IP Jablek ed2

Metodyka

INTEGROWANEJ PRODUKCJI

JABŁEK

(wydanie drugie zmienione)

Zatwierdzona

na podstawie art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro

lin

(tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.)

przez

Głównego Inspektora Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa

Warszawa, marzec 2010 r.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Opracowanie zbiorowe
Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach
pod kierunkiem mgr Jerzego Mocheckiego

Zespół autorów:
doc. dr hab. Anna Bielenin,
mgr Krystyna Jaworska,
dr Dorota Kruczy

ska

doc. dr hab. Jerzy Lisek,
prof. dr hab. Augustyn Mika,
mgr Jerzy Mochecki,
prof. dr hab.Edmund Niemczyk,
prof. dr hab.Remigiusz Olszak,
dr Zofia Płuciennik,
doc.dr hab. Waldemar Treder

Zatwierdzam

Tadeusz Kłos

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

SPIS TRE

WST

P ................................................................................................................................. 4

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE SADU ................................................ 5

1. Wybór stanowiska............................................................................................................................ 5

2. Przedplony i zmianowanie ............................................................................................................... 5

3. Zabiegi agrotechniczne ograniczaj

ce wyst

powanie agrofagów................................................... 5

4. Dobór odmian, podkładek i zapylaczy ............................................................................................. 6

5. Sadzenie ....................................................................................................................................... 6

6. Urz

dzanie otoczenia uprawy.......................................................................................................... 7

II. NAWO

ENIE I WAPNOWANIE ........................................................................................ 7

1. Pobieranie próbek gleby i li

ci do analiz.......................................................................................... 7

2. Wapnowanie gleb ............................................................................................................................ 8

3. Nawo

enie mineralne ...................................................................................................................... 9

4. Nawo

enie organiczne................................................................................................................... 11

5. Nawo

enie sadu w poszczególnych latach ................................................................................... 12

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA...........................................................................13

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów ................................................................................. 13

2. Chemiczne metody zwalczania chwastów..................................................................................... 14

IV. PIEL

GNACJA SADU ...................................................................................................15

1. Nawadnianie .................................................................................................................................. 15

ciółkowanie .................................................................................................................................. 17

3. Prowadzenie murawy..................................................................................................................... 18

4. Formowanie i ci

cie drzew............................................................................................................. 18

5. Regulowanie wzrostu i owocowania drzew ................................................................................... 19

V. OCHRONA PRZED CHOROBAMI ..................................................................................20

1. Wykaz najwa

niejszych chorób i ich charakterystyka ................................................................... 20

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji .................................................... 21

3. Sposoby zapobiegania chorobom ................................................................................................. 22

4. Niechemiczne metody ochrony jabłoni przed chorobami .............................................................. 23

5. Chemiczne zwalczanie chorób ...................................................................................................... 23

VI. OCHRONA PRZED SZKODNIKAMI ..............................................................................23

1. Wykaz najcz

ęś

ciej wyst

puj

cych szkodników i ich charakterystyka ........................................... 23

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji .................................................... 24

3. Niechemiczne metody ochrony przed szkodnikami....................................................................... 24

4. Ochrona chemiczna przed szkodnikami ........................................................................................ 25

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY KONTROLI JAKO

OWOCÓW W INTEGROWANEJ PRODUKCJI ..............................................................25

ZAŁ

CZNIKI .......................................................................................................................27

Zał

cznik 1. Podstawowe informacje o wybranych, przykładowych odmianach jabłoni polecanych do

sadów IP...................................................................................................................... 27

Zał

cznik 2. Dobór zapylaczy dla odmian jabłoni .............................................................................. 28

Zał

cznik 3. Zwalczanie chwastów przed zało

eniem sadu jabłoniowego i w trakcie jego

prowadzenia*............................................................................................................... 29

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Zał

cznik 4. Zwalczanie chorób w Integrowanej Produkcji jabłek ..................................................... 30

Zał

cznik 5. Progi zagro

enia dla wa

niejszych szkodników jabłoni ................................................ 31

Zał

cznik 6. Zestawienie szkodników oraz terminy ich zwalczania .................................................. 33

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

WST

Integrowana Produkcja jest to produkcja wysokiej jako

ci mi

dzy innymi

owoców,

daj

pierwsze

stwo

bezpiecznym

metodom

niechemicznym,

minimalizuj

ca niepo

żą

dane efekty uboczne stosowanych agrochemikaliów ze

szczególnym uwzgl

dnieniem ochrony

rodowiska i zdrowia ludzi.

W celu uzyskiwania wysokich i wysokiej jako

ci plonów, w IP dopuszczalne jest

stosowanie selektywnych lub wybranych cz

ęś

ciowo selektywnych

rodków ochrony ro

lin.

Niezwykle wa

ne jest równie

, aby chemiczne zwalczanie szkodników stosowa

tylko

wówczas, gdy ich liczebno

ść

przekracza przyj

ty próg szkodliwo

ci. Aby to jednak

stwierdzi

, konieczne jest systematyczne prowadzenie lustracji pod k

tem wyst

powania

szkodników, chorób i chwastów – jest to podstawowy element racjonalnej ochrony ro

lin.

Owoce pochodz

ce z Integrowanej Produkcji s

systematycznie kontrolowane na

obecno

ść

substancji szkodliwych, głównie pozostało

rodków ochrony, azotanów oraz

metali ci

ęż

kich. Ka

de gospodarstwo winno spełnia

równie

wszelkie zasady Kodeksu

Dobrej Praktyki Rolniczej.

nym

elementem

jest

liwo

ść

identyfikacji

miejsca

pochodzenia

certyfikowanego produktu, gdy

dy z producentów ju

w trakcie zgłoszenia si

systemu IP otrzymuje swój niepowtarzalny numer ewidencyjny.

Przepisy prawne dotycz

ce Integrowanej Produkcji reguluje ustawa o ochronie ro

lin

z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz. U. 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.) oraz rozporz

dzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 178, poz.1834 ze
zm.). Jednostk

koordynuj

cało

ść

systemu Integrowanej Produkcji w Polsce oraz

kontroluj

prawidłowo

ść

prowadzenia upraw i wydawania certyfikatów jest Pa

stwowa

Inspekcja Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

Producent chc

c uzyska

certyfikat IP musi spełni

nast

puj

ce wymagania:

−

uko

czy

16-godzinne szkolenie IP,

−

zgłosi

ęć

prowadzenia upraw zgodnie z zasadami IP, w najbli

szej jednostce

stwowej Inspekcji Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa,

−

prowadzi

produkcj

zgodnie z niniejsz

metodyk

szczegółow

(dla okre

lonego

gatunku),

−

prowadzi

na bie

żą

co Notatnik Integrowanej Produkcji,

−

przej

ść

pozytywne kontrole: Notatnika, gospodarstwa w okresie wegetacji i jako

płodów,

−

zło

przed lub w trakcie zbiorów wniosek o wydanie certyfikatu IP.

Producenci, po otrzymaniu certyfikatu, maj

prawo oznacza

swoje produkty zastrze

onym

znakiem (logo) Integrowanej Produkcji.

Niniejsza metodyka opracowana została przez zespół pracowników Instytutu

Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach na podstawie rezultatów wieloletnich
własnych bada

oraz zgodnie z wytycznymi Mi

dzynarodowej Organizacji Biologicznego

i Integrowanego Zwalczania Szkodliwych Organizmów i Chwastów oraz Mi

dzynarodowego

Naukowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych.

Stosowane w niniejszym opracowaniu poj

cie dotycz

ce najwy

szych dopuszczalnych

poziomów pozostało

rodków ochrony ro

lin odnosi si

do warto

ci najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów okre

lonych w Rozporz

dzeniu (WE) nr

396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów w

ywno

ci i paszy pochodzenia

linnego i zwierz

cego oraz na ich powierzchni.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE SADU

1. Wybór stanowiska

Pod sady jabłoniowe prowadzone według zasad IP nale

y przeznacza

tylko najlepsze

stanowiska. Korzystn

lokalizacj

tereny wyniesione, łagodne stoki, zbocza oraz równiny.

Na terenach nisko poło

onych tworz

zastoiska mrozowe, z temperatur

o kilka stopni

na terenach le

żą

cych powy

ej. Zwi

ksza to ryzyko przemarzni

ęć

drzew w trakcie

ostrych zim oraz uszkodze

ków, kwiatów i zawi

zków owocowych podczas wiosennych

przygruntowych przymrozków. W zagł

bieniach terenu wyst

puje zwykle wy

sza wilgotno

ść

powietrza, a cz

sto tworz

ce si

mgły zwi

kszaj

niebezpiecze

stwo silniejszego pora

enia

dów i owoców przez patogeny grzybowe, w wyniku czego drzewa choruj

i szybko gin

. Gleby

pod sady powinny by

yzne, zasobne w składniki pokarmowe i substancj

organiczn

. Winny

zapewnia

drzewom dostateczn

wilgotno

ść

, by

dostatecznie przewiewne, o odczynie lekko

kwa

nym

−

pH 6,2-6,7. Przydatno

ść

gleb pod sad nie zawsze odpowiada najwy

szym klasom

bonitacyjnym, gdy

sto na glebach III czy IV klasy mo

na uzyskiwa

doskonałe wyniki. Dla

gł

boko korzeni

cych si

drzew owocowych istotne znaczenie maj

zarówno poziom

próchniczny, jak i wła

ciwo

ci gł

bszych warstw, czyli tzw. podglebia. Pod jabłonie dobre s

gleby wytworzone z glin, utworów pyłowych czy piasków naglinowych, wykazuj

ce dobre

dotlenienie do znacznych gł

boko

ci. Szczególn

uwag

nale

y zwraca

na gł

boko

ść

wyst

powania wody gruntowej, której poziom nie powinien podlega

znacznym wahaniom

w sezonie wegetacyjnym. Nie nale

y zatem uprawia

jabłoni na glebach ci

ęż

kich o poziomie

wód gruntowych wy

szym ni

90-100 cm dla drzew karłowych i ok. 140 cm dla drzew na

podkładkach półkarłowych. Równie

niewskazane s

gleby słabe, piaszczyste, na których

systematycznie wyst

puj

niedobory wody. Planuj

c zało

enie sadu nale

y uwzgl

dni

stopie

zagro

enia ska

eniami pochodz

cymi z zakładów przemysłowych i blisko

ci szlaków

komunikacyjnych. W takim wypadku g

sty szpaler z drzew (np.

wierki) mo

e zapewni

skuteczn

osłon

od zanieczyszcze

i nadmiernego wiatru.

2. Przedplony i zmianowanie

Zadaniami płodozmianu i przedplonów s

: poprawa struktury gleby, jej biologicznej

efektywno

ci, wzrostu zasobno

ci w składniki pokarmowe i próchnic

, ograniczenie zachwaszczenia

oraz ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie wyst

powania niektórych patogenów i szkodników.

a specjalizacja w uprawie wieloletnich sadów uniemo

liwia najcz

ęś

ciej stosowanie wła

ciwego

płodozmianu. Po wykarczowaniu drzew, zwykle po roku, dwóch latach rekultywacji gleby, producenci
przyst

puj

do nowych nasadze

. Optymalnym rozwi

zaniem byłaby kilkuletnia przerwa, w której

wprowadzono by typowy płodozmian rolniczy, z ro

linami bobowatymi (motylkowate), zbo

ami,

okopowymi i warzywami. Niestety „brak ziemi” w rejonach sadowniczych nie pozwala na pełny cykl
zmianowania ro

lin. Sadownicy stosuj

uproszczony, intensywny płodozmian ograniczaj

c si

przewa

nie do przyorania jeden raz lub dwukrotnie nawozów zielonych, zniszczenia chwastów

trwałych, wapnowania gleby i uzupełnienia składników mineralnych oraz stosowania obornika.
Z uwagi na zjawisko tzw. zm

czenia gleby wskazane jest by kolejny sad zakładany był z drzew

innego gatunku, a nie wg zasady: jabłonie po jabłoniach.

Dla drzew owocowych złymi przedplonami s

wieloletnie uprawy lucerny, koniczyny i traw, jak

równie

pola przez lata odłogowane. Przy braku upraw mechanicznych w glebach tych mo

wyst

powa

a liczebno

ść

szkodników wielo

ernych: rolnic, larw opuchlaków, drutowców lub

draków. Dobrym przedplonami s

natomiast: zbo

a, rzepak, gryka, gorczyca, łubin, bobik,

peluszka, wyka, fasola, groch, cebula oraz marchew.

3. Zabiegi agrotechniczne ograniczaj

ce wyst

powanie agrofagów

Wybieraj

c siedlisko pod sad nale

y zadba

o ró

norodno

ść

biologiczn

wokół niego. Aby

utrzyma

równowag

trzeba zapewni

wokół sadu bogactwo ro

lin, w którym mog

bytowa

organizmy po

yteczne np. biedronki czy dobroczynek gruszowy, złotook i ptaki: sikorki, kosy, pliszki,

muchołówki, rudziki itp. Tylko tereny krajobrazowo zró

nicowane cechuj

żą

stabilno

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

ekologiczn

i rolnicz

. Istniej

ce ju

elementy krajobrazu, takie jak zakrzewienia,

ywopłoty czy

zadrzewienia

−

eli to mo

liwe

−

nale

y pozostawi

w obr

bie sadu lub w jego pobli

u. Je

eli ich

nie ma, nale

y zało

w miejscach do tego odpowiednich nowe skupiska drzew i krzewów (kalina,

trzmielina, bez czarny), które dostarczaj

kryjówek i po

ywienia licznym owadom drapie

nym i

paso

ytniczym. Nie nale

y niszczy

chwastów za ogrodzeniem sadu, w rowach i wzdłu

lokalnych

dróg. Zaleca si

gromadzi

wokół ogrodze

kamienie, mi

dzy którymi mog

bytowa

drapie

ssaki (tchórze, łasice itp.). Na obrze

ach sadu, a pó

niej w sadzie zawiesza

skrzynki l

gowe dla

ptaków oraz ustawia

tyczki z poprzeczkami dla ptaków drapie

nych. W ten sposób powstaj

korzystne warunki do rozmna

ania si

organizmów po

ytecznych. W celu ograniczenia

wyst

powania p

draków (larw chrab

szczy), larw opuchlaków zaleca si

kilkakrotn

upraw

gleby w

okresie maj-sierpie

za pomoc

orki, brony talerzowej czy glebogryzarki. Szkodniki s

niszczone

mechanicznie, a wydobyte na powierzchni

gleby wybierane i wyjadane s

przez ptaki. Dobre

rezultaty daje te

uprawa gryki, której garbnik (tanina) hamuje rozwój p

draków.

Planuj

c likwidacj

starego sadu pami

nale

y o obni

eniu stosowanych dawek nawozów

mineralnych. Celowe jest równie

pobranie próbek gleby w celu okre

lenia odczynu gleby i potrzeb

nawozowych pod nowe nasadzenia. Nowe sady zakłada

nale

y z ro

lin zdrowych, pochodz

cych z

kwalifikowanych szkółek, wolnych od chorób wirusowych i fitoplazmatycznych, szpecieli, mszyc i
prz

dziorków.

4. Dobór odmian, podkładek i zapylaczy

Planuj

c nasadzenia nale

y wzi

ąć

pod uwag

podatno

ść

odmian na choroby i przydatno

ść

odmian dla danego regionu. W Integrowanej Produkcji po

żą

dane s

drzewa o małych rozmiarach.

na je otrzyma

stosuj

c podkładki osłabiaj

ce wzrost. Siła wzrostu podkładki powinna by

dostosowana do

yzno

ci gleby. W sprzyjaj

cych warunkach siedliskowych, na glebach

yznych i

zasobnych w wod

, klasy I, II i III nale

y sadzi

jabłonie szczepione na karłowych podkładkach M.9 i

P 60. Jabłonie na podkładkach karłowych mo

na tak

e sadzi

na glebach IV klasy, pod warunkiem

zainstalowania nawadniania kroplowego. W gorszych warunkach siedliskowych, na terenie bardziej
nara

onym na mróz oraz na glebach słabych V klasy nale

y sadzi

jabłonie na podkładkach

półkarłowych M.26, M.7, MM.106 i P 14.

Najbardziej polecane do Integrowanej Produkcji odmiany jabłoni zestawiono w zał

czniku 1.

Jabło

jako gatunek obcopylny do zawi

zania owoców wymaga stosowania zapylaczy.

Wprawdzie u niektórych odmian spotykamy si

z samopłodno

(np. ‘Elstar’ i mutanty, ‘Elise’,

‘Gloster’ i mutanty), jednak powstałe na tej drodze owoce nie spełniaj

kryterium wysokiej jako

ci co

sprawia,

e mo

na je traktowa

wył

cznie jako jabłka przemysłowe. Przy wyborze zapylacza nale

kierowa

przede wszystkim terminem kwitnienia. W jednej kwaterze powinny znale

źć

odmiany o zbli

onym okresie kwitnienia. Wa

ne s

równie

proporcje odmiany podstawowej do

odmiany zapylaj

cej. Na podstawie do

wiadcze

stwierdzono,

e dobre warunki zapylenia istniej

wtedy, gdy zapylacz stanowi 10-15% odmiany zapylanej. Oznacza to,

e jedno drzewo zapylacza

przypada na 8 drzew odmiany zapylanej. Wła

ciwy dobór zapylaczy i ich rozmieszczenie na

kwaterze zapewnia optymalne warunki zapylenia - zał

cznik 2.

Przy wyborze zapylaczy trzeba tak

e kierowa

stron

praktyczn

tzn. odmiany wzajemnie

zapylaj

ce powinny odznacza

zbli

podatno

na choroby. Jest to wygodne ze

wzgl

du na mo

liwo

ść

stosowania jednolitego programu ochrony. Zatem w jednej kwaterze nie

nale

y sadzi

odmiany parchoodpornej z odmian

wymagaj

ochrony przed t

chorob

. Wzgl

organizacyjne decyduj

o tym,

e poleca si

sadzi

razem odmiany o zbli

onym terminie

dojrzewania owoców.

5. Sadzenie

System sadzenia zapewni

ma dobre nasłonecznienie i przewiew powietrza w ci

gu całego

okresu wegetacji. Drzewa powinny wła

ciwie rosn

ąć

bez stosowania silnego ci

cia i regulatorów

wzrostu. System sadzenia powinien umo

liwi

ograniczenie stosowania herbicydów. Z tego wzgl

korzystne jest wysadzanie drzew w rz

dach pojedynczych. W sadach o systemie jednorz

dowym

rozstawa mi

dzy rz

dami powinna wynosi

dla jabłoni karłowych 3,5 m, a rozstawa w rz

dzie 1-2 m.

Posiadaj

c w

ski ci

gnik i sprz

t o małych gabarytach rozstaw

dów mo

na zmniejszy

nawet do

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

3,0 m. Natomiast dla jabłoni półkarłowych rz

dy powinny by

oddalone od siebie o 4 m,

a poszczególne drzewa w rz

dzie o 1,5-2,5 m.

6. Urz

dzanie otoczenia uprawy

Sady granicz

ce z ruchliwymi szosami, zabudowaniami i innymi uprawami winny by

zakładane

minimum 50 m od

ródeł zanieczyszcze

i osłoni

te szpalerem drzew lub wysokim

ywopłotem. Za

najlepsze osłony uwa

a si

dy drzew iglastych, olchy szarej, grabu, leszczyny, brzozy i innych,

które nie s

rozsadnikami niebezpiecznych dla jabłoni chorób i szkodników. Na glebach słabszych,

bardziej odpowiednie b

: ałycza, brzoza i ja

minowiec omszony. Drzewa i krzewy nale

y sadzi

co około 2 m w rz

dzie, aby uniemo

liwi

im zbyt bujny wzrost. Nale

y unika

sadzenia drzew o

silnym wzro

cie, takich jak: klon, jesion, topola szara i biała, wierzba krucha.

Osłony redukuj

c pr

dko

ść

wiatru ograniczaj

parowanie wody z gleby i uszkodzenia

mechaniczne owoców i li

ci.

II. NAWO

ENIE I WAPNOWANIE

1. Pobieranie próbek gleby i li

ci do analiz

W Integrowanej Produkcji o potrzebie nawo

enia i wysoko

ci stosowanych dawek decyduje

aktualna zawarto

ść

danego składnika w glebie. Poniewa

okre

lenie zasobno

ci gleby

w poszczególne składniki, jak i odczynu (pH) „na oko” jest niemo

liwe, sadownik musi

systematycznie, co 3-4 lata pobiera

próbki gleby do analizy. Na podstawie uzyskanych wyników

analiz chemicznych mo

na do

ść

precyzyjnie okre

optymaln

wysoko

ść

nawo

enia fosforem,

potasem, magnezem, jak równie

ustali

potrzeby wapnowania danej gleby. Po posadzeniu drzewek

wiele dodatkowych informacji o potrzebach nawo

enia poszczególnymi składnikami, a zwłaszcza

azotem, dostarczaj

obserwacje wzrostu wegetatywnego ro

lin. Pełna diagnostyka nawozowa

liwa jest dopiero wtedy, gdy z sadów b

cych w pełni owocowania, oprócz wyników analiz

chemicznych gleby i oceny wizualnej wzrostu ro

lin, dysponowa

dziemy wynikami analiz

chemicznych li

ci.

Analizy chemiczne gleby

Jest to metoda najbardziej uniwersalna, pozwalaj

ca okre

zasobno

ść

gleby w P, K, Mg oraz

jej odczyn, przed zało

eniem, w młodych i w starszych sadach. Producent ubiegaj

cy si

o certyfikat

IP musi zatem co 3 - 4 lata pobiera

próbki gleby i posiada

aktualne wyniki ich analiz. Po raz

pierwszy próbki gleby najlepiej jest pobra

na rok, dwa przed zało

eniem sadu. Termin pobrania

próbek nie ma wi

kszego znaczenia, chocia

nie wskazane jest pobieranie gleby z pól nadmiernie

wilgotnych (po silnych opadach), w czasie długotrwałej suszy,

wie

o nawo

onych lub

wapnowanych. Zwyczajowo sadownicy pobieraj

próbki w lipcu i w pierwszej połowie sierpnia, gdy

liwe jest jednoczesne pobranie próbek li

ci, a uzyskane wyniki umo

liwiaj

ewentualn

korekt

nawo

enia ju

pó

jesieni

. Próbki musz

reprezentatywne, poniewa

od prawidłowego i

dokładnego ich pobrania zale

żą

zalecenia nawozowe. Jedna próbka mo

e zatem pochodzi

nawet

z 4-hektarowej kwatery pod warunkiem,

e nie wyst

puje tam zmienno

ść

składu mechanicznego

i struktury gleby, a uprawiane drzewa s

w tym samym wieku i były tak samo nawo

one. Bardzo

istotne jest równie

ukształtowanie terenu. Je

eli poszczególne „kawałki” pola wykazuj

zmienno

ść

glebow

, ró

na jest ich historia nawo

enia i wiek upraw, konieczne jest pobranie z nich osobnych

próbek mieszanych. Do analiz pobiera si

próbki gleby z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-

40 cm), najlepiej w obr

bie pasów herbicydowych (rz

dów drzew). Jedynie przed zało

eniem

nowego sadu próbki pobiera si

losowo z całej powierzchni pola. Zbadanie warstwy podornej (20-40

cm) jest szczególnie istotne przed sadzeniem drzewek, gdy

w razie potrzeby mo

liwe jest wraz

z ork

wniesienie wolno przemieszczaj

cych si

składników, takich jak: fosfor, potas, a czasem

magnez i wap

na gł

boko

ść

25-30 cm. Ka

da próbka ogólna (mieszana) powinna si

składa

z minimum 20-25 próbek pierwotnych, losowo pobranych z wyznaczonej powierzchni. Do pobierania
próbek gleby najbardziej przydatna jest laska Egnera (rys., wymiary w mm).

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Pobieraj

c gleb

pomija

nale

y niewielkie powierzchnie istotnie ró

ce si

, jak np. kieszenie

piaskowe lub

wirowe, uwrocia, obrze

a dróg i zabudowa

, zagł

bienia terenowe i miejsca po

stertach, stogach, składowiskach obornika i nawozów. Aby pobra

próbki z warstwy podornej nale

wykopa

szpadlem niewielki dołek o gł

boko

ci 20 cm i z dna dołka pobra

po 2 obj

ci laski

Egnera. Po dokładnym wymieszaniu całej ilo

ci pobranej gleby (osobno z ka

dej warstwy), pobiera

po ok. 0,7-1,0 kg gleby przeznaczonej do analiz. Do ka

dej próbki nale

y doł

czy

obowi

zkowo

metryczk

, a w niej napisane czytelnie: nazwisko, adres, oznaczenie kwatery, gł

boko

ci pobrania

próbki, zwi

zło

ci gleby (lekka,

rednia, ci

ęż

ka) i klasy bonitacyjnej oraz wiek sadu. Dobrze

przesuszon

i zaetykietowan

próbk

gleby nale

y dostarczy

do najbli

szej Okr

gowej Stacji

Chemiczno-Rolniczej, która po jej zanalizowaniu wyda zalecenia dotycz

ce wysoko

ci nawo

enia

poszczególnymi składnikami (rodzaj i ilo

ść

nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych).

Dopuszcza si

wykonanie analiz próbek gleby w innych laboratoriach z wykorzystaniem metod

akredytowanych. W glebie oznacza si

zawarto

ci: P, K, Mg oraz odczyn (pH

KCl

Analizy chemiczne li

W Integrowanej Produkcji analizy li

ci nie s

obowi

zkowe aczkolwiek zalecane, gdy

pozwalaj

na dokładniejsz

ocen

stanu od

ywienia ro

lin i umo

liwiaj

korekty nawo

enia

(zwłaszcza w przypadku azotu). Skład chemiczny li

ci dobrze odzwierciedla stan od

ywienia

jabłoni w podstawowe makroskładniki. Analizy chemiczne li

ci wykonuje si

wył

cznie w sadach

w pełni owocuj

cych. Tylko z jednej wybranej odmiany z kwatery pobiera si

w lipcu lub w pierwszej

połowie sierpnia li

cie z ogonkami. Próbka li

ci powinna by

reprezentatywna, tzn. pochodzi

z wielu

losowo wybranych ro

lin. Jedna próbka powinna zawiera

minimum 150 li

ci. Robimy to

w ten sposób,

e z min. 20 drzew pobiera si

rodka nieowocuj

cych długop

dów po 2 li

cie ze

wszystkich stron korony, z wysoko

ci 1,5-2,0 m. Li

cie powinny by

w pełni rozwini

te,

zdrowe, bez zanieczyszcze

. Najlepiej jest je wkłada

do czystych papierowych torebek lub

ych kopert. Próbki li

ci nale

y dobrze przesuszy

, by nie zgniły lub sple

niały w trakcie

przesyłki do najbli

szej Okr

gowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Obowi

zkowo nale

y poda

nazwisko, adres rolnika, oznaczenie kwatery, wiek i odmian

oraz ewentualne objawy. W li

ciach

najcz

ęś

ciej oznacza si

zawarto

ść

N, P, K, Mg oraz czasami B. Opracowanie pełnych zalece

nawozowych jest mo

liwe, gdy wraz z li

ść

mi analizowane s

równie

próbki gleby.

2. Wapnowanie gleb

Okres przed zało

eniem sadu zawsze nale

y wykorzysta

na doprowadzenie odczynu

gleby do poziomu optymalnego

−

pH 6,2-6,7. Wysoko

ść

dawki nawozów wapniowych zale

od zwi

zło

ci gleby, czyli od jej składu mechanicznego oraz od aktualnego odczynu,

mierzonego w KCl. Wskazane jest, by cz

ęść

nawozów wapniowych zastosowa

na rok

wcze

niej, a cz

ęść

uzupełni

pod przedplon, mieszaj

c dobrze z gleb

. W trakcie

prowadzenia sadu, systematycznie co 2-3 lata, nale

y wysiewa

nawozy wapniowe

w niewielkich dawkach (tab. 1), by utrzymywa

optymalny dla ro

lin odczyn gleby.

Tabela 1. Maksymalne dawki nawozów wapniowych lub wapniowo

−

magnezowych

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

wapniowo-magnezowych stosowane jednorazowo w sadach w kg CaO lub CaO+MgO na 1 ha

Odczyn gleby

(pH KCl)

Gleby lekkie

< 20 % cz. spław.

Gleby

rednie

20-35% cz. spław.

Gleby ci

ęż

kie

> 35 % cz. spław.

< 4,5

4,6-5,5
5,6-6,0

1.500

750
500

2.000
1.500

750

2.500
2.000
1.500

kszo

ść

gleb w kraju to gleby kwa

ne i silnie kwa

ne o deficytowej zawarto

ci magnezu.

Poniewa

wapno magnezowe (dolomitowe) jest zawsze

ródłem magnezu, dlatego ka

okazj

wapnowania nale

y wykorzysta

do wzbogacenia gleb w magnez. Oczywi

cie nale

uwa

, by wraz z wysokimi dawkami wapna nie wprowadzi

do gleby zbyt du

ych ilo

ci Mg.

Przy doborze nawozów wapniowych nale

y uwzgl

dnia

ich form

. Wapno w

glanowe,

znacznie łagodniejsze i wolniej działaj

ce, poleca si

na gleby l

ejsze i

rednie. Wapno tlenkowe,

bardziej skoncentrowane oraz znacznie szybciej i radykalniej działaj

ce, zaleca si

na gleby

ęż

sze.

W sadach jabłoniowych prowadzonych zgodnie z zasadami IP nale

y stosowa

wył

cznie typy

wapna nawozowego okre

lone w rozporz

dzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie okre

lenia

typów wapna nawozowego z dnia 19 maja 2004 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 1384). Zasady nawo

enia

zabraniaj

stosowania nawozów wapniowych ł

cznie z nawozami fosforowymi i z obornikiem.

Nale

y podkre

e nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe, które s

naturalnymi

kopalinami s

bez ogranicze

polecane w IP i stosowane w rolnictwie ekologicznym.

3. Nawo

enie mineralne

Nawo

enie doglebowe

Zdecydowana wi

kszo

ść

producentów nawozi swoje sady w „ciemno” nie kontroluj

c wcale

zasobno

ci gleb w składniki pokarmowe. Cz

sto prowadzi to do nadmiernego, a nawet

szkodliwego działania nawozów mineralnych na ro

liny. Niewła

ciwie u

yte nawozy stanowi

powa

ne zagro

enie dla zdrowia ludzi, obni

c plony i pogarszaj

c jako

ść

owoców. Mog

ska

rodowisko zalegaj

c i kumuluj

c si

w glebie, jak równie

przedostawa

do wód

gruntowych i powierzchniowych. Dlatego te

głównym celem IP jest kontrolowane, czyli

racjonalne od

ywianie jabłoni tak, by przy zachowaniu optymalnej zawarto

ci składników

w glebie i w ro

linach, uzyskiwa

obfite plony doskonałej jako

ci. W uprawach wieloletnich

wnoszone niewielkie dawki niezb

dnych nawozów mineralnych pozwalaj

uzupełnia

tylko

ilo

ci składników wywo

onych corocznie z plonem i usuwanych corocznie wraz z wyci

tymi

dami. W miar

liwo

ci składniki powinny by

uzupełniane nawo

eniem organicznym,

które w sadach mo

na stosowa

jedynie w formie

ciółki.

Nawo

żą

c sad na podstawie wyników analiz gleby, sadownik mo

e sporo zaoszcz

dzi

unikaj

c stosowania składników, które ju

i to cz

sto w znacznych ilo

ciach w glebie,

a wysiewa

tylko te, które s

konieczne i to w

le okre

lonych dawkach.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Tabela 2. Liczby graniczne dla zawarto

ci składników przyswajalnych w glebie oraz potrzeby

nawo

enia drzew owocowych

K l a s a z a s o b n o

c i

Wyszczególnienie

niska

rednia

wysoka

Dla wszystkich rodzajów gleb:

zawarto

ść

P mg/100 g gleby

warstwa orna 0-20 cm

warstwa podorna 20-40 cm

< 2

< 1,5

2-4

1,5-3

> 4

> 3

Nawo

enie fosforem

dawka P

kg na 1 ha

- przed zało

eniem sadu

300

100-200

Warstwa orna 0-20 cm

zawarto

ść

K mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)

gleby

rednie (20-35% cz. spławialnych)

gleby ci

ęż

kie (> 35% cz. spławialnych)

< 5

< 8

< 13

5-8

8-13

13-21

> 8

> 13

> 21

Warstwa podorna 20-40 cm

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)

gleby

rednie (20-35% cz. spławialnych)

gleby ci

ęż

kie (> 35% cz. spławialnych)

< 3

< 5

< 8

3-5

5-8

8-13

> 5

> 8

> 13

Nawo

enie potasem

dawka K

O kg na 1 ha

- przed zało

eniem sadu

- w sadach owocuj

cych

150-300

80-120

100-200

50-80

Dla obu warstw gleby:

zawarto

ść

Mg mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)

gleby

rednie i ci

ęż

kie (> 20% cz. spław.)

< 2,5

< 4

2,5-4

4-6

> 4

> 6

Nawo

enie magnezem

dawka MgO kg na 1 ha

- przed zało

eniem sadu

- w sadach owocuj

cych

120-200

120

60-120

stosunek K/Mg

Dla wszystkich rodzajów gleb i dla obu

warstw

b. wysoki

> 6

wysoki

3,5-6

poprawny

< 3,5

Liczby graniczne dla zawarto

ci składników przyswajalnych w glebie okre

laj

wysoko

ść

dawek nawozowych dla: fosforu, potasu i magnezu. Jak wynika z tabeli 2, przy wysokiej
zasobno

ci gleby nawo

enie danym składnikiem jest zb

dne, za

przy niskiej zasobno

ci –

nale

y stosowa

podwy

szone ilo

ci nawozów. Zlecaj

c wykonanie analizy chemicznej

gleby lub gleby i li

ci Okr

gowej Stacji Chemiczno-Rolniczej sadownik mo

e otrzyma

gotowe zalecenia nawozowe na najbli

sze 3 lata. Na podstawie liczb granicznych

i zalecanych dawek nawozowych (tab. 2 i 3), jak równie

oceniaj

c wzrost wegetatywny

swojego sadu producent mo

e opracowa

program nawozowy. Wraz z badaniami

prowadzonymi przez Stacje Chemiczno-Rolnicze nad zastosowaniem „Testu glebowego
azotu mineralnego” (N min.) w najbli

szym czasie mo

liwe b

dzie wprowadzanie korekt

w nawo

eniu mineralnym azotem na podstawie zawarto

ci w glebie mineralnych form N-NO

i N-NH

Dzi

ki analizie próbek li

ci mo

liwe jest bardziej precyzyjne okre

lenie potrzeb nawo

enia

azotem, fosforem, potasem i magnezem. Wyniki analizy chemicznej li

ci porównuje si

z warto

ciami granicznymi (tab. 3) okre

laj

cymi zawarto

ść

deficytow

, nisk

, optymaln

lub

wysok

oraz odpowiadaj

cym im wysoko

ciom dawek nawozowych danego składnika. Wskazane

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

jest, by li

cie jabłoni zawierały optymaln

zawarto

ść

poszczególnych składników, co pozwoli na

uzyskanie maksymalnych plonów i owoców dobrej jako

ci, przy stosowaniu niewielkich dawek

nawozów.

Tabela 3. Liczby graniczne zawarto

ci składników mineralnych w li

ciach jabłoni oraz

zalecana wysoko

ść

dawek nawozowych (w kg/ha)

ZAWARTO

ŚĆ

SKŁADNIK

deficytowa

niska

optymalna

wysoka

Azot (N) w % s.m.

Dawka N kg/ha

< 1,80

100 - 150

1,80 – 2,10

80 - 100

2,10 – 2,40

50 - 80

> 2,40

0 - 50

Fosfor (P) w % s.m.

Dawka P

kg/ha

< 0,15

60 - 100

0,15 – 0,26

> 0,26

Potas (K) w % s.m.

Dawka K

O kg/ha

< 0,70

140 - 200

0,70 – 1,00

100 - 150

1,00 – 1,50

80 - 120

> 1,50

Magnez (Mg) w % s.m.

Dawka MgO kg/ha

< 0,18

100 - 200

0,18-0,21

60 - 120

0,21- 0,32

> 0,32

Bor (B) w ppm

< 18

18 - 24

24 - 45

> 45

Dokarmianie dolistne

W Produkcji Integrowanej jabłoni stosowanie nawozów dolistnych zalecane jest wtedy,

gdy ograniczone s

liwo

ci pobierania składników z gleby. Mo

e to mie

miejsce np. w

czasie długotrwałej zimnej wiosny, suszy, po przemarzni

ciu lub podtopieniu ro

lin, a tak

w przypadkach konieczno

ci usuni

cia deficytu okre

lonego składnika. Gdy analizy

wskazuj

na potrzeb

szybkiego dostarczenia ro

linom magnezu lub na li

ciach wyst

piły

objawy braku tego składnika, uzasadnione jest 3-4-krotne opryskiwanie jabłoni roztworem
siarczanu magnezu. W uprawie jabłoni w przypadkach wyst

powania chorób fizjologicznych (np.

gorzkiej plamisto

ci podskórnej) poleca si

nawet kilkakrotne opryskiwania drzew zwi

zkami

wapnia. Podobnie w przypadku deficytu boru w glebie lub w li

ciach oraz objawów niedostatku

boru na owocach celowe s

opryskiwania dolistne tym składnikiem. Unika

nale

opryskiwa

dolistnych „na wszelki wypadek”.

Stosowanie nawet najlepszych nawozów wieloskładnikowych cz

sto nie poprawia

sytuacji, gdy

obecno

ść

w nich innych antagonistycznych składników mo

e przynie

ść

odwrotny skutek. Jednocze

nie nale

y jak najszybciej zastosowa

wła

ciwe nawo

enie

doglebowe, które w najbli

szych 2 – 3 latach zast

pi drogie i mało skuteczne opryskiwania

dolistne. Nawozy wieloskładnikowe mo

na natomiast stosowa

dolistnie w przypadkach słabej

kondycji ro

lin, przy ograniczonym pobieraniu składników przez system korzeniowy np.

w okresach suszy. Nale

y zaznaczy

e niektóre nawozy dolistne oprócz wła

ciwo

ywczych w pewnym zakresie ograniczaj

tak

e rozwój poszczególnych agrofagów.

Poniewa

wiele nawozów dolistnych nie było badanych w uprawach sadowniczych, mo

na je

stosowa

wył

cznie według instrukcji producenta. Znaczne obostrzenia obowi

zuj

natomiast

w ł

cznym stosowaniu nawozów dolistnych ze

rodkami ochrony ro

lin. Dopuszcza si

stosowanie takiej mieszaniny wył

cznie wtedy, gdy jest to zgodne z etykiet

lub instrukcj

stosowania danego

rodka ochrony. Przy braku takiego zapisu oba

rodki chemiczne nale

stosowa

osobno.

4. Nawo

enie organiczne

W wieloletnich uprawach sadowniczych nawo

enie organiczne jako

ródło próchnicy

i składników pokarmowych odgrywa pierwszoplanow

rol

. Substancja organiczna istotnie

ogranicza niekorzystne zjawisko „zm

czenia gleby”, podnosi

yzno

ść

i zasobno

ść

gleb,

poprawiaj

c ich wła

ciwo

ci powietrzno-wodne oraz

ycie biologiczne gleby. Poniewa

wieloletni cykl upraw jabłoni i specjalizacja sadownicza uniemo

liwia normalne stosowanie

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

płodozmianu, tym wi

ksz

rol

w przygotowaniu gleby pod sad odgrywaj

nawozy

organiczne i naturalne, a zwłaszcza obornik. Przed zało

eniem sadu nale

y jak najgł

biej

przyora

ok. 35-40 ton obornika na 1 ha. Nie wolno stosowa

szych dawek obornika

z uwagi na ochron

rodowiska i wód gruntowych. Ustawa nawozowa zabrania bowiem

ycia jednorazowo nawozów organicznych, w których zawarto

ść

azotu przekracza 170 kg

N/ha. Je

li gospodarstwo nie dysponuje pełn

dawk

, obornik mo

na zastosowa

tylko

w pasach o szeroko

ci ok. 1-2 m, czyli w planowanych rz

dach drzew. Poniewa

gospodarstwach sadowniczych obornika zwykle brakuje, niezast

pione s

wtedy nawozy

zielone, które urozmaicaj

nast

pstwo ro

lin w płodozmianie, poprawiaj

struktur

gleby,

zagłuszaj

chwasty oraz ograniczaj

wyst

powanie gro

nych chorób i szkodników glebowych.

Głównym zadaniem nawozów zielonych jest dostarczenie glebie w krótkim czasie jak
najwi

kszej ilo

ci masy organicznej. Za bardzo korzystne na przyoranie uwa

a si

liny

bobowate (dawniej motylkowate), których gł

boki system korzeniowy wydobywa z gł

bszych

warstw znaczne ilo

ci wmytych ju

składników (Ca, Mg, K), a obumarły pó

niej system

korzeniowy poprawia dotlenienie gł

bszych warstw gleby, poprawiaj

c ich wła

ciwo

powietrzno-wodne. Zdrowotno

ść

gleb poprawia wysiew mieszanek, np. koniczyny lub lucerny

z trawami. Z innych ro

lin na przyoranie doskonale nadaj

: gorczyca, gryka, facelia,

zbo

a, trawy. Przykładowo, wczesn

wiosn

na wysia

mieszank

wyki jarej, bobiku,

peluszki,

yta lub owsa, a na glebach l

ejszych sam łubin. Bezpo

rednio po rozdrobnieniu

zielonej masy, zastosowaniu nawozów mineralnych lub wapniowych cało

ść

nale

y gł

boko

przyora

5. Nawo

enie sadu w poszczególnych latach

Przed zało

eniem sadu

Najlepiej na rok, a nawet dwa przed planowaniem nowego sadu, konieczne jest

dokładne i zgodne z instrukcj

pobranie z pola próbek gleby z warstwy ornej 0-20 cm,

i podornej 20-40 cm. Tylko przed posadzeniem drzewek istnieje mo

liwo

ść

wniesienia do

mało zasobnej warstwy podornej wolno przemieszczaj

cych si

składników fosforu i potasu

oraz uzupełnienia ilo

ci magnezu i wapnia, które doprowadz

odczyn gleby do poziomu

optymalnego, czyli pH 6,2-6,7 i uzupełni

ewentualny deficyt magnezu. Równie

wtedy

liwe jest wzbogacenie gleby w substancj

organiczn

poprzez przyoranie obornika lub

nawozów zielonych. Po posadzeniu drzewek, potrzebne nawozy mineralne mog

wysiewane ju

tylko powierzchniowo, powoli przemieszczaj

c si

do strefy korzeniowej ro

lin. W tym

okresie wszelkie gł

bsze zabiegi uprawowe w sadach s

niewskazane.

W zale

ci od zawarto

ci fosforu, potasu i magnezu w glebie, wysoko

ść

dawek

nawozowych w formie P

, K

O i MgO w kg/ha sadu podane s

w tabeli 2. W przypadkach

kwa

nego odczynu gleby (pH ni

sze ni

6,0), pole przed zało

eniem plantacji nale

zwapnowa

, stosuj

c dawki nawozów wapniowych b

wapniowo-magnezowych z tabeli 1.

Młode sady

Po zało

eniu sadu najistotniejsze jest nawo

enie azotem. W pierwszym i drugim roku po

posadzeniu wysiew nawozów azotowych na cał

powierzchni

jest niecelowy, gdy

uszkodzony

system korzeniowy mo

e pobra

tylko minimaln

ilo

ść

tego składnika z najbli

szego

otoczenia drzewek, a zdecydowana wi

kszo

ść

azotu byłaby wypłukana do wód gruntowych.

Nawozy azotowe zaleca si

wysiewa

indywidualnie w ilo

ci 10-20 g N na 1 m

sadu, 1,5

razy wi

kszej od

rednicy korony drzewek. Zwykle w pierwszym roku wysiewamy ok. 30-40

kg N/ha r

cznie, b

rozrzutnikiem pasowym, stosuj

c azot w rz

dach (pasach)

o szeroko

ci ok. 1 m. W drugim roku mo

na zastosowa

około 50-75 kg N/ha, ale ju

w pasach

szeroko

ci ok.1,5 m. Lepsze wykorzystanie oraz mniejsze straty niebezpiecznego dla

rodowiska azotu zapewnia te

dzielenie dawek. Dlatego warto jest wysia

wczesn

wiosn

jeszcze przed rozpocz

ciem wegetacji cz

ęść

dawki, a pozostał

ilo

ść

zastosowa

pod koniec

kwitnienia jabłoni. Od trzeciego roku nawo

enie azotem mo

na stosowa

na całej

powierzchni 50-80 kg N/ha lub nadal w zmniejszonej dawce - 30-50 kg N/ha w pasach o
szeroko

ci 2 m. Ni

sze, z podanych, dawki polecane s

na gleby l

ejsze, a wy

sze na gleby

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

ęż

sze. Po posadzeniu informacj

pomocn

w ustalaniu dawek azotu jest wizualna ocena wzrostu

wegetatywnego młodych drzewek. Wzrost ro

lin, grubo

ść

i długo

ść

młodych p

dów, wybarwienie

ci, ewentualne objawy braku lub nadmiaru składników

wiadcz

o prawidłowym lub złym

nawo

eniu.

Pó

jesieni

(pa

dziernik – listopad) w sadach stosuje si

nawozy potasowe. Je

eli

analiza gleby wykonana przed zało

eniem sadu wykazała wysok

zawarto

ść

potasu,

składnika tego przez najbli

sze 2-3 lata nie nale

y stosowa

. Przy

redniej zasobno

ci gleby

nale

y corocznie wysiewa

po 50-80 kg K

O, a przy niskiej 80-120 kg K

O/ha. W sadach

nawozy potasowe mo

na równie

wysiewa

pasowo (ok.1,5-2 m) w rz

dy, stosuj

c ok. 50%

zalecanej dawki na hektar. Dla drzew owocowych lepsz

form

nawozu jest zawsze siarczan

potasu, chocia

równie

liwe jest u

ycie pó

jesieni

soli potasowej. Je

eli nawozy

fosforowe zastosowane zostały przed zało

eniem sadu zgodnie z zaleceniami (tab. 2), do

ca jego istnienia nawo

enia fosforem si

nie stosuje. W drugim lub trzecim roku po

posadzeniu drzew nale

y ponownie pobra

próbki gleby, by na ich podstawie skorygowa

nawo

enie sadów w nast

pnych latach.

Sady owocuj

Sady czteroletnie i starsze nawozimy azotem stosuj

c go na całej powierzchni

w dawkach 50-80 kg N/ha lub nadal w zmniejszonej 30-50 kg N/ha w pasach o szeroko

ok. 2 m. Ni

sze, z podanych, dawki polecane s

na gleby l

ejsze, a wy

sze na gleby ci

ęż

sze.

Informacj

pomocn

w ustalaniu dawek azotu jest nadal wizualna ocena wzrostu wegetatywnego

drzew. W sadzie mo

na ju

dokona

weryfikacji dotychczasowego stanu od

ywienia ro

lin na

podstawie analizy li

ci. Uzyskane wyniki analiz porówna

nale

y z warto

ciami granicznymi (tab.

3), okre

laj

cymi zawarto

ść

deficytow

, nisk

, optymaln

i wysok

oraz odpowiadaj

cym im

wysoko

ciom dawek danego składnika. Wskazane jest by li

cie jabłoni zawierały optymalne ilo

składników, by za pomoc

niewielkich dawek nawozów utrzymywa

maksymalne plony owoców

dobrej jako

ci. Wprawdzie w dalszym ci

gu nie poleca si

nawo

enia drzew fosforem, to jednak po

stwierdzeniu w li

ciach poni

ej 0,15% P, nale

y zasili

sad jednorazowo dawk

60-100 kg

/ha. Wskazane jest, by analizy li

ci wykonywane były ł

cznie z analiz

gleby. Cz

sto si

bowiem zdarza,

e pomimo silnego nawo

enia ro

liny słabo pobieraj

składniki pokarmowe.

Przykładowo, silne zakwaszenie gleb utrudnia znacznie pobieranie makroskładników (N, P,
K, Mg, Ca), ułatwiaj

c pobieranie mikroskładników i metali ci

ęż

kich (Zn, Cu, Co, Pb, Cd, As),

których nadmierne ilo

ci w owocach s

szczególnie niewskazane. Pami

nale

y zatem

o systematycznym wapnowaniu gleb, by nie dopu

do spadku pH poni

ej 6,0.

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA

Ochrona przed chwastami w sadach z produkcj

integrowan

powinna ł

czy

metody

agrotechniczne, w tym zabiegi mechaniczne (uprawa gleby, koszenie chwastów i murawy)
oraz

ciółkowanie, ze stosowaniem wybranych herbicydów.

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów

Mechaniczne zwalczanie chwastów polegaj

ce na systematycznej uprawie gleby

wykonuje si

przede wszystkim w mi

dzyrz

dziach młodych sadów, a powierzchnia

utrzymywana w ten sposób okre

lana jest mianem czarnego lub mechanicznego ugoru.

Upraw

gleby podczas wegetacji ro

lin przeprowadza si

z ró

stotliwo

(od 10 dni

do 4 tygodni), przy u

yciu glebogryzarek, kultywatorów, bron lub agregatów uprawowych.

Terminy uprawek uzale

nione s

od wschodów chwastów oraz przebiegu opadów. W

okresie wegetacji ro

lin gleb

uprawia si

płytko, na gł

boko

ść

kilku centymetrów. Maszyny

powinny mie

odpowiedni

szeroko

ść

, aby ogranicza

zachwaszczenie jak najbli

ej drzew.

ste uprawy, szczególnie je

li s

wykonywane glebogryzark

, powoduj

degradacj

gleby. Liczba zabiegów wykonywanych wiosn

i latem powinna by

ograniczona do 4-6 w

gu sezonu. Jesieni

gleb

w mi

dzyrz

dziach nale

y uprawia

gł

biej, na 20 cm, lub

pozostawi

zachwaszczon

, aby ograniczy

jej erozj

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Wieloletnie trawy ł

kowe o umiarkowanej sile wzrostu wysiewane s

w mi

dzyrz

dziach,

najcz

ęś

ciej w trzecim roku od posadzenia drzew. W sadach nawadnianych, poło

onych na

yznej glebie, a tak

e na terenach pagórkowatych, w celu ograniczenia erozji gleby, trawa

e by

wysiana w roku zało

enia sadu. Murawa powinna by

koszona systematycznie, w

okresie intensywnego wzrostu traw nawet co 10-14 dni. W rejonach charakteryzuj

cych si

lekkimi glebami i mał

ilo

opadów, zało

enie zwartej murawy mo

e zako

czy

niepowodzeniem. Dopuszczalne jest wtedy utrzymywanie naturalnego zadarnienia
mi

dzyrz

dzi, gdzie chwasty b

koszone, podobnie jak murawa, nisko nad powierzchni

gleby. W rz

dach drzew – pod ich koronami – uprawa gleby i koszenie chwastów s

trudne

do wykonania. Zabiegi te mog

wykonywane specjalistycznymi maszynami,

zamontowanymi na bocznych wysi

gnikach, niekiedy z uchylnymi sekcjami roboczymi.

kszo

ść

z nich pracuje jednak najcz

ęś

ciej obok pni drzew, pozostawiaj

c w

ski

nieuprawiony pas po

rodku rz

du. Chwasty rosn

ce w tym pasie nale

y niszczy

herbicydami dolistnymi, a na mniejszych powierzchniach przez motyczenie lub wykaszanie
r

czne. Dokładna i bezawaryjna praca nowoczesnych glebogryzarek i kosiarek jest mo

liwa

tylko w sadach ze starannie wyrównan

powierzchni

gleby.

2. Chemiczne metody zwalczania chwastów

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Sad nale

y zało

na polu wolnym od uporczywych chwastów wieloletnich. Zwalczanie

chwastów najlepiej wykona

w sezonie poprzedzaj

cym sadzenie drzew. Dobre efekty

uzyskuje si

stosuj

c układowe herbicydy dolistne, przeznaczone do zwalczania chwastów

trwałych (wieloletnich). Zabiegi tymi

rodkami wykonywane s

na zielone chwasty o

wysoko

ci przynajmniej 10-15 cm.

W trzech pierwszych latach prowadzenia sadu dopuszcza si

coroczne stosowanie

rodków doglebowych, których okres efektywnego działania w glebie w okresie wegetacji

lin nie przekracza 3 miesi

cy. Ł

czna dawka herbicydu doglebowego w ci

gu roku nie

powinna przekroczy

ekwiwalentu maksymalnej zalecanej jednorazowo dawki.

Do zwalczania chwastów w sadzie, polecane s

przede wszystkim herbicydy dolistne z

grupy aminofosfonianów: glifosat oraz glufosynat amonowy, których główn

zalet

jest

szybka biodegradacja, do prostych nietoksycznych substancji, a co za tym idzie niska
szkodliwo

ść

dla

rodowiska naturalnego. W przypadku uzasadnionej potrzeby, dopuszcza

w ci

gu roku po jednym zabiegu

rodkami z grupy fenoksykwasów (MCPA, fluroksypyr,

chlopyralid) lub z grupy selektywnych graminicydów powschodowych, które posiadaj

zezwolenie na stosowanie w sadach. Nie nale

y stosowa

trwałych herbicydów

doglebowych, o działaniu nast

pczym przekraczaj

cym 3 miesi

ce (np. dichlobenil) oraz

toksycznych herbicydów dolistnych (np. dikwat).

Opryskiwania herbicydami wykonuje si

wył

cznie pod koronami drzew, w pasach

herbicydowych

rodki dolistne s

aplikowane najcz

ęś

ciej w trzech podstawowych terminach:

na przełomie kwietnia i maja, w czerwcu lub w lipcu oraz w przypadku

rodków dobrze

działaj

cych w niskiej temperaturze – jesieni

, w listopadzie. Herbicydy w sadach

prowadzonych systemem IP powinny by

stosowane nie pó

niej ni

miesi

c przed zbiorem

owoców.

Glifosat mo

e by

stosowany w sadach bez wzgl

du na wiek drzew, nawet w nasa-

dzeniach najmłodszych, ale tylko wtedy, je

li sposób jego u

ycia (specjalistyczna,

sadownicza belka herbicydowa z osłonami, niskie ci

nienie robocze) i warunki zewn

trzne

(bezwietrzna pogoda) gwarantuj

bezpiecze

stwo drzew. Tam, gdzie gał

zie drzew

poło

one s

nisko, glifosat zaleca si

stosowa

tylko w okresie spoczynku drzew, najcz

ęś

ciej

pó

jesieni

. W młodych nasadzeniach (jednorocznych i dwuletnich) oraz w starszych

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

z nisko poło

onymi gał

ziami, zaleca si

wykonywa

zwalczanie chwastów preparatami

kontaktowymi zawieraj

cymi substancj

aktywn

glufosynat amonowu.

rodeki kontaktowe

bezpieczniejsze dla drzew ni

zawieraj

ce glifosat, je

li dostan

na li

cie

i niezdrewniałe p

dy. W przypadku kilkakrotnej aplikacji herbicydów dolistnych w ci

gu roku,

przynajmniej jeden z zabiegów powinien by

wykonany

rodkiem o odmiennym mechanizmie

działania ni

glifosat, działaj

cym skutecznie na najliczniej wyst

puj

ce chwasty.

Szeroko

ść

pasów, gdzie stosowane s

herbicydy lub prowadzona jest uprawa

mechaniczna, nie powinna by

ksza ni

2 m, aby nie zajmowały one wi

cej ni

połow

powierzchni sadu.

W ramach IP mo

e zaistnie

potrzeba precyzyjnego (punktowego) zniszczenia zb

dnej

linno

ci herbicydami stosowanymi na skupiska uci

ąż

liwych chwastów. Dotyczy to sadów,

w których gleb

wyło

ono

ciółkami naturalnymi (kora drzewna, trociny, rozdrobnione

gał

zie, torf, granulowany w

giel brunatny) lub syntetycznymi (czarna folia polietylenowa,

włókniny polipropylenowe i poliakrylowe). Chwasty wieloletnie przerastaj

bowiem przez tego

rodzaju

ciółki. Skupiska chwastów trwałych nale

y tak

e zwalcza

chemicznie lub

mechanicznie w

ród ro

lin okrywowych (tzw.

ciółek zielonych), celowo utrzymywanych

w rz

dach drzew. Jako ro

liny okrywowe wykorzystywane s

słabo rosn

ce chwasty

(wiechlina roczna, mysiurek drobny, jasnota ró

owa, wiosnówka pospolita), zdziczałe trawy

kowe (kostrzewy, wiechlina ł

kowa, kłosówka mi

kka) oraz ro

liny uprawne (facelia,

nasturcja i owies wysiewany jesieni

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym Programie

Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez Instytut Sadownictwa

i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin zalecanych do stosowania

w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

IV. PIEL

GNACJA SADU

1. Nawadnianie

Jabłonie ze wzgl

du na stosunkowo długi okres uprawy od kwitnienia do zbioru owoców

(odmiany pó

ne) maj

stosunkowo wysokie potrzeby wodne. Dla zapewnienia jabłoniom

odpowiedniej ilo

ci wody w naszych warunkach klimatycznych niezb

dne s

roczne opady

w granicach 550-750 mm. Niestety w wielu rejonach kraju opady s

znacznie ni

sze, nie osi

gaj

nawet 500 mm. Dodatkowym problemem jest coraz cz

stsze wyst

powanie długich okresów

bezopadowych oraz intensyfikacja produkcji jabłek. Obecnie wi

kszo

ść

sadów to intensywne

nasadzenia drzew szczepionych na podkładkach karłowych. Drzewa takie maj

stosunkowo

słaby i płytki system korzeniowy. W przypadku sadzenia ich na glebach lekkich nawadnianie
mo

e by

potrzebne w ka

dym roku. Mała pojemno

ść

wodna gleb lekkich powoduje

ograniczon

dost

pno

ść

wody dla jabłoni nawet w stosunkowo krótkich okresach

bezopadowych. Brak wody jest powodem nie tylko znacznego ograniczenia plonu, ale przede
wszystkim pogorszenia jako

ci owoców. Ograniczona dost

pno

ść

wody powoduje tak

słabe wyrastanie drzew, co ogranicza plon w latach nast

pnych. Uwzgl

dniaj

c potrzeby

wodne jabłoni i

rednie wielko

ci opadów dla Polski maksymalne dla deszczowni

zapotrzebowanie na wod

na oszacowa

na 3-3,6 mm/dzie

, a dla systemów

kroplowych 2-2,5 mm/dzie

. Nawadniane mo

e by

prowadzone za pomoc

deszczowni,

systemów podkoronowego minizraszania lub systemów nawodnie

kroplowych. Wybór

rodzaju nawadniania zale

ny jest przede wszystkim od dost

pno

ci wody i energii, rozstawy

drzew i mo

liwo

ci technicznych gospodarstwa.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Deszczowanie

Równomierno

ść

deszczowania zale

y od prawidłowego ci

nienia wody w instalacji

i odpowiedniej rozstawy pomi

dzy zraszaczami. Zraszacze powinny by

rozstawione w odległo

równej promieniowi ich zasi

gu. Jednorazowa dawka deszczowania nie powinna

przekracza

30 mm/m

na glebach piaszczystych i 40 mm/m

na glebach gliniastych. System

deszczowniany mo

e słu

tak

e do ochrony ro

lin przed przymrozkami wiosennymi.

Deszczowanie ro

lin w okresie wyst

powania przymrozków mo

e zapobiega

uszkodzeniu

kwiatów nawet przy spadku temperatur do -5°C. W ins talacjach przeciw przymrozkom
montowane s

specjalne zraszacze, w których spr

ęż

yny przykryte s

kołpakami. Przy projektowaniu

instalacji do ochrony ro

lin przed przymrozkami nale

y pami

e intensywno

ść

zraszania

nie powinna by

mniejsza ni

3,5 mm/m

/h (35 m

/ha/h).

Minizraszanie

Minizraszanie polega na zraszaniu powierzchni gleby tylko w pobli

u ro

lin. W systemie

minizraszania woda wydatkowana jest poprzez małe, wykonane z tworzywa sztucznego
emitery (minizraszacze o wydatku 20-200 l wody/h). Zale

nie od rodzaju zastosowanej

wkładki uderzeniowej minizraszacze emituj

wod

w postaci kropel lub strumieni. Rodzaj

zastosowanej wkładki wpływa tak

e na kształt zwil

anej powierzchni. W systemach

minizraszania emitery umieszczane s

w rz

dach lub w pobli

u rz

dów drzew. System

minizraszania podkoronowego wymaga stosunkowo dobrego filtrowania wody, poniewa

dysze niektórych minizraszaczy maj

rednic

poni

ej 1 mm. Ten system nawadniania nie

zwil

a li

ci i mi

dzyrz

dzi. Minizraszacze umieszczane ponad koronami drzew mog

słu

tak

e do ochrony kwiatów i zawi

zków owocowych przed przymrozkami wiosennymi.

Minizraszacze podkoronowe stosowane s

przede wszystkim przy wyst

pieniu bardzo

wysokiej zawarto

elaza lub w sadach ekstensywnych, gdzie drzewa posadzone s

w wi

kszej rozstawie.

System nawadniania kroplowego

Z uwagi na bardzo oszcz

dne gospodarowanie wod

ten system nawodnieniowy mo

szczególnie polecany przy ograniczonym wydatku

ródła wody. Szczegółowe badania

wykazały bardzo du

żą

przydatno

ść

systemów kroplowych do nawadniania intensywnych

sadów jabłoniowych. Obecnie w sadach stosowane s

tzw. linie kropluj

ce, w których kroplowniki

w rozstawie 60-75 cm montowane s

wewn

trz przewodów ju

w czasie ich produkcji. Na

glebach lekkich zaleca si

stosowanie linii kropluj

cych w rozstawie co 60 cm, na glebach

ęż

kich rozstawa ta mo

e wynosi

nawet 75 cm. W terenie płaskim stosujemy ta

sze emitery

bez kompensacji. Natomiast w terenie pagórkowatym dla zapewnienia niezb

dnej równomierno

nawadniania stosujemy linie kropluj

ce z kompensacj

lub typu CNL (niewydatkuj

ce wody

przy niskich ci

nieniach). Zalecana maksymalna długo

ść

gu nawodnieniowego zale

y od typu

emitera,

rednicy wewn

trznej przewodu, wydatku i rozstawy emiterów. Czas u

ytkowania linii

kropluj

cych jest wypadkow

jako

ci tworzywa, grubo

cianki przewodu i warunków eksploatacji

(np. jako

ci wody). W sadach poleca si

stosowanie linii kropluj

cych o grubo

cianki 0,33-

1,14 mm. Aby przedłu

czas u

ytkowania cienko

ciennych linii kropluj

cych mo

na je

umieszcza

pod powierzchni

gleby na gł

boko

ci 5-20 cm.

Podstawow

wad

systemów nawodnie

kroplowych jest wra

liwo

ść

kroplowników na

zanieczyszczenia wody. Jako

ść

zanieczyszcze

zale

y od rodzaju

ródła wody. Woda

czerpana ze zbiorników otwartych zawiera zanieczyszczenia mechaniczne (piasek, obumarłe
cz

ęś

ci ro

lin i zwierz

t), a tak

e biologiczne (glony, bakterie), natomiast woda pochodz

ca ze

studni gł

binowych cz

sto zawiera du

e ilo

ci zwi

zków Fe, Mn, Ca i Mg, które mog

blokowa

emitery. Tabela 4 zawiera informacj

o wpływie jako

ci wody na prawdopodobie

stwo zapchania si

emiterów kroplowych.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Tabela 4. Ocena jako

ci wody do nawodnie

kroplowych

Prawdopodobie

stwo zapchania emiterów

Czynniki

małe

rednie

Zawarto

ść

ęś

ci stałych [mg/l]

pH
Mangan [ppm]

elazo [ppm]

Bakterie [liczba/ml]

<50

<0,1
<0,1

10 000

50-100
7,0-8,0
0,1-1,5
0,1-1,5

10 000-50 000

>100

>8,0
>1,5
>1,5

>50 000

Zale

nie od stopnia zanieczyszczenia wody i wra

liwo

ci systemu nawodnieniowego na

zapychanie proces filtracji jest mniej lub bardziej skomplikowany, mniej lub bardziej kosztowny.
Stosunkowo prosta jest filtracja zanieczyszcze

mechanicznych. Dro

sza jest filtracja

zanieczyszcze

biologicznych, natomiast najdro

sze jest uzdatnianie wody, gdy chcemy

pozby

z niej zwi

zków szkodliwych dla ro

lin b

to zapychaj

cych instalacj

nym elementem instalacji nawodnieniowej jest dozownik nawozów. Najcz

ęś

ciej

stosowane dozowniki to pompy proporcjonalnego mieszania i in

ektory. Dozowniki słu

żą

podawania nawozów, zakwaszania wody lub traktowania instalacji roztworami kwasu w celu
rozpuszczenia i wymycia z instalacji powstałych tam osadów mineralnych i organicznych. Ka

instalacja nawodnieniowa powinna by

zaopatrzona w zawór zwrotny, aby nie zanieczy

ródła wody.

stotliwo

ść

nawadniania zale

y od przebiegu pogody w okresach bezdeszczowych, kiedy

nawadnianie kroplowe powinno by

prowadzone stosunkowo cz

sto – nawet codziennie, nie

rzadziej jednak ni

raz w tygodniu. Pojedyncza dawka wody zale

y od składu

mechanicznego gleby, rozstawy emiterów oraz zasi

gu systemu korzeniowego. Aby nie

zwil

gleby zbyt gł

boko poza zasi

g aktywnej strefy systemu korzeniowego jednorazowo

nie powinna by

ona wy

sza ni

8-12 l wody z kroplownika. Do ustalania cz

stotliwo

nawadniania przydatne s

tensjometry, za pomoc

których mo

emy oceni

poziom

dost

pno

ci wody dla ro

lin i decydowa

o konieczno

ci nawadniania. Tensjometr

umieszczamy w glebie na gł

boko

ci około 20-30 cm, w odległo

ci 15- 20 cm od

kroplownika.

ciółkowanie

W młodych sadach, w pierwszym i drugim roku po posadzeniu zaleca si

ciółkowanie

drzew obornikiem w ilo

ciach 15-30 ton na 1 ha. Podstawow

rol

ciółki w tym okresie jest

ochrona gleby przed utrat

wilgotno

ci, jak równie

dostarczenie znacznej ilo

ci substancji

organicznej oraz składników mineralnych. W przypadku braku obornika mo

na stosowa

równie

ciółki z kory, torfu, trocin lub słomy rzepakowej.

ciółki nale

y kła

ść

warstw

10-

15 cm wokół drzew, w okr

gu szerokim na 1 m lub w sposób ci

gły wzdłu

du, gdy

rozstawa mi

dzy drzewami jest mała, do 2 metrów. Najbardziej warto

ciowa jest

ciółka

z obornika i z torfu. Przed wyło

eniem

ciółek z kory, trocin lub słomy rzepakowej wzdłu

dów nale

y rozsypa

nawozy azotowe w ilo

ci 20-40 kg azotu (w czystym składniku) na 1 ha

sadu, gdy

mikroorganizmy glebowe rozkładaj

ciółki w pocz

tkowej fazie pobieraj

z gleby znaczne ilo

ci azotu, którego drzewa mog

pozbawione.

ciółki wykładamy

wiosn

. W pierwszym roku skutecznie chroni

one gleb

od chwastów, w drugim i trzecim

roku rz

dy s

stopniowo zasiedlane przez chwasty i trzeba je niszczy

mechaniczne lub

herbicydami. Słoma zbo

owa i rzepakowa jest mało przydatna do sadu, poniewa

przyci

gryzonie.

ciółki organiczne spełniaj

bardzo istotn

rol

w ograniczaniu chemizacji, gdy

skutecznie zapobiegaj

rozwojowi chwastów przez 2-3 sezony, dostarczaj

glebie znaczne

ilo

ci substancji organicznej i składników pokarmowych oraz chroni

przed utrat

wilgoci.

żą

ich zalet

jest to,

e podlegaj

one biodegradacji, a wi

c nie pozostawiaj

kłopotliwych

odpadów.

W połowie lata w sadzie, w wieku od 1 do 3 lat, gdzie jeszcze nie ma murawy, mo

wysiewa

w mi

dzyrz

dziach ro

liny na zielony nawóz. Ro

liny te najlepiej jest pozostawi

na cał

zim

i przyora

na wiosn

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

W sadach prowadzonych systemem IP mog

tak

e stosowane

ciółki syntetyczne –

czarna folia polietylenowa i włókniny, np. polipropylenowe. Trwało

ść

czarnej folii wynosi

najcz

ęś

ciej 1 lub 2 sezony wegetacyjne. Pokrycie folii warstw

gleby lub słomy wydłu

okres jej wykorzystania, ale utrudnia wykonanie nawo

enia, tzw. metod

posypow

Włókniny, szczególnie tkane, s

trwalsze i spełniaj

swoj

funkcj

przez 3-4 sezony. Wad

ciółek

syntetycznych, oprócz wysokich kosztów rozło

enia, jest długotrwałe zaleganie w glebie po

ich zu

yciu. Ze wzgl

du na zagro

enia dla

rodowiska naturalnego nie mog

one

spalane w gospodarstwie. Stare folie i włókniny powinny by

zbierane i składowane z my

o powtórnym przetworzeniu lub utylizacji w odpowiednich warunkach (spalanie w wysokich
temperaturach).

3. Prowadzenie murawy

Gleb

w sadzie nale

y tak piel

gnowa

, aby nie zubo

jej w próchnic

i nie

doprowadzi

do degradacji i zakwaszenia. Na terenach podgórskich, gdzie gleby s

zwi

złe,

a lato obfituje w opady, mo

na ju

w pierwszym roku po posadzeniu drzew wprowadzi

muraw

w mi

dzyrz

dziach. Murawa zapobiega erozji gleby i sprzyja gromadzeniu si

próchnicy. Na glebach lekkich, przy małej ilo

ci opadów zaleca si

prowadzi

w pierwszym

i drugim roku po posadzeniu tzw. ugór mechaniczny. Trawy mo

na wysia

pod koniec lata

w drugim lub trzecim roku po zało

eniu sadu, na gleb

starannie wyrównan

i zwałowan

. Do

sadu polecana jest mieszanka traw zło

ona z 20 kg

ycicy trwałej (rajgrasu), 11 kg kostrzewy

czerwonej i 9 kg wiechliny ł

kowej na 1 hektar. Muraw

trzeba kosi

6 - 8 razy w ci

gu roku,

ilekro

osi

gnie wysoko

ść

15 cm. W Produkcji Integrowanej lepsza jest murawa z samosiewu

z celowego zasiewu, gdy

jest biologicznie ró

norodna, zawiera chwasty (mniszek,

jastrz

bce, krwawnik, rdesty, bratki, stokrotki itp.), na których mog

ywia

owady

yteczne. Chwasty te nie konkuruj

z drzewami, je

li muraw

kosi si

sto. Murawa

zaopatruje gleb

w substancje organiczne i azot, a jej korzenie „wydobywaj

” z gł

bszych

warstw wmyte ju

składniki jak: azot, potas, magnez, a szczególnie wap

4. Formowanie i ci

cie drzew

Formowanie drzew

Forma

drzewa

rozstawa

musz

zagwarantowa

owocom

wystarczaj

nasłonecznienie podczas całego okresu wegetacyjnego. Powinny by

dostosowane do

odmiany, podkładki, gleby i warunków klimatycznych regionu uprawy. Dla jabłoni karłowych i
pół-karłowych wskazana jest forma wrzecionowa. Drzewa karłowe musz

mie

trwałe

podpory.

Form

wrzecionow

uzyskujemy przez lekkie ci

cie drzew po posadzeniu i unikanie

skracania p

dów w nast

pnych latach. Po posadzeniu skracamy lekko przewodnik i p

boczne tylko wtedy, gdy s

one długie, maj

ponad 50 cm. Skracanie ułatwia przyj

cie si

drzewek i pobudza p

ki na p

dach do rozwoju. W drugim i trzecim roku unikamy skracania

dów, zwłaszcza przewodnika prowadz

c go do góry wzdłu

podpory do wysoko

ci 2,5 m. Co

roku, od wiosny do połowy lata, trzeba przygina

do pozycji poziomej p

dy rosn

ce do góry

przy pomocy spinek, ci

ęż

arków lub sznurków. Post

puj

c w ten sposób nadajemy drzewu form

choinki. Jest ono koliste w przekroju poprzecznym, du

o szersze dołem ni

gór

, sto

kowate.

Wrzecionowy kształt drzewa utrwalamy w nast

pnych latach przez odpowiednie ci

cie.

cie drzew

cie zimowe. Ci

cie zimowe powinno by

umiarkowane, aby nie wywoła

intensywnego wzrostu wielu p

dów, które

le wpływaj

na jako

ść

owoców. Podczas ci

cia

staramy si

nada

koronie kształt sto

kowy przez usuni

cie silniejszych gał

zi i p

dów

u szczytu, przywróci

drzewu wymiary odpowiednie do rozstawy i rozlu

gał

zie, by nie

pokładały si

na sobie i nie zacieniały wzajemnie. W sadach g

sto sadzonych polecane jest

tak zwane ci

cie odnawiaj

ce. W tym systemie ci

cia przewodnik jest trwał

ęś

drzewa,

a gał

zie traktowane s

wymiennie. Ka

da gał

ąź

po przekroczeniu trzech lat

ycia jest

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

wycinana robi

c miejsce dla p

dów młodych. Ten system ci

cia ułatwia utrzymanie koron

w ryzach stosownie do rozstawy. Ci

cie wykonujemy zim

i na przedwio

niu do czasu kwitnienia

drzew. Przy nadmiernym wzro

cie mo

na ci

cie opó

, lecz nie dłu

ej ni

do 4 tygodni po

kwitnieniu. Ci

cie opó

nione osłabia wzrost drzew o około 20%. Szczegółowe wskazówki na

temat ci

cia drzew znajdziemy w literaturze.

cie letnie. Podstawowym celem letniego ci

cia jest umo

liwienie dobrego

nasłonecznienia owoców i ich wybarwienia si

. Mo

e ono równie

zahamowa

zbyt silny

wzrost p

dów. Ci

cie letnie mo

na rozpocz

ąć

od pocz

tku lipca

−

na odmianach wczesnych,

i kontynuowa

do ko

ca sierpnia – na pó

nych. Optymalnym terminem ci

cia letniego jabłoni

jest druga połowa lipca i pierwsza połowa sierpnia. Wycina si

silne, roczne przyrosty (wilki)

zasłaniaj

ce owoce. Zostawia si

słabsze p

dy roczne, rosn

ce sko

nie, łukowato czy

poziomo, jako rezerw

dla przyszłego owocowania. Po ci

ciu letnim owoce powinny by

odsłoni

te, ale korona nie mo

e by

ogołocona z przyrostów rocznych.

5. Regulowanie wzrostu i owocowania drzew

Regulatory wzrostu

Regulatorów wzrostu nie wolno u

ywa

do stymulowania wzrostu, do poprawy barwy

owoców, gładko

ci skórki i innych wła

ciwo

ci owoców, jak równie

nie mo

na wpływa

regulatorami na przedwczesne spadanie owoców i ich dojrzało

ść

Przerzedzanie zawi

zków owocowych

Aby zapewni

regularne plonowanie i dobr

jako

ść

owoców nale

y przerzedza

zawi

zki.

dne kwiaty i zawi

zki owoców musz

bardzo wcze

nie usuni

te, aby drzewo mogło

regularnie i corocznie tworzy

ki kwiatowe. W sadach z Produkcj

Integrowan

dopuszczalne jest

przerzedzanie chemiczne zawi

zków owocowych przy pomocy mocznika lub preparatami

zawieraj

cymi kwas naftylooctowy (NAA). Mocznik stosuje si

w pełni kwitnienia w celu

zniszczenia nadmiaru kwiatów. Najlepsze wyniki uzyskuje si

przy chłodnej i wilgotnej pogodzie.

Skuteczne st

ęż

enie roztworu mocznika wynosi 2-3%. Regulatoru oparte na NAA stosujemy w

ęż

eniu według wskazówek na opakowaniu, w okresie od opadania płatków kwiatowych do

10 dni po kwitnieniu, ale nie pó

niej ni

zawi

zki jabłek osi

około 1 cm

rednicy. Korony

drzew nale

y opryskiwa

obficie. Przerzedzanie chemiczne zawi

zków powinno by

stosowane na odmianach, które przy obfitym kwitnieniu wi

ążą

e ilo

ci jabłek. S

to:

‘Celeste’, 'Oliwka

ółta', 'Jerseymac', 'Paulared', 'Szampion', 'Antonówka', 'Gloster', 'Golden

Delicious', 'Alwa’, 'Gala', ‘Pinova’, ‘Jonagold’ i mutanty, ‘Elise’ i inne podobnie owocuj

ce.

Przerzedzanie r

czne warto stosowa

na wszystkich odmianach jabłoni w roku obfitego

owocowania. Przerywanie zawi

zków rozpoczynamy na przełomie czerwca i lipca, gdy maj

one wielko

ść

co najmniej orzecha laskowego lub nieco pó

niej, gdy s

wielko

ci orzecha

włoskiego. Im wcze

niej zawi

zki przerwiemy, tym owocowanie b

dzie regularniejsze.

Zawsze warto zrywa

i zrzuca

na ziemi

zawi

zki zniekształcone, uszkodzone przez

szkodniki, mocno ordzawione, pora

one przez parcha jabłoni lub znacznie drobniejsze od

przeci

tnej

redniej. Przy bardzo obfitym owocowaniu przerywamy równie

zawi

zki dobrze

wyro

te, co najmniej tak, by nie pozostawały w gronach, lecz pojedynczo. Optymalne

odst

py mi

dzy zawi

zkami na gał

zkach zawieraj

w granicach od 10 do 20 cm, w

zale

ci od: odmiany, podkładki i warunków uprawowych w sadzie. Przerzedzanie

zawi

zków mo

na wykonywa

w sadzie parokrotnie a

do pocz

tku sierpnia (odmiany

zimowe).

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

V. OCHRONA PRZED CHOROBAMI

1. Wykaz najwa

niejszych chorób i ich charakterystyka

Zaraza ogniowa – Erwinia amylovora
Zaraza ogniowa jest jedn

z najgro

niejszych chorób jabłoni. Bakterie zimuj

w aktywnych ranach zgorzelowych na zdrewniałych p

dach. Wyciek bakteryjny pojawiaj

cy si

wiosn

stanowi

ródło infekcji pierwotnych dla rozwijaj

cych si

kwiatów, li

ci i p

dów. Do

infekcji dochodzi przez wszelkiego rodzaju zranienia i naturalne otwory. Bakterie przenoszone s

z wiatrem, z kroplami deszczu, a tak

e przez owady i człowieka. Pora

one kwiaty staj

brunatno pomara

czowe, gwałtownie wi

i zamieraj

. Na jabłoniach cz

sto dochodzi do

infekcji młodych, zielnych p

dów, których wi

ce wierzchołki charakterystycznie zaginaj

(w postaci pastorału). Pora

one p

dy brunatniej

i zamieraj

. Bakteria pora

a tak

owoce, które brunatniej

i z czasem zasychaj

. W wyniku rozwoju bakterii na zdrewniałych

dach powstaj

charakterystyczne, niekiedy rozległe rany zgorzelowe z wyra

nie zapadni

brunatn

kor

. Na pora

onych organach w warunkach wysokiej wilgotno

ci mog

pojawia

charakterystyczne, pocz

tkowo mleczne, potem br

zowiej

ce, wycieki bakteryjne.

Stanowi

one dobr

cech

diagnostyczn

Parch jabłoni – Venturia inaequalis
Parch jabłoni jest najpowszechniej wyst

puj

i najgro

niejsz

chorob

jabłoni.

Uprawiane odmiany ró

znacznie podatno

na chorob

. Grzyb zimuje na opadłych,

pora

onych li

ciach. W miejscu plamy parchowej grzyb wytwarza owocniki (pseudotecja) z workami i

dwukomórkowymi zarodnikami workowymi, które wiosn

stanowi

ródło infekcji pierwotnych.

Wysiewy zarodników workowych uzale

nione s

od przebiegu warunków atmosferycznych i

trwaj

zwykle od połowy kwietnia do połowy czerwca, a nawet do pocz

tku lipca. W wyniku

infekcji na li

ciach i owocach, a niektórych latach tak

e na ogonkach li

ciowych, działkach

kielicha, szypułkach owoców rozwijaj

charakterystyczne plamy. Pocz

tkowo s

one

aksamitnooliwkowe, ale z czasem ciemniej

i staj

brunatnoczarne. Na plamach grzyb

wytwarza trzonki konidialne z jednokomórkowymi zarodnikami konidialnymi, które stanowi

ródło infekcji wtórnych w ci

gu całego okresu wegetacji. Pora

one owoce nie rozwijaj

równomiernie, s

zwykle silnie zdeformowane i w miejscu zaschni

tych plam pop

kane.

Rozwojowi parcha jabłoni sprzyjaj

sezony z du

żą

ilo

opadów, szczególnie

przypadaj

cych w okresie infekcji pierwotnych.

czniak jabłoni – Podosphaera leucotricha

Grzybnia patogena zimuje w p

kach i wiosn

powoduje pora

enie rozwijaj

cych si

i p

ków kwiatowych, które pokrywaj

białym nalotem zło

onym pocz

tkowo z grzybni, a

pó

niej tak

e z trzonków konidialnych i zarodników konidialnych. Zarodniki te

rozprzestrzeniane z wiatrem stanowi

w ci

gu całego sezonu wegetacyjnego

ródło infekcji

wtórnych. Silnie pora

enie li

ci i p

dów powoduje ich deformacj

i zahamowanie wzrostu.

Pora

one wierzchołki p

dów zwykle zasychaj

, a pora

one p

ki staj

bardziej wra

liwe

uszkodzenia mrozowe i po surowych zimach mog

zamiera

. Na owocach niektórych

odmian jabłoni grzyb mo

e powodowa

ordzawienia. Uprawiane odmiany jabłoni ró

znacznie w podatno

ci na chorob

, jednak niektóre z nich, mimo wysokiej podatno

ci,

wykazuj

żą

tolerancj

na pora

enie (np. odmiana Idared).

Szara ple

śń

– Botrytis cinerea

Szara ple

śń

powoduje najwi

ksze straty w przechowalniach, ale w niektóre lata objawy

tej choroby mog

wyst

powa

w sadzie.

ródłem infekcji s

wyst

puj

ce powszechnie

zarodniki konidialne grzyba. Do infekcji kwiatów dochodzi w okresie kwitnienia i opadania
płatków, szczególnie w warunkach wysokiej wilgotno

ci (opady, rosy). Grzyb rozwijaj

cy si

pocz

tkowo na cz

ęś

ciach okwiatu, pora

a owoce najcz

ęś

ciej dopiero podczas ich

przechowywania. Rozwijaj

ca si

zgnilizna, pocz

tkowo jasna, potem brunatna, szybko

obejmuje cały owoc, od którego choroba przenosi si

na s

siednie, przylegaj

ce jabłka.

Powoduje to charakterystyczne gniazdowe gnicie jabłek w przechowalniach. Pora

one jabłka

pokrywaj

szarym nalotem grzybni i zarodników konidialnych oraz wydzielaj

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

nieprzyjemny, charakterystyczny zapach. W sezonach z du

żą

ilo

opadów objawy szarej

ple

ni w postaci suchej zgnilizny przykielichowej mog

wyst

w sadzie, na

niedojrzałych owocach.

Gorzka zgnilizna jabłek, zgorzel kory jabłoni

−

Pezicula alba, Pezicula malicorticis

Grzyby zimuj

na ranach zgorzelowych na p

dach, martwych s

czkach i krótkop

dach.

Tworz

ce si

na nich zarodniki konidialne, przenoszone s

z kroplami deszczu, s

ródłem

zaka

enia zarówno kory, jak i owoców. Do pora

enia organów zdrewniałych drzewa

dochodzi najcz

ęś

ciej w okresie od jesieni do wczesnej wiosny. Miejscem wnikania grzyba s

wszelkie uszkodzenia kory powstaj

ce przede wszystkim podczas zbiorów, osmykiwania

ci, ci

cia drzew i po gradobiciu. W wyniku rozwoju grzyba, wokół miejsca zaka

enia tworz

charakterystyczne rany zgorzelowe. W okresie wilgotnej pogody na martwej tkance rozwijaj

owocniki stadium konidialnego. Zgorzel kory jest choroba szczególnie gro

i powoduje

najwi

ksze straty w szkółkach i młodych sadach szczególnie w pierwszym roku po

posadzeniu drzew. Silnie pora

one drzewka zamieraj

Do pora

enia jabłek dochodzi jesieni

, przed zbiorami owoców, ale objawy chorobowe

pojawiaj

dopiero w okresie przechowywania, po osi

gni

ciu przez owoce dojrzało

konsumpcyjnej. Na jabłkach, wokół przetchlinek pojawiaj

najpierw niewielkie, potem

powi

kszaj

ce si

plamy gnilne. Liczba plam wzrasta wraz z dojrzewaniem owoców. Na

powierzchni plam cz

sto pojawiaj

owocniki stadium konidialnego, z których wycieka

kremowa,

luzowata zawiesina zarodników konidialnych. Odmiany jabłoni ró

podatno

na gorzk

zgnilizn

, jednak wiele powszechnie uprawianych odmian nale

y do

bardzo podatnych (‘Gala’, ‘Ligol’, ‘Golden Delicious’, ‘Pinova’, ‘Rubin’).

Rak drzew owocowych – Nectria galligena
Choroba wyst

puje w wi

kszym nasileniu tylko na odmianach podatnych i w sadach

usytuowanych, na chłodnych i wilgotnych stanowiskach. Grzyb zimuje w zrakowaceniach
i na pora

onej tkance tworzy owocniki stadium konidialnego, z których przez cały okres

wegetacji uwalniane s

zarodniki konidialne. Na starszych zrakowaceniach, zwykle dopiero

dwuletnich, mog

pojawia

tak

e karminowo zabarwione owocniki stadium workowego

Zarodniki workowe obok zarodników konidialnych stanowi

ródło infekcji kory poprzez

wszelkiego rodzaju uszkodzenia (rany po ci

ciu, po gradobiciu, otarcia, naturalne sp

kania

kory oraz w niektórych rejonach kraju tak

e rany poli

ciowe. Cz

stym miejscem infekcji s

kania kory, do których dochodzi w rozwidleniu

le uformowanych konarów (zbyt ostre

ty). Typowym objawem pora

enia s

koncentryczne rozwijaj

ce si

zrakowacenia.

Choroba ma przebieg wyniszczaj

cy drzewo, gdy

powi

kszaj

ce si

corocznie nekrozy

powoduj

sto zamieranie pora

onych konarów, a nawet całych drzew.

Zgnilizna pier

cieniowa podstawy pnia drzew owocowych – Phytophthora

cactorum

Grzyb jest typowym polifagiem pora

cym wiele ro

lin uprawnych i dzikorosn

cych.

Dzi

ki formom przetrwalnikowym (oospory) grzyb mo

e przetrwa

w glebie przez wiele lat.

Grzyb pora

a przez naturalne sp

kania lub mechaniczne uszkodzenia kory. W wyniku

infekcji na szyjce korzeniowej i głównych korzeniach rozwija si

brunatnobr

zowa, wilgotna

zgnilizna, która cz

sto obejmuje cały obwód podstawy pnia i powoduje zamieranie drzewa.

Objawy wtórne choroby widoczne s

w koronie drzewa. Pora

one jabłonie pó

niej rozpoczynaj

wegetacj

, słabiej rosn

, li

cie s

chlorotyczne, a jesieni

wcze

niej czerwieniej

. Na

pora

enie nara

one s

przede wszystkim jabłonie szczepione na podatnych podkładkach

(MM.106, M.26, P 1, P 14, P 59, P 60). Ponadto wyst

powaniu choroby sprzyjaj

ęż

kie,

wilgotne gleby.

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Podstaw

integrowanej ochrony s

prawidłowo prowadzone lustracje, na podstawie,

których ustalane s

programy ochrony. W przypadku niektórych chorób (zaraza ogniowa)

jedynie cz

ste lustracje i wczesne usuwanie pora

onych organów pozwala na uzyskanie

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

dobrych efektów ochrony. W rejonach wyst

powania zarazy ogniowej prowadzenie

systematycznych lustracji daje mo

liwo

ść

zaobserwowania pierwszych objawów tej choroby i

poprzez usuwanie pora

onych organów b

całych drzew mo

na ograniczy

rozprzestrzenianie si

bakterii, a tym samym zredukowa

straty powodowane przez t

gro

chorob

. Lustracjami nale

y obj

ąć

wszystkie drzewa, szczególnie odmiany podatne

rozpoczynaj

c od ko

ca kwitnienia i powtarzaj

c je w lipcu i ko

cu sierpnia. W sadach

zagro

onych, w których choroba wyst

piła lub poło

onych w pobli

u ognisk choroby lustracje

powinny by

prowadzone systematycznie, co 7-10 dni przez cały okres wegetacji

W zwalczaniu parcha jabłoni wa

nymi terminami lustracji s

: okres infekcji pierwotnych,

zako

czenie wysiewów zarodników workowych (około 2-3 tygodnie po ostatnim wysiewie)

oraz jesienna lustracja po zbiorze owoców. Lustracje nale

y prowadzi

na około 10-15

losowo wybranych drzewach. Szczegółowe obserwacje, przynajmniej co 2 tygodnie, powinny
by

prowadzone w okresie infekcji pierwotnych, przede wszystkim na kwaterach odmian

podatnych i ró

cych si

rozwojem wegetatywnym. Podczas lustracji nale

y dokładnie

przegl

cie, ogonki li

ciowe, szypułki owocowe i zawi

zki owocowe. Wa

nym terminem

lustracji jest zako

czenie infekcji pierwotnych, gdy

wyniki tej obserwacji s

podstaw

dla

dalszej ochrony. Po zako

czeniu okresu infekcji pierwotnych lustracje mog

wykonywane rzadziej, przede wszystkim po okresach długotrwałych opadów. Jesienna
ocena pora

enia li

ci przez parcha (szczególnie wa

na na podatnych na parcha odmianach

letnich) pozwala na podj

cie decyzji o konieczno

ci wykonania zabiegu mocznikiem.

czniak jabłoni: ocen

nasilenia infekcji pierwotnych (na 10-15 drzewach, wybranych

losowo na kwaterze danej odmiany) najlepiej przeprowadzi

w fazie ró

owego p

i pocz

tku kwitnienia, kiedy pojawiaj

pierwsze, widoczne objawy m

czniaka. Przy

pora

eniu p

dów przekraczaj

cym 4% konieczne jest wycinanie pora

onych p

dów lub

zabieg przed kwitnieniem. Drugim wa

nym terminem lustracji jest pocz

tek lipca, kiedy

na oceni

efektywno

ść

prowadzonej ochrony chemicznej i podj

ąć

decyzj

odno

nie

dalszych zabiegów. S

one konieczne, je

li pora

enie przekracza 30-40% p

dów.

Program zwalczania chorób przechowalniczych (szara ple

śń

i gorzka zgnilizna) ustalany

jest na podstawie obserwacji pora

enia jabłek wykonywanej po zako

czonym

przechowywaniu. Przekroczenie 5% pora

enia mo

e by

przyczyn

znacznych strat

ekonomicznych i wskazuje na konieczno

ść

zwalczania chorób przechowalniczych.

Prowadzone obserwacje daj

tak

e wskazania odno

nie ewentualnego wyst

pienia form

odpornych na stosowane fungicydy

Zwalczanie zgorzeli kory, raka drzew owocowych i zgnilizny pier

cieniowej wymaga

obj

cia lustracjami wszystkich drzew podatnych odmian. Objawy zgorzeli kory i raka drzew

owocowych s

najbardziej widoczne w okresie wczesnej wiosny, nim w pełni rozwin

cie. Szczególnie wa

ne s

lustracje młodych sadów. Najbardziej odpowiednim dla

obserwacji wyst

powania zgnilizny pier

cieniowej jest okres po kwitnieniu, kiedy wyra

nie

wida

ró

nic

pomi

dzy wygl

dem pora

onych a zdrowych drzew.

3. Sposoby zapobiegania chorobom

Racjonalne zapobieganie chorobom polega na pełnym wykorzystaniu wszystkich

dost

pnych metod pozwalaj

cych z jednej strony ograniczy

zagro

enie chorobowe,

a z drugiej jak najlepiej wykorzysta

stosowane chemiczne

rodki ochrony. Niezwykle istotne jest

stworzenie dobrych warunków dla wzrostu ro

lin, poprzez wła

ciwe nawo

enie,

prze

wietlanie drzew i dobór stanowiska odpowiadaj

cy wymaganiom danej odmiany.

rol

w zapobieganiu chorobom odgrywa ograniczenie

ródła infekcji (lustracje i usuwanie

pora

onych organów oraz całych drzew, zabieg mocznikiem redukuj

cy rozwój owocników

grzyba) oraz prawidłowo prowadzona ochrona chemiczna. Znaczn

pomoc

jest w tym

przypadku sygnalizacja okresów krytycznych, obserwacje rozwoju patogenów, posiadanie
stacji meteorologicznych a nawet zwykłych termometrów i deszczomierzy. W ograniczaniu
strat powodowanych przez choroby niebagateln

rol

odgrywa wprowadzanie do nasadze

odmian mniej podatnych na pora

enie.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

4. Niechemiczne metody ochrony jabłoni przed chorobami

Niechemiczne metody ochrony odgrywaj

rol

w ograniczeniu zagro

enia

chorobowego w sadach jabłoniowych. Nale

żą

do nich przede wszystkim wszelkie zabiegi

agrotechniczne redukuj

ródło zaka

enia poprzez wycinanie zrakowace

, usuwanie

pora

onych organów ro

liny (zaraza ogniowa, m

czniak jabłoni), dobór odpowiedniego

stanowiska, czy prawidłowe prze

wietlanie drzew, które nie stwarza dobrych warunków dla

rozwoju patogenów (Nectria galligena, Podosphaera leucotricha), odpowiednio dobrany
termin zbioru i warunki przechowywania (niesprzyjaj

ce infekcjom i rozwojowi chorób

przechowalniczych).

5. Chemiczne zwalczanie chorób

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wła

ciwa ochrona chemiczna mo

liwa jest tylko przy dobrej znajomo

ci zarówno biologii

patogenów jak i wła

ciwo

rodków ochrony ro

lin. Ka

dorazowo przed podj

ciem decyzji

o wykonaniu zabiegu i doborze fungicydu niezb

dna jest dokładna analiza aktualnej sytuacji w

konkretnym sadzie. Nale

y przede wszystkim uwzgl

dni

podatno

ść

odmiany, faz

rozwojow

liny i

patogena, obfito

ść

ródła infekcji, warunki atmosferyczne, wła

ciwo

ci preparatu, rotacj

zwi

zków o ró

nym mechanizmie działania oraz wyst

powanie form grzybów odpornych na

fungicydy. Ponadto za ka

dym razem przed u

yciem

rodka wskazane jest zapoznanie si

tre

obowi

zuj

cej etykiety. Chemiczne zwalczanie chorób w IP jabłek przedstawia

zał

cznik 4.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

VI. OCHRONA PRZED SZKODNIKAMI

Jabłonie mog

zasiedlane przez wiele gatunków szkodników, jednak w sadach

produkcyjnych mo

e licznie wyst

powa

i powodowa

straty tylko kilka z nich. S

nimi

przede wszystkim: kwieciak jabłkowiec, mszyce, owocnica jabłkowa, zwójkówki li

ciowe,

owocówka jabłkóweczka i prz

dziorki. W niektóre lata i w niektórych sadach mo

e tak

zachodzi

potrzeba zwalczania: pryszczarka jabłoniaka, pordzewiacza jabłoniowego, g

sienic

minuj

cych li

cie, kilku gatunków du

ych g

sienic uszkadzaj

cych li

cie i owoce, miodówki

jabłoniowej, zwójki koróweczki bawełnicy korówki, ogrodnicy niszczylistki i innych gatunków
chrz

szczy. Istotne zagro

enie w niektórych sadach mog

stwarza

tak

e gryzonie.

1. Wykaz najcz

ęś

ciej wyst

puj

cych szkodników i ich charakterystyka

K w i e c i a k j a b ł k o w i e c jest małym (długo

ci 4-5 mm), czarnoszarym chrz

szczem z

długim ryjkiem. W ci

gu roku wyst

puje jedno pokolenie. W okresie nabrzmiewania i p

kania

ków kwiatowych jabłoni zimuj

ce chrz

szcze składaj

do poszczególnych p

czków

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

pojedyncze jaja. Wyl

gaj

ce si

z nich beznogie, kremowe larwy wy

eraj

trze rozwi-

jaj

cych si

kwiatów, co uniemo

liwia zawi

zanie owoców.

M s z y c e. Na jabłoniach najcz

ęś

ciej wyst

puj

3 gatunki: mszyca jabłoniowa, mszyca

jabłoniowo-babkowa i mszyca jabłoniowo-zbo

owa. Wszystkie rozwijaj

w kilku

pokoleniach, lecz tylko pierwsza z nich wyst

puje wył

cznie na jabłoni. Mszyca jabłoniowo-

babkowa przelatuje w lecie na drugiego

ywiciela babk

zwyczajn

. Natomiast mszyca

jabłoniowo zbo

owa rozwija na jabłoniach tylko pierwsze pokolenie, a nast

pne przelatuj

zbo

a. Mszyce wysysaj

c soki powoduj

deformacj

ci i p

dów jabłoni, a na słodkich ich

odchodach rozwijaj

grzyby zwane sadzakami. Grzyby te hamuj

fotosyntez

ci.

Mszyca jabłoniowo-babkowa uszkadza równie

zawi

zki, które nie wyrastaj

i pozostaj

drzewie tworz

c zbite zdeformowane grona.

O w o c n i c a j a b ł k o w a - owad dorosły jest błonkówk

maj

dwie pary

błoniastych skrzydeł. Jaja składane s

do wn

trza kielicha. Wyl

gaj

ce si

larwy niszcz

zawi

zki, które masowo opadaj

, lub minuj

zawi

zki tu

pod skórk

, co powoduje

powstawanie wydłu

onych skorkowaciałych blizn otaczaj

cych prawie cały owoc.

Z w ó j k ó w k i l i

c i o w e reprezentowane s

przez kilkana

cie gatunków, ale tylko

kilka z nich (2-4 gatunki) mo

e mie

znaczenie ekonomiczne. G

sienice zwójkówek

eruj

uszkadzaj

ki, li

cie, zawi

zki i owoce. W ci

gu roku wyst

puj

zwykle w dwóch

pokoleniach. Prowadz

ukryty tryb

ycia przebywaj

c najcz

ęś

ciej w charakterystycznie

zwini

tych li

ciach, cz

sto przylegaj

cych do owoców.

O w o c ó w k a j a b ł k ó w e c z k a jest zwójkówk

, której ró

owawe g

sienice

uszkadzaj

zawi

zki i powoduj

„robaczywienie” jabłek. Jest to jeden z najgro

niejszych

szkodników jabłoni. W ci

gu roku wyst

puje w dwóch pokoleniach lub w jednym pełnym

i cz

ęś

ciowo w pokoleniu drugim.

P r z

d z i o r k i reprezentowane s

w naszych sadach głównie przez trzy gatunki:

prz

dziorka owocowca, prz

dziorka głogowca i prz

dziorka chmielowca. W ci

gu roku mog

rozwija

w kilku pokoleniach. Prz

dziorki

eruj

c nieraz w bardzo du

ych ilo

ciach na

ciach i wysysaj

c „soki” osłabiaj

drzewo, pogarszaj

jako

ść

owoców oraz wpływaj

słabe zawi

zywanie p

ków kwiatowych na rok nast

pny.

Drobne gryzonie (n o r n i k p o l n y i k a r c z o w n i k z i e m n o w o d n y) mog

wyrz

dza

e szkody, zwłaszcza w młodych sadach jabłoniowych. Nornik polny

wyst

puj

c co kilka-, kilkana

cie lat w du

ym nasileniu, jest w stanie zniszczy

znaczne

powierzchnie sadów poprzez ogryzanie korzeni i szyjek korzeniowych drzew. Karczownik
ziemno-wodny wyst

puje głównie w Polsce Południowej, niszczy drzewa poprzez ogryzanie

ich korzeni.

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Chemiczne zwalczanie szkodników powinno by

prowadzone tylko wtedy, je

eli

przekrocz

one próg zagro

enia. Nale

y przy tym zwraca

uwag

, czy jednocze

nie nie

wyst

puje kilka gatunków szkodników oraz czy wyst

puj

ich wrogowie naturalni. Progi

zagro

enia dla najcz

ęś

ciej wyst

puj

cych gatunków szkodników w sadach jabłoniowych oraz

okresy prowadzenia obserwacji przedstawia zał

cznik 5.

. Niechemiczne metody ochrony przed szkodnikami

Do niechemicznych metod ograniczania szkodników mo

na zaliczy

•

zbieranie i niszczenie podczas wiosennego ci

cia sadów złó

jaj znamionówki tarniówki,

pier

cienicy nadrzewki, brudnicy nieparki oraz „gniazd zimowych” kuprówki rudnicy i niestrz

głogowca,

•

stosowanie preparatów wirusowych do zwalczania owocówki jabłkóweczki,

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

•

wykorzystywanie metody dezorientacji samców owocówki jabłkóweczki,

•

zawieszanie pułapek feromonowych przyn

caj

cych owocówk

jabłkóweczk

i inne gatunki

zwójek oraz białych pułapek lepowych do wychwytywania owocnicy jabłoniowej celem
wyznaczania konieczno

ci zwalczania tych szkodników i okre

lenia optymalnych terminów

wykonywania zabiegów zwalczaj

cych.,

•

zasiedlanie sadów przez drapie

nego roztocza: dobroczynka gruszowego, który bardzo

skutecznie zwalcza prz

dziorki i szpeciele,

•

umieszczanie w sadach tyczek z poprzeczk

dla ptaków drapie

nych (zwalczanie nornika

polnego),

•

ochrona istniej

cych w sadzie lisich nor,

•

zakładanie pułapek kleszczowych, rurkowych i sto

kowych na karczownika ziemnowodnego,

•

utrzymywanie i piel

gnowanie istniej

cych w pobli

u sadów

ywopłotów, skupisk drzew

i krzewów oraz zakładanie nowych tego rodzaju nasadze

(kalina, trzmielina, bez czarny),

które dostarczaj

kryjówek i po

ywienia (pyłek, spad

, mszyce) dla owadów

paso

ytniczych i drapie

nych,

•

układanie na obrze

ach sadów kopców z du

ych kamieni w celu stworzenia dogodnych

miejsc l

gowych dla łasic niszcz

cych drobne gryzonie.

4. Ochrona chemiczna przed szkodnikami

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym Programie

Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez Instytut Sadownictwa

i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin zalecanych do stosowania

w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY
KONTROLI JAKO

CI OWOCÓW W INTEGROWANEJ PRODUKCJI

Zasady przeprowadzania kontroli oraz jej dokumentowania okre

la rozporz

dzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie Integrowanej Produkcji.
W ramach tego nadzoru inspektorzy wła

ciwego wojewódzkiego inspektoratu Pa

stwowej

Inspekcji Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa zobowi

zani s

do prowadzenia w

ród producentów

IP nast

puj

cych kontroli:

a/ Notatnika IP,

b/ gospodarstw w trakcie wegetacji ro

lin,

c/ jako

ci owoców.

Kontrole Notatnika IP oraz gospodarstw w trakcie wegetacji ro

lin dotycz

wszystkich

zarejestrowanych producentów stosuj

cych zasady IP.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Kontrola jako

ci owoców przeprowadzana b

dzie u co najmniej 20% producentów.

Producenci do kontroli wybierani b

losowo lub na podstawie analizy ryzyka, czyli

wg oceny gospodarstwa w trakcie wegetacji ro

lin.

Jako

ść

owoców okre

lana b

dzie na podstawie wyników bada

na zawarto

ść

pozo-

stało

rodków ochrony ro

lin oraz w przypadku niektórych gatunków owoców mi

kkich

dodatkowo na zawarto

ść

metali ci

ęż

kich, azotanów i innych substancji szkodliwych.

Przekroczenie najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów lub stosowanie

rodków ochrony ro

lin niedopuszczonych do stosowania w IP dyskwalifikuje producenta

owoców.

Próbki owoców do badania pozostało

rodków ochrony ro

lin pobiera

inspektorzy PIORiN. Mog

one by

pobierane w trakcie zbioru, wg instrukcji pobierania

próbek, lub po zbiorach, czyli w trakcie przechowywania owoców np. w chłodniach.

Kontroler mo

e te

zobligowa

producenta do przedstawienia za

wiadczenia

o nieprzekroczeniu w owocach najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

rodków ochrony ro

lin i terminie jego zło

enia. Próbki na pozostało

ci mog

pobierane

wył

cznie przez urz

dowego próbkobiorc

, który wydaje stosowne za

wiadczenia.

Jednostkami upowa

nionymi do analizowania i wydawania za

wiadcze

o nieprzekroczeniu

w owocach najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów, metali

ęż

kich, azotanów, i innych substancji szkodliwych s

jednostki wyszczególnione w

rozporz

dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie

Integrowanej Produkcji..

Kontroler ma tak

e prawo zobligowa

producentów niektórych gatunków owoców do

przedstawienia za

wiadczenia o nieprzekraczaniu w owocach najwy

szych dopuszczalnych

poziomów pozostało

ci metali ci

ęż

kich i azotanów oraz okre

lenia terminu jego zło

enia.

Do pobierania prób owoców na metale ci

ęż

kie i azotyny Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

upowa

nił Stacje Chemiczno-Rolnicze, które b

wykonywa

analizy i wystawia

stosowne

wiadczenia.

Producenci towarów ro

linnych przeznaczonych do spozycia przez ludzi powinni zna

warto

ci najwy

szych dopuszczalnych pozostało

ci pestycydów (Rozporz

dzenie (WE) nr

396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów w

ywno

ci i paszy pochodzenia

linnego i zwierz

cego oraz na ich powierzchni . Powinni oni d

ąż

do ograniczania i

minimalizacji pozostało

ci, poprzez wydłu

anie okresu pomi

dzy stosowaniem pestycydów a

zbiorem.

Aktualnie obowi

zuj

ce warto

ci najwy

szych dopuszczalnych poziomów

pozostało

ci pestycydów na obszarze Wspólnoty Europejskiej publikowane s

pod

adresem internetowym:

http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/index.cfm

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

ZAŁ

CZNIKI

Zał

cznik 1.

Podstawowe informacje o wybranych, przykładowych odmianach jabłoni
polecanych do sadów IP

Podatno

ść

na choroby

Odmiana

Termin

zbioru

owoców

Siła

wzrostu

drzew

Wielko

ść

owoców

parch

czniak

zaraza

ogniowa

Wytrzyma-

ło

ść

drzew

na mróz

‘Celeste’*

I połowa VIII

rednia

mała/

rednia

mała

rednia

‘Dalili’*

I połowa VIII

rednia

mała

nieznana

rednia

‘Delikates’

I połowa

rednia

‘Elise’*

II połowa IX

rednia/

słaba

rednia

mała

rednia

‘Gala’

i mutanty

I połowa

rednia

rednia/

mała

rednia

‘Gloster’

i mutanty

I połowa X

rednia

rednia/

mała

bardzo du

rednia

‘Golden

Delicious’

i mutanty

I połowa X

rednia

rednia/

mała

rednia/

rednia

rednia/

mała

‘Idared’ i

mutanty

połowa

rednia/

mała

rednia/

rednia

bardzo

bardzo du

mała

‘Jonagold’

i mutanty

IX/X

b. du

rednia/

rednia

bardzo du

mała

‘Ligol’* I
mutanty

IX/X

rednia

b. du

rednia/

rednia

‘Mutsu’

IX/X

b. du

mała

rednia

mała

‘Paulared’

I połowa IX

rednia

rednia/

rednia

bardzo

‘Pinova’* i

mutanty

IX/X

rednia

mała

rednia

‘Piros’

koniec VII

rednia/

słaba

rednia

mała

‘Rubin’

i mutanty

II połowa IX

b. du

rednia

mała

‘Szampion’

i mutanty

koniec IX

rednia

mała

‘Rajka’*

koniec IX

rednia

rednia/

odporna

mała

rednia/du

nieznana

‘Rubinola’*

II połowa IX

rednia

odporna

mała

nieznana

‘Topaz’*

I połowa X

rednia

b du

odporna

mała

nieznana

* -

odmiany wpisane do Ksi

gi Ochrony Wył

cznego Prawa

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Zał

cznik 2.

Dobór zapylaczy dla odmian jabłoni

Odmiana

Pora

kwitnienia

Zapylacze

‘Celeste’* i ‘Dalili’*

rednio

wczesna

‘Gala’ i mutanty, ‘Idared’, ‘James Grieve’, ‘Summerred’, ‘Sunrise’*

‘Delikates’

r. wczesna

‘Golden Delicious’, ‘Szampion’

‘Elise’*

rednia

‘Delcorf’ i mutanty, ‘Elstar’ i mutanty, ‘Gala’ i mutanty, ‘Gloster’ i
mutanty, ‘Golden Delicious’, ‘Idared’ i mutanty, ‘James Grieve’

‘Gala’ i mutanty

rednio pó

na ‘Elise’*, ‘Elstar’ i mutanty, ‘Gloster’, ‘Golden Delicious’ i

mutanty, ‘Golden Gem’, ‘Golden Hornet’, ‘Paulared’

‘Gloster’ i mutanty

rednio pó

na ‘Cortland’, ‘Elstar’ i mutanty, ‘Gala’ i mutanty, ‘Golden

Delicious’ i mutanty, ‘Golden Hornet’, ‘Szampion’ i mutanty

‘Golden Delicious’
i mutanty

rednia

‘Delcorf’ i mutanty, ‘Elstar’ i mutanty, ‘Gloster’ i mutanty, ‘Golden
Gem’

‘Idared’

r. wczesna

‘Cortland’, ‘Ligol’ i mutanty, ‘Pinova’ i mutanty, Rubin i
mutanty, ‘Szampion’ i mutanty,

‘Jonagold’i mutanty
(triploidy)

rednio pó

na ‘Cortland’, ‘Delcorf’ i mutanty, ‘Elise’*, ‘Elstar’ i mutanty,

‘Evereste’, ‘Gala’ i mutanty, ‘Gloster’ i mutanty, ‘Golden Gem’,
‘Golden Hornet’, ‘Pinova’* i mutanty, ‘Rubin’ i mutanty,
‘Sunrise’*, ‘Szampion’ i mutanty

Złe zapylacze: ‘Ligol’*, ‘Summerred’

‘Ligol’* i mutanty

rednio

wczesna

‘Elise’*, ‘Elstar’ i mutanty, ‘Gala’ i mutanty, ‘Gloster’ i mutanty ,
‘Golden Delicious’ i mutanty, ‘Idared’ i mutanty , ‘Pinova’* i mutanty,
‘Rubin’ i mutanty, ‘Szampion’ i mutanty

‘Mutsu’ (triploid)

r. pó

‘Gloster’ I mutanty , ‘Golden Delicious’ i mutanty

‘Paulared’

rednio

wczesna

‘Delikates’, ‘James Grieve’, ‘Ligol’* i mutanty, ‘Rubin’ i
mutanty, ‘Szampion’ i mutanty

‘Pinova’* i mutanty

r. pó

‘Elise’*, ‘Elstar’ i mutanty, ‘Gloster’, ‘Golden Delicious’ i
mutanty

‘Piros’

r. wczesna

‘Idared’ i mutanty, ‘James Grieve’ i muatnty, ‘Szampion’ i
mutanty

‘Rubin’ i mutanty

r. wczesna

‘Golden Delicious’ i mutanty , ‘Szampion’ i mutanty

‘Szampion’
i mutanty

rednio

wczesna

‘Delikates’, ‘Gloster’ i mutanty , ‘G. Delicious’ i mutanty

‘Rajka’*

r. wczesna

‘Goldstar’*, ‘Rosana’, ‘Topaz’*

‘Rubinola’*

rednia

‘Rajka’*, ‘Rosana’, ‘Topaz’*

‘Topaz’*

r. pó

‘Goldstar’*, ‘Rajka’*, ‘Rosana’, ‘Rubinola’*

* odmiana wpisana do Ksi

gi Ochrony Wył

cznego Prawa

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Zał

cznik 3.

Zwalczanie chwastów przed zało

eniem sadu jabłoniowego i w trakcie jego

prowadzenia*

Zwalczane chwasty

Terminy zabiegów

i uwagi

Herbicyd

Przed zało

eniem sadu

Perz wła

ciwy

Dwuli

cienne chwasty

trwałe

Od wiosny do pó

nej

jesieni, na zielone
chwasty. Przynajmniej 3-
4 tygodnie przed
sadzeniem drzew.

Układowe

rodki z grupy aminofosfonianów

zarejestrowane do sadów lub do likwidacji
ugorów i odłogów

Dwuli

cienne chwasty

trwałe i skrzyp polny

Od maja do pa

dziernika,

na zielone chwasty. Przy-
najmniej 5-6 tygodni
przed sadzeniem drzew.

Układowe

rodki z grupy tzw. fenoksykwasów,

(np. MCPA, fluroksypyr), zgodnie z ich
rejestracj

W sadzie

Chwasty jednoroczne

Na wilgotn

gleb

, przed

wschodami

chwastów,

zgodnie

specyfik

rodka,

np.

wymóg

stosowania

okresie

chłodów.

Stosowa

wył

cznie w pierwszych

trzech

latach,

nie

przekraczaj

c ł

cznie w

gu roku równowarto

maksymalnej
jednorazowej dawki.

Wybrane

rodki doglebowe, o efektywnym

działaniu

nast

pczym

(doglebowym),

nie

przekraczaj

cym 3 miesi

cy, zarejestrowane do

sadów jabłoniowych

Chwasty
jednoli

cienne

i dwuli

cienne

Zabiegi wykonywa

opry-

skiwaczem z osłonami,
na

zielone,

ulistnione

chwasty, od wiosny do
jesieni.

rodki z grupy aminofosfonianów, zgodnie z ich

rejestracj

Skrzyp lub
chwasty dwuli

cienne

Zabiegi wykonywa

opry-

skiwaczem z osłonami,
na

zielone,

ulistnione

chwasty, przy tempera-
turze powietrza powy

C. Maksymalnie jeden

zabieg rocznie z u

yciem

tej

samej

substancji

aktywnej.

rodki

grupy

fenoksykwasów

(MCPA,

fluroksypyr, chlopyralid) posiadaj

ce aktualn

rejestracj

do jabłoni

Chwasty
jednoli

cienne

Zabiegi wykonywa

zielone

chwasty

jednoroczne w fazie 2-3
li

cie-krzewienie oraz na

perz w fazie 4-6 li

ci,

przy

temperaturze

powietrza powy

ej 10

W ci

gu roku zaleca si

tylko jeden zabieg lub
cykl

zabiegów

(dawki

dzielone) z u

yciem tej

samej

substancji

aktywnej.

Przy

opryskiwaniu

nie

wymagane osłony.

Selektywne

rodki z grupy graminicydów

powschodowych, nale

żą

ce do ró

nych grup

chemicznych, posiadaj

ce aktualn

rejestracj

do jabłoni.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Zał

cznik 4.

Zwalczanie chorób w Integrowanej Produkcji jabłek

Choroba

Terminy zabiegów i uwagi

Zgorzel kory i rak
drzew owocowych

Zabezpiecza

rany bezpo

rednio po ci

ciu lub innych uszkodzeniach, np.

gradobiciu.

Zaraza ogniowa

Opryskiwa

w sadach, w których zaraza wyst

piła w poprzednich latach oraz

w pobli

u ognisk choroby w fazie nabrzmiewania p

ków i kwitnienia (wy

sza

dawka

rodka) oraz w okresie wzrostu zawi

zków (ni

sza dawka).

Parch jabłoni

Stosowa

przede

wszystkim

zabiegi

zapobiegawcze.

Opryskiwania

rozpocz

ąć

w momencie osi

gni

cia przez zarodniki workowe dojrzało

koniecznej

wysiewu.

Dalsze

zabiegi

stosowa

terminach

uwzgl

dniaj

cych warunki atmosferyczne i zagro

enie chorobowe, najlepiej

korzystaj

c z systemów sygnalizacji. Od fazy zielonego p

ka rozpoczyna si

najwa

niejszy okres w zwalczaniu parcha jabłoni.

sze z polecanych dawek fungicydów stosowa

przy du

ym zagro

eniu

chorobowym. Przy doborze

rodków uwzgl

dni

wyst

powanie odpornych

form grzyba na niektóre grupy fungicydów oraz ich jednoczesne działanie
przeciwko innym patogenom.

czniak jabłoni

Pierwszy zabieg wykona

w momencie pojawienia si

pierwszych objawów

infekcji pierwotnej, najcz

ęś

ciej w okresie ró

owego p

ka. Dalsze zabiegi w

zale

ci od nasilenia choroby prowadzi

do ko

ca czerwca lub połowy

lipca. Liczb

zabiegów uzale

od podatno

ci odmiany i przebiegu

warunków atmosferycznych

Szara ple

śń

Opryskiwa

jednorazowo w okresie opadania płatków lub dwukrotnie, w pełni

kwitnienia i w okresie opadania płatków.

Gorzka zgnilizna
jabłek

Opryskiwa

w zale

ci od nasilenia choroby – jednorazowo (2 tygodnie

przed zbiorem) lub dwukrotnie (4 i 2 tygodnie przed zbiorem). *W niektórych
sadach wyst

puja formy Pezicula odporne na niektóre fungicydy

Zgnilizna
pier

cieniowa

podstawy pnia

Opryskiwa

pod koniec kwitnienia podstaw

pnia i gleb

wokół pnia stosuj

ok. 0,5 l cieczy/drzewo. Zabieg powtórzy

po miesi

cu.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Zał

cznik 5.

Progi zagro

enia dla wa

niejszych szkodników jabłoni

Nazwa

szkodnika

Termin lustracji

Sposób lustracji

i wielko

ść

próby na

kwater

ok. 5 ha

Próg zagro

enia

OKRES BEZLISTNY

Prz

dziorki

Okres bezlistny
drzew

Przejrze

na 40

drzewach po jednej 2
- 3 letniej gał

zi na

obecno

ść

zimowych

jaj prz

dziorka

owocowca

Skala 5-stopniowa:
0

i 1

- nie zwalcza

przed kwitnie-

niem,
2

- wykona

lustracje w fazie ró

owe-

go p

ka,

i 4

- niezb

dny zabieg przed kwit-

nieniem

Kwieciak

jabłkowiec

Nabrzmiewanie
p

ków, p

kanie

ków kwiatowych

Strz

chrz

szcze

losowo

wybranych drzew, po
1 gał

zi z drzewa na

płacht

entomologiczn

5-10 chrz

szczy strz

ąś

tych z 35 ga-

zi, zale

nie od spodziewanej inten-

sywno

ci kwitnienia. Strz

w dzie

ciepły i słoneczny, najlepiej w południe
przy temp. powietrza powy

ej 12

PRZED KWITNIENIEM

Miodówka

jabłoniowa

Po wyl

gni

ciu larw,

zwykle na pocz

tku

zielonego p

kwiatowego

Przejrze

po 10

ków lub rozet

z 20 drzew
(razem 200)**

60 rozet z miodówk

w próbie 200

rozet

Mszyce

Ukazywanie si

pierwszych li

Przejrze

po 10

ków z 20 drzew

(razem 200)**

10 p

ków z mszycami w próbie 200

ków. Je

eli wyst

puje wył

cznie

mszyca jabłoniowo-zbo

owa opryski-

wanie jest konieczne, gdy pora

onych

jest ponad 50% p

ków.

dzik

przedzimek

i zwójkówki

ciowe

Zielony p

Ró

owy p

Przejrze

po 10 rozet

z 20 drzew
(razem 200)**

10 g

sienic pi

dzika i zwójkówek

w próbie 200 rozet

Prz

dziorki

Ró

owy p

Z 40 drzew przejrze

po jednej rozecie
li

ciowo-kwiatowej w

rodku korony (razem

około 200 li

ci)

rednio 3 i wi

cej form ruchomych

(larw i osobników dorosłych) na 1 li

ść

KWITNIENIE

Owocnica

jabłkowa

W fazie ró

owego

ka zawiesi

w sa-

dzie minimum 4
białe pułapki lepowe
(na 2 odmia-nach, w
tym je

eli to mo

liwe

na ‘Idared’)

Sprawdza

pułapki co

2 dni, liczy

i usuwa

odłowione osobniki

rednio 20 osobników/1 pułapk

Prz

dziorki

Koniec kwitnienia

Przejrze

z 40 drzew

po 1 rozecie li

ciowo-

kwiatowej w

rodku

korony
(razem około 200
li

ci)

rednio 3 i wi

cej form ruchomych na

1 li

ść

PO KWITNIENIU

Bawełnica

Koniec kwitnienia–

Przejrze

pnie, konary

oraz odrosty

2 drzewa z

ywymi koloniami mszyc

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

korówka

dwa tygodnie po
kwitnieniu

korzeniowe na 50
drzewach

w próbie 50 drzew

Mszyca
jabłoniowo-
babkowa

po kwitnieniu,

nast

pnie co 2 tyg.

do ko

ca lipca

Obejrze

ulistnienie

na 50 drzewach

1 drzewo z koloniami mszyc w próbie
50 drzew

Mszyca

jabłoniowa

Po kwitnieniu,
nast

pnie co 2 tyg.

do ko

ca lipca

Obejrze

na 50

drzewach po 3
długop

dy (razem

150)

15 p

dów z koloniami mszyc w próbie

150 p

dów

Druga połowa
czerwca

Przejrze

po 40 li

na 10 drzewach
(razem 400)

40 min na 400 li

ci, zwalcza

w okre-

sie lotu motyli drugiego pokolenia

Toczyk

gruszowia-

czek

Koniec sierpnia

Jak wy

40 min na 400 li

ci, zwalczanie konie-

czne wiosn

nast

pnego roku

Druga połowa
czerwca

Przejrze

po 40 li

na 10 drzewach
(razem 400)

80-100 min na 400 li

ci, zwalcza

w okresie drugiego pokolenia

Pasynek

jabłonik

Koniec sierpnia

Jak wy

800 -1000 min na 400 li

ci, zwalczanie

konieczne wiosn

nast

pnego roku

Na pocz

tku maja

zawiesi

pułapki

feromonowe -
obserwacje
prowadzi

połowy sierpnia

Sprawdza

pułapki 2-

3 razy w tygodniu,
notowa

liczb

motyli

i usuwa

je z pułapki

Obecno

ść

w pułapce w ci

gu 3 - 4

kolejnych dni wi

kszej liczby motyli

(

rednio wi

cej ni

5 motyli w ci

jednej doby)

Zbór owoców w roku
poprzednim

Przejrze

1000

owoców podczas
zbiorów

10 „robaczywych” owoców w próbie
1000 owoców (1%)

–

zwalcza

w nas-

pnym roku

Owocówka

jabłkóweczka

Od połowy czerwca
do połowy sierpnia
co 2 tygodnie

Przejrze

po 20

owoców lub
zawi

zków

z 25 drzew

1–2 jaja lub

wie

e wgryzy w próbie

100 zawi

zków lub owoców

Zwójkówki

ciowe

Od połowy czerwca
do ko

ca sierpnia co

2 tygodnie

Przejrze

z 20 drzew

po 20 p

dów na

obecno

ść

sienic

(razem 400)

10-12 p

dów zasiedlonych przez g

sienice w próbie 400 p

dów

Prz

dziorki

Od II połowy lipca
do ko

ca sierpnia co

2 tygodnie

Przejrze

z 40 drzew

po 5 li

rednio 7 i wi

cej form ruchomych

prz

dziorków na 1 li

ść

Nornik polny

Pó

jesieni

Przejrze

w ka

dej

kwaterze co najmniej
5 rz

dów o długo

100 m

Minimum kilkana

cie czynnych kolonii

na 1 ha sadu.
W przypadkach kl

skowych 3-4-krot-

ne rozkładanie trutki w odst

pach co 2-

3 tygodnie

*Skala pokrycia p

dów jajami prz

dziorków:

- jaja nie wyst

puj

- bardzo mała liczebno

ść

(trudno zauwa

pojedyncze jaja)

- umiarkowana liczebno

ść

(grupy jaj o

rednicy do 0,5 cm)

- du

a liczebno

ść

(grupy jaj o

rednicy od 0,5 do 1 cm)

- bardzo du

a liczebno

ść

(zgromadzone jaja tworz

czerwone plamki o

rednicy wi

kszej ni

1 cm)

**Obserwacje powtórzy

2 razy

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Zał

cznik 6.

Zestawienie szkodników oraz terminy ich zwalczania

Szkodnik

Terminy zabiegów i uwagi

Kwieciak
jabłkowiec

Przed p

kaniem i na pocz

tku p

kania p

ków. Opryskiwanie przeprowadzi

w temperaturze powy

ej 13

-15

Miodówka
jabłoniowa

Zabieg wykona

po przekroczeniu progu szkodliwo

ci (tu

po p

kaniu p

ków

lub na pocz

tku zielonego p

ka kwiatowego)

Zwójkówki
li

ciowe

W okresie wiosennym zabieg wykona

w okresie zielonego p

ka lub na

pocz

tku ró

owego p

ka.

Latem zwalcza

w okresie wyl

gania si

larw. Terminy zwalczania ró

nicowa

w zale

ci od wyst

puj

cych w danym sadzie gatunków.

Do ustalania letnich terminów wykonywania zabiegów zwalczaj

cych

wykorzysta

obserwacje wylotów motyli na podstawie odłowów samców w

pułapki feromonowe.

dzik

przedzimek

Zabieg wykona

po wyl

gni

ciu si

wszystkich g

sienic, w fazie ró

owego

ka kwiatowego, po przekroczeniu progu zagro

enia

Owocnica
jabłkowa

Stosowa

na pocz

tku wyl

gania si

larw pod koniec opadania płatków, je

eli

zostanie przekroczony próg zagro

enia

Owocówka
jabłkóweczka

Do rejestracji dynamiki lotu motyli stosowa

pułapki feromonowe,

które nale

y zawiesi

w sadzie na pocz

tku maja.

Przy okre

laniu terminów zwalczania nale

y uwzgl

dni

sposób działania

rodka na szkodnika. Insektycydy o działaniu jajobójczym nale

y stosowa

okresie intensywnego (ustabilizowanego) lotu motyli i składania jaj. Motyle
owocówki jabłkóweczki s

aktywne podczas ciepłej pogody (temperatura

powy

ej 150C).

Preparaty działaj

ce na wyl

gaj

ce si

sienice stosowa

kilka dni pó

niej, w

fazie rozwoju jaj owocówki ”czarna główka”
W zale

ci od nasilenia wyst

powania szkodnika wykona

2-3 opryskiwania

(1-2 zabiegi przeciwko pierwszemu- i 1 zabieg przeciwko drugiemu pokoleniu
owocówki).

Mszyca
jabłoniowa i
jabłoniowo-
babkowa

Opryskiwa

po pojawieniu si

szkodnika.

Namiotnik
jabłoniowy

Zwalcza

na pocz

tku pojawiania si

larw na li

ciach (zazwyczaj na pocz

tku

ró

owego p

ka).

Skorupik
jabłoniowy

Stosowa

w czasie wyl

gania si

larw, zwykle w czasie kwitnienia głogu

Pordzewiacz
jabłoniowy

Zabieg wykona

po kwitnieniu

Prz

dziorki

Zwalcza

po przekroczeniu progu zagro

enia. Przy wyborze

rodka uwzgl

dni

jakie stadia rozwojowe szkodnika zwalcza.

Bawełnica
korówka

Zwalcza

po pojawieniu si

szkodnika (zazwyczaj po kwitnieniu). Po około

dwóch tygodniach zabieg powtórzy

Toczyk gruszowia-
czek
Pasynek jabłonik

Zabieg wykona

w czasie wyl

gania si

larw, pod koniec opadania płatków

kwiatowych zimowych odmian.Przy licznym wyst

powaniu szkodnika

opryskiwanie powtórzy

po 7-10 dniach.

Wznosik doparek
Namiotnica
gruszowa

Zwalcza

na pocz

tku pojawienia si

sienic

Nornik polny
Karczownik
ziemnowodny

Po zako

czeniu zbiorów (pa

dziernik, listopad).

Metodyka: Integrowana Produkcja jabłek

marzec 2010 r

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron