża wachta lewej burty! — zawyrokował. — Wachta prawej burty da przedstawienie

jutro wieczorem.

Wachta lewej burty wzniosła ponownie okrzyk, ale wachta prawoburtowa — Hornblower

obserwował uważnie jej członków — nie czuła się upokorzona. Domyślał się, że jest wśród nich
wielu takich, których ucieszyła myśl o jutrzejszym zademonstrowaniu swoich talentów przed
publicznością i którzy już obmyślali swoje występy. Przyłożył znowu tubę do warg.

— Uwaga! Panie Horrocks! Panie Smiley! Dajcie swoim zespołom rozkaz „rozejść się”!

Gdy Hornblower wracał do swojej kajuty, ujrzał na rufie przy drzwiach do mesy oficerskiej

dawno nie spotykaną postać, posuwającą się wolnymi krokami pod nadzorem doktora.

— Jakże się cieszę, panie McCullum — powiedział Hornblower. — Przyjemnie zobaczyć pana

nie w koi.

— Cięcie już się zagoiło, sir — oznajmił z dumą Eisenbeiss. — Nie tylko zdjąłem szwy, ale

uznałem również, że można spokojnie usunąć szczecinę z rany, która jest już całkiem odsączona.

— Wspaniale! — rzekł Hornblower. — To znaczy, że wkrótce będzie można zdjąć rękę z

temblaka?

— Za kilka dni. Wygląda na to, że połamane żebra dobrze się zrosły.

— Tu jest jeszcze trochę sztywne — powiedział McCullum, dotykając prawej pachy lewą ręką.

Nie okazywał swego zwykłego złego humoru; ale rekonwalescent, czyniący pierwszą próbę
chodzenia, którego rana jest przedmiotem dyskusji, może się czuć na tyle w centrum uwagi, żeby
okazać łaskawość w stosunku do innych.

— Ma prawo być — zauważył Hornblower. — Kula z pistoletu wystrzelona z odległości

dwunastu kroków nie jest mile witanym gościem. Baliśmy się, że pana stracimy. Na Malcie sądzili,
że kula utkwiła panu w płucach.

— Sprawa byłaby łatwiejsza — odezwał się Eisenbeiss — gdyby nie był on tak umięśniony.

Trudno było wyczuć kulę w tej masie muskułów.

McCullum wyłowił mały przedmiot z lewej kieszeni spodni i podał go Hornblowerowi.

— Widział pan to? — zapytał. Była to kula wyjęta przez Eisenbeissa, spłaszczona i

zniekształcona. Hornblower widział już ją przedtem, ale nie była to chwila sposobna, żeby mówić o
tym. Obejrzał ją, jak należało, ku wielkiej satysfakcji McCulluma.

— Uważam — powiedział Hornblower — że taką okazję należy uczcić uroczyście. Zapraszam

panów z mesy oficerskiej na obiad do mnie, a przede wszystkim obu panów.

— Jestem naprawdę zaszczycony — odparł McCullum, zaś Eisenbeiss pochylił się w ukłonie.

— Powiedzmy jutro. Możemy posilić się w spokoju, przed przedstawieniem, które ma dać

wachta prawej burty.

Wycofał się do kajuty bardzo z siebie zadowolony. Poćwiczył trochę załogę; dał im coś, nad

czym muszą się pogłowić; znalazł dobry pretekst do spotkania się z oficerami na gruncie
towarzyskim, jego ekspert od ratownictwa wyrwał się z objęć śmierci i był w lepszym nastroju niż
zwykle — a do tego wszystkiego skarb ze „Speedwella” leżał jak w dziecinnym schowku[57] na
piaszczystym dnie zatoki, ze złotem i srebrem czekającym tylko, żeby je zabrać. Zadowolenie z
samego siebie pomogło mu przetrwać nudę koncertu, przygotowanego przez wachtę prawej burty.
Młody, przystojny marynarz z obsady fokmarsa śpiewał sentymentalne piosenki; ten mdły
sentymentalizm był równie nużący dla umysłu Hornblowera jak muzyka dla jego głuchego na tony
ucha. „Kwiaty na grobie matki” i „Pusta kołyska” — młody marynarz wyciskał ostatnią kroplę
żałości z ich ponurej treści, a widownia, z wyjątkiem Hornblowera, upajała się jego śpiewem.
Natomiast starszy pomocnik bosmana śpiewał pieśni morskie potężnym basem; Hornblower dziwił
się, jak słuchacze rekrutujący się z ludzi morza mogą tolerować nieprawidłowe używanie terminów
nautycznych w tych pieśniach; gdyby na jego okręcie wiatr od rufy zaczął szumieć w „wypełnionych
żaglach”, oficer wachtowy usłyszałby od niego kilka mocnych słów; było też zwykłe dla szczurów
lądowych pomieszanie szotów i żagli, a Dibdin[58] nie zadał sobie wcale trudu dowiedzenia się, że

„zwykły hulk”[59] może być dalej wykorzystywany z pożytkiem dzięki zamontowaniu na nim nożyc
— określenie to nie oznaczało kompletnego hulka ani niczego w tym rodzaju. I oczywiście w pieśni
kładziono akcent na fakt, że Tom Bowling nie żyje, podobnie jak mityczna matka i dziecię z kolebki,
o których śpiewał marynarz z fokmarsa. „Odszedł hen, w górę” i najwyraźniej cała załoga
współczuła mu z tego powodu.

Skoczne tańce marynarskie[60] bardziej mu się podobały; podziwiał lekkość i grację tancerzy,

co pozwoliło mu nie słyszeć słodkiego, piskliwego dźwięku fletu, na którym grał im do tańca ten sam
pomocnik kucharza, który swoim końcowym wysiłkiem przeważył szalę zwycięstwa na stronę lewej
burty — jego usługi jako akompaniatora były widocznie tak niezbędne, że poproszono go o to, mimo
że oficjalnie wachta lewej burty obecna była na koncercie w roli gości. Dla Hornblowera
najzabawniejszą częścią wieczornego przedstawienia była w gruncie rzeczy różnica postaw obu
wacht: prawej — jako gorliwych gospodarzy i lewej — jako krytykujących gości. I znów, gdy
wieczór dobiegł końca, mógł sobie pogratulować kawałka dobrej roboty. Miał chętną i
zdyscyplinowaną załogę i zadowalający zespół oficerów.

A następny ranek przyniósł prawdziwy triumf, satysfakcjonujący Hornblowera, mimo iż został

na okręcie, pozwoliwszy McCullumowi, z ręką wciąż na temblaku, wypłynąć z szalupą, barkasem i
całym nowym sprzętem skonstruowanym dla potrzeb akcji ratowniczych. Gdy łodzie wracały,
Hornblower stał przy burcie, grzejąc się w promieniach słońca, które właśnie zaświeciło na niebie.

McCullum wskazał lewą ręką na duży stos między środkowymi ławkami szalupy, a potem

odwrócił się i pokazał na drugi, na barkasie. Srebro! Nurkowie musieli szybko uwijać się na dnie,
nagarniając rękoma monety do spuszczonych kubłów.

Łodzie stanęły przy burcie i brygada robocza gotowała się do przeładowania tej masy srebra

na pokład. Rozkaz rzucony nagle ostrym tonem przez McCulluma zatrzymał trzech Cejlończyków,
którzy zamierzali właśnie iść na dziób do swoich legowisk. Patrzyli na niego bojaźliwie, gdy
wydawał im następny rozkaz w ich dziwnym języku i powtarzał go raz jeszcze. A potem zaczęli z
ociąganiem ściągać odzież z siebie; Hornblower widział ich poprzednio tyle razy rozbierających się
w ciągu dni — zdawało mu się, że było to wiele tygodni temu — gdy zaczęły się operacje
ratownicze. Zdejmowali jedną po drugiej fałdziste szaty.

— Założę się — powiedział McCullum — że podzielili między sobą pięćdziesiąt funtów.

Jedna ze sztuk odzieży kładziona na pokładzie wydała dziwny brzęk mimo ostrożności jej

właściciela.

— Sierżancie! — powiedział Hornblower do podoficera żandarmerii — przeszukajcie te

ubrania!

Na oczach szczerzącej zęby załogi szwy i fałdy ubrań zostały opróżnione z monet, a były ich

tam tuziny.

— Przy każdym nurkowaniu próbują tej sztuczki — wyjaśnił McCullum.

Hornblower mógł tylko się dziwić, jak nagi człowiek wchodząc z morza do łodzi był w stanie

niedostrzegalnie włożyć srebrne monety do swej odzieży, ale nie ma granic dla pomysłowości
ludzkiej.

— Byliby bogaci do końca życia, gdyby udało im się zabrać to ze sobą do Jaffry — ciągnął

McCullum. Wróciwszy do języka nurków kazał im odejść, a gdy pozbierali ubrania i znikli, zwrócił
się znów do Hornblowera: — Szybciej pójdzie ważenie tych monet niż liczenie. Jeśli przeniesiemy tu
wszystko, będzie tego razem cztery tony.

Srebro na tony! Żaglomistrz poszył na nie worki z nowego płótna i, podobnie jak na utraconym

„Speedwellu”, opróżniono część ładowni, żeby je tam zmagazynować. A Hornblower stwierdził, że
głęboka prawda tkwi w historii o Midasie, który otrzymał dar Złotego Dotyku[61] nie tak daleko od
miejsca, gdzie „Atropos” stał na kotwicy. Podobnie jak Midas, który utracił szczęście w momencie,
gdy świat musiał go uznać za najszczęśliwszego człowieka na ziemi, tak Hornblower utracił swoje
szczęście w tym momencie sukcesu. Z chwilą bowiem, gdy złożono srebro w schowku ładowni,
zaczął się niepokoić o monety. Nie wątpił w pomysłowość, upór i zdolności marynarzy, których
miał pod swoją komendą; nie miał też wątpliwości co do kryminalnej przeszłości wielu z nich,
wymiecionych z więzienia Newgate. Opowiadano niezliczone historie o sprytnych sposobach
wykradania napojów alkoholowych przez marynarzy, lecz człowiek, który je ukradł, zdradzał się
prędzej czy później. Tu były pieniądze, monety angielskie, i tylko krucha drewniana ścianka
grodziowa chroniła je przed złodziejami. Toteż podobnie jak na „Speedwellu” wzmocniono ścianki
grodziowe i pokłady grubymi, przybitymi do nich deskami; trzeba też było zmienić staranne i dobrze
rozplanowane rozmieszczenie zapasów w ładowni, ustawiając największe beczki z wołowiną, które
można było przesuwać tylko przy pomocy lin i bloków, pod grodziami, aby przeszkodzić złodziejom
w dokonaniu włamania. Mimo to Hornblower spędzał bezsennie noce, uprzytomniając sobie
usytuowanie dolnej części ładowni i zastanawiając się najpierw, jak on sam zabrałby się do
włamania, a potem jak przeciwdziałałby takiej próbie. Uczucia te nasilały się z dnia na dzień, w
miarę jak rosły stosy worków ze srebrem, aby dojść do szczytu tego triumfalnego dnia, gdy nurkowie
McCulluma dotarli do złota. McCullum znał się na swojej robocie, to nie ulegało wątpliwości.
Jednego dnia powiedział Hornblowerowi o znalezieniu skrzynki ze złotem; następnego ranka
Hornblower zobaczył, jak wyrusza barkas i szalupa, z łączącymi je drągami zamontowanymi na
rufach, z założonymi na nie blokami i taliami, z milami przygotowanych lin w zwojach, deskami,
kubłami, wszystkim, co pomysłowość ludzka mogła wymyślić do użycia przy realizacji tego nowego
zadania. Hornblower obserwował przez lunetę, jak obie łodzie stanęły obok siebie nad wrakiem.
Widział nurków wchodzących do wody i wychodzących z niej raz za razem. Patrzył, jak opuszczano
na taliach liny z przyczepionymi do nich obciążnikami; raz i drugi zaobserwował, że marynarze
ciągnący liny talii przerywali pracę, czekając na innego nurka schodzącego do wody przypuszczalnie
w celu rozplatania liny. W końcu spostrzegł, że marynarze znów zaczęli ciągnąć i dotąd ciągnęli,
zwijając równocześnie liny w łodziach, aż między dwoma łodziami coś wynurzyło się nad wodą, a
echo okrzyku triumfu dobiegło do okrętu.

Było to coś dużego, co ostrożnie wciągnięto na rufę szalupy — Hornblower widział, jak pod

przenoszonym ciężarem rufa zapadła się w wodę, a dziób dźwignął się w górę. Obliczył już sobie,
że stopa sześcienna złota waży pół tony — a złoto było w cenie, pięć papierkowych gwinei i
więcej za uncję. To były bajońskie sumy; Hornblower przyglądał się szalupie dobijającej do burty;

na jej dnie leżał dziwny przedmiot, na pół pokryty porostami.

— Jest chyba okuta prętami żelaznymi — powiedział McCullum stając przy nim, podczas gdy

Jones nerwowo nadzorował przeładunek na okręt — a do tego z najlepszego żelaza z Sussex. Stal
zardzewiałaby na nic już rok temu, a niektóre z tych prętów są dotąd całe. Porosty na dębowym
drewnie miały pewnie jard długości — moi chłopcy zmuszeni byli je poobcinać, zanim mogli
przełożyć talie.

— Ej, wy tam, ostrożnie! Powoli! — krzyczał Jones.

— Reja, przestać ciągnąć! — wołał bosman. — Teraz wy, przy sztagtalii, wybierać!

Skrzynia zawisła nad pokładem, balansując na podtrzymujących ją linach.

— Ostrożnie! Reja, opuszczać w dół! Powoli! Sztagtalia, opuszczać! Powoli!

Skrzynia spoczęła na pokładzie; wyciekały z niej jeszcze strużki wody. Zamknięte w środku

złoto starczyłoby na zbudowanie, uzbrojenie i wyekwipowanie całego „Atroposa”, wypełnienie jego
ładowni zapasami na rok, wypłacenie miesięcznej zaliczki dla załogi i jeszcze sporo by zostało.

— A więc to jedna z nich — powiedział McCullum. — Czuję, że pozostałe dwie nie dadzą

się wyjąć tak łatwo. Jak dotąd, jest to najłatwiejsza praca, jaką miałem kiedykolwiek do wykonania.
Mieliśmy szczęście… z pańskim brakiem doświadczenia nigdy się pan nie dowie, jak wielkie
szczęście.

Ale Hornblower wiedział, ile miał szczęścia. To, że McCullum przeżył strzał z pistoletu w

żebra; że nurkowie cejlońscy przetrwali podróż dookoła Afryki z Indii do Azji Mniejszej; miał
szczęście — niewiarygodne szczęście — że Turcy trwali w tak błogim spokoju ducha, pozwalając
mu przeprowadzać operację ratowniczą w zatoce i nie domyślając się, co właściwie robi, ani mu
nie przeszkadzając. Właśnie przez wzgląd na ten szczęśliwy zbieg okoliczności pogodził się w
końcu z kłopotami związanymi z pilnowaniem skarbu w ładowni. Jest najszczęśliwszym
człowiekiem na ziemi; szczęściarzem (mówił sobie), a przecież w pewnym stopniu zawdzięcza
sukces swoim własnym zaletom. Sprytnie postępował z mudirem. Chytrym posunięciem było
przyjęcie łapówki za pozostanie tu w zatoce na kotwicy, udawanie, że wzdraga się zrobić rzecz, na
której mu tak bardzo zależało. Collingwood pochwali go, bez wątpienia. Odzyskał srebro; odzyskał
już także jedną trzecią złota. Uzyska pochwałę władz, nawet gdyby McCullum stwierdził, że nie uda
się wydobyć reszty.

Rozdział XVII

Te poranki śródziemnomorskie były piękne. Przyjemnie było wyjść na pokład, gdy jutrzenka

przechodziła w jasny dzień; zwykle wtedy wiatr ucichał, zostawiając zatokę gładką jak szkło,
odbijającą, z nasilającym się światłem dnia, intensywny błękit nieba, w miarę jak słońce podnosiło
się nad góry Turcji. Powietrze było orzeźwiająco chłodne — nie na tyle, żeby trzeba było nakładać
grubą kurtkę — tak że rosnące ciepło promieni słonecznych pozwalało chłonąć je zmysłami. W
czasie spacerów po pokładzie, obmyślając bez pośpiechu plany na bieżący dzień, Hornblower sycił

się pięknem i świeżością; a na samym dnie mózgu, dodając smaku przeżywanej przyjemności, jak
sos podnoszący na końcu smak jakiejś wspaniałej potrawy, tkwiła świadomość, że gdy zejdzie pod
pokład, zasiądzie przed talerzem jajecznicy i dzbankiem kawy. Piękno widziane dookoła, rosnący
apetyt i możność natychmiastowego jego zaspokojenia — przynajmniej te rzeczy uświadamiały mu,
że jest szczęśliwcem.

Dziś nie czuł się tak szczęśliwy jak zawsze, zamiast bowiem rozmyślać w samotności, musiał

poświęcić nieco uwagi McCullumowi i jego sprawom.

— Raz jeszcze spróbujemy zadziałać tak jak dotąd — powiedział McCullum. — Poślę dziś

znowu chłopców na dno i zobaczę, co będą mieli do powiedzenia. Lecz obawiam się, że obecnie
dostęp do tej skrzyni jest niemożliwy. Zacząłem to podejrzewać wczoraj.

Dwa dni temu wydobyto drugą z trzech skrzyń złota, ale dopiero po powiększeniu otworu we

wraku za pomocą ładunku materiałów wybuchowych.

— Tak — potwierdził Hornblower. — To był istotny punkt w pańskim sprawozdaniu.

— Niełatwo skłonić ich do nurkowania do samego wnętrza rozbitego wraka.

— I ja tak myślę — zgodził się Hornblower.

W mrocznych głębinach, pod trudnym do wytrzymania ciężarem stu stóp wody, przedzieranie

się przez splątane szczątki, wstrzymując oddech i dusząc się, musiało być przerażającym zadaniem.

— Pokład odchylił się od szczeliny w burcie i wydaje mi się, że ostatnia eksplozja wyrzuciła

skrzynię przez nią w dół. Teraz przykrywa ją cały wrak — stwierdził McCullum.

— Więc co pan proponuje zrobić?

— Przypuszczam, że zajmie to nam ze dwa tygodnie. Wezmę pół tuzina ładunków —

oczywiście z latającymi zapalnikami — i rozsadzę cały wrak na kawałki. Ale muszę poinformować
pana oficjalnie, że mimo to wynik może być niezadowalający.

— To znaczy, że nawet wtedy może pan nie wydobyć złota?

— Tak.

Dwie trzecie złota i całe srebro leżało już w ładowni pod pokładem „Atroposa” — nie

najgorsze częściowe załatwienie sprawy, lecz równie niezadowalające jak wszelkie nieosiągnięcie
pełni.

— Jestem pewien, że zrobi pan wszystko, co w pańskiej mocy, panie McCullum — rzekł

Hornblower.

Zaczęła już wiać poranna bryza. Pierwsze łagodne tchnienia obróciły „Atroposa” z miejsca,

gdzie stał na wodzie w całkowitym bezruchu. Łańcuch kotwiczny zaczął znowu naprężać się.

Hornblower poczuł na policzkach lekki powiew wiatru omiatającego pokład.

Od kilku sekund coś go dręczyło. Podświadomie zauważył coś, gdy kończył swe ostatnie zdanie

do McCulluma, coś, jak komar widziany kącikiem oka. Spojrzał na porośnięte sosnami zbocza
półwyspu Ada, na prostokątny zarys fortu na szczycie. Piękność poranka nagle zszarzała i zbladła;
doskonały nastrój wywołany świadomością sukcesu nagle zmienił się w obawę.

— Niech mi pan poda lunetę — warknął do wachtowego podoficera nawigacyjnego.

W gruncie rzeczy nie potrzebował lunety: umiejętność dedukcji wzmocniła jego nieuzbrojone

oko, a luneta pokazała mu tylko to, co miał pewność zobaczyć. Nad fortem na półwyspie powiewała
flaga — czerwona flaga Turcji, w miejscu, gdzie wczoraj jej nie było i gdzie nie było jej od
przybycia okrętu do zatoki Marmaris. Wniosek mógł być tylko jeden. W forcie jest teraz wojsko;
oddziały musiały wrócić do Marmaris — musiały obsadzić działa fortu. Był durniem, głupim,
bezmyślnym idiotą, zaślepionym przez samozachwyt. Teraz, gdy to sobie uświadomił, jego umysł
zaczął pracować gorączkowo. Został całkowicie wyprowadzony w pole; mudir ze swoją białą brodą
i gorliwością niewiniątka nabrał go tak samo jak on sądził, że nabiera mudira — uśpił jego czujność,
zyskując czas na ściągnięcie wojska, gdy on sądził, że zyskuje czas na przeprowadzenie operacji
ratowniczych. Poczuł gorzką pogardę dla siebie, uświadamiając sobie, że cała praca na wraku
musiała być dokładnie śledzona z brzegu. Nawet Turcy mają lunety — musieli widzieć wszystko, co
się robiło. Na pewno wiedzą o wydobyciu skarbu, a teraz obsadzili działa strzegące wyjścia i
zamknęli go w pułapce.

Z miejsca gdzie stał na rufie, nie było widać Wyspy Przesmyków — Cypel Czerwonego

Urwiska leżał z nią w jednej linii. Nie powiedziawszy słowa do zdumionego podoficera
nawigacyjnego, pobiegł na dziób i rzucił się do want fokmasztu. Wspiął się po nich, dysząc ciężko,
tak szybko jak zawodnicy w tamtym głupim wyścigu sztafetowym, potem obrócony plecami do dołu
wspiął się po podwantkach marsa i wyżej, po wantach stengi, na saling fokmasztu. Nad fortem na
Wyspie Przesmyków też powiewała flaga; przez lunetę dojrzał kilka łodzi wyciągniętych na plażę w
małej zatoczce, co wyjaśniało, w jaki sposób zostało tam przewiezione wojsko w nocy lub o
pierwszym brzasku. Armaty z Wysp Przesmyków mogły skrzyżować ogień z działami na półwyspie
Ada i trzymać pod obstrzałem wejście, a także kręty kanał między wyspą i skałą Kaia. Butelka
została zamknięta korkiem. On i „Atropos” znaleźli się w potrzasku.

Nie tylko zresztą armaty. Słońce od wschodu, świecące mu w plecy, odbiło się, daleko w

Kanale Rodoskim, od trzech plamek o geometrycznym kształcie, widocznych jedna obok drugiej na
widnokręgu, dwóch prostokątów i trójkąta — żagli dużego okrętu, oczywiście tureckiego. Równie
oczywisty był fakt, że nie może być to zwykły zbieg okoliczności, iż podniesienie flag nad fortami
nastąpiło właśnie w momencie pojawienia się tych żagli. Flagi wciągnięto, gdy tylko w wyniosłym
forcie na półwyspie Ada dostrzeżono żagle; zlekceważony Turek potrafił zrobić świetnie
zaplanowane śmiałe posunięcie. Za godzinę — nawet mniej — okręt zablokuje wejście do zatoki.
Mając wiatr od morza w kierunku zatoki nie mógł mieć nadziei na ucieczkę, nawet nie biorąc pod
uwagę faktu, że gdyby spróbował halsować w stronę wyjścia, działa z Ady zmiotłyby mu maszty.
Pogrążony w rozpaczy Hornblower przywarł tu, w górze, do salingu, z lunetą w dłoni; rozpaczy
człowieka mającego przeciwko sobie wszelkie przeciwności losu towarzyszyła ogromna pogarda dla
samego siebie odczuwana przez kogoś, kto został przechytrzony, wywiedziony w pole. Wspomnienie

niedawnego gratulowania samemu sobie było jak odbijający się echem śmiech tłumu pogardliwych
widzów, który głuszył mu myśli i paraliżował pracę mózgu.

Była to zła chwila, tam wysoko na salingu fokmasztu, chyba najgorsza, jaką przeżył dotąd

Hornblower. Powoli wracało opanowanie, mimo zupełnego braku nadziei. Patrząc znowu przez
lunetę na zbliżający się okręt, Hornblower zauważył jej drżenie powodowane drżeniem jego rąk;
okular oślepiał go, ocierając się o rzęsy. Mógł przyznać przed sobą, że jest głupcem — jakkolwiek
by gorzkie było takie przyznanie — ale nie może uznać siebie za tchórza, przynajmniej tego rodzaju.
A jednak czy jest coś warte wysiłku? Czy ma to jakiekolwiek znaczenie, że ziarenko pyłu w trąbie
powietrznej zachowa swoją godność? Zbrodniarz wieziony na wózku do Tyburn[62] pod
spojrzeniami nieczułego tłumu usiłuje panować nad sobą, nie poddawać się żałosnym obawom i
słabościom ludzkim, umierać bez trwogi, by zachować szacunek dla samego siebie, ale cóż mu z
tego, jeśli za pięć minut przestanie żyć? Była straszna chwila, gdy Hornblower pomyślał, jak łatwe
byłoby inne rozwiązanie. Wystarczyło puścić uchwyt, żeby zacząć spadać w dół, w dół, aż do
roztrzaskania się o pokład, i już wszystko się skończy, nie trzeba będzie dalszych wysiłków, koniec,
zapomnienie; byłoby to znacznie łatwiejsze, niż stanąć wobec współczucia lub pogardy towarzyszy,
udając że się tego nie zauważa. Kusiło go, żeby rzucić się w dół, jak Chrystus był kuszony przez
szatana.

Potem powtórzył sobie, że nie należy do tego rodzaju tchórzy. Uspokoił się; spływający pot

ziębił mu skórę. Zamknął lunetę z trzaskiem, który zabrzmiał czysto w szumie wiatru wokół jego
uszu. Nie miał pojęcia, co zrobi, ale przystąpienie do schodzenia z salingu, stawianie na wyblinkach
najpierw jednej stopy, a potem drugiej, przekonanie się, że mimo odczuwalnej słabości bezpiecznie
zakończył schodzenie, było mechanicznym ćwiczeniem, które podziałało na niego kojąco. A gdy już
postawił stopę na pokładzie, mógł kontynuować to ćwiczenie, starając się zachowywać całkiem
niewzruszony, niezmącony spokój, ziarenko piasku nie poddające się zmianie pośród wiru
powietrznego, mimo iż miał uczucie, że policzki pobladły mu pod opalenizną. Pożyteczną rzeczą
okazał się nawyk; odrzucenie głowy do tyłu i wykrzyknięcie rozkazu wprawiło znowu w ruch
mechanizm działania, tak jak zegar, który stanął, zaczyna cykać i cyka dalej po jednym potrząśnięciu.

— Panie McCullum! Proszę zaprzestać tych przygotowań. Oficer wachtowy! Wezwać całą

załogę. Niech wciągną szalupę. Barkas może na razie zostać.

Zaskoczony Jones pośpieszył na pokład, usłyszawszy, że wzywana jest cała załoga.

— Panie Jones! Niech pan każe przewlec cumę przez przewłokę rufową. Chcę mieć założony

szpryng na linie kotwicznej.

— Szpryng, sir? Tak jest, sir.

Wywołanie spojrzeniem ostatnich trzech słów po pełnych zaskoczenia dwóch pierwszych było

drobną rekompensatą za jego własne cierpienia. Ludzie idący do służby na morzu, a dziesięć razy
bardziej do służby na okręcie wojennym, muszą być gotowi do wykonywania najbardziej
nieoczekiwanych rozkazów, i to w każdej chwili nawet zakłócających zajęcia o spokojnym
poranku, jak polecenie założenia szpryngu na linę kotwiczną — cuma wypuszczona przez przewłokę
na rufie i zamocowana do tej liny pozwoli, wciągając szpryng przy pomocy kabestanu, obracać okręt

nawet stojący w miejscu i tak kierować jego działa, żeby miały w zasięgu dowolne, coraz to inne
sektory ostrzału. Okazało się, że była to chyba jedyna czynność, której Hornblower nie przećwiczył
ze swoją załogą.

— Za wolno pan się rusza, panie Jones! Sierżancie, zapisać nazwiska tamtych trzech!

Midszypmen Smiley odpływał z końcem cumy w barkasie; Jones, pędząc w kierunku dziobu,

chrypł od wykrzykiwania przez tubę instrukcji dla Smileya, dla marynarza stojącego obok przy
kabestanie, dla marynarza na rufie z cumą. Wybrano nieco linę kotwiczną, potem ją znowu
popuszczono.

— Szpryng gotowy, sir.

— Bardzo dobrze, panie Jones. Wciągnąć barkas na pokład i zarządzić pogotowie bojowe.

— Ee… tak jest, sir. Rozkaz gwizdkiem „załoga na stanowiska”. Przygotować okręt do boju.

Dobosz! Bić na alarm.

Na tak małym okręcie jak „Atropos” nie było oddziału żołnierzy piechoty morskiej. Chłopiec

okrętowy, mianowany doboszem, przyłożył pałeczki do bębna. Wojenny dźwięk — nie ma bardziej
wojowniczego odgłosu jak odgłos werbla — poniesie się nad wodą i rzuci wyzwanie tym na lądzie.
Barkas chwiejąc się w powietrzu osiadł na legarach; podnieceni marynarze, mając jeszcze w uszach
echo werbla, opasali łódź linami i zamocowali w położeniu; już ci z obsady pomp kierowali na
łódź strumień wody, żeby ją wypełnić — niezbędna ostrożność na wypadek zapalenia się barkasa,
który jednocześnie stanowić będzie wygodny zbiornik z wodą do tłumienia pożaru gdzie indziej.
Marynarze odeszli od talii i pognali na swoje stanowiska.

— Panie Jones, załadować i wytoczyć działa, jeśli łaska.

— Tak jest, sir.

Pan Jones znowu był zaskoczony. W czasie ćwiczebnych przygotowań do boju zwykle

symulowano tylko ładowanie dział; w przeciwnym razie po zakończeniu ćwiczeń trzeba byłoby się
parać trudnym i marnotrawnym wyciąganiem przybitek i ładunków. Na wydany okrzykiem rozkaz
chłopcy od noszenia prochu pobiegli pod pokład, żeby przynieść ładunki, które pan Clout układał w
komorze nabojowej. Któryś działonowy wrzasnął, rzucając się całym swoim ciężarem na talię, żeby
wytoczyć armatę.

— Cisza!

Załoga zachowywała się całkiem dobrze; mimo podniecenia tym, co się działo, pracowali w

milczeniu, z wyjątkiem tego jednego okrzyku. Ciągłe ćwiczenia i bezlitosna dyscyplina działały, jak
widać skutecznie.

— Gotowy do boju, sir! — zameldował Jones.

— Proszę założyć siatki przeciwabordażowe.

To było nieprzyjemne, denerwujące zadanie. Trzeba było wyciągnąć siatki na pokład, rozłożyć

je odpowiednio wzdłuż burt okrętu i przymocować ich dolne końce do podwięzi wantowych.
Następnie należało przewlec liny od noków rei i z noku bukszprytu przez górne brzegi sieci. W
końcu ciągnąc powoli za fały podnoszono siatki do właściwego położenia i rozchylano je na
zewnątrz od burt okrętu, od dziobu do rufy, tak aby abordażujący nie mogli dostać się na pokład przez
burty.

— Dosyć — rozkazał Jones, gdy linki do przeciągania zostały już naprężone.

— Za mocno, panie Jones! Mówiłem to już panu przedtem. Poluzować te fały.

Mocno napięte siatki abordażowe, naciągnięte do granic możliwości, wyglądały może po

żeglarsku, ale nie były zbyt skuteczne z punktu widzenia ich funkcji jako przeszkód. Na luźną,
zwisającą siatkę dużo trudniej jest wejść i trudniej ją przeciąć. Hornblower obejrzał siatkę
zwisającą w nierównych festonach.

— Dosyć!

Teraz było lepiej. Te siatki nie miały zdać egzaminu podczas inspekcji admirała, lecz

zatrzymać abordażujących.

— Siatki przeciwabordażowe założone, sir — meldował Jones po chwili przerwy, aby

zwrócić uwagę dowódcy na fakt, że załoga okrętu czeka na dalsze rozkazy. Hornblower sam wydał
ostatni.

— Dziękuję, panie Jones.

Hornblower mówił tonem, jak gdyby był nieobecny; spojrzenie miał skierowane nie na Jonesa,

ale gdzieś w dal. Automatycznie Jones poszedł za jego wzrokiem.

— Dobry Boże! — powiedział Jones.

Wielki okręt opływał Cypel Czerwonego Urwiska i wchodził do zatoki. Wszyscy zobaczyli go

w tej samej chwili i podniosła się fala okrzyków.

— Milczeć, wy tam!

Wielki okręt, krzykliwie wymalowany na czerwono i żółto, wpływał pod marslami, z

proporcem komodorskim na grotmaszcie i flagą Proroka na gaflu. Była to ogromna, ciężka jednostka,
bardzo przestarzała, z dwoma rzędami armat po każdej stronie, tak że jej burty wydawały się
nienaturalnie wysokie w stosunku do długości okrętu; była nienaturalnie szeroka, a bukszpryt
sterczał wyżej, niż to było przyjęte we współczesnych europejskich marynarkach wojennych.
Jednakże pierwszą rzeczą zwracającą uwagę było łacińskie ożaglowanie bezanmasztu; upłynęło
przeszło trzydzieści lat od czasu, gdy ostatni bezanżagiel łaciński w marynarce królewskiej został
zastąpiony przez stermarsel prostokątny. Gdy Hornblower zobaczył przez lunetę ten okręt po raz
pierwszy, trójkątny pik jego bezanżagla przy dwóch marslach prostokątnych zdradził mu nieomylnie
kraj jego pochodzenia. Wyglądał jak ze starego sztychu; gdyby nie bandera, mógłby znaleźć się w

szyku bojowym floty Blake'a[63] albo Van Trompa[64], nie powodując żadnych uwag. Musi to być
ostatni z ocalałych niedużych i mało zwrotnych okrętów liniowych, zastąpionych przez wspaniałe
jednostki siedemdziesięcioczterodziałowe; nieduży i mało zwrotny, ale uzbrojony w tyle dział, że
jedną salwą burtową może zamienić malusieńkiego „Atroposa” w strzaskany wrak.

— To proporczyk komodora, panie Jones — powiedział Hornblower. — Proszę oddać mu

salut.

Mówił kątem ust, bo trzymał lunetę wycelowaną na okręt. Furty strzelnicze były na nim

zamknięte; na wysokim baku zobaczył biegających jak mrówki marynarzy, którzy czynili
przygotowania do rzucenia kotwicy. Na pokładzie roiło się od nich; dziwny to był widok, jak przy
sprzątaniu żagli balansowali na pochyłej rei bezanmasztu — Hornblower nigdy nie przypuszczał, że
będzie oglądać coś takiego w swoim życiu, szczególnie że ci ludzie odziani byli w długie, luźne
koszule, przypominające sutanny, które trzepotały wokół ich ciał przewieszonych przez reję.

Dziewięciofuntówką na dziobie puknęła z przenikliwym hukiem — któryś chłopiec od

noszenia prochu musiał pobiec szybko pod pokład , żeby przynieść te jednofuntowe ładunki używane
do salutów — a kłębek dymu i huk oznajmiły, że okręt turecki odwzajemnił pozdrowienie.
Postawiono tam grotmarsel na motylka — jeszcze jeden dziwny widok w tych okolicznościach — i
okręt zaczął wolno płynąć zatoką w ich kierunku.

— Panie Turner! Proszę tutaj, będzie pan tłumaczył, Panie Jones, niech pan pośle kilku ludzi do

kabestanu. Wybierzcie w razie potrzeby szpryng, żeby działa ustawiły się na cel.

Okręt turecki zbliżał się.

— Obwołać go — powiedział Hornblower do Turnera.

Turek odwzajemnił obwołanie.

— To „Mejidieh”, sir — meldował Turner. — Widziałem go przedtem.

— Niech pan powie, żeby nie podpływali blisko.

Turner powtórzył jego polecenie przez tubę, ale „Mejidieh” wciąż płynął ku nim.

— Niech nie podchodzą! Panie Jones! Wybierać szpryng. Uwaga przy działach!

„Mejidieh” zbliżał się coraz bardziej, zaś „Atropos” obracał się, z działami wymierzonymi w

jego stronę. Hornblower przyłożył tubę do ust.

— Nie podchodzić albo strzelam do was!

Prawie niedostrzegalnie okręt turecki zmienił kurs i prześliznął się obok „Atroposa”, na tyle

blisko, że Hornblower mógł zobaczyć twarze ludzi oblepiających burtę na całej długości; twarze z
wąsikami i twarze z brodami; jedne koloru mahoniu, a inne prawie czekoladowe. Hornblower
obserwował, jak turek zawraca, wykręcając na wiatr, z ostro zbrasowanym grotmarslem

zrefowanym na motylka, idzie kilka chwil nowym kursem, a potem zwija żagle i staje na kotwicy w
odległości jednej czwartej mili. W duszy Hornblowera podniecenie wywołane przygotowaniami do
boju rozwiało się, ustępując poprzedniemu przygnębieniu. Szmer rozmów dobiegł go od strony
obsady dział — trudno byłoby go stłumić, teraz, gdy mieli przed oczyma niezwykłego przybysza.

— Płynie ku nam ta łódź z ożaglowaniem łacińskim, sir — meldował Horrocks.

Sądząc po szybkości, z jaką się pojawiła, musiała oczekiwać na przybycie „Mejidieha”.

Hornblower patrzył, jak przepływa tuż pod jego rufą; słyszał niemal wymianę słów między okrętem i
łodzią, która zaraz podeszła pod burtę „Atroposa”. Usłyszał obwołanie skierowane do nich przez
siedzącego na ławce rufowej białobrodego mudira.

— Chce wejść na pokład, sir — powiedział Turner.

— Niech przychodzi — odparł Hornblower. — Zróbcie taki otwór w siatce, żeby mógł

przejść.

W kajucie pod pokładem mudir wyglądał zupełnie tak samo jak przedtem. Siedział ze zwykłym

swoim kamiennym wyrazem twarzy; w każdym razie nie było na niej oznak triumfu. Potrafił grać i
wygrywać jak dżentelmen; Hornblower, nie mając w ręku ani jednego atutu, postanowił pokazać, że
i on potrafi grać i przegrywać jak dżentelmen.

— Proszę mu powiedzieć — zwrócił się do Turnera — że jest mi przykro, iż nie mogę

poczęstować go kawą. Na okręcie w pogotowiu bojowym nie wolno palić ognia.

Mudir uprzejmym gestem dał do zrozumienia, że brak kawy mu nie przeszkadza. Nastąpiła

uprzejma wymiana komplementów, których Turner nawet nie usiłował tłumaczyć, a potem mudir
przystąpił do rzeczy.

— Mówi, że wali ze swoim wojskiem jest w Marmaris — meldował Turner. — Powiada, że

forty przy wejściu do zatoki są obsadzone załogą, a działa załadowane.

— Niech pan powie, że wiem o tym.

— Mówi, że ten okręt to „Mejidieh”, z pięćdziesięcioma sześcioma armatami i tysiącem

załogi.

— Proszę powiedzieć, że wiem o tym także.

Mudir pogłaskał brodę, zanim zrobił następne posunięcie.

— Powiada, że wali bardzo się rozgniewał na wiadomość, że zabieramy skarb z dna zatoki.

— Niech mu pan powie, że to skarb brytyjski.

— On mówi, że leżał w wodach sułtana, a wszystkie wraki należą do sułtana.

W Anglii wszystkie wraki należały do króla.

— Proszę mu powiedzieć, że sułtan i król Jerzy są przyjaciółmi.

Odpowiedź mudira na to oświadczenie była dłuższa.

— Niedobrze, sir — zmartwił się Turner. — Powiada, że Turcja jest teraz na stopie pokojowej

z Francją i w związku z tym jest neutralna. Twierdzi… twierdzi, że nie mamy tu większych praw,
niż gdybyśmy byli Neapolitariczykami, sir.

Był to wyraz największej pogardy w całym Lewancie.

— Niech go pan spyta, czy widział kiedyś Neapolitańczyka z wytoczonymi działami i

zapalonymi lontami.

Hornblower prowadził przegraną grę, ale nie miał zamiaru rzucić swoich kart i oddać

wszystkich lew bez walki, chociaż nie widział możliwości zdobycia choćby jednej lewy. Mudir
znowu pogłaskał brodę; mówiąc patrzył swoimi pozbawionymi wyrazu oczyma prosto na
Hornblowera i jakby dalej, poprzez niego.

— Musiał obserwować wszystko przez lunetę z brzegu, sir — zauważył Turner — albo może

to te łodzie rybackie. W każdym razie wie o złocie i srebrze i, moim zdaniem, sir, oni wiedzieli o
tym skarbie we wraku od lat. Tajemnica nie była tak dobrze strzeżona, jak sądzono w Londynie.

— Dziękuję panu, panie Turner, ale potrafię sam wyciągać wnioski.

Wszystko jedno, co mudir wiedział albo czego się domyślał; Hornblower nie zamierzał do

niczego się przyznawać.

— Proszę mu powiedzieć, że byliśmy zaszczyceni jego wizytą.

Gdy słowa te zostały przetłumaczone, wyraz twarzy mudira zmienił się na mgnienie. Zacząwszy

jednak mówić, głos miał tak samo bezbarwny jak zawsze.

— Mówi, że jeśli oddamy wszystko, co wydobyliśmy dotąd, wali pozwoli nam zostać i

zatrzymać całą resztę, jaką jeszcze znajdziemy — tłumaczył Turner.

Turner przekazał to trochę zmartwionym tonem, ale na jego starczej twarzy wrażeniem

najsilniej odmalowującym się była ciekawość; nie na nim ciążyła odpowiedzialność i mógł sobie
pozwolić na luksus — przyjemność — zastanawiania się, jak dowódca przyjmie to żądanie. Nawet
w tak trudnej chwili Hornblower stwierdził, że pamięta cyniczny epigramat Rochefoucalda o
przyjemności, jaką nam sprawia rozpamiętywanie kłopotów naszych przyjaciół.

— Niech mu pan powie — zaczął Hornblower — że mój władca, król Jerzy, rozgniewa się,

gdy usłyszy, że coś takiego powiedziano do mnie, jego sługi, i że jego przyjaciel sułtan będzie zły,
gdy się dowie, co mówił jego sługa.

Ale na mudirze nie zrobiła wrażenia wzmianka o komplikacjach międzynarodowych. Potrzeba

byłoby dużo, dużo czasu, żeby skarga dotarła z Marmaris do Londynu i z powrotem do
Konstantynopola. Hornblower domyślał się, że bardzo drobna część z ćwierci miliona funtów
szterlingów złożona w odpowiednim miejscu wystarczy na kupienie poparcia wezyra dla walego.
Twarz mudira była nieubłagana — tak bezlitosna twarz mogła się przyśnić przerażonemu dziecku w
koszmarnym śnie.

— Niech mnie diabli wezmą — mruknął Hornblower — nie zrobię tego.

Niczego bardziej nie pragnął na tym świecie, jak skruszyć kamienny spokój mudira.

— Niech mu pan powie — oświadczył — że raczej zatopię złoto z powrotem w zatoce, niż

mu je dam. Na Boga, uczynię to. Spuszczę je na dno i niech sami próbują je wyłowić, czego nie
potrafią. Proszę mu powiedzieć, że przysięgam na… na Koran czy brodę Proroka, czy na co tam oni
przysięgają.

Zaskoczony Turner skinął głową z aprobatą; był to krok, jaki jemu nie przyszedłby do głowy,

toteż spiesznie zabrał się do tłumaczenia. Mudir słuchał ze swą niezmienną cierpliwością. — Nie, to
się na nic nie zda, sir — rzekł Turner, gdy mudir skończył swoją odpowiedź. — Pan ich tym nie
przestraszy. On mówi…

Przerwał, żeby wysłuchać jeszcze jednego zdania mudira.

— On mówi, że po skonfiskowaniu okrętu ci bałwochwalcy — to znaczy nurkowie cejlońscy,

sir — będą pracować dla niego, tak jak pracują dla nas.

Zdesperowanemu Hornblowerowi przemknęła przez głowę obłędna myśl o podcięciu gardeł

nurkom po wyrzuceniu skarbu za burtę; harmonizowałoby to z panującą tu orientalną atmosferą. Ale
zanim zdążył ubrać tę przerażającą myśl w słowa, mudir odezwał się znowu i mówił przez dłuższą
chwilę.

— Mówi, czy nie lepiej będzie wracać z j a k ą ś częścią skarbu, sir — tym, co zdołamy

jeszcze wydobyć — niż stracić wszystko? Powiada… powiada… bardzo przepraszam, sir, ale on
mówi, że jeśli okręt zostanie zajęty za pogwałcenie prawa, to pańskie nazwisko nie będzie w
poważaniu u króla Jerzego.

To było eleganckie sformułowanie. Hornblower wyobrażał sobie, co powiedzą lordowie z

Admiralicji. Gdyby nawet bił się do ostatniego członka załogi, Londyn w najlepszym razie nie
patrzyłby łaskawie na człowieka, który swoją porywczością wywołał kryzys międzynarodowy i
którego postępowanie wymagało posyłania eskadry okrętów i wojska do Lewantu dla przywrócenia
prestiżu brytyjskiego w momencie, kiedy każdy okręt i każdy człowiek był potrzebny do walki z
Bonapartym. A w najgorszym razie… Hornblower zobaczył w wyobraźni maleńki okręt opanowany
nagle przez tysiąc abordażujących, wzięty w niewolę, opróżniony ze skarbu i puszczony wolno, z
pobłażliwą pogardą dla niego, żeby mógł wrócić na Maltę z doniesieniem być może mówiącym o
pogwałceniu prawa, ale na pewno o fiasku.

Musiał zebrać całą swą siłę ducha, żeby ukryć rozpacz i strach — zarówno przed Turnerem,

jak i przed mudirem — siedząc przez chwilę milcząco w oszołomieniu, jak bokser w ringu,
usiłujący przyjść do siebie po ciosie, który dopadł go przez gardę. Jak bokser potrzebował czasu na
zebranie sił.

— Doskonale — przemówił wreszcie — proszę mu powiedzieć, że muszę to wszystko

przemyśleć. Niech mu pan powie, że sprawa jest zbyt poważna, żebym mógł podjąć decyzję już teraz.

— On mówi — tłumaczył Turner odpowiedź mudira — on mówi, że wróci jutro rano, żeby

zabrać skarb.

Rozdział XVIII

Kiedyś, dawno temu, Hornblower, służąc na „Indefatigable” jako midszypmen, brał udział w

tylu ekspedycjach odcinających, że trudno by mu było je spamiętać. Fregata wyszukiwała statek
kabotażowy zakotwiczony pod ochroną baterii z lądu albo też zapędzała taki statek do małej
przystani; następnie nocą — a nawet w biały dzień — obsadzano łodzie załogą i wysyłano na
wyprawę. Kabotażowiec przedsiębrał wszelkie możliwe środki ostrożności; załadowywano działa,
stawiano siatki przeciwabordażowe, trzymano załogę w alarmie; łódź wypatrująca nieustannie
krążyła wokół niego, ale wszystko to na nic się zdało. Abordażujący wdzierali się na burtę,
oczyszczali pokłady z nieprzyjaciela, stawiali żagle i zabierali pryz spod nosa broniących go sił.
Bardzo często Hornblower oglądał to z bliska, brał udział w takich wyprawach. Bez współczucia
patrzył na żałosne środki ostrożności podejmowane przez ofiarę.

Teraz sytuacja wyglądała zupełnie inaczej; gorzej, bo „Atropos” stał na kotwicy w rozległej

zatoce Marmaris, bez ochrony baterii brzegowych, otoczony dziesiątkiem tysięcy nieprzyjaciół.
Mudir powiedział, że jutro zjawi się po skarb, ale Turkom nie można ufać. Może to być jeszcze jeden
krok mający na celu uśpienie czujności „Atroposa”. Mogą napaść na niego jeszcze tej nocy. Stojący
opodal „Mejidieh” może załadować do swych łodzi więcej ludzi, niż ma ich „Atropos”, a do nich
mogą się dołączyć żołnierze upchani w łodziach rybackich z lądu. Jeśli „Atropos” zostanie
zaatakowany ze wszystkich stron naraz przez dwadzieścia łodzi z tysiącem fanatyków
mahometańskich, cóż będzie mógł zrobić, żeby się obronić?

Można założyć siatki przeciwabordażowe — i już je założono. Można załadować działa — są

załadowane, kulami i na wierzch kartaczami, i ustawione pod takim małym kątem podniesienia, żeby
mogły omiatać ogniem z bliskiego zasięgu powierzchnię zatoki wokół okrętu. Można trzymać czujną
straż — Hornblower sam obszedł okręt, żeby sprawdzić, czy wszyscy obserwatorzy czuwają; ludzie
z obsługi dział, leżąc na swoich stanowiskach, podrzemywali, na ile pozwalały na to twarde deski
pokładu, a reszta załogi została rozstawiona wzdłuż nadburci, z pikami i kordelasami pod ręką.

Było to dla niego czymś nowym być myszą zamiast kotem, być w defensywie, zamiast w

ofensywie, czekać niespokojnie na wschód księżyca, zamiast atakować, póki trwa ciemność. Można
by to uznać za jeszcze jedną lekcję prowadzenia wojny, to uczenie się, co myśli czekająca na
uderzenie ofiara i co czuje — któregoś dnia w przyszłości Hornblower być może skorzysta z tej
lekcji i stawiając się w położeniu jednostki, którą będzie miał atakować, obmyśli sposób
przechytrzenia przedsiębranych przez nią środków ostrożności.

Hornblower uznał to w duchu za jeszcze jeden dowód lekkomyślności i zmienności swego

charakteru; rozgoryczenie i rozpacz opanowały go znów ze zdwojoną siłą. Myślał o przyszłości, o
dowództwie jakiegoś innego okrętu, które może mu zostać powierzone, tymczasem nie ma
przyszłości. Nie ma przyszłości. Jutro przyjdzie koniec. Nie wiedział jeszcze na pewno, jak postąpi;
w myślach zarysował mu się niejasno taki plan: o świcie opróżni okręt z załogi — tych, co nie
umieją pływać, umieści w łodziach, pływającym każe szukać schronienia na „Mejidiehu” — a sam
zejdzie pod pokład do magazynu prochowego, z naładowanym pistoletem, żeby wysadzić w
powietrze okręt i skarb, i siebie samego wraz ze swymi niezdrowymi ambicjami, ze swą miłością
do dzieci i żony, rozerwać to wszystko na szczątki. Czy jednak nie lepiej się potargować? Czy takie
wyjście jest lepsze niż powrót nie tylko z nietkniętym „Atroposem”, lecz z dalszą częścią skarbu,
jaką udałoby się odzyskać McCullumowi? Ma obowiązek ratować okręt, jeśli może, a on może.
Siedemdziesiąt tysięcy funtów to dużo mniej niż ćwierć miliona, ale byłby to dar losu dla Anglii,
która nie ma skąd wziąć złota. Dowódca w marynarce wojennej nie powinien mieć osobistych
uczuć; jego zadaniem jest spełnianie obowiązków.

Może tak jest, ale Hornblower dalej cierpiał katusze. Głęboki, tajemny żal rozdzierający mu

duszę był czymś, czego nie potrafił opanować. Spojrzał na ciemną sylwetkę „Mejidieha” i smutek
zmieszał się z głęboką nienawiścią, układając się w jakiś wstrętny czerwono-czarny deseń przed
oczyma jego duszy. „Mejidieh” majaczył niewyraźnie tuż za rufą „Atroposa” — łagodny powiew
nocny zmieniał kierunek, jak można było się spodziewać o tej godzinie, obracając okręt na
kotwicach. W górze świeciły gwiazdy, tu i ówdzie przysłonięte strzępami chmur, których obecności
można się było tylko domyślać, przesuwających się bardzo powoli po zenicie. A tam, za
„Mejidiehem” niebo było nieco bledsze; księżyc za górami pewnie właśnie wschodzi nad widnokrąg.
Najprzyjemniejsza noc, jaką można by sobie wymarzyć, z tym lekkim powiewem — z tym lekkim
powiewem! Hornblower spojrzał groźnie w ciemność, jak gdyby obawiając się, że ktoś może
przedwcześnie odgadnąć myśl kształtującą się w jego mózgu.

— Schodzę pod pokład na kilka minut, panie Jones — powiedział przyciszonym głosem.

— Tak jest, sir.

Turner oczywiście wszystko wygadał. Opowiedział dokładnie w mesie oficerskiej o trudnym

położeniu, w jakim znalazł się ich dowódca. Nawet ton, jakim Jones wyrzekł te trzy słowa, zdradzał
ciekawość. Podjąwszy decyzję Hornblower pozbył się wewnętrznego widoku wstrętnej czarno-
czerwonej plamy.

W kajucie pod pokładem dwie świece, które kazał sobie przynieść, oświetlały całe niewielkie

pomieszczenie, zostawiając tylko tu i ówdzie gęste plamy cienia. Ale rozłożona między nimi mapa
była jasno oświetlona. Pochylił się nad nią, przyglądając się uważnie drobnym cyferkom
oznaczającym pomierzone głębokości. Przypomniał je sobie, gdy tylko zaczął o nich myśleć; nie
musiał właściwie odświeżać swojej pamięci. Cypel Czerwonego Urwiska, Wyspa Przesmyków,
skała Kaia; cypel Sari za skałą Kaia — znał to wszystko. Przy tym wietrze mógłby obejść skałę Kaia
po nawietrznej, jeśli wiatr się utrzyma. Boże, trzeba się śpieszyć! Zdmuchnął świece i po omacku
wyszedł z kabiny.

— Panie Jones, potrzebuję dwóch pewnych podoficerów. Cicho, jeśli łaska.

Wiatr wiał dalej, tak samo łagodnie, może nieco bardziej kapryśnie, niżby się chciało, a

księżyc jeszcze się nie wynurzył spoza gór.

— Uważajcie, wy dwaj. Obejdźcie po cichu okręt i sprawdźcie, czy nikt nie śpi. Ani szmeru

— słyszycie, co mówię? Marynarze z obsady marsa niech się zbiorą u stóp masztów. Ale cicho.

— Tak jest, sir — padła szeptem odpowiedź.

— Wykonać. Otóż, panie Jones…

Przytłumiony tupot bosych stóp zbierającej się załogi na pokładzie stanowił akompaniament do

rozkazów przekazywanych szeptem Jonesowi przez Hornblowera. Opodal stało ogromne cielsko
„Mejidieha”; dwa tysiące uszu mogących pochwycić najlżejszy nienormalny odgłos — na przykład
toporka kładzionego w pogotowiu na pokładzie albo handszpaków wsuwanych ostrożnie w gniazda.
Na rufę przyszedł znowu bosman, aby dołączyć do małej grupki oficerów otaczających Hornblowera
i złożyć raport szeptem kłócącym się z jego masywną, mocną postacią.

— Zapadka kabestanu zwolniona, sir.

— Doskonale. Do pana należy pierwszy ruch. Proszę iść z powrotem, doliczyć do stu i zacząć

wybierać szpryng. Sześć obrotów, a potem trzymać. Jasne?

— Tak jest, sir.

— No to niech pan idzie. A wy, reszta, czy dla was jasne, co macie robić? Pan Carslake z

toporkiem przy linie kotwicznej. Ja z toporkiem zajmę się szpryngiem. Pan Smiley, do szotów
fokmarsla. Pan Hunt, do szotów grotmarsla. Ruszajcie na swoje stanowiska.

Na małym okręcie panowała cisza. Wąski brzeżek księżyca wysunął się nad góry i poszerzał

się szybko, oświetlając „Atroposa” stojącego spokojnie na kotwicy. Wydawał się bezwładny,
niezdolny do działania. Marynarze w milczeniu wspięli się na wanty i czekali na sygnał. Rozległo
się ciche skrzypienie w momencie naprężania szpryngu na linie kotwicznej, natomiast nie było
słychać szczęku kabestanu dzięki wyjęciu zapadki z mechanizmu zapadkowego; marynarze przy
handszpakach robili w milczeniu okrążenia i gdy skończyli szóste, stanęli oparci piersiami o
handszpaki, ze stopami wpartymi w pokład, utrzymując okręt w tym położeniu. Pociągnięty przez
szpryng „Atropos” ustawił się pod kątem do wiatru, tak aby po postawieniu żagli nie stracić ani
chwili przy nabieraniu prędkości wstecz i odpadaniu od wiatru. Dzięki temu zacznie od razu słuchać
steru.

Księżyc zostawił góry za sobą; sekundy mijały wolno.

Dzyń-dzyń zadzwonił dzwon okrętowy — dwie szklanki; to sygnał.

Rozległ się cichy tupot stóp. Zaskrzypiały krążki w blokach, a ledwie ucho pochwyciło ten

odgłos, już na marsrejach i forsztagu rozwinęły się żagle. Od dziobu i rufy dobiegły tępe odgłosy
uderzeń toporów odcinających linę kotwiczną i szpryng — wskutek nagłego zwolnienia oporu
szpryngu kabestan zawirował, rzucając na pokład marynarzy od handszpaków. Były sińce i zdarta

skóra, ale nikt nie zwracał uwagi na skaleczenia; „Atropos” ruszył. W ciągu pięciu sekund, bez
żadnego ostrzeżenia, przekształcił się z bezwładnej, nieruchomej masy w stwór żywy, sunący po
wodzie w kierunku wyjścia z zatoki. Nie groziło mu już niebezpieczeństwo salwy burtowej z
„Mejidieha”, bo „Mejidieh” nie miał na linie kotwicznej założonego szpryngu, który mógłby go
obracać. Będzie musiał podnieść kotwicę albo odciąć czy zwolnić linę kotwiczną; będzie musiał
postawić tyle żagli, ile potrzeba na uzyskanie prędkości sterownej i pomyszkować, zanim mu się uda
otworzyć ogień. Z załogą w pogotowiu, czekającą tylko na wezwanie, potrzebowałby przynajmniej
kilku minut na wycelowanie salwy burtowej w „Atroposa”, a wówczas zasięg wynosiłby pół mili
lub więcej.

A tymczasem „Atropos” nabierał prędkości i mijał już prawie „Mejidieha”, zanim zauważono

na nim pierwszy znak życia. Po wodzie popłynął głęboki odgłos werbla; nie był to terkot bębenka
„Atroposa”, lecz znacznie głębszy i wolniejszy łoskot jednostajnych uderzeń w werbel basowy.

— Panie Jones! — powiedział Hornblower. — Proszę zdjąć siatki przeciwabordażowe.

Księżyc świecił jasno, oświetlając powierzchnię wody przed okrętem.

— Rumb w lewo — rzucił Hornblower do sternika.

— Jest rumb w lewo — padła automatyczna odpowiedź.

— Chce pan przejść zachodnim przesmykiem, sir? — spytał Turner.

W czasie boju jego stanowisko jako oficera nawigacyjnego było na pokładzie rufowym, u boku

dowódcy, a zadane przez niego pytanie mieściło się dokładnie w ramach jego kompetencji.

— Raczej nie — odparł Hornblower.

Wciąż jeszcze było słychać werbel z „Mejidieha”; jeśli jego odgłos dotarł do baterii, obsada

dział będzie już w stanie gotowości alarmowej. Ledwie o tym pomyślał, a już w dużej odległości
za rufą mignął pomarańczowy błysk, jakby ktoś otworzył na chwilę drzwiczki pieca, by natychmiast
je zaniknąć. W kilka sekund później rozległ się głośny huk; to „Mejidieh” oddał strzał z armaty. Nie
było słychać odgłosu przelatującego pocisku — jeśli jednak był to nawet ślepy ładunek, zaalarmuje
baterie.

— Popłyniemy pod cyplem Sari — odpowiedział Hornblower.

— Cypel Sari, sir!

— Tak.

Zaskoczenie, a nie dyscyplina sprawiły, że Turner nie zaprotestował przeciw tej zdawkowej

odpowiedzi. Trzydzieści lat służby w marynarce handlowej tak nastawiło sposób myślenia Turnera,
że nic nie potrafiłoby go skłonić do wzięcia pod uwagę możliwości dobrowolnego wystawienia
okrętu na ryzyko nawigacyjne; lata służby w marynarce wojennej na stanowisku oficera
nawigacyjnego nie zmieniły prawie wcale tego nawyku myślowego. Obowiązkiem jego było strzec

okrętu przed mieliznami i sztormami; strzałami z armat niech się martwi dowódca. Nie przyszłoby
mu nigdy do głowy spróbować przeprowadzić „Atroposa” przez wąską rynnę głębszej wody między
cyplem Sari i skałą Kaia nawet przy świetle dziennym, a tym bardziej w nocy, toteż fakt, że o tym
nie pomyślał, odebrał mu mowę na chwilę.

Za rufą mignął następny pomarańczowy błysk; znowu huk dobiegł ich uszu.

— Proszę wziąć lornetkę nocną — polecił Hornblower — i udać się na dziób. Niech pan

wypatruje przyboju.

— Tak jest, sir.

— Niech pan też weźmie ze sobą tubę, żebym mógł pana usłyszeć.

Tak jest, sir.

Ostrzał armatni z „Mejidieha” musiał zaalarmować załogi baterii; mają dość czasu, żeby stanąć

w pogotowiu przy swoich działach, porządnie rozżarzyć lonty i omieść przejścia swoimi salwami.
Tureccy artylerzyści mogą nie strzelać celnie, ale przy ogniu krzyżowym przy przesmyku wschodnim
trudno byłoby nie trafić. Przesmyk zachodni, między skałą Kaia i Wyspą Przesmyków, trudno byłoby
utrzymywać tak skutecznie pod ogniem; z drugiej jednak strony zasięg jest tu bardzo mały, a przy
konieczności wykonania podwójnego zwrotu („Atropos” byłby wtedy jak kaczka na wodzie) nie ma
szansy na przejście cało. Pozbawiony masztów czy nawet tylko uszkodzony „Atropos” stałby się
łatwym łupem dla „Mejidieha”, który swobodnie przepłynąłby przesmykiem wschodnim. Poza tym
uszkodzony, nieposłuszny sterowi „Atropos” mógłby łatwo wejść na mieliznę, a jest przecież tylko
małą jednostką, o kruchej konstrukcji — salwa wielkimi pociskami kamiennymi, w których lubują
się Turcy, oddana z góry, rozbiłaby go na szczątki, przebiłaby dno i zatopiła w ciągu minuty. Musi
przejść pod cyplem Sari; zasięg dla dział na Wyspie Przesmyków zwiększy się dzięki temu
dwukrotnie, a może nawet trzykrotnie; będzie to też zaskoczeniem dla tamtejszej baterii, której
armaty są przypuszczalnie wycelowane na skałę Kaia, dla trzymania pod obstrzałem najwęższego
przejścia — nastawienie na cel będzie musiało być pośpiesznie zmieniane, a poza tym co najmniej
przez chwilę „Atropos” będzie osłaniany przez samą skałę. To było najlepsze wyjście.

— Rumb w lewo — rzucił do sternika. To był moment, jak zagranie królem przez trzeciego

gracza i wzięcie pierwszej lewy w partii wista; najlepsze posunięcie, biorąc wszystkie
okoliczności pod uwagę, toteż po podjęciu decyzji nie było co dalej się nad tym zastanawiać.

Umiarkowany wiatr utrzymywał się; oznaczało to nie tylko, że „Atropos” będzie dobrze słuchał

steru, lecz że drobne fale rozbijające się u stóp skały Kaia i cypla Sari będą odbijały światło
księżyca w sposób widoczny dla Turnera z lornetką nocną. Hornblower widział dosyć wyraźnie
półwysep Ada; z tej strony wyglądało to tak, jakby nie było wyjścia z zatoki, zaś „Atropos” robił
wrażenie, iż sunie niespiesznie, aby lec ofiarą na dziewiczym brzegu.

— Panie Jones, proszę obsadzić brasy i szoty kliwrów.

Teraz artylerzyści na wyspie Ada zobaczą całkiem wyraźnie sylwetkę okrętu rysującą się na tle

księżyca; będą czekać, aż zacznie wykonywać zwrot. Wyspa Przesmyków i cypel Sari nie odcinały
się jeszcze od siebie. Czekał.

— Fale przyboju na lewo od dziobu!

To Turner wołał od przodu okrętu.

— Fale przyboju przed nami! — Długa przerwa, a potem znów ten cienki, wysoki głos Turnera

zaostrzony obawą: — Fale przyboju przed dziobem!

— Panie Jones, za chwilę zaczniemy zwrot przez rufę.

Widział wszystko zupełnie dobrze. Przed oczyma duszy miał mapę i nanosił na nią pogrążony

w cieniu krajobraz leżący przed nimi.

— Fale przyboju przed dziobem!

Im bliżej podejdą, tym lepiej. Brzeg gwałtownie się podnosił.

— Teraz, panie Jones. Sterniku… lewo na burtę.

Okręt obracał się jak baletnica. Za szybko!

— Wstrzymywać! Tak trzymać!

Musi iść dalej tym kursem przez chwilę; zresztą nie zaszkodzi to wcale, bo wskutek tego

„Atropos” będzie mógł odzyskać prędkość i zwrotność, których pozbawił go nagły zwrot.

— Kipiel przed dziobem! Kipiel z prawej burty od dziobu! Kipiel po lewej!

Łańcuch długich, jasnych błysków nad lewym baksztagiem; grzmot wystrzałów odbijający się

echem od wzgórz.

— Lewo na burtę. Brasować, panie Jones. Na wiatr!

Zrobili zwrot, mając tuż przy burcie cypel Sari, a prosto przed dziobem wklęsłość w jego

brzegu.

— Ster na wiatr!

— Sir… sir…

Sternik u koła sterowego umierał ze strachu; za chwilę stracą panowanie nad okrętem. Kliwry

łopotały. Dało się odczuć, że „Atropos” wytraca prędkość i że znosi go na zawietrzną; zaraz znajdzie
się na mieliźnie.

— Trochę w prawo.

To mu pomoże utrzymać prędkość jeszcze przez chwilę. Czarny masyw Kaia był wyraźnie

widoczny po lewej burcie, Sari przed dziobem i z prawej burty, a wiatr prosto od dziobu. Sunęli
wolno ku zniszczeniu. Ale musi tu być podmuch powrotny wiatru od cypla Sari — musi. Przy tej
konfiguracji lądu nie może być inaczej. Kliwry znów załopotały, a sternik u steru balansował
pomiędzy pójściem na mieliznę a pracą żagli wstecz.

— Nie wyostrzać więcej!

— Sir!…

Jeśli ten podmuch ma gdzieś być, to tuż pod lądem. Ach! Hornblower poczuł zmianę czułymi

zmysłami marynarza; ustanie wiatru, a potem słaby, łagodny powiew na drugim policzku. Kliwry
znowu załopotały, ale inaczej niż przedtem; zanim Hornblower zdążył przemówić, sternik już obracał
kołem z nieopisaną ulgą. Będą mieli sekundę, może dwie, niewiele jak na nabranie sterownej
prędkości, żeby okręt znowu zaczął słuchać steru i odsunął się od urwiska.

— Przygotować się do zwrotu przez sztag!

Sterowna prędkość, pozwalająca sterowi pracować — oto co im było teraz potrzebne. Błysk i

huk z Wyspy Przesmyków — skała Kaia odbiła błysk; może przyjęła na siebie również i pocisk. To
będzie pierwsze działo wymagające ponownego załadowania. Za nim z pewnością pójdą inne.
Następny błysk, nowy grzmot, ale Hornblower nie miał czasu o tym myśleć, bo wyczuł zmysłami
nową zmianę w zachowaniu się okrętu. Wychodzili znowu na wiatr.

— Szoty kliwra!

Jeszcze chwila. Już!

— Lewo na burtę!

Wyczuł pracę steru. „Atropos” robił zwrot. Nie chybił zwrotu. Gdy złapał znowu wiatr, był już

na nowym halsie.

— Kipiel prosto przed dziobem! Była to oczywiście skała Kaia. Ale muszą znów nabrać

prędkości.

— Przygotować się do zwrotu przez sztag!

Muszą czekać, aż bukszpryt prawie dotknie brzegu. Czekać. Teraz!

— Ster na burtę!

Szprychy koła sterowego zawirowały. Okręt nie reagował. Tak… nie… tak. Forsztaksel

wypełniał się. Okręt zaczynał robić zwrot. Reje obracały się, w miarę jak marynarze biegli na rufę z
brasami podwietrznymi. Chwila wahania i już „Atropos” ruszył naprzód na nowym halsie,
zostawiając skałę Kaia tuż za sobą, a cypel Sari mając przed dziobem; nie ma mowy o minięciu go
po nawietrznej na tym kursie.

— Przygotować się do zwrotu przez sztag!

Wstrzymywać, jak długo się da; będzie to ostatnia konieczna zmiana halsu. Coś przeleciało z

wyciem tuż nad ich głowami. To pocisk armatni z Wyspy Przesmyków.

— Uwaga! Ster na burtę!

Okręt wykonał zwrot, oddalając się od skał u stóp cypla Sari, wyraźnie widocznych w tym

momencie. Znów podmuch i krótki moment wahania przed złapaniem właściwego wiatru. Iść tym
kursem dla bezpieczeństwa jeszcze chwilę, ze skałą Kaia tuż na trawersie. Ale już wszelkie
niebezpieczeństwo minęło.

— Panie Jones! Kurs południe ku wschodowi.

— Kurs południe ku wschodowi, sir!

Zdążali ku otwartemu morzu, mając Rodos z prawej burty, zostawiwszy Turcję za sobą,

wioząc w ładowni skarb godny króla. Za sobą zostawili skarb godny — można by powiedzieć —
księcia, ale Hornblower potrafił myśleć o tym prawie bez wyrzutów sumienia.

Rozdział XIX

Korweta jego królewskiej mości „Atropos” była niewątpliwie najmniejszą jednostką w

Brytyjskiej Marynarce Wojennej. Były brygi wojenne mniejsze od niej i jeszcze mniejsze szkunery i
kutry, lecz „Atropos” był najmniejszym posiadanym przez króla Jerzego okrętem w technicznym
znaczeniu tego słowa, z trzema masztami i dowódcą w stopniu kapitana; a mimo to Hornblower był
z niego zadowolony. Niekiedy spoglądał na listę kapitańską i widział pod swoim nazwiska
pięćdziesięciu kapitanów młodszych od niego stażem i gdy spostrzegł, jak nad jego nazwiskiem
powoli kurczy się liczba kapitanów z dłuższym od niego stażem — w miarę jak kapitanowie
umierali lub awansowali — przychodziło mu do głowy, że któregoś dnia, jeśli los będzie łaskawy, i
on może otrzymać dowództwo fregaty, a może nawet okrętu liniowego, lecz w tej chwili był
zadowolony.

Wykonał jedno zadanie i przystępował do następnego. Wyładował w Gibraltarze dwieście

tysięcy funtów szterlingów w złotych i srebrnych monetach i zostawił tam nieprzyjemnego pana
McCulluma i jego nurków cejlońskich. Pieniądze miały czekać na przewiezienie do Londynu, gdzie
będą stanowić część „złota brytyjskiego”, podtrzymującego słabnącego ducha w sprzymierzeńcach
Anglii, na co Bonaparte tak strasznie się wściekał w swoich biuletynach; McCullum ze swymi
ludźmi wyczekiwał na okazję udania się w przeciwnym kierunku, naokoło Afryki z powrotem do
Indii. Zaś „Atropos” mknął gnany wichurą z zachodu w trzecim kierunku, z powrotem na Morze
Śródziemne, aby dołączyć do Collingwooda i do Floty Śródziemnomorskiej.

Wydawało się, że okręt niefrasobliwie nie odczuwa swego brzemienia, gdy tak wznosił się i

opadał, kołysząc się z dziobu na rufę na fali z baksztagu; po sześciu miesiącach pływania i
niecałych sześciu godzinach na lądzie choroba morska nie dawała się już we znaki Hornblowerowi,
toteż i on czuł się niefrasobliwie, jak jego okręt. Collingwood uznał za stosowne zaaprobować jego

raport na temat poczynań w Marmaris przed wysłaniem go ze skarbem do Gibraltaru i dał mu na
drogę powrotną rozkazy, które każdy żądny przygód młody kapitan przyjąłby z radością. Miał odbyć
rekonesans wzdłuż śródziemnomorskiego wybrzeża południowej Hiszpanii, zdezorganizować
hiszpański handel kabotażowy, zebrać ile się da informacji poprzez obserwację portów i zajrzeć na
Korsykę przed dołączeniem do floty w pobliżu wybrzeża włoskiego, gdzie na skraju wód, usiłowała
ona zahamować nowy potok zwycięstw Bonapartego. Neapol padł, lecz Sycylia trzymała się
nietknięta; monstrualna potęga Bonapartego kończyła się tam, gdzie słona woda sięgała popręgów u
siodła jego konia. Jego wojska mogły maszerować dokąd chciały, lecz jego okręty kryły się w
portach albo odważały się na ukradkowe wypady, podczas gdy maleński „Atropos”, ze swymi
dwudziestoma dwoma małymi działkami, przepłynął dwukrotnie całą długość Morza Śródziemnego,
od Gibraltaru do Marmaris i z powrotem, ani razu nie zobaczywszy trójkolorowej bandery.

Nic dziwnego, że Honblower czuł się zadowolony z siebie, gdy tak stał na pokładzie swego

nurzającego się dziobem w falach okrętu, nie czując przy tym mdłości, i patrzył na sylwetki gór
Hiszpanii rysujące się wystrzępioną linią na tle nieba w przejrzystym śródziemnomorskim
powietrzu. Wpływał śmiało w zasięg dział chroniących porty i redy wybrzeża; zajrzał do Malagi,
Motrilu i Almerii; łodzie rybackie i kabotażowce umykały przed nim jak drobne rybki przed
szczupakiem. Okrążył przylądek Gata i wrócił znów na wybrzeże, żeby zajrzeć do Kartageny. W
Maladze i Almerii nie kryły się żadne okręty wojenne. Była to informacja negatywna, lecz nawet
taka mogła się przydać Collingwoodowi kierującemu działaniami swej olbrzymiej floty,
osłaniającemu ruch brytyjskich statków handlowych na morskiej trasie o długości dwóch tysięcy mil,
trzymającemu rękę na pulsie ze dwudziestu chyba międzynarodowych animozji i przymierzy.
Kartagena była główną bazą morską Hiszpanii. Obejrzenie jej pozwoli stwierdzić, czy
zbankrutowany rząd hiszpański uczynił jakikolwiek wysiłek, żeby odbudować flotę rozbitą pod
Trafalgarem. Może skrył się tam jeden czy drugi okręt francuski w drodze na ryzykowną wyprawę
zaplanowaną przez Bonapartego w celu uderzenia na konwoje brytyjskie.

Hornblower podniósł wzrok na pracujące ożaglowanie, wyczuł kołysanie się i nurzanie okrętu

pod stopami. Marsie zostały już zrefowane podwójnie — wiatr dął z siłą półwichury. Pomyślał,
czyby nie Zrefować marsli potrójnie, ale porzucił ten zamiar. „Atropos” mógł płynąć bezpiecznie z
tą liczbą postawionych żagli. Przylądek Cope leżał na trawersie lewej burty; przez lunetę odkrył, że
grupka kabotażowców schroniła się na płyciznach po jego zawietrznej, i popatrzył na nie
pożądliwym okiem. Broniły ich tam jednak baterie, a wiejący w tej chwili wiatr uniemożliwiał
jakąkolwiek próbę zaatakowania ich — nie mógł wysyłać łodzi przy tym nasileniu wichury. Rzucił
rozkaz sternikowi i „Atropos” ruszył spiesznie w stronę Kartageny. Przyjemnie było tak stać przy
relingu, wśród wycia wiatru, patrząc na spieniony ślad torowy wypływający spod rufy pod jego
stopami. Uśmiechał się patrząc na grupę młodszych oficerów, których pan Turner uczył nawigacji;
dawał on zgromadzonym wokół siebie midszypmenom i pomocnikom oficera nawigacyjnego
instrukcje na temat nawigacji przybrzeżnej. Próbował obciążyć ich lekkie jak piórka mózgi solidną
porcją matematyki, mówiąc o takich pojęciach, jak „pozycja z dwóch nie jednoczesnych linii
pozycyjnych”, „określanie odległości w czasie drugiego namiaru” czy „odległość na trawersie”, ale
utrzymanie ich uwagi było trudnym zadaniem, szczególnie w tak podniecającym otoczeniu, na
wietrze szarpiącym gwałtownie mapą trzymaną przez Turnera i utrudniającym nawet młodym
ludziom mocne dzierżenie tabliczek w momentach, gdy uderzał w ich nachylone powierzchnie.

— Panie Turner — powiedział Hornblower — proszę meldować mi o każdym wypadku braku

uwagi, a zajmę się tym tak, jak na to zasługuje.

Te słowa znacznie uspokoiły młodzieńców i sprawiły, że zaczęli wytężać swoje mózgi.

Smiley, który miał już mrugnąć porozumiewawczo do młodego księcia, powstrzymał się, a rubaszny
śmiech, którym książę chciał mu odpowiedzieć, zamarł mu na ustach, przekształcając się w słaby
uśmiech winowajcy. Chłopiec zmienił się w zupełnie normalną istotę ludzką — jakże daleką
przeszedł drogę od zatęchłego dworu germańskiego, gdzie się urodził, do omiatanego wiatrami
pokładu „Atroposa”. Jeśli w ogóle zostanie mu kiedykolwiek przywrócony tron jego ojców, to
uwolniony od jarzma sekstantu będzie może z żalem wspominał te wietrzne dni. Wnuk stryjeczny
króla Jerzego — Hornblower popatrzył na niego, udając, że ogląda trójkąt równoboczny
nagryzmolony na tabliczce, i uśmiechnął się do siebie, wspomniawszy przerażenie Eisenbeissa na
jego oświadczenie, że panującemu księciu może być wymierzona kara cielesna. Jak dotąd, nie
zdarzyło mu się to, ale kto wie?

Zabrzmiały cztery szklanki, klepsydra została odwrócona, przy sterze nastąpiła zmiana, a

Turner odprawił swoich słuchaczy.

— Panie Smiley! Panie Horrocks!

Zwolnieni midszypmeni stanęli przed dowódcą.

— Wejdźcie na saling z lornetkami.

Bystre, młode oczy będą najlepsze do obserwacji Kartageny. Hornblower zauważył błagalne

spojrzenie księcia.

— No dobrze, panie książę. Pan też może iść. Na saling fokmasztu, z panem Smileyem.

Bardzo często młodzi oficerowie skazywani byli za karę na niewygody salingu, ale nie było to

karą dziś, kiedy należało poddać port nieprzyjaciela uważnym oględzinom i złożyć meldunek o
znajdujących się tam jednostkach pływających. Kartagena była coraz bliżej; widać już było zamek i
wieże kościołów za osłoną wyspy La Escombrera. Przy wietrze z zachodu nie było trudno zająć
pozycję na wprost, tak aby mieć z salingu widok na port wewnętrzny.

— Hej, pokład! Kapitanie, sir…

To wołał Smiley z salingu fokmasztu. Hornblower musiał podejść w tamtą stronę, żeby go

słyszeć, bo wiatr znosił jego słowa.

— W zewnętrznej części zatoki stoi okręt wojenny, sir! Wygląda na hiszpański. Jedna z tych

wielkich fregat. Ma reje na masztach.

Mogła to być „Castilla”, jeden z okrętów ocalałych pod Trafalgarem.

— Przy fregacie stoi na kotwicach siedem kabotażowców, sir.

W tych warunkach „Atropos” nie był dla nich groźny.

— A port wewnętrzny?

— Są tam zakotwiczone cztery — nie pięć jednostek, sir. I dwa hulki.

— Może je pan rozpoznać?

— Cztery okręty liniowe, sir, i fregata. Nie mają zamocowanych rei. Powiedziałbym, że stoją

na sznurku, sir.

W przeszłości rząd hiszpański budował doskonałe okręty, ale pod skorumpowanymi i

niedołężnymi rządami Godoya pozwalano im gnić na kotwicowiskach w braku załóg i zaopatrzenia.
Ostatnie doniesienia mówiły o czterech okrętach liniowych i fregacie uwiązanych[65] w
Kartagenie, a zatem nic się nie zmieniło; znów użyteczna, chociaż negatywna informacja dla
Collingwooda.

— Stawia żagle!

To wołał książę cienkim, podnieconym głosem. W chwilę później informację uzupełnił

Horrocks i Smiley.

— To fregata, sir! Stawiają na niej żagle!

— Widzę tam krzyż, sir!

Wojenne okręty hiszpańskie miały zwyczaj stawiania wielkich drewnianych krzyży na szczycie

stermasztu, gdy spodziewały się bitwy. Fregata musi widocznie planować wypad w celu odpędzenia
ciekawskiego gościa. Najwyższy czas wycofać się. Duże fregaty hiszpańskie, w rodzaju „Castilli”,
uzbrojone były w czterdzieści cztery działa, dokładnie dwa razy tyle co „Atropos”, a do tego o
trzykrotnie większym kalibrze. Gdyby tak „Atropos” miał za widnokręgiem towarzysza, do którego
mógłby podprowadzić „Castillę”! W każdym razie warto było o tym pamiętać i zasugerować rzecz
Collingwoodowi; ten dowódca hiszpański jest przedsiębiorczy i energiczny, może też być zuchowaty
— niewykluczone, że żyje w nim wciąż uczucie wstydu za Trafalgar i można by wywabić go na
stracenie.

— Już ruszyła, sir!

— Ma postawiony fokmarsel! I grotmarsel, sir!

Nie ma sensu igrać z niebezpieczeństwem, choćby nawet przy tym wietrze „Atropos” mógł bez

trudu uciec na bezpieczną odległość.

— Odpaść od wiatru o rumb — powiedział Hornblower do sternika, i „Atropos” skręcił lekko

w ucieczce przed hiszpanem.

— Wypływa z portu, sir! — meldował Horrocks z salingu grotmasztu. — Ma zrefowane

marsie. Chyba podwójnie, sir.

Hornblower wycelował lunetę na baksztag. Zobaczył go, biały prostokąt, ukazujący się nad

widnokręgiem, gdy „Atropos” dźwignął się na fali — zrefowany fokmarsel „Castilli”.

— Płynie teraz prosto na nas, sir — meldował Smiley.

Przy tego rodzaju pościgu za rufą „Atropos” nie musiał się niczego obawiać, ze swoim nowym

poszyciem z blachy miedzianej i stosunkowo dużą prędkością. Bardzo silny wiatr i wzburzone
morze stwarzały oczywiście lepszą sytuację dla większej jednostki. Może „Castilla” zechce mieć
„Atroposa” w polu widzenia, nawet nie mając szans na jego prześcignięcie. Będzie to pożyteczna
lekcja poglądowa dla oficerów i załogi — pokazanie, jak „Atropos” może maksymalnie wyzyskać
swoje możliwości, jeśli chodzi o prędkość. Hornblower znowu podniósł wzrok na żagle i
takielunek. Nie może być mowy o potrójnym zrefowaniu. Musi, jak „Castilla”, nieść wszystkie żagle
możliwe do postawienia przy tej pogodzie.

Pan Still, oficer wachtowy, podszedł do Hornblowera, zasalutował i zwrócił się z formalną

prośbą o zezwolenie na wykonanie codziennej czynności.

— Proszę wykonać, panie Still.

— Wydawanie grogu!

Na „Atroposie” ściganym przez potężną jednostkę nieprzyjacielską życie toczyło się

normalnym torem; marynarze dostali swoje porcje napoju alkoholowego i udali się na obiad,
zmieniła się wachta i obsługa steru. Cypel Palos zniknął za lewym baksztagiem „Atroposa”
wpływającego na otwarte wody Morza Śródziemnego, lecz biały prostokąt dalej utrzymywał swoją
pozycję na widnokręgu za rufą korwety. „Castilla” szła dobrze, jak na fregatę hiszpańską.

— Proszę mnie wezwać, jak tylko zajdzie jakaś zmiana, panie Jones — rzekł Hornblower,

zatrzaskując futerał lunety.

Jones był zdenerwowany — może już widział siebie oczyma duszy w więzieniu hiszpańskim.

Nic mu to nie zaszkodzi, że został pozostawiony na pokładzie, z odpowiedzialnością za okręt na
głowie, niemniej Hornblower, zszedłszy do swojej kajuty, poderwał się nagle od obiadu i wyjrzał
znad zejściówki w stronę rufy, żeby się upewnić, czy „Castilla” ich nie dogania. W gruncie rzeczy
wcale się nie zmartwił, gdy jeszcze zanim skończył jeść, do drzwi zapukał posłaniec z pokładu
rufowego.

— Wyrazy szacunku od pana Jonesa, sir, i jemu się zdaje, że wiatr trochę słabnie, sir.

— Już idę — odparł Hornblower, odkładając nóż i widelec.

Przy umiarkowanym wietrze „Atropos” powinien być w stanie uciec „Castilli” pod marslami

w godzinę albo dwie, a wszelki spadek wiatru działał na korzyść „Atroposa”, jak długo miał
postawione wszystkie możliwe żagle. Potrzebna była jednak rozwaga, aby odrefować we właściwym
czasie, nie ryzykując utraty drzewc z jednej strony i nie tracąc na dystansie z drugiej. Gdy

Hornblower wszedł na pokład, jeden rzut oka powiedział mu, że to jest odpowiedni moment.

— Ma pan zupełną rację, panie Jones — rzekł (nie zaszkodzi poklepać go po plecach) —

zdejmiemy jeden ref.

Rozkaz obiegł błyskawicznie pokład.

— Załoga do stawiania żagli!

Hornblower skierował lunetę nad rufą; gdy „Atropos” uniósł się na fali, pochwycił obraz

fokmarsla „Castilli” w samym środku pola widzenia. Wytężywszy wszystkie zmysły, wciąż nie umiał
odpowiedzieć sobie na pytanie, czy nieprzyjaciel zbliżył się do nich, czy też nie. Chyba utrzymuje
stale ten sam dystans. A potem marsel zatańczył mu w obiektywie i zobaczył — widział to prawie
na pewno — że z prostokąta przeszedł w kwadrat. Dał oku odpocząć i spojrzał jeszcze raz. Nie ma
wątpliwości. Na „Castilli” też zdecydowano, że nadszedł moment na odrefowanie.

Hornblower podniósł wzrok na grotmarsreję „Atroposa”. Marynarze, przewieszeni przez nią na

tej oszałamiającej wysokości, skończyli odwiązywanie refsejzingów i zaczęli przechodzić z noków
rei w stronę masztu. Smiley dowodził pracą na prawym noku, a Jaśnie oświecony książę Seitz-
Bunau na lewym. Ścigali się, jak zwykle, czepiając się padunów, i zjeżdżali w dół na złamanie
karku. Hronblower był rad, że chłopcu udało się stanąć stopami na pokładzie — rzecz jasna, był on
strasznie podniecony ucieczką i pościgiem; był rad, że Smiley jest tak zabawnie opiekuńczy w
stosunku do księcia.

Po odrefowaniu „Atropos” znowu przyśpieszył; Hornblower poczuł świeży napór ożaglowania

na konstrukcję okrętu; wyczuł, że kadłub pod stopami gwałtowniej podskakuje na grzbietach fali;
skierował uważne spojrzenie na maszty. Nie jest to odpowiednia chwila do utraty któregokolwiek z
żagli, gdy „Castilla” mknie za nimi w pościgu. Jones stał obok sternika. Mieli wiatr równo z
prawego baksztagu i mały okręt dobrze słuchał steru, ale w takiej sytuacji należało mieć oko na
sternika, żeby nie dopuścić do pęknięcia marsla. Trzeba było trochę zdecydowania, żeby zostawić
znowu Jonesowi odpowiedzialność za okręt i zejść do kabiny dla dokończenia obiadu.

Gdy znów przysłano mu wiadomość, że wiatr słabnie, doznał tego tajemniczego uczucia,

którego doświadczył już raz czy dwa razy, że znowu coś się wydarzy, mimo że na razie nic się nie
wydarzyło — tak bardzo okoliczności były podobne.

— Wyrazy szacunku od pana Jonesa, sir, i on myśli, że wiatr trochę słabnie, sir.

Hronblower zmusił się do dania nieco innej niż przedtem odpowiedzi.

— Pozdrowienia dla pana Jonesa i zaraz przychodzę na pokład.

Tak jak poprzednio, czuł, że okręt nie daje z siebie wszystkiego. Tak jak poprzednio, dał

rozkaz do odrefowania. Jak poprzednio, skierował lunetę na marsel „Castilli”. I tak jak poprzednio,
odwrócił się, gdy tylko marynarze mieli schodzić z rei. Ale od tej chwili wszystko poszło innym
torem, gdyż zaistniała krytyczna sytuacja, czyhająca zawsze na morzu tuż za horyzontem przyszłości.

Książę oszalał z podniecenia. Podniósłszy wzrok Hornblower zobaczył go stojącego na noku

rei z lewej burty, więcej, tańczącego, wykonującego jeden niezdarny krok i drugi, z jedną ręką na
biodrze, a drugą nad głową w zamiarze podbechtania Smileya na noku rei prawej burty do pójścia
w swoje ślady. Hornblower chciał krzyknął słowa nagany; otworzył usta i nabrał powietrza, lecz
zanim zdążył wydać dźwięk, księciu osunęła się stopa. Hornblower patrzył, jak chłopiec chwieje się,
usiłując odzyskać równowagę, a potem spada ciężko, wykonując pełny obrót w powietrzu.

Później, z ciekawości, Hornblower dokonał obliczenia. Książę runął z wysokości nieco ponad

siedemdziesięciu stóp, i bez oporu powietrza, nie obijając się o wanty, doleciałby do powierzchni
wody w dwie sekundy, może z małą nadwyżką. Ale opór powietrza był niemały — dostawszy się
pod kurtkę chłopca powietrze musiało znacznie zwolnić jego spadanie, gdyż nie zabił się, a tylko na
chwilę stracił przytomność wskutek wstrząsu. Spadanie księcia do morza trwało chyba cztery
sekundy. Hornblower przeprowadził to obliczenie, kiedy później zastanawiał się nad wypadkiem, bo
pamiętał wyraźnie wszystkie myśli, jakie przebiegły mu przez głowę w czasie tych czterech sekund.
Chwilową złość, potem strach, a potem szybkie podsumowanie sytuacji. Jeśli postawi okręt w dryf,
żeby wyłowić chłopca, „Castilla” będzie miała dość czasu, żeby ich prześcignąć. Gdyby płynął dalej,
chłopiec utonie. A w takim wypadku będzie musiał zameldować Collingwoodowi, że zostawił
królewskiego stryjecznego wnuka nie ruszywszy palcem, żeby mu pomóc. Musiał szybko wybierać —
szybko. Nie ma prawa wystawić okrętu na ryzyko dla ratowania życia jednego człowieka. Ale…
ale… gdyby chłopak został zabity w bitwie podczas salwy burtowej omiatającej pokład, rzecz
przedstawiałaby się inaczej. Zostawić go tak na morzu — to inna sprawa. W ślad za tym wnioskiem
nowa myśl przyszła mu do głowy, zaczątek myśli kiełkujący z nasionka zasianego pod Kartageną.
Nie miało czasu rozwinąć się w ciągu tych czterech sekund; było tak, jakby Hornblower zaczął
działać w momencie ukazania się nad ziemią kiełka, który miał później wyrosnąć na dojrzałą roślinę.

W chwili gdy chłopak doleciał do wody, Hornblower miał już w ręku koło ratunkowe

wyrwane z gniazda relingu; cisnął je za lewy baksztag, gdy wskutek dużej prędkości okrętu chłopiec
znalazł się prawie naprzeciwko niego; koło plasnęło w morze tuż przy nim. W tym samym momencie
Hornblower wyrzucił z siebie powietrze nabrane w płuca dla dania księciu reprymendy,
wykrzykując salwę rozkazów.

— Na brasach stermasztu! Brasować stermarsel na pracę wstecz! Opuścić łódź rufową!

Możliwe — Hornblower nie miał później co do tego pewności — że wszyscy krzyczeli naraz,

ale w każdym razie wszyscy zareagowali na rozkazy z szybkością będącą rezultatem miesięcy
ćwiczeń. „Atropos” wyskoczył do linii wiatru, zmniejszając błyskawicznie prędkość. Smiley — Bóg
jeden wie, jak zjechał z prawego noku marsrei w tak krótkim czasie — opuścił jolkę za burtę z
czterema ludźmi u wioseł i pomknął na ratunek; łódeczka wzbijała się w górę i leciała w dół na
przechodzących pod nią falach. A zanim jeszcze „Atropos” stanął w dryfie, Hornblower przystąpił
do następnej części planu.

— Panie Horrocks! Sygnał „Widać nieprzyjaciela po nawietrznej”!

Horrocks stał i gapił się; Hornblower już miał krzyknąć „Do diabła, robić, co każę”, ale się

powstrzymał. Horrocks nie należał do ludzi szybko myślących i zupełnie nie rozumiał, po co
sygnalizować do pustego widnokręgu. Zwymyślanie go w tej chwili zwiększyłoby tylko jego

zdenerwowanie i spowodowało dalszą zwłokę.

— Panie Horrocks, proszę łaskawie podnieść sygnał możliwie jak najszybciej. „Widać

nieprzyjaciela po nawietrznej”. Szybko, proszę.

Sygnalista stojący obok Horrocksa był na szczęście bystrzejszy — należał oczywiście do tuzina

ludzi z załogi umiejących czytać i pisać — więc już był przy flaglinkach i otwierał schowek na
flagi. Jego przykład otrząsnął Horrocksa z osłupienia. Rzut flag wzbił się do noku marsrei na
grotmaszcie, powiewając wściekle na wietrze. Hornblower zanotował sobie w pamięci, że ten
marynarz, jeszcze nie wykwalifikowany — był poprzednio praktykantem w City i zamustrował
spiesznie w Deptford, żeby ujść przed czymś gorszym w życiu cywilnym — zasługuje na awans.

— A teraz następny sygnał, panie Horrocks. „Nieprzyjaciel to fregata w odległości siedmiu

mil w namiarze zachód idzie kursem wschód”.

Rozsądek dyktował podnoszenie takich sygnałów, jakie zostałyby wciągnięte, gdyby miał

rzeczywiście pomoc w zasięgu widzenia — ci na „Castilli” mogą umieć je odczytać albo
przynajmniej domyślić się ich znaczenia. Gdyby istotnie przyjazny okręt był w polu widzenia po
zawietrznej (Hornblower przypomniał sobie, co chciał zaproponować Collingwoodowi), to
oczywiście w żadnym wypadku nie postawiłby „Atroposa” w dryf, lecz prułby dalej, żeby zwabić
„Castillę”, jak by się dało najbliżej, ale o tym dowódca „Castilli” nie miał wiedzieć.

— Proszę zostawić ten sygnał. A teraz, panie Horrocks, wywiesić potwierdzający. Doskonale.

Ściągnąć go. Panie Jones! Proszę przejść na prawy hals, sterować prawym baksztagiem.

Potężna jednostka angielska, tam, po zawietrznej, kazałaby na pewno „Atroposowi” podejść do

„Castilli” możliwie jak najprędzej. Musi działać w taki sposób, jakby tak było rzeczywiście.
Dopiero kiedy Jones — prawie tak osłupiały ze zdumienia jak poprzednio Horrocks — przystąpił do
rozwijania prędkości na nowym halsie, Hornblower znalazł czas na popatrzenie przez lunetę.
Skierował ją znów na odległy marsel; teraz już nie tak odległy. Zbliżał się szybko, i Hornblowera
ogarnęło głębokie rozczarowanie i obawa. Lecz wkrótce zauważył, że kwadratowy zarys marsla
zwęża się w pionowy prostokąt i że obok niego pojawiają się dwa inne prostokąty. A w tej samej
chwili marynarz na oku krzyknął z salingu.

— Hej, pokład! Nieprzyjaciel wykręca ostro na wiatr, sir!

Było rzeczą jasną, że tak zrobi — zawód i obawa rozwiały się momentalnie. Każdy dowódca

hiszpańskiej fregaty, wysunąwszy bukszpryt poza bezpieczne schronienie w bronionym porcie,
zawsze się przestraszy , że padnie czyimś łupem. Zawsze będzie podejrzewał, że tuż za
widnokręgiem czyha eskadra brytyjska, gotowa chwycić go w swoje szpony. Skwapliwie ścigałby
małą korwetę, ale gdy tylko zobaczy, że ta korweta wysyła sygnały i zaczyna odważnie iść kursem
prowokującym bitwę, przypomni sobie, że wyszedł w zbyt niebezpieczne miejsce, zacznie sobie
wyobrażać, że tuż tuż, za polem widzenia, nieprzyjacielskie jednostki stawiają żagle, żeby go odciąć
od jego bazy, a gdy raz o tym pomyśli, nie będzie tracił dodatkowej mili czy minuty i zawróci, by
pohalsować z powrotem ku bezpiecznemu schronieniu. Przez dwie minuty po postawieniu
„Atroposa” w dryf hiszpan wahał się, ale ostatnie śmiałe posunięcie pomogło mu podjąć decyzję.

Gdyby poczekał jeszcze trochę, zauważyłby jolkę na falach i domyśliłby się, co robi „Atropos”, ale
teraz „Atropos” wygrał grę o czas i hiszpan wracał bejdewindem do portu, uciekając przed nie
istniejącym nieprzyjacielem.

— Na salingu! Widzicie łódź?

— Płynie dalej, sir, prosto na wiatr!

— Czy widzicie pana księcia?

— Nie, sir, nie mogę powiedzieć, że widzę.

Na tym wzburzonym morzu trudno było dojrzeć człowieka unoszącego się na powierzchni w

odległości dwóch mil, nawet z salingu.

— Panie Jones, proszę wykonać zwrot przez sztag.

Najlepiej będzie ustawić „Atroposa” możliwie prosto z wiatrem w stosunku do łodzi, żeby

miała łatwe podejście na zawietrzną po zakończeniu swego zadania. „Castilla” nie będzie w stanie
zauważyć tego manewru.

— Hej, pokład! Łódź stanęła, sir. Chyba wyciągają pana księcia, sir.

Dzięki Bogu. Dopiero teraz Hornblower uświadomił sobie, jak okropne były te dziesięć minut.

— Hej, pokład! Tak, sir, machają koszulą. Już płyną do nas.

— Panie Jones, niech pan postawi okręt w dryf. Doktorze Eisenbeiss, proszę przygotować

wszystko, na wypadek gdyby pan książę potrzebował zabiegu.

W środku lata Morze Śródziemne było dosyć ciepłe; najprawdopodobniej nic się chłopcu nie

stało. Jolka przypłynęła z powrotem, tańcząc na falach, i zawróciła pod rufą „Atroposa”, żeby
stanąć pod osłoną zawietrznej części rufy okrętu stojącego w dryfie prawą stroną dziobu przeciw
fali. Zjawił się Jaśnie oświecony książę, mokry i w poszarpanym odzieniu, lecz bez śladu
skaleczenia, napotykając oczy wszystkich na pokładzie z na pół zakłopotanym i na pół
wyzywającym uśmiechem. Nadbiegł Eisenbeiss, robiąc dużo szumu i zalewając księcia potokiem
słów w języku niemieckim, by potem zwrócić się do Hornblowera z wyjaśnieniem.

— Przygotowałem dla niego ogrzany koc, sir.

W tym momencie pękła tama opanowania Hornblowera.

— Ogrzany koc! Wiem, co rozgrzeje go szybciej niż koc. Pomocniku bosmana! Zanieście ode

mnie pozdrowienia bosmanowi i poproście, żeby wam pożyczył swoją trzcinę na kilka minut.
Milczeć, doktorze, jeśli sam pan nie chce oberwać. A teraz, młody człowieku…

Zwolennicy humanitaryzmu mają wiele do powiedzenia przeciwko karze cielesnej, lecz w

swoich argumentach, wskazując na szkodę, jaką kara ta może sprawić karanemu, zapominają o
wzięciu pod uwagę satysfakcji, jaką daje innym taki widok. A to miała być na przyszłość nauka, dla
osoby krwi królewskiej, umiejętności zamanifestowania nabytej brytyjskiej niewzruszoności,
tłumienia wycia pod wpływem spadającej na plecy trzciny i stania po chłoście w wyprostowanej
pozycji, nie dając niczym poznać wściekłego bólu, z trudem powstrzymując się od pocierania dłonią
piekącego królewskiego tyłka i mężnie hamując łzy. Niezależnie od satysfakcji, Hornblowerowi
jednak było potem trochę przykro.

Rozdział XX

Wszystko przemawiało za trzymaniem „Castilli” pod obserwacją, przynajmniej przez jakiś

czas, a nic przeciwko temu. Ostatnia ucieczka i pościg wykazywały, że „Atropos” może jej umknąć
nawet pod zrefowanymi marslami, czyli można przyjąć, iż może się jej nie bać przy jakimkolwiek
wietrze o słabszej sile — a wiatr właśnie słabnął. „Castilla” znajdowała się teraz pełne trzydzieści
mil dokładnie po zawietrznej Kartageny; warto byłoby się dowiedzieć — Collingwood z pewnością
chciałby otrzymać takie informacje — czy zamierza halsować z powrotem do tego portu, czy też
skieruje się do jakiegoś innego, łatwiejszego do osiągnięcia portu hiszpańskiego. Płynąc
bejdewindem może zajść do Alicante na północy albo do Almerii na południu; w tej chwili płynie na
południe, bejdewindem prawego halsu. Należy również wziąć pod uwagę i tę możliwość, że nie
zamierza chwilowo wracać do Hiszpanii, że jej dowódca zechce popływać trochę po Morzu
Śródziemnym i zobaczyć, czy nie uda mu się zdobyć jakichś pryzów. Na swoim obecnym kursie
może bez trudu dotrzeć do wybrzeża berberyjskiego i pochwycić jeden czy drugi zaopatrzeniowiec
ze zbożem lub bydłem przeznaczonym dla floty.

Rozkazy dla Hornblowera mówiły, że ma dołączyć do Collingwooda na wodach sycylijskich

po przeprowadzeniu zwiadu w Maladze i Kartagenie; nie wiózł żadnej pilnej poczty, „Atropos” zaś
nie był bynajmniej ważnym uzupełnieniem sił floty, natomiast każdy dowódca angielski, po
nawiązaniu styczności z nieprzyjacielską jednostką na wodach otwartych, miał obowiązek
utrzymywać tę styczność możliwie jak najdłużej. „Atropos” nie może myśleć o stawieniu czoła
„Castilli” w bitwie, lecz jest w stanie mieć ją pod obserwacją, ostrzegać statki handlowe o
niebezpieczeństwie, a przy szczęśliwym zbiegu okoliczności może spotkać jakiś duży brytyjski okręt
wojenny, nie fikcyjnie, ale naprawdę — i wskazać mu miejsce pobytu nieprzyjaciela.

— Panie Jones — powiedział Hornblower. — Proszę znowu położyć okręt na prawy hals.

Pełnymi żaglami na wiatr.

— Tak jest, sir.

Jones naturalnie okazał pewne zdziwienie tym odwróceniem ról, gdy ścigany stawał się

ścigającym, i to był jeszcze jeden dowód, że nie potrafi myśleć strategicznie. Ale musiał wykonać
otrzymane rozkazy i ustawić „Atroposa” na kursie na południe, równolegle do kursu „Castilli”, w
dużej odległości po nawietrznej; Hornblower nastawił lunetę na żagle ledwie widoczne nad
widnokręgiem. Utrwalił sobie w pamięci ich kształt; nieznaczna zmiana w stosunku długości do
szerokości będzie oznaczała jakąś zmianę w kursie „Castilli”.

— Na salingu! — krzyknął — Miejcie nieprzyjaciela na oku. Meldujcie o wszystkim, co

zobaczycie.

— Tak jest, sir.

Teraz „Atropos” był jak terier skaczący ze szczekaniem bykowi do pięt na polu — rola niezbyt

dostojna — a byk mógł się w każdej chwili odwrócić i zaatakować. Może się zdarzyć, iż dowódca
„Castilli” uzna, że został wyprowadzony w pole, że „Atropos” wysyłał sygnały do nie istniejących
sprzymierzeńców; trudno było odgadnąć, co by postanowił, gdyby się upewnił, że nikt nie czeka tuż
za widnokręgiem, żeby pomóc „Atroposowi”. Tymczasem wiatr słabł dalej i „Atropos” mógł
postawić więcej żagli. Płynąc bejdewindem sprawował się najlepiej mając postawione wszystkie
możliwe żagle i mógł trzymać się tak blisko nieprzyjaciela, jak pozwalał na to wiatr.

— Niech pan spróbuje postawić grotżagiel, panie Jones.

— Tak jest, sir.

Był to wielki żagiel i maleńki „Atropos” jakby dostał skrzydeł pod jego naciskiem, gdy

naciągnięto jego szoty, a hals wybrano jak najdalej do przodu wspólnymi siłami połowy wachty.
Przebijał się dzielnie tego letniego wieczora, przechylając się mocno pod naporem wiatru i
odbijając dziobem z prawej burty zgłodniałe fale wielkimi, rozpryskującymi się fontannami, przez
które zachodzące słońce przeświecało ulotnymi, porywająco pięknymi barwami tęczy, zostawiając za
sobą kipiącą pianą ślad torowy, olśniewająco biały na tle błękitu. Była to chwila, kiedy dobrze było
żyć, gdy się tak gnało na wiatr ku przygodzie, czekającej być może tuż tuż w nieznanem. Wojna na
morzu to zwykle ponura sprawa, z nudą i niewygodami, które trzeba znosić dniem i nocą, wachta za
wachtą, lecz miewa ona chwile wielkich uniesień, jak na przykład dziś, tak jak miewa swe momenty
czarnej rozpaczy, strachu i wstydu.

— Może pan zwolnić wolną wachtę, panie Jones.

— Tak jest, sir.

Hornblower rozejrzał się po pokadzie. Still będzie miał służbę.

— Panie Still, proszę mnie wezwać w razie jakiejkolwiek zmiany. Niech postawią dalsze

żagle, gdyby wiatr nie przestał słabnąć.

— Tak jest, sir.

Chwila uniesienia przyszła i odpłynęła. Był na nogach prawie cały dzień, od świtu, toteż czuł

w nich zmęczenie, które by narastało, gdyby dalej pozostał na pokładzie. Pod pokładem w swojej
kajucie miał dwie książki kupione w Gibraltarze za wysupłaną z kieszeni gwineę — lorda Hodge'a
„Omówienie obecnej sytuacji politycznej we Włoszech” i Barbera „Nowe metody określania
długości geograficznej z kilkoma uwagami na temat rozbieżności w najnowszych mapach morskich”.
Chciał dowiedzieć się czegoś o obu tych zagadnieniach, toteż lepiej zrobić to teraz, niż tkwić na
pokładzie i czuć narastające znużenie w miarę upływu godzin.

O zachodzie słońca znów wyszedł na pokład; „Castilla” wciąż szła tym samym kursem, z

„Atroposem” bardzo nieznacznie zyskującym w kierunku na wiatr. Popatrzył na odległe marsie;
odczytał na tabliczce zapis przebiegu dobowego i poczekał na ponowne wybranie logu. Jeśliby
„Castilla” zamierzała wracać do Kartageny, to do tego czasu zmieniłaby już hals. Wyszła daleko na
południe i każda zmiana wiatru w kierunku północnym — rzecz bardzo możliwa o tej porze roku —
obróci na marne znaczną część pokonanej przez nią odległości. Jeśli nie wykona zwrotu przed
zapadnięciem ciemności, może to wyraźnie wskazywać, że ma inne zamiary. Czekał, dopóki ostatnia
jasność zapadającego za widnokrąg słońca nie znikła z nieba na zachodzie i dopóki pierwsze
gwiazdy nie zaczęły pojawiać się w górze; wtedy jego zbolałe oczy, w napięciu patrzące przez
lunetę, nie dojrzały już „Castilli”. Ale gdy ją widział ostatnio, szła dalej w kierunku południowym.
Tym większy powód, żeby ją obserwować.

Kończyła się druga psia wachta[66] i wywoływano załogę.

— Niech sprzątną grotżagiel, panie Turner — polecił Hornblower.

Wypisał rozkazy na noc w nikłym oświetleniu kompasu; okręt ma być utrzymywany na wiatr,

na prawym halsie; mają go wezwać, jeśli kierunek wiatru zmieni się o dwa rumby, a w każdym
razie tuż przed wzejściem księżyca, w czasie pierwszej wachty po północy. Mała, ponura kajuta
kapitańska, dokąd potem się udał, skłaniała do porównania z legowiskiem dzikiego zwierza, ze
swymi ciemnymi kątami, do których nie dochodziło światło lampy. Rzucił się na koję w ubraniu,
starając się nie męczyć już i tak znużonego umysłu odgadywaniem zamiarów „Castilli”. Kazał
sprzątnąć niektóre żagle, co przypuszczalnie i na niej uczynią. Jeśli nie, to jest od niej niedaleko i
będzie mógł ją wyprzedzić przy świetle dziennym. Gdyby zrobiła jakiś inny manewr, zmieniła hals
lub zawróciła, to postąpił, jak można było najlepiej, żeby ją odnaleźć znowu następnego dnia.
Powieki skleiły mu się od zmęczenia i nie otworzył oczu, aż przyszedł posłaniec powiedzieć, że
wywołano pierwszą wachtę po północy.

Wiatr z zachodu, chociaż słabnący, przyniósł ze sobą lekkie zachmurzenie, dostateczne dla

przysłonięcia gwiazd i pozbawienia księżyca, będącego już prawie w ostatniej kwadrze, prawie
całego blasku. „Atropos”, wciąż żeglując na wiatr, teraz, przy tym słabnącym wietrze, już tylko
flirtował z falami podbiegającymi mu do dziobu z prawej burty, wychodząc im elegancko na
spotkanie, jak piękność w teatrze wyciągająca na scenie dłoń do kochanka. Otaczająca go ciemna
woda dostosowała się jak gdyby do nastroju i mruczała jakieś miłe banalne słówka. Nic nie
wskazywało, że gwałtowna śmierć może się czaić w pobliżu. Minuty upływały w błogiej
bezczynności.

— Hej, pokład! — zawołał marynarz z salingu. — Chyba coś widzę, sir. Prosto z prawej

strony dziobu.

— Chłopcze, skocz na saling z lornetką nocną — powiedział Turner, pełniący służbę

wachtową, do stojącego przy nim swego pomocnika.

Minęła jedna minuta, dwie.

— Tak, sir — rozległ się nowy głos z salingu. — To sylwetka okrętu. Trzy mile… cztery…

dobrze z prawej burty od dziobu.

Lornetki nocne obróciły się w tamtym kierunku.

— Możliwe — rzekł Turner.

Widniała tam maleńka plamka jakby nieco ciemniejsza od otaczającej ją nocy; Hornblower nic

więcej nie mógł dojrzeć przez swoją lunetę. Nie spuszczając wzroku z plamki odniósł wrażenie, że
jej namiar zmienia się.

— Nie wychylać za dużo steru! — mruknął do sternika.

Przez chwilę zaczął powątpiewać, czy ta plamka jest tam w ogóle; umysł mógł zasugerować

jego oczy — zdarza się, że cała załoga widzi to samo, jeśli wbije sobie coś do głowy. Ale nie, jest
tam na pewno i przesuwa się w poprzek dziobu „Atroposa” szybciej, niż można by to przypisać
chwiejności kursu powodowanej złym sterowaniem. To chyba „Castilla”; zawróciła pewnie o
północy i poszła z wiatrem, w nadziei pochwycenia łupu przez zaskoczenie. Gdyby nie sprzątnął
niektórych żagli, weszłaby wprost na niego. Obserwatorzy hiszpańscy nie przykładali się do swojej
pracy, bo fregata szła dalej swoim kursem.

— Na wiatr, panie Turner — rozkazał Hornblower i przeszedł do lewej burty, chcąc mieć

„Castillę” na oku, w czasie gdy „Atropos” będzie przechodził na ostry bejdewind. „Castilla”
utraciła już większą część korzyści płynących z pozycji po nawietrznej „Atroposa”, a za parę minut
straci je do reszty. Sunące wolno chmury przedzieliły się; przez cienkie pasmo obłoku przebiło się
nikłe światło, potem była znów ciemność, aż blask księżyca przedarł się przez szczelinę. Tak, to
okręt; to „Castilla”, teraz już daleko po zawietrznej.

— Uwaga, pokład! Teraz dobrze ją widzę, sir. Z lewego baksztagu. Kapitanie, sir! Ona

zawraca!

A więc jest. Jej żagle zalśniły jasno na moment w blasku księżyca, gdy wykonywała zwrot.

Poprzednio nie udało się jej zaskoczyć nieprzyjaciela, próbuje więc na nowo.

— Panie Turner! Proszę położyć okręt na lewy hals.

Mały „Atropos” może w taką pogodę zabawić się z każdą dużą fregatą w zabawę „łap mnie,

jak potrafisz”. Zawrócił i przeszedł na ostry bejdewind, znowu rufą do ścigającej go „Castilli”.

— Na salingu! Jakie żagle ma postawione nieprzyjaciel?

— Teraz stawia bombramsle, sir. Ma już postawione wszystkie żagle normalne oprócz

bombramżagli.

— Proszę wywołać całą załogę, panie Turner. Postawić wszystkie normalne żagle.

Siła wiatru była wciąż jeszcze dostateczna, żeby po dodaniu grotżagli i bombramsli

„Atropos”, przechyliwszy się początkowo mocno na burtę pod naporem wiatru, mógł znowu pomknąć
lotem strzały. Hornblower obejrzał się na marsie i bombramsle „Castilli” rysujące się wyraźnie na
czystym niebie pod księżycem. Nie trzeba było wiele czasu na stwierdzenie, że teraz „Atropos”

szybko zyskuje na dystansie. Zastanawiał się, czy sprzątnąć część żagli, ale sprawa rozstrzygnęła się
sama. Sylwetki znowu zwęziły się nagle.

— Hej, pokład! — rozległo się wołanie z salingu. — Nieprzyjaciel wykręcił ostro na wiatr,

sir.

— Doskonale! Panie Turner, proszę łaskawie zarządzić wykonanie zwrotu przez rufę. Ustawić

nas dziobem prosto na nią i sprzątnąć fokżagiel.

Terier uchylił się przed atakiem byka i teraz znowu następował mu na pięty. Nie mieli

trudności z żeglowaniem za „Castilla” przez resztę nocy, prowadząc dokładną obserwację w
okresach ciemności, żeby nie dać jej zwieść się tak, jak ją zwiódł „Atropos”. Bombramżagle i
marsie „Castilli”, początkowo czarne jak atrament w świetle wstającej przed nimi jutrzenki,
zmieniły kolor na biel kości słoniowej na tle błękitnego nieba. Hornblower wyobrażał sobie, jak
dowódca hiszpański pieni się ze złości na widok tego zawziętego pościgu ze strony „Atroposa”,
płynącego w ślad za nim z bezczelną bezkarnością. Okręty dzieliło od siebie siedem mil, ale dla
wielkich osiemnastofuntowych dział „Castilli” równie dobrze mogło to być siedemdziesiąt, a do
tego niewidoczny wiatr wiejący prosto od „Atroposa” w kierunku „Castilli” stwarzał mu dodatkową
ochronę, osłaniającą go przed nieprzyjacielem, jak cudowna tarcza szklana, która odwróciła miecz
bohatera w jednym z włoskich poematów epickich. „Atropos”, siedem mil po nawietrznej, był
równie bezpieczny i wciąż równie widoczny jak magik saraceński z tego poematu.

Hornblower znowu poczuł znużenie. Był na nogach od północy po niecałych czterech godzinach

odpoczynku. Bardzo pragnął dać odpocząć nogom i nie mniej silnie pragnął zamknąć zbolałe oczy.
Wyniesiono hamaki na pokład, wymyto pokład i pozostało już tylko trzymać się pięt „Castilli”; w
sytuacji jednak, gdy każda chwila mogła przynieść potrzebę szybkiej decyzji, nie odważył się zejść z
pokładu — dziwna rzecz, teraz, gdy okręt szedł bezpieczny po nawietrznej, sytuacja była bardziej
napięta niż wczoraj, gdy znajdował się po zawietrznej „Castilli”. Ale tak właśnie było. „Castilla”
może w każdym nieoczekiwanym momencie wykręcić na wiatr, a do tego obie jednostki płynęły na
błękitne Morze Śródziemne, gdzie za widnokręgiem mogły czekać na niego wszelkiego rodzaju
niespodzianki.

— Proszę mi tu przynieść materac — rozkazał Hornblower.

Przyniesiono materac i ułożono go na rufie, przy odpływnikach. Hornblower rozciągnął się na

nim, rozprostował zbolałe członki, położył głowę na poduszce i zamknął oczy. Wznoszenie się
okrętu na wodzie i wbijanie dziobem w falę, wraz ze szmerem morza spod nawisu rufowego
działało usypiająco. Światło przesuwało się po jego twarzy tam i z powrotem, a cienie żagli i
takielunku tańczyły do wtóru ruchom okrętu. Spał — spał ciężko, nie śniąc, gdy „Atropos” wpływał
na Morze Śródziemne, gdy wywołano wachtę, rzucono log, a nawet gdy trymowano reje, w miarę
jak wiatr skręcał lekko na północ, posuwając się przed słońcem.

Gdy się ocknął, było popołudnie. Ogolił się przed lusterkiem zatkniętym za siatki hamakowe;

wziął kąpiel pod pompą do zmywania pokładu i włożył przyniesioną mu czystą koszulę; zasiadł na
pokładzie do posiłku złożonego z zimnego mięsa i reszty wspaniałego, miękkiego chleba zabranego
na pokład w Gibraltarze, nieco już sczerstwiałego, lecz mimo to nieskończenie lepszego od

sucharów okrętowych; a świeże masło, trzymane w chłodzie w kamionkowym naczyniu,
pochodzące z tego samego źródła, smakowało wybornie. Gdy kończył ostatni kęs, wybiło siedem
szklanek.

— Hej, pokład! Nieprzyjaciel zmienia kurs.

W mgnieniu oka zerwał się na nogi, talerz zjechał do odpływnika, a luneta znalazła się w jego

dłoni bez świadomego udziału woli. Nie było co do tego wątpliwości. „Castilla” przeszła na kurs
bardziej ku północy, idąc teraz półwiatrem. Zmiana nie była zbyt zaskakująca, gdyż oddalili się
dobre dwieście mil od Kartageny; jeśli „Castilla” nie zamierzała płynąć dalej wprost na Morze
Śródziemne, daleko na zawietrzną wszystkich baz hiszpańskich, to akurat był dla niej czas skręcić na
północ, żeby dopłynąć do Minorki. Będzie szedł w ślad za nią, jak terier nękający byka, i zrobi
ostatni skok na pięty tego byka pod portem Mahoń. Zresztą fakt zmienienia kursu przez „Castillę” nie
musi oznaczać zwykłej ucieczki na Minorkę. Znajdowali się na samej trasie konwojów płynących po
Morzu Śródziemnym z Sycylii i Malty.

— Proszę ster w prawo, panie Still. Utrzymywać kurs równoległy do hiszpana.

Było rzeczą rozsądną trzymać się tak daleko po nawietrznej „Castilli”, jak się tylko dało.

Intensywne uczucie zadowolenia z życia odczuwane pięć minut temu ustąpiło podnieceniu, lekkiemu
mrowieniu pod skórą. Dziesięć do jednego, że zmiana kursu „Castilli” nic nie znaczy, ale istnieje ta
jedna dziesiąta. Osiem szklanek; stawiła się załoga na pierwszą psią wachtę[67].

— Hej, pokład! Przed dziobem nieprzyjaciela widać statek, sir!

A więc tak się rzecz miała.

— Niech pan wejdzie na saling, panie Smiley. Pan książę też może iść.

W ten sposób pokaże Jaśnie oświeconemu, że kara w marynarce wojennej anuluje przewinę i

że okazuje mu się zaufanie, iż nie będzie więcej wyczyniał małpich sztuczek. Był to szczegół, o
którym należało pamiętać mimo fali podniecenia wywołanej informacją z salingu. Jeszcze nie
wiadomo, co może znaczyć ten statek tam, w przodzie, niewidoczny z pokładu. Ale nie wykluczone,
że to brytyjski okręt wojenny, prosto na drodze „Castilli”.

— Dwa żagle! Trzy! Kapitanie, sir, to wygląda na konwój, dokładnie po zawietrznej.

Konwój, może być tylko brytyjski, a to oznacza obecność brytyjskiego okrętu wojennego

wprost przed nimi, na drodze „Castilli”.

— Ster od wiatru i pełnym wiatrem w kierunku nieprzyjaciela. Proszę wywołać załogę, panie

Still. Niech pan zarządzi alarm bojowy.

W czasie tego całego długiego okresu ucieczki i pościgu nie zarządzał alarmu bojowego. Nie

chciał wdawać się w bój ze znacznie silniejszą „Castilla” i był zdecydowany unikać tego. Teraz
oczekiwał boju — oczekiwał go z drżeniem niepokoju; czuł za to nienawiść do siebie, tym bardziej
że załoga, usłyszawszy rozkaz, wzniosła radosny okrzyk, a wolna wachta zaczęła tłumnie wylewać

się na pokład, szczerząc zęby w oczekiwaniu i podnieceniu, jak chłopaki ze szkoły. Pan Jones biegł
spiesznie na pokład, zapinając po drodze guziki munduru; widocznie drzemał sobie spokojnie
podczas wachty popołudniowej. Jonesowi przypadnie dowodzenie „Atroposem”, jeśli jemu coś się
stanie, jeśli pocisk urwie mu nogę albo rozniesie go na krwawe szczątki. Dziwna sprawa, że myśl o
przejęciu przez Jonesa odpowiedzialności za okręt wzburzyła go tak samo jak poprzednie. Mimo to
trzeba było zaznajomić Jonesa z bieżącą sytuacją i powiedzieć mu, co trzeba robić. Uczynił to w
trzech krótkich zdaniach.

— Rozumiem, sir — powiedział Jones, pociągając za swój długi podbródek. Hornblower nie

był taki pewny, czy Jones wszystko zrozumiał, ale nie mógł poświęcić mu więcej czasu.

— Na salingu! Co z tym konwojem!

— Jeden ze statków zmienił kurs. Kieruje się w naszą stronę.

— Poznajecie go?

— Wygląda jak okręt wojenny, sir. Widzę tylko jego bombramsle, sir.

— Panie Horrocks, proszę nadać nasz tajny sygnał i nasz znak rozpoznawczy.

Okręt kierujący się na „Castillę” może być tylko okrętem wojennym, eskortującą jednostką.

Hornblower miał nadzieję, że to jedna z tych większych fregat, będąca w stanie zmierzyć się z
„Castilla” z mniej więcej równymi szansami. Znał jednak większość fregat pod dowództwem
Collingwooda: „Syriusza”, „Najadę”, „Hermione” — przeważnie były to jednostki uzbrojone w
trzydzieści dwa działa dwunastofuntowe, którym trudno byłoby stawić czoło czterdziestu czterem
osiemnastofuntówkom „Castilli”, chyba że będą sprawnie prowadzone, że „Castilla” będzie bić się
słabo i że on będzie miał możność wmieszać się w bój. Wytężył wzrok, starając się dojrzeć coś
przez lunetę, ale z pokładu nie było jeszcze widać okrętu brytyjskiego, a „Castilla” dalej szła śmiało
fordewindem. Przygotowania do boju były już prawie ukończone; odmocowywano właśnie działa.

— Sygnał, sir!

Horrocks czekał w pogotowiu z książką sygnałową, gdy marynarz z salingu podawał, jakie

widzi flagi.

— Prawidłowa odpowiedź na tajny sygnał, sir. A oto jej znak rozpoznawczy. To

„Nightingale”, sir, dwadzieścia osiem dział. Dowódca kapitan Ford, sir.

Prawie najmniejsza z fregat, mająca tylko dziewięciofuntowe działa na pokładzie głównym.

Trzeba prosić Boga, żeby Ford miał dosyć rozsądku, by nie wdawać się w walkę z „Castilla”. Musi
starać się wymanewrowywać ją, angażować w rozgrywkę, a potem, gdy przybędzie „Atropos”,
mogą zastosować jakąś ciekawą taktykę, aż zestrzelą na „Castilli” kilka drzewc i postawią ją w
niekorzystnej sytuacji. Potem będą już mogli ostrzelać ją ogniem flankowym i osłabić, podejść bliżej
i dobić. Dowódca „Castilli” dał poznać, że pojął z grubsza sytuację; przychwycony między dwoma
nieprzyjacielskimi jednostkami, tak że nie będzie w stanie uniknąć boju, jeśli zostanie do tego

zmuszony, skierował się swoją maksymalną szybkością w stronę jednostki łatwiej dla niego
dostępnej, aby ją zaatakować; szedł wciąż pod wszystkimi żaglami, chcąc jak najszybciej rozpocząć
bój, zanim „Atropos” zdąży przyjść na pomoc. Ma wszelkie dane spodziewać się, że obróci
„Nightingale” we wrak, żeby potem ruszyć przeciwko „Atroposowi”. Jeśli mu się to uda — och, jeśli
mu się uda! — przed „Atroposem” stanie straszliwy problem, czy podjąć walkę, czy nie.

— Okręt przygotowany do boju, sir — zameldował Jones.

— Doskonale.

Teraz złapał ją w swoją lunetę; daleki żagiel, hen za „Castilla”. Gdy patrzył, bombramżagle

znikły, a pojawiły się pod nimi bramsle. „Nightingale” zmniejszała liczbę postawionych żagli do
„ożaglowania bojowego”, gotując się do walki. Hornblower mało wiedział o Fordzie. Miał
reputację dobrego, bojowego kapitana. Daj Boże, aby cechowała go również rozwaga. Ford był
daleko przed nim na liście dowódców marynarki wojennej, nie może mu zatem kazać, aby trzymał się
z dala.

„Castilla” dalej gnała w kierunku „Nightingale”.

— Sygnał, sir. Numer 72. „Związać bliżej nieprzyjaciela!”

— Potwierdzić!

Hornblower czuł na sobie oczy Jonesa i Turnera. W podtekście sygnału może być nagana, że

nie czyni, co w jego mocy, aby włączyć się w walkę. Z drugiej strony może po prostu oznaczać, że
czeka ich bój. Teraz marsie „Nightingale” wysunęły się ponad widnokrąg; idąc ostro na wiatr
śpieszyła ile sił, żeby stawić czoło „Castilli”. Oby tylko Ford poczekał pół godziny — „Atropos”
wciąż zyskiwał na dystansie w stosunku do „Castilli”. Nie, pędzi jednak, żeby stoczyć potyczkę, nim
„Atropos” zdąży nadpłynąć; gra na korzyść „Castilli”. Fregata wzięła teraz dolne żagle na gejtawy i
zwijała bombramsle, szykując się do starcia. Oba okręty gnały razem; białe żagle na niebieskim
morzu, pod błękitnym niebem. Były w jednej linii z miejsca, gdzie Hornblower oglądał je przez
lunetę, prosto w linii, tak że trudno było ocenić odległość między nimi. Teraz obracały się —
„Nightingale” odpadała od wiatru w miarę zbliżania się „Castilli”. Wygląda, jakby wszystkie maszty
zlały się w jeden. Ford musi pozostać z dala i postarać się zestrzelić drzewce.

Nagle dym skłębił się wokół okrętów; wystrzelono pierwsze salwy burtowe. Wydawało się, że

okręty sczepiły się już w walce — chociaż było to niemożliwe. Jeszcze nie czas sprzątać grotżagle i
bombramsle; im szybciej włączą się do walki, tym lepiej. Teraz po niebieskiej wodzie przetoczył się
ciężko huk tych pierwszych salw, jak odgłos grzmotu. Dym odpływał z miejsca walki długą ławicą.
Znowu podniósł się kłębem; armaty, załadowane ponownie, oddawały następną salwę burtową, a
maszty wciąż były blisko siebie — czyżby Ford był tak głupi, żeby sczepić się rejami? Znowu długi
łoskot dział. Okręty obracały się w chmurze dymu; widział, jak zmienia się nad nim położenie
masztów, ale nie mógł odróżnić jednego okrętu od drugiego. Walił się maszt z rejami, żaglami i całą
resztą; to musi być stenga grotmasztu „Nightingale”, choć myśl ta była przerażająca. Czekanie na
włączenie się do walki wydawało się przeciągać w nieskończoność. Dym z armat i grzmot armat.
Nie chciał wierzyć lunecie, że pokazuje mu prawdę, gdy zbliżając się widział coraz wyraźniej

szczegóły. Oba okręty były sczepione ze sobą, to nie ulegało wątpliwości. A to jest „Nightingale” —
już bez stengi grotmasztu. Stoi pod kątem do burty „Castilli”, dziobem w jej stronę. Wiatr dalej
obracał okręty, tak jakby stanowiły jeden. „Nightingale” musiała wczepić się w „Castillę”
bukszprytem albo zaczepić kotwicą o podwięzia wantowe fokmasztu. Wszystkie działa „Castilli”
mogą strzelać celnie, praktycznie omiatając „Nightingale” każdą salwą burtową, natomiast ogień
„Nightingale” jest chyba prawie nieskuteczny. Czy potrafi się oderwać? Poszedł za burtę jej
fokmaszt, z całym osprzętem; teraz nie ma prawie możliwości wyplątać się ze zwarcia.

Marynarze u dział zawyli na ten widok.

— Cisza! Panie Jones, proszę sprzątnąć dolne żagle.

Co powinien zrobić? Powinien zajść „Castillę” od dziobu albo od burty i omieść ją ogniem

flankowym, a potem wykonać zwrot i powtórzyć to samo. Ale trudno będzie ostrzeliwać dziób
„Castilli” nie trafiając w „Nightingale”; nie tak łatwo przeciąć jej drogę za rufą; będzie musiał
znaleźć się po zawietrznej, to zaś spowoduje zwłokę w ponownym włączeniu się do boju. A oba
okręty wciąż kołysały się mocno, nie tylko od wiatru, lecz także od odrzutu swoich dział.
Przypuśćmy, że zechce odsunąć się trochę z „Atroposem”, wtedy okręty tak się obrócą, że
„Nightingale” znajdzie się pod jego obstrzałem, i „Atropos” będzie musiał znów przechodzić na
nawietrzną, żeby móc na powrót włączyć się do walki. Byłby to sromotny obrót rzeczy, a inni
dowódcy usłyszawszy o tym pomyśleliby, że celowo wycofał się z ognia. Mógłby postawić swój
okręt przy nie zaangażowanej burcie „Castilli”, ale jego krucha konstrukcja drewniana nie
przetrzymałaby potężnej salwy burtowej z „Castilli”; „Atropos” w kilka minut zamieniłby się we
wrak. A przecież „Nightingale” już jest wrakiem. Musi ulżyć jej zaraz, natychmiast.

Byli teraz zaledwie o milę od sczepionych okrętów i zbliżali się szybko do nich. Lata

doświadczenia na morzu nauczyły go, jak szybko mijają te ostatnie minuty, gdy okręty potrzebują się
nawzajem.

— Wezwać obsługę dział lewej burty — powiedział. — Wszystkich, celowniczych i całą

resztę. Uzbroić ich do abordażu. Uzbroić wszystkich na okręcie, którzy są wolni od wacht. Zostawić
obsadę brasów sterżagla.

— Tak jest, sir.

— Piki, pistolety i kordelasy, chłopcy — rzucił do marynarzy, którzy z zapałem tłoczyli się do

skrzynek z bronią. — Panie Smiley, proszę zebrać swoją obsadę marsa na przodzie okrętu, przy
dziale nr 1. Prawa burta. Przygotować się do natarcia. Młody Smiley był najlepszy ze wszystkich pod
względem bojowości, lepszy od nerwowego Jonesa, ograniczonego Stilla i starego Turnera.
Należało zatem jemu powierzyć dowództwo na drugim końcu okrętu. Tu, na rufie, on sam będzie miał
wszystko na oku. Uświadomił sobie, że jeszcze nie wziął broni. Jego szpada — ta, którą miał u boku
w czasie audiencji na dworze królewskim — była tanią szpadą. Pewnie słabo hartowaną; nigdy nie
było go stać na dobrą szpadę. Podszedł do skrzyni z bronią i wziął dla siebie kordelas, wyjął go z
pochwy, a pochwę rzucił na pokład; założył pętlę kordelasa na nadgarstek i stał z obnażonym
ostrzem w ręku; promienie słońca prażyły mu twarz.

Zbliżali się do „Castilli”; dzieliła ich tylko odległość kabla[68], a wydawało się, że mniej.

Trzeba było bardzo uważać, żeby stanąć przy samej burcie.

— Rumb w lewo — rzucił do sternika.

— Jest rumb w lewo — odpowiedział sternik jak echo.

Dyscyplina sprawiała, że sternik z całą starannością wykonywał swoje zadanie, mimo że

otwierały się furty strzelnicze w lewej burcie „Castilli”, że przy tak małej odległości lufy dział
wycelowane były prosto w nich i że można było widzieć przez furty twarze artylerzystów
patrzących przez celowniki. O Boże, nadchodzi!

— Uwaga, ster powoli w lewo. Wykonać łagodnie zwrot.

Jakby nadszedł koniec świata, runęła salwa na okręt, niszcząc wszystko i gruchocąc; rozległy

się jęki, przerażające trzaski, w słońcu zawirowały drobinki pyłu wznieconego uderzeniami
pocisków armatnich. Odłamki świstały w powietrzu, a potem okręt przechylił się na bok, w kłęby
dymu prochowego wypływającego z luf armat. Ale Hornblower musiał w tym momencie myśleć
tylko o jednej rzeczy.

— Uwaga! Prawo na burtę. Na brasach! Stermarsel dookoła!

Między burtami obu okrętów była wąska szczelina, do całkowitego styku brakowało kilku cali.

Jeśli „Atropos” mocno uderzy, może się odbić i poszerzyć tę szczelinę; jeśli jego ruch do przodu nie
zostanie zahamowany, może przepchnąć się w przód i obrócić. W wyższych burtach „Castilli” furty
strzelnicze były nad furtami „Atroposa”. Przy swoim nieckowatym kształcie „Atropos” nie miał burt
nachylonych ku środkowi. Jego nadburcia nadawały się do zwarcia — na to właśnie liczył
Hornblower.

— Prawa burta! Ognia!

Piekielny trzask salwy burtowej; dym skłębił się, wymalowaną na pomarańczowo burtę

„Castilli” rozdarły kule karonad; ale nie ma chwili czasu, żeby myśleć o tym.

— Za mną!

W górę, po burcie „Castilli”, w kłębiącym się dymie, przez który przebijają się promienie

słoneczne; w górę po burcie, z kordelasami w dłoni, w szale bojowym. Z góry patrzy na niego
wykrzywiona twarz. Uderzać, wymachując ciężką klingą jak siekierą. Wyrwać ostrze i następny cios
w inną twarz. Naprzód. Złote lamówki, chuda, brunatna twarz przecięta czarnym wąsikiem,
wymierzone w niego cienkie ostrze; odtrącić na bok i uderzać, i uderzać, i uderzać, każdym
gramem siły, z całą szybkością, na jaką go stać; położyć słabą obronę i znowu uderzać bez pardonu.
Potknąć się o coś i odzyskać równowagę. Przerażone, wytrzeszczone na niego oczy tych u steru,
nim uciekną przed jego furią. Żołnierz w mundurze, z bandoletem, podnoszący ręce w geście
poddania; jakaś pika wysuwa się obok nie wiadomo skąd i wbija w jego odsłoniętą pierś. Pokład
rufowy oczyszczony, ale nie ma czasu na oddech; krzyknąć „Za mną” i rzucić się na pokład główny.

Coś uderzyło w klingę jego kordelasa, aż wstrząs sparaliżował mu rękę — chyba kula z

pistoletu. Przy grotmaszcie zwarta gromada marynarzy, lecz nim zdążył dobiec do nich, las pik od
burty obrócił ją w pierzchające grupki. Teraz nagły zryw nieprzyjaciela, strzały z pistoletów, ale już
opór złamany, a Hornblower ma przed sobą parę rozjuszonych oczu i widzi, że to ktoś w mundurze
angielskim, twarz Anglika zupełnie mu nieznana — midszypmen na czele oddziału abordażujących z
„Nightingale” wdarł się na „Castillę” po bukszprycie swego okrętu.

Mógł stanąć wreszcie pośród zniszczenia i trupów; szaleństwo odpływało od niego, pot

zalewał mu oczy i oślepiał go. Ale raz jeszcze musiał pomyśleć jasno i zmusić się do działania.
Musi przerwać trwające wciąż zabijanie, zorganizować rozbrajanie jeńców i skupienie ich
wszystkich przy burcie okrętu. Musi też pamiętać o słówku podziękowania dla Smileya, którego
minął na trapie dziobowym we krwi i kłębach dymu. Wyrosła przed nim ciężka postać dyszącego
gwałtownie Eisenbeissa, z zakrwawionym kordelasem, wyglądającym w jego wielkiej dłoni jak
dziecinna zabawka. Jego widok wywołał w nim wściekłość.

— Co, u diabła, pan tu robi, doktorze? Niech pan wraca na pokład i zajmie się rannymi. Nie

wolno ich panu zostawiać samych.

Uśmiech do księcia, a potem musiał zwrócić uwagę na mężczyznę o cienkim nosie i długiej,

szczurzej twarzy.

— Kapitan Hornblower? Moje nazwisko Ford.

Chciał ująć wyciągniętą dłoń, ale musiał najpierw zsunąć pętlę kordelasa z nadgarstka i

przełożyć broń do drugiej ręki.

— Wszystko dobre, co się dobrze kończy — powiedział Ford. — Przybył pan na czas,

kapitanie, ale w ostatniej chwili.

Nie ma sensu próbować wykazywać starszemu jego błędy. Wymienili uścisk dłoni, stojąc na

trapie zdobytej „Castilli” i patrząc na sczepione ze sobą trzy okręty, rozbite i zniszczone. Daleko w
kierunku zawietrznym długi ogon dymu prochowego, dryfujący nad błękitnym morzem, rozpraszał się
powoli pod błękitem nieba.

Rozdział XXI

Dzwony kościelne Palermo biły jak zawsze w sennym upale poranka. Ich dźwięk niósł się po

wodzie zatoki, Gońca d'Oro[69], złotej muszli obejmującej perłę Palermo. Wpływając do zatoki na
„Atroposie” Hornblower słyszał ich echo od Monte Pellegrino do Zaffarano. Ze wszystkich
dźwięków muzycznych tego nie znosił najbardziej, toteż patrzył niecierpliwie na okręt dowodzony
przez oficera starszego stażem, czekając aż rozpocznie salut i zagłuszy ten doprowadzający go do
szału hałas. Gdyby nie te dzwony kościelne, byłaby to szczęśliwa chwila, dramatyczna w swojej
wymowie. „Nightingale” z awaryjnym takielunkiem, utrzymywana na powierzchni przez pompy
wypompowujące z niej strumienie przejrzystej wody, „Atropos” z pośpiesznie zatkanymi dziurami
od kul w burtach i „Castilla”, też pogruchotana i rozdarta pociskami, z flagą eskadry „białej”[70]
dumnie powiewająca nad czerwono-złotą banderą hiszpańską. Niewątpliwie nawet Sycylijczycy

muszą odczuć dramatyzm tego wejścia. A żeby przyjemność była jeszcze większa, opodal stała na
kotwicach trójka angielskich okrętów wojennych; przynajmniej ich załogi będą się gapić na dumną
procesję; przynajmniej one odczują wymowę wyglądu nowo przybyłych jednostek; pomyślą o
zgiełku i szale bitewnym, o męce rannych i żałobnej ceremonii chowania zmarłych.

Palermo wyglądało sennie, gdy okręty stawały tam na kotwicach i gdy opuszczono na wodę

łodzie (i one były w łaty, z pośpiesznie ponaprawianymi uszkodzeniami od pocisków) zabrały się
do nowych czynności. Przewożono do szpitala na lądzie rannych, jęczących lub oniemiałych z bólu,
jedna wyładowana łódź za drugą; następnie trzeba było przetransportować pod strażą jeńców — w
widoku tych łodzi wyładowanych synami dumnego narodu, wiezionymi do niewoli, do ponurych
czterech ścian, z wszelkimi oznakami klęski, był również patos. Należało także wykonać inne
zadanie transportowe, przewieźć na „Nightingale” czterdziestu świeżych ludzi w miejsce
czterdziestki wypożyczonej fregacie przez „Atroposa”. Wracający byli wycieńczeni, z zapadłymi
policzkami, zarośnięci i brudni. Spali siedząc w łodziach na ławkach i zapadali ponownie w sen,
gdy tylko weszli na pokład, padając jak martwi przy działach, ponieważ harowali po zwycięstwie
jedenaście dni i nocy, doprowadzając zgruchotaną „Nightingale” do jakiego takiego ładu.

Tyle było do zrobienia, że dopiero wieczorem u Hornblower znalazł wolną chwilę, żeby

otworzyć czekające na niego dwa prywatne listy. Drugi został wysłany zaledwie przed sześcioma
tygodniami; szybko przebywszy drogę z Anglii, nie czekał długo na przybycie „Atroposa” do
Palermo, nowej bazy Floty Śródziemnomorskiej. Maria czuła się dobrze, tak samo dzieci. Małego
Horatia wszędzie teraz pełno, pisała Maria, jest ruchliwy niby piłeczka od krykieta, a mała Maria to
złote dziecko, prawie wcale nie płacze, chociaż będzie jej się chyba wyrzynać ząbek, rzadki
wypadek u pięciomiesięcznego maleństwa. Sarna Maria czuje się szczęśliwa w Southsea, ze swoją
matką, chociaż brak jej męża i chociaż matka psuje dzieciaki w sposób, który, czego obawia się
Maria, nie spodobałby się jej najdroższemu.

Listy z domu; listy o małych dzieciach i drobnych domowych niesnaskach; uchyliły one na

chwilę zasłony, żeby ukazać inny świat, tak diametralnie nie podobny do tego świata
niebezpieczeństw, trudów i wysiłku prawie nie do zniesienia. Mały Horatio kręci się wszędzie po
domu na swoich ruchliwych nóżkach, maleńkiej Marii wyrzyna się pierwszy ząbek, podczas gdy tu
wojska tyrana przeszedłszy przez całą długość Włoch czekają zmasowane przy Cieśninie
Messyńskiej na okazję do następnego skoku i ponownego podbicia Sycylii, gdy zaledwie mila wody
— i brytyjska marynarka — powstrzymują ich marsz do przodu. Anglia walczy o życie przeciwko
całej Europie zjednoczonej pod wodzą jednego tyrana o straszliwej energii i przebiegłości.

Nie, nie cała Europa, Anglia ma jeszcze sprzymierzeńców — Portugalię pod rządami obłąkanej

królowej, Szwecję, gdzie panuje pomylony król, i Sycylię rządzoną przez łajdaka. Ferdynand, król
Neapolu i Sycylii — król Obojga Sycylii — zły, okrutny, samolubny; brat króla Hiszpanii, dawniej
najbliższego sprzymierzeńca Bonapartego; Ferdynand, żądny krwi i gorszy tyran niż sam Bonaparte,
pozbawiony czci i wiary, który utracił jeden ze swoich dwóch tronów i utrzymywał się na drugim
tylko dzięki potędze brytyjskiej, a który mimo to zdradziłby swoich sprzymierzeńców dla jednej
chwili zadowolenia swoich żądz, którego więzienia zapchane są więźniami politycznymi, zaś
szubienice trzeszczą pod ciężarem podejrzanych. Porządni ludzie, dzielni ludzie cierpią i umierają
we wszystkich częściach świata, podczas gdy Ferdynand poluje w swoich sycylijskich włościach,

nikczemna królowa kłamie, intryguje i zdradza, a Maria pisze proste liściki o dzieciach.

Lepiej myśleć o obowiązkach, niż dumać nad tymi anomaliami nie do rozwiązania. Oto pismo

od lorda Williama Bentincka, brytyjskiego ministra w Palermo. „Zgodnie z ostatnimi
wiadomościami od wiceadmirała dowodzącego na Morzu Śródziemnym ma on zjawić się w bardzo
krótkim czasie w Palermo ze swoim okrętem flagowym. Jego ekscelencja pragnie w związku z tym
poinformować kapitana Horatia Hornblowera, że zdaniem jego ekscelencji najlepiej byłoby, gdyby
kapitan Horatio Hornblower przystąpił niezwłocznie do niezbędnych napraw „Atroposa”. Jego
ekscelencja zwróci się do władz morskich jego sycylijskiej królewskiej mości o udostępnienie
kapitanowi Hornblowerowi wszelkich urządzeń, jakie mogłyby mu być potrzebne”.

Lord William mógł być — i był niewątpliwie — człowiekiem zacnego charakteru i o

liberalnych poglądach, co jest rzadkością u syna księcia, ale słabo się orientował w kwestii
funkcjonowania stoczni sycylijskiej. W ciągu następnych trzech dni Hornblower nie uzyskał niczego
z pomocą władz sycylijskich. Turner zalewał ich potokami słów w lingua franca, a Hornblower
schował dumę do kieszeni i wygłaszał błagalne mowy po francusku, mając nadzieję, że przez
dodawanie końcówek „o” i „a” przekazuje po włosku, o co mu chodzi, ale nawet gdy go rozumiano,
jego żądania nie były spełniane. Płótno? Liny? Blacha ołowiana dla załatania dziur po pociskach?
Wyglądało, jakby w ogóle o czymś takim nie słyszeli. Po tych trzech dniach Hornblower przeciągnął
znowu okręt do basenu portowego i przystąpił do naprawy swoimi własnymi zasobami i rękami
swoich własnych ludzi, ciężko harujących w upale, pocieszając się trochę faktem, że kłopoty
kapitana Forda — „Nightingale” została przechylona po stępkę — były jeszcze większe niż jego.
Ford, by przechylić okręt dla załatania dna, musiał wyładować zapasy, postawić straż dla ochrony
przed ich rozkradzeniem przez Sycylijczyków, gdy tymczasem ludzie z jego załogi znikali w
uliczkach Palermo, żeby oddawać w zastaw odzież i nabyć mocne sycylijskie wino.

Hornblower z ulgą powitał „Oceana” wpływającego dumnie do Palermo, z flagą

wiceadmiralska na fokmaszcie; był przekonany, że gdy zamelduje, iż jego okręt może być gotowy pod
każdym względem do wyjścia w morze w ciągu jednego dnia, otrzyma rozkaz dołączenia do floty.
A do niczego bardziej nie było mu spieszno.

Zgodnie z przewidywaniami rozkaz nadszedł wieczorem, gdy wrócił na okręt po złożeniu

ustnego sprawozdania o swych poczynaniach i wręczeniu raportu na piśmie. Collingwood
wysłuchał wszystkiego, co Hornblower miał do powiedzenia, złożył mu w odpowiedzi bardzo
przyjemne gratulacje, odprowadził do burty ze swoją zwykłą uprzejmością i oczywiście dotrzymał
przyrzeczenia w sprawie rozkazów. Hornblower czytał je zamknięty w kabinie, gdy gig z „Oceanu”
dostarczył je na „Atroposa”; były wyrażone w chwalebnie krótkiej formie. „Proszono go i żądano
od niego, „aby pojutrze, siedemnastego bieżącego miesiąca” udał się jak najśpieszniej na wyspę
Ischia, zameldował się u komodora Harrisa i przyłączył się do eskadry blokującej Neapol”.

Tak więc przez cały następny dzień załoga „Atroposa” pracowała w pocie czoła, kończąc

przygotowania do wyjścia okrętu w morze. Hornblower ledwo zauważył ruch wokół „Oceanu” —
rzecz normalna dla jednostki flagowej głównodowodzącego w stolicy jego sprzymierzeńca. Był zły,
że widok przepływającego obok barkasa admiralskiego oderwał na chwilę załogę od pracy, a
jeszcze bardziej, kiedy łódź królewska, z banderą sycylijską, zdobna w lilie burbońskie, przesunęła
się przed „Atroposem”, płynąc z wizytą na „Ocean”. Ale tego należało się spodziewać. Gdy ziejące

upałem popołudnie zaczęło przechodzić w przyjemny wieczór, znalazł czas na przećwiczenie załogi
zgodnie z nowym rozkładem wacht i planem stanowisk bojowych — tylu miał zabitych, że trzeba
było zmienić całkiem organizację. Stał w świetle płomiennego zachodu, obserwując marynarzy
zbiegających z want po postawieniu marsli.

— Sygnał z okrętu flagowego, sir — powiedział Smiley, przerywając mu skoncentrowany tok

myśli. „Dowódca do »Atroposa«. Stawić się na pokładzie!”

— Proszę wezwać mój gig — rozkazał Hornblower. — Panie Jones, pan przejmie dowództwo.

Po desperackim pośpiechu przy przebieraniu się w lepszy mundur szybko zszedł do gigu

czekającego pod burtą okrętu. Collingwood przyjął go w kabinie, którą dobrze pamiętał; paliły się
już srebrne lampy, a pod dużymi oknami rufowymi stały niezwykłe kwiaty o nie znanych mu
nazwach. Na twarzy Collingwooda malował się dziwny wyraz, mieszanina strapienia, współczucia i
irytacji. Hornblower przystanął na jego widok z bijącym sercem. Nie pamiętał nawet, czy oddał
odpowiedni ukłon. Przebiegło mu przez myśl, że może Ford wyraził się źle po jego zachowaniu
podczas ostatniej bitwy. Może czeka go sąd wojenny i ruina.

U boku Collingwooda stał wysoki, elegancki mężczyzna we fraku, z wstęgą i gwiazdą orderu.

— Milordzie — przemówił Collingwood — to jest kapitan Horatio Hornblower, zdaje się, że

korespondował już pan z jego ekscelencją, kapitanie. Lord William Bentinck.

Hornblower znowu się skłonił, a pracujący gorączkowo umysł podpowiedział mu, że sprawa

nie może mieć nic wspólnego z bitwą z „Castilla” — minister by się tym nie zajmował; ze swej
strony Collingwood trzymałby raczej obcych z dala od jakiejkolwiek skandalicznej sprawy w
marynarce.

— Jak się pan miewa, sir? — zapytał lord William.

— Dziękuję, milordzie, bardzo dobrze.

Obaj lordowie patrzyli na Hornblowera, a on na nich, starając się wyglądać spokojnie

podczas tych długich jak wiek sekund.

— Obawiam się, Hornblower, że mam dla pana złe nowiny — przemówił wreszcie ze

smutkiem Collingwood.

Hornblower powstrzymał się od zapytania „Co się stało?” Wyprostował się jeszcze bardziej i

starał się patrzyć Collingwoodowi w oczy bez drżenia.

— Jego królewska mość król Sycylii — ciągnął Collingwood — potrzebuje okrętu.

— Tak, milordzie?

Hornblower nie był wciąż mądrzejszy niż przedtem.

— Podbiwszy ląd stały Bonaparte położył ręce na Sycylijskiej Marynarce Wojennej.

Niedbalstwo… dezercja… rozumie pan. I teraz jego królewska mość nie ma okrętu do swojej
dyspozycji.

— Tak, milordzie. — Hornblower już się domyślał, o co chodzi.

— Płynąc dziś rano z wizytą na „Ocean” jego królewska mość widział „Atroposa”, świeżo

odmalowanego. Jak zauważyłem, kapitanie, świetnie pan sobie poradził z ponownym wyposażeniem
swojej jednostki.

— Dziękuję, milordzie.

— Jego królewska mość uważa, że nie wypada, aby panując na wyspie nie miał okrętu.

— Rozumiem, milordzie.

Tu wmieszał się Bentinck szorstkim tonem.

— W tym rzecz, Hornblower, że król zażądał, aby oddano pański okręt pod jego flagę.

— Tak, milordzie.

Nic teraz nie znaczyło. Nic nie miało wartości.

— A ja poradziłem jego lordowskiej wysokości — ciągnął Bentinck, wskazując na

Collingwooda — że z najwyższych względów państwowych należy zgodzić się na to.

Bezdennie głupi monarcha pożąda świeżo odmalowanej zabawki. Hornblower nie mógł

powstrzymać się od protestu.

— Trudno mi uwierzyć, milordzie, że to rzecz konieczna — rzekł.

Przez chwilę jego ekscelencja patrzył zdumiony na nędznego młodszego kapitana,

kwestionującego jego opinię, lecz się opanował w sposób godny podziwu i zniżył się do udzielenia
wyjaśnień.

— Mam na wyspie oddziały brytyjskie w sile sześciu tysięcy — powiedział szorstkim tonem.

— Przynajmniej nazywają je brytyjskimi, lecz połowa z tego to korsykańskie oddziały konne i
Chasseurs Britanniąues[71], dezerterzy francuscy w brytyjskich mundurach. Dzięki nim jednak mogę
chronić cieśninę przed Bonapartem, jak długo król okazuje mi dobrą wolę. Bez tego — jeśli armia
sycylijska zwróci się przeciwko nam — jesteśmy zgubieni.

— Musiał pan, kapitanie, słyszeć o królu — wtrącił delikatnie Collingwood.

— Trochę, milordzie.

— Zniszczy wszystko dla kaprysu — rzekł Bentinck. — Teraz, kiedy Bonaparte widzi, że nie

przejdzie cieśniny, szuka ugody z Ferdynandem. Obieca mu tutejszy tron w zamian za sprzymierzenie
się z nim. A Ferdynand może się zgodzić. Rad by tu mieć oddziały francuskie bardziej niż brytyjskie
i być satelitą — czy jak on teraz uważa — jeśliby to znaczyło wyrównanie rachunku wobec nas.

— Rozumiem, milordzie — powiedział Hornblower.

— Gdy będę miał więcej wojska, inaczej z nim pogadam — ciągnął Bentinck. — Ale teraz…

— „Atropos” to najmniejsza jednostka, jaką mam na Morzu Śródziemnym — dodał

Collingwood.

— A ja jestem najmłodszym dowódcą — Hornblower nie potrafił się powstrzymać od tej

gorzkiej uwagi. Zapomniał nawet dodać „milordzie”.

— I to prawda — przyznał Collingwood.

W opartej na dyscyplinie służbie oficer jest durniem, jeśli żali się na traktowanie go w

określony sposób, spowodowane jego niższym stopniem służbowym. Ponadto było rzeczą jasną, że
Collingwoodowi bardzo się nie podobała ta sytuacja.

— Rozumiem, milordzie — rzekł Hornblower.

— Lord William ma pewne propozycje, które mogłyby złagodzić ten cios — dodał

Collingwood, i Hornblower przesunął spojrzenie na lorda.

— Może pan zatrzymać dowództwo nad „Atroposem” — powiedział Bentinck — co za chwila

radości, jedna przelotna chwila! — jeśli przejdzie pan na służbę do Sycylijczyków. Jego królewska
mość mianuje pana komodorem i może pan podnieść komodorski proporzec. Jestem również pewny,
że otrzyma pan od niego wysokie odznaczenie.

— Nie — powiedział Hornblower. Nic innego nie mógł chyba powiedzieć.

— Myślałem właśnie, że tak pan odpowie — odezwał się Collingwood. — A jeśli list ode

mnie do Admiralicji ma jakieś znaczenie, to po powrocie do Anglii może się pan spodziewać
mianowania dowódcą fregaty, do czego upoważnia pana pańskie obecne miejsce na liście
dowódców.

— Dziękuję, milordzie. Mam zatem wracać do Anglii?

Zobaczy więc Marię i dzieci.

— Obawiam się, kapitanie, że nie widzę innej możliwości i sądzę, że pan to rozumie. Jeśli

jednak ich lordowskie moście uznają za stosowne wysłać tu pana z powrotem jako dowódcę nowego
okrętu, nikt nie będzie się bardziej z tego cieszył niż ja.

— Jakiego rodzaju człowiekiem jest pański pierwszy oficer? — zapytał Bentinck.

— No cóż, milordzie… — Hornblower przeniósł spojrzenie z Bentincka na Collingwooda.

Trudno jest potępiać publicznie nawet kogoś tak mało wartego jak Jones. — Jest to człowiek dosyć
wartościowy. Fakt, że jest Johnem Jonesem Dziewiątym na liście poruczników nie pozwolił mu
dotąd awansować.

Chłodny błysk pojawił się w oku Bentincka.

— Myślę, że będzie Johnem Jonesem Pierwszym na liście Sycylijskiej Marynarki Wojennej.

— Mam nadzieję, milordzie.

— Sądzi pan, że przyjmie służbę jako dowódca u króla Obojga Sycylii?

— Byłbym zdziwiony, gdyby nie przyjął.

To dla Jonesa jedyna szansa awansowania na kapitana i przypuszczalnie Jones wie o tym,

choćby nie wiem jak usprawiedliwiał się za to sam przed sobą.

W tym momencie Collingwood znów włączył się do rozmowy.

— Józef Bonaparte także ogłosił się właśnie w Neapolu królem Obojga Sycylii — zauważył.

— Mamy więc teraz cztery Sycylie.

Wszyscy roześmieli się i to była chwila odprężenia dla Hornblowera przed nawrotem

smętnego nastroju, gdy przypomniał sobie, że musi oddać okręt doprowadzony przez niego do stanu
doskonałości, z załogą tak starannie przeszkoloną, i swoją zaszczytną pozycję na Morzu
Śródziemnym. Zwrócił się do Collingwooda.

— Jakie są pańskie rozkazy, milordzie?

— Otrzyma je pan oczywiście na piśmie. Na razie informuję pana ustnie, że ma pan się nie

ruszać, póki nie dostanie pan oficjalnego zawiadomienia o przekazaniu pańskiego okrętu pod
banderę sycylijską. Rozdzielę pańską załogę po jednostkach floty — mogę mieć z niej pożytek.

Niewątpliwie — przypuszczalnie każdy okręt pod dowództwem Collingwooda cierpiał na brak

załogi, i z radością powita przydział wyszkolonych marynarzy.

— Tak, jest milordzie.

— Księcia wezmę na mój okręt flagowy — mam u siebie wakat.

Książę spędził siedem miesięcy na korwecie; prawdopodobnie w tym czasie nauczył się

więcej, niż mógłby się nauczyć w ciągu siedmiu lat pobytu na okręcie admiralskim.

— Tak jest, milordzie — Hornblower odczekał chwilę; trudno mu było mówić dalej. — A

pańskie rozkazy w stosunku do mnie osobiście?

— „Aquila” — opróżniony transportowiec wojskowy — odpływa niezwłocznie do Portsmouth

bez konwoju, ponieważ to szybki statek. Konwój comiesięczny gromadzi się, ale jeszcze daleko do
jego skompletowania. Jak pan wie, jestem odpowiedzialny za ich eskortowanie tylko do Gibraltaru,
więc gdyby wolał pan płynąć na okręcie wojennym, będzie się pan musiał tam przesiąść. Jednostką
eskortującą ma być „Penelopa”, o ile pamiętam w tej chwili. A jeśli będę mógł obejść się bez
starej „Temeraire” — Bóg wie, kiedy to nastąpi — to odeślę ją prosto do Anglii.

— Tak, milordzie.

— Będę rad, kapitanie, jeśli pan sam dokona wyboru. Dostosuję moje rozkazy do pańskich

życzeń. Może pan płynąć na „Aquili” albo „Penelopie” czy też czekać na „Temeraire”, jak pan woli.

„Aquila” odpływa do Portsmouth natychmiast i jest szybką jednostką, która płynie sama. Za

miesiąc, może nawet wcześniej, jeśli wiatr będzie sprzyjał, może stanąć stopą na lądzie w
odległości pół godziny drogi od miejsca, gdzie Maria mieszka z dziećmi. Za miesiąc mógłby
zwrócić się do Admiralicji o dalsze zatrudnienie. Może otrzymać dowództwo fregaty, o czym
wspomniał Collingwood — nie chce stracić takiej możliwości. Im wcześniej, tym lepiej, jak zawsze.
W dodatku zobaczy Marię i dzieci.

— Poprosiłbym o rozkazy na „Aquilę”, jeśli pan tak łaskaw, milordzie.

— Spodziewałem się, że pan tak odpowie.

Takie to nowiny przywiózł Hornblower wróciwszy na swój okręt. Ponura, ciasna kajuta

wydała mu się przytulna, gdy siadł w niej znowu przy stoliku; raz jeszcze złożył na poduszce z
płótna żaglowego nieskorą do snu głowę, gdy wreszcie zmusił się do położenia się na koi. Dziwnie
bolesne było pożegnanie z oficerami i załogą, ludźmi o charakterach dobrych i złych, chociaż
odczuł rozbawienie na widok Jonesa prezentującego się okazale w mundurze kapitana Sycylijskiej
Marynarki Wojennej i na widok dwudziestu ochotników spośród załogi, których pozwolono
zaciągnąć Jonesowi do służby we flocie sycylijskiej. Byli to oczywiście ci źli członkowie załogi,
wyśmiewani przez innych za to, że wymieniają grog i suchary starej Anglii na „pasta”[72] i
ćwiartkę sycylijskiego wina dziennie. Ale nawet z nimi trudno mu się było rozstać — sentymentalny
idiota, nazwał sam siebie w myśli.

Nastąpiły dwa nieprzyjemne dni czekania, aż „Aquila” przysposobi się do drogi. Bentinck

zachęcał go do obejrzenia kaplicy pałacowej, do przejażdżki do Monreale dla zobaczenia
tamtejszych mozaik, ale jemu się nie chciało, jak nadąsanemu dziecku. Palermo, zjawiskowe miasto,
jest odwrócone tyłem do morza, a Hornblower stał tyłem do Palermo, dopóki „Aquila” nie okrążyła
Monte Pellegrino, by potem stanąć przy relingu rufowym i patrzeć na stojącego w porcie
„Atroposa”, „Nightingale” na pół dnem do góry i pałace Palermo w tyle za nimi. Czuł się zgubiony
i samotny, nieważny pasażer wśród zamieszania towarzyszącego wychodzeniu statku w morze.

— Przepraszam, sir, ale… — powiedział marynarz śpieszący do flaglinek — jeszcze trochę, a

odepchnąłby go z drogi.

— Dzień dobry, sir — rzucił dowódca statku i natychmiast odwrócił się, żeby wykrzykiwać

rozkazy do marynarzy przy fałach grotmarsla; dowódca wynajętego

transportowca nie miał zamiaru zachęcać kapitana Królewskiej Marynarki Wojennej do

wygłaszania uwag na temat prowadzenia przez niego statku. Oficerowie marynarki wojennej z
niechęcią uznają, że między nimi i Bogiem są jeszcze admirałowie.

„Aquila” zasalutowała banderą okrętowi admiralskiemu, „Ocean” odwzajemnił pozdrowienie

opuszczeniem i powolnym podniesieniem swej bandery. To miało być ostatnie wspomnienie
Hornblowera z Palermo i z jego podróży na „Atroposie”. Na „Aquili” Zbrasowane żagle i statek
pochwyciwszy pierwszy podmuch bryzy od lądu ruszył dumnie na północ w kierunku morza. Sycylia
niknęła w dali, a Hornblower próbował wyperswadować sobie swój niezrozumiały dla siebie
smutek, mówiąc sobie, że jest w drodze do Marii i dzieci. Usiłował podniecić się myślą, że czeka
go nowe dowództwo, czekają nowe przygody. Adiutant Collingwooda przekazał mu plotkę, że
Admiralicja wciąż wysyła okręty, gdy tylko są gotowe do wyjścia w morze; jest taka fregata,
„Lydia”, w trakcie przygotowań, która byłaby odpowiednia dla kapitana z jego stażem. Bardzo
powoli pokonywał w sobie uczucie straty i zawodu, tak powoli, jak dowódca „Aquili” przywykał
do witania go przyjaźnie w czasie określania pozycji co dzień w południe, tak powoli, jak płynęły
dni na „Aquili” halsującej w stronę Cieśniny Gibraltarskiej i w kierunku Atlantyku.

Za cieśniną czekała na nich jesień, z wyciem wichur z zachodu towarzyszących zrównaniu się

dnia z nocą. Na szczęście wysunęli się dosyć daleko na zachód, aby nie odczuwać zagrożenia ze
strony wybrzeża Portugalii, gdy stawali w dryfie na długie godziny na szerokości geograficznej
Lizbony i później Oporto, a wreszcie w Zatoce Biskajskiej. Na ogonie ostatniej wichury gnali jak
szaleni przez Kanał, miotani burzą, z przeciekającym poszyciem, z ciągle pracującymi pompami i
potrójnie zrefowanymi marslami. A potem były Anglia, ledwie widoczna, lecz dobrze pamiętana,
słaby zarys chłonięty oczyma z zapartym tchem. Przylądek Start i wreszcie Przylądek Św. Katarzyny
i godzina niepewności, czy uda im się dostać pod osłonę wyspy Wight, czy też cały czas będą gnani
wichurą przez Kanał. Przelotny powiew wiatru w pomyślnym kierunku dał im taką sposobność i
weszli na bardziej osłonięte wody Spithead, mając po lewej stronie niewiarygodną zieleń wyspy
Wight, doszli do Portsmouth i stanęli na kotwicy w miejscu, gdzie spokój i cisza sprawiały, iż cały
chaos za nimi wydawał się istnieć tylko w wyobraźni.

Łódź z lądu zabrała Hornblowera do Sally Port, i znowu postawił stopę na ziemi angielskiej.

Z uczuciem prawdziwego uniesienia, szedł schodami przystani i patrzył na znajome domy
Portsmouth. Włóczęga portowy — stary, zgarbiony człowiek — pobiegł na wykrzywionych nogach
po swój wózek, a Hornblower rozglądał się dokoła; gdy wrócił, Hornblower musiał mu pomóc
władować skrzynki ze swoim marynarskim dobytkiem.

— Dziękuję panu kapitanowi, dziękuję — powiedział staruch. Użył tego tytułu automatycznie,

nie wiedząc jaką szarżę ma Hornblower.

Nikt w Anglii — nawet Maria — nie wiedział jeszcze, że jest on w kraju. Na dobrą sprawę

nikt w Anglii nie wiedział również o ostatnim wyczynie „Atroposa” i o zdobyciu „Castilli”. Kopie
raportów Forda i Hornblowera do Collingwooda znajdowały się na pokładzie „Aquili”, w
zapieczętowanym worku z pocztą oddanym pieczy dowódcy, który miał je przesłać do sekretarza
Admiralicji „dla poinformowania Ich Lordowskich Wysokości”. Za dzień lub dwa mogą się pojawić

w „Gazette” i mogą zostać nawet przedrukowane w „Naval Chronicie” i w gazetach codziennych.
Przeważająca część zaszczytu i chwały pójdzie naturalnie na konto Forda, ale i Hornblowerowi
może się trafić parę okruchów; to wystarczyło, aby wprowadzić go w dobry humor; towarzyszył mu
w drodze turkot i zgrzyt drewnianych kół wózka o kocie łby.

Smutek i żal odczuwane przez Hornblowera w czasie rozstawania się z „Atroposem” już się

prawie rozwiały. Był z powrotem w Anglii i szedł tak szybko, jak mogły nadążyć nogi starucha, do
Marii i dzieci, na chwilę chociaż wolny od potrzeby okazywania cierpliwości i wytrzymałości, z
prawem bycia, choć krótko, szczęśliwym, snucia ambitnych marzeń o fregacie, jaką ich lordowskie
wysokoście mogą mu powierzyć, z prawem do odpoczynku z Marią, szczęśliwą, paplającą o
nieważnych rzeczach, z małym Horatiem biegającym po pokoju i maleńką Marią z wysiłkiem
próbującą posuwać się na czworakach. Turkot kół wózka stanowił miły akompaniament do jego
marzeń.

Oto ten dom i dobrze pamiętane drzwi. Usłyszał echo kołatki w środku i odwrócił się, żeby

pomóc staremu wnosić skrzynki. Włożył szylinga do drżącej dłoni i szybko zwrócił się w stronę
otwieranych drzwi. Stała w nich Maria z dzieckiem w ramionach, nie poznając go przez długą
chwilę, a gdy wreszcie przemówiła, zabrzmiało to tak, jakby była nieprzytomna.

— Horry! — rzekła. — Horry!

Nie było uśmiechu na jej przestraszonej twarzy.

— Przybyłem do domu, najdroższa — powiedział Hornblower.

— Ja… ja myślałam, że to aptekarz — odparła Maria, mówiąc bardzo wolno — dzie… dzieci

nie czują się dobrze.

Podała mu dziecko, żeby mu się przyjrzał. Musiała to być mała Maria, chociaż nie poznawał tej

zaczerwienionej, rozgorączkowanej twarzyczki. Zamknięte oczka otworzyły się i zaraz zamknęły, bo
je raziło słońce, mała główka odwróciła się ze złością, zmęczona, a z ust wydobył się ochrypły
płacz.

— Sz… sz… — mówiła Maria przytuliwszy dziecko do piersi, z głową schyloną nad łkającym

zawiniątkiem. Potem znowu podniosła wzrok na Hornblowera.

— Musisz wejść — powiedziała. — To… to zimno. Wpędzi gorączkę do środka.

Pamiętany hali; z boku pokój, w którym zaproponował Marii małżeństwo; schody do sypialni.

Była tam pani Mason, nieładu jej siwych włosów nie skrywał nawet mrok zaciemnionego zasłonami
pokoju.

— Aptekarz? — zapytała, schylona nad łóżeczkiem.

— Nie, mamo. To Horry wrócił.

— Horry? Horatio?

Pani Mason podniosła wzrok, chcąc sprawdzić, co mówi jej córka, a Hornblower podszedł do

łóżka. Leżała na nim maleńka, drobna postać, trochę na boku, wyciągniętą rączką trzymającą panią
Mason za palec.

— Jest chory — westchnęła pani Mason. — Biedaczek. Jest taki chory.

Hornblower przyklęknął przy łóżeczku i schylił się nad synem. Dotknął dłonią rozpalonego od

gorączki policzka. Gdy główka synka obróciła się na poduszce, spróbował chłodzić mu czoło. To
czoło; wyczuwał palcami jakby drobne kulki śrutu pod aksamitem. Hornblower wiedział dobrze, co
to znaczy. Wiedział dobrze i musiał bezwzględnie przyznać to przed sobą zanim oznajmił
niewiastom, co to znaczy. Ospa.

Nim podniósł się z klęczek, doszedł także do innego wniosku. Musi dalej pełnić swój

obowiązek, wobec króla i ojczyzny, wobec służby i wobec Marii. Musi pocieszać Marię. Musi
zawsze ją pocieszać, jak długo będzie żył.

[1]

Cotswold — pasmo wzgórz w Gloucestershire.

[2]

Stopa ang. — ok. 29,48 cm.

[3]

Tu mila lądowa — ok. 1609 m.

[4]

Ten typ okrętu tu i w poprzednich tomach nazywany jest też słupem lub dozorowcem (or. sloop), czyli chodzi o to samo, gdy mówi

się: dozorowiec, korweta, slup.

[5]

Or.: for Lunnon — żargon.

[6]

Kwarta — 1,136 1.

[7]

Nazwa eskadra „czerwona” pochodzi od koloru podnoszonej bandery. Biała (white ensign) stalą się banderą marynarki wojennej na

cześć Nelsona, który pod Trafalgarem był dowódcą eskadry „białej”; niebieska (blue ensign) — jednostek pomocniczych marynarki
wojennej, a czerwona (red ensign) — marynarki handlowej.

[8]

The Tower of London — niegdyś pałac i forteca, później więzienie państwowe. Obecnie obiekt turystyczno-zabytkowy.

[9]

The Pool of London — nazwa odcinka Tamizy stanowiącego port londyński.

[10]

Deptford Greek — odnoga.

[11]

Deptford Hard — nabrzeże.

[12]

Esq. — Esquire, tytuł grzecznościowy, używany na listach po imieniu i nazwisku adresata.

[13]

Nore — ujście Tamizy.

[14]

Lord Mayor — burmistrz Londynu.

[15]

Główny Herold z Norroy — jeden z pięciu przewodniczących Kolegium Heraldycznego z jurysdykcją na północ od rzeki Trent.

[16]

Or.: Abercrombie — według „Encyklopaedia Britannica”: Sir Ralph A b e r c r o m b y (1734—1801), wybitny

wojskowy i reformator brytyjski. Przygotował egipską kampanię, okupioną własną śmiercią, przyszłe zwycięstwo Anglików nad
Napoleonem w Egipcie.

[17]

Szpital Matki Boskiej z Betlejem dla obłąkanych. Zrazu, w 1247 r., był to klasztor, przekształcony na zakład dla obłąkanych w

1547 r.; „bedlam” oznacza też ogólnie dom wariatów.

[18]

Mali — aleja w Parku Św. Jakuba (St Jame's Park) w Londynie, pierwotnie przeznaczona do gry w pall-mall (polegającej na

przepychaniu kuli przez obręcz uderzeniem drewnianego młotka); obecnie ulica Pall-Mall.

[19]

Seitz-Bunau — nazwa fikcyjna.

[20]

Sotto voce (wł.) — szeptem.

[21]

Mensa (łac.) — miesiące.

[22]

Sir Christopher W r e n (1632—1723) — angielski architekt, matematyk i astronom. Autor częściowo zrealizowanego planu

odbudowy Londynu po pożarze (1666), budowniczy katedry Św. Pawia i wielu innych kościołów.

[23]

Kordelas — mieczyk z szerokim, lekko zakrzywionym ostrzem, nadającym się do trzymania w zębach.

[24]

Żyronda — fr. Gironde.

[25]

Cypel Start koło Plymouth.

[26]

Pirat to rabuś morski, korsarz zaś walczył z upoważnienia jakiegoś władcy na jego rzecz.

[27]

Or.: narrow seas — dosłownie: ciasne morza, w odróżnieniu od oceanu; tu (hist.) kanał La Manche.

[28]

Gibraltar.

[29]

Sygnalescy — cejlońscy.

[30]

Kierownik plażowy — urzędnik sprawujący pieczę nad ludźmi i mieniem wyrzuconym na brzeg i organizujący akcje ratownicze.

[31]

Wybrzeże Koromandelskie — wschodnie wybrzeże w Indiach.

[32]

L e w a n t e r — wiatr wschodni w Cieśninie Gibraltarskiej.

[33]

A l b o r a n — wyspa na Morzu Śródziemnym.

[34]

Marsala — wino sycylijskie.

[35]

L e w a n t — dawna nazwa krajów położonych na wschodnich wybrzeżach Morza Śródziemnego.

[36]

Humory — dawne określenie płynów ograniczanych (krew, limfa).

[37]

Opiat — lek makowy (zawierający opium), nasenny.

[38]

Gorączka endemiczna — nagminna, występująca stale na danym terenie lub związana z danym terenem.

[39]

Pentekonter (gr.) — statek o pięćdziesięciu wiosłach.

[40]

Karraka — duży żaglowiec z XV—XVI w.

[41]

U wjazdu na Rodos stał tzw. Kolos rodyjski, 30-metrowy posąg boga słońca, Heliosa, z brązu, przedstawiający młodego pięknego

mężczyznę z promienistą koroną na głowie. Zniszczony przez trzęsienie ziemi.

[42]

Urzet barwierski — roślina, której liście dostarczają niebieskiego barwnika.

[43]

Ang.: theory. Eisenbeiss wymawiał z niemiecka czyste „t”, zamiast specyficznego angielskiego dźwięku „th” (coś jak sepleniące

„s”).

[44]

Infraspinatus (łac.) — mięsień podkręgosłupowy.

[45]

Subscapularis (łac.) — mięsień podłopatkowy.

[46]

Kaik — turecka długa, wąska łódka z lekkiego drewna.

[47]

Or.: South Sea Bubble — coś mało istotnego, nieważnego, zwłaszcza złudne projekty handlowe i finansowe.

[48]

Circe — Kirke — czarodziejka, córka Słońca, zamieniła swych gości, część załogi z okrętu Odyseusza, w świnie.

[49]

Szczecina służyła za sączek.

[50]

Lingua franca — żargon używany w portach Morza Śródziemnego, będący, jak to wyjaśniono w tekście, mieszaniną włoskiego,

francuskiego, hiszpańskiego i greckiego.

[51]

Mudir — wójt wsi tureckiej lub prowincji egipskiej.

[52]

Fait accompli (fr.) — fakt dokonany.

[53]

Calais przez ponad 200 lat należące do Anglii, a będące jednym z centrów handlu wełną, utraciła Maria Tudor (1558 r.) na rzecz

Franciszka Lotaryńskiego.

[54]

To znaczy: pikantną mieszanką. Cechą korzennej indyjskiej przyprawy curry jest różnorodność składników.

[55]

Wzorowy — wioślarz siedzący na pierwszej od rufy ławie lodzi, nadający tempo wiosłowania.

[56]

Thomas G r a y (1716—1771), poeta angielski, autor ód wzorowanych na Pindarze.

[57]

Or.: on the Tom Tiddler's Ground — miejsce w zabawie dziecięcej, gdzie składa się pieniążki, żeby je później zabierać.

[58]

Charles Dibdin (1745—1814) — angielski kompozytor, poeta, autor.

[59]

W oryginale gra słów, gdyż „a sheer hulk” znaczy zarówno „zwykły (czy: po prostu) hulk”, jak i termin: „hulk z dźwigiem

nożycowym”. Mowa o pieśni „Tom Bowling leży jak stary hulk” — tak przynajmniej jej tytuł brzmi w przekładzie M. Pisarka w książce
H. Melville'a „Biały Kubrak” (s. 13). Komentarz Hornblowera świadczy o zacietrzewieniu marynarza przesłaniającym zdolność oceny
tekstu poetyckiego, świadczy też o ironicznym stosunku Forestera do swego bohatera. Pomysł przedstawienia, jak i wcześniej —
zawodów, wraz z wieloma innymi rozsianymi w poszczególnych tomach „serii Hornblowera”, dowodzi, jaką biblią dla Forestera był
„Biały Kubrak” Melville'a (nie tylko zresztą dla Forestera, dla wielu piszących książki morskie w języku angielskim). (Przyp. red.).

[60]

Or.: hornpipes. „Hornpipe” to taniec wykonywany w pojedynkę na dawnych żaglowcach; nazwa pochodzi od instrumentu

„hornpipe” przypominającego kobzę.

[61]

Midas, na swą prośbę obdarzony przez Dionizosa darem zamieniania wszystkiego, czego się dotknie, na złoto, po krótkiej chwili

szczęścia poznał tragizm tego daru, gdy pożywienie także zamieniało się w złoto.

[62]

Tyburn — dawne miejsce straceń w Londynie.

[63]

Robert B l a k e (1599—1657), admirał angielski.

[64]

Maarten Harpertzoon van T r o m p (1598—1653), admirał holenderski.

[65]

Czyli: odstawionych do rezerwy.

[66]

Psia wachta — w owym czasie nazywano tak wachtę łamaną: 16—18 i 18—20; druga, a więc: 18—20.

[67]

Wachta 16—18. Por. przypis na s. 290

[68]

Kabel — 185,2 m.

[69]

Conca d'Oro (wł.) — Złota Muszla.

[70]

Patrz przypis na s. 32.

[71]

Chasseurs Britanniques (fr.) — brytyjscy szaserzy, strzelcy piesi lub konni.

[72]

Pasta (wł.) — ciasto.