RSULA

K. L

UIN

PLANETA WYGNANIA

Tytuł oryginału: Planet of Exile

Wydawnictwo AMBER Sp. z o.o. Pozna´n 1990

Wydanie I

SPIS TRE ´SCI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 1 — Gar´s´c mroku

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 2 — W czerwonym namiocie

. . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 3 — Prawdziwe imi˛e sło´nca

. . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 4 — Smukli młodzi m˛e˙zczy´zni

. . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 5 — Zmierzch w lasach

. . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 6 — ´Snieg

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 7 — Trek

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 8 — W mie´scie obcych

. . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 9 — Wojna podjazdowa

. . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 10 — Stary wódz

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 11 — Obl˛e˙zenie miasta

. . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 12 — Obrona Rynku

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 13 — Dzie´n ostatni

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 14 — Dzie´n pierwszy

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział 1 — Gar´s´c mroku

W ostatnich dniach ostatniego cyklu ksi˛e˙zyca Jesieni nad gin ˛

acymi lasami

Askatewaru wiał zimny wiatr z północnych kresów, przesycony zapachem dy-
mu i ´sniegu. Młoda Rolery, podobna do dzikiego zwierz ˛

atka w swym jasnym

futrzanym okryciu, przemykała zwinnie i niemal niepostrze˙zenie mi˛edzy drze-
wami, przez kurhany zeschłych li´sci, zostawiaj ˛

ac za sob ˛

a wznoszone kamie´n po

kamieniu mury na stokach Tewaru i krz ˛

atanie przy ostatnich zbiorach na polach.

Nikt za ni ˛

a nie wołał. Szła samotnie na zachód ledwie przetart ˛

a ´scie˙zk ˛

a, pooran ˛

niezliczonymi bruzdami przez ci ˛

agn ˛

ace na południe ryjce, tu i tam zatarasowan ˛

pniami powalonych drzew i wielkimi zaspami opadłych li´sci.

Na rozstajach, tam gdzie ´scie˙zka rozwidlała si˛e u podnó˙za Wzgórz Granicz-

nych, poszła prosto, ale nie zd ˛

a˙zyła zrobi´c nawet dziesi˛eciu kroków, kiedy nad-

ci ˛

agaj ˛

acy z tyłu rytmiczny szelest kazał jej si˛e szybko obejrze´c.

Szlakiem z północy p˛edził biegacz, ubijał nagimi stopami przybój li´sci, powie-

waj ˛

ac za sob ˛

a dług ˛

a przepask ˛

a zwi ˛

azuj ˛

ac ˛

a mu włosy. Biegł z północy równym,

wytrwałym, rozrywaj ˛

acym płuca krokiem; nie spojrzawszy nawet na Rolery, prze-

mkn ˛

ał ze stłumionym tupotem obok niej i tyle go było. Wiatr poniósł go do Te-

waru, jego i wie´sci, z jakimi spieszył: o burzy, o katastrofie, o Zimie, o wojnie. . .
Rolery bez zaciekawienia odwróciła si˛e i ruszyła w swoj ˛

a stron˛e ledwie widocz-

n ˛

a ´scie˙zk ˛

a, pn ˛

ac ˛

a si˛e zakosami po´sród wielkich, martwych, poj˛ekuj ˛

acych pni, a˙z

wreszcie ze szczytu wzgórza ujrzała w oddali skrawek czystego nieba, a pod nim
morze.

Zachodni stok Wzgórz oczyszczono z martwego lasu. Przycupn ˛

awszy pod

osłon ˛

a pot˛e˙znego pnia, mogła si˛egn ˛

a´c wzrokiem a˙z po najdalszy opromienio-

ny zachód, bezkresne połacie równiny przypływowej i — nieco poni˙zej miejsca,
w którym siedziała, i odrobin˛e w prawo — otoczone murami, przykryte czerwo-
nymi dachami, rozło˙zone na nadmorskim urwisku, miasto farbornów.

Wysokie, barwnie pomalowane domy z kamienia siały zam˛et w głowie mno-

go´sci ˛

a wyrastaj ˛

acych, jedne ponad drugimi, okien i dachów, opadaj ˛

acych wzdłu˙z

pochyło´sci szczytu urwiska po sam jego brzeg. Na zewn ˛

atrz murów i u stóp kli-

fu, tam gdzie na południe od miasta był on znacznie ni˙zszy, ci ˛

agn˛eły si˛e mila-

mi pastwiska i pola, wszystkie otoczone groblami, wszystkie poci˛ete w tarasy,

schludne jak wzorzyste kobierce. Od murów miasta na kraw˛edzi urwiska, nad
groblami i wydmami, prosto ponad brzegiem morza i połyskliw ˛

a gładzi ˛

a piasków

zalewowych biegła na przestrzeni pół mili wsparta na gigantycznych, kamien-
nych, łukowych prz˛esłach droga ł ˛

acz ˛

aca miasto z dziwaczn ˛

a czarn ˛

a wysp ˛

a po-

´sród piasków — ogromn ˛

a, niedost˛epn ˛

a morsk ˛

a skał ˛

a. Sterczała spo´sród l´sni ˛

acych

równin i błyszcz ˛

acych płachci piasku smolista i kład ˛

aca smolisty cie´n, sroga i nie-

ubłagana, o szczycie wyrze´zbionym w arkady i wie˙zyce bardziej fantastyczne ni˙z
jakiekolwiek dzieło wiatru i morza. Czym była — domem, fortem, pomnikiem,
kurhanem? Jaka mroczna siła wydr ˛

a˙zyła t˛e skał˛e i zbudowała ten niesamowity

most, dawno w przedczasie, gdy farborni byli pot˛e˙zni i toczyli wojny.

Rolery nigdy nie brała sobie do serca pos ˛

adze´n o czary, które nieodł ˛

acznie to-

warzyszyły ka˙zdej opowie´sci o farbornach. Teraz, patrz ˛

ac na t˛e czarn ˛

a wysp˛e po-

´sród piasków, poj˛eła, ˙ze jest to co´s rzeczywi´scie dziwnego — pierwsza naprawd˛e

dziwna rzecz, jak ˛

a widziała w swoim ˙zyciu: zbudowana w zamierzchłym przed-

czasie, który był jej zupełnie obcy, r˛ekami istot z obcej krwi i ciała, wymy´slona
przez obce umysły. Było w niej co´s złowieszczo tajemniczego, co´s co bardzo j ˛

poci ˛

agało. Z fascynacj ˛

a zacz˛eła obserwowa´c male´nk ˛

a posta´c id ˛

ac ˛

a tym podnieb-

nym wiaduktem, karzełka w zestawieniu z jego ogromn ˛

a długo´sci ˛

a i szeroko´sci ˛

kropeczk˛e, ciemn ˛

a plamk˛e pełzn ˛

ac ˛

a ku czarnym wie˙zycom bij ˛

acym w niebo spo-

´sród rozmigotanych piasków.

Z tej strony Wzgórz wiatr nie był tak przejmuj ˛

aco zimny. Sło´nce, ´swiec ˛

ace

z bezkresnego zachodu przez szczelin˛e w grubej warstwie chmur, złociło ulice
i dachy domów u jej stóp; miasto wabiło j ˛

a nieznanym. Ulegaj ˛

ac nagłemu impul-

sowi, bez chwili wahania, zbiegła lekko i szybko po zboczu góry, przekroczyła
wielk ˛

a bram˛e.

Znalazłszy si˛e w murach miasta, szła dalej — lekko jak przedtem, dziarsko-

niedbale, bo tak nakazywała jej duma — ale kiedy pod stopami poczuła szare,
idealnie gładkie kamienie bruku ulicy obcych, serce zacz˛eło jej wali´c w piersi.
Zerkała ukradkiem na lewo i prawo, na wysokie domy ze spiczastymi dachami
i oknami z przezroczystego kamienia — wi˛ec jednak ta opowie´s´c okazała si˛e
prawd ˛

a! — całe zbudowane nad powierzchni ˛

a ziemi, i w ˛

aziutkie poletka przed

niektórymi z nich, gdzie jaskrawopurpurowe i pomara´nczowe li´scie kellem i ha-
dun pi˛eły si˛e w gór˛e po malowanych na niebiesko i zielono ´scianach, tryskaj ˛

barwami po´sród szarej monotonii jesiennego krajobrazu. W pobli˙zu wschodniej
bramy wiele domów stało pustych, nie miały błyszcz ˛

acych okien, a farba na ich

kamiennych ´scianach łuszczyła si˛e i odpadała. Ale to tylko kilka ulic i ci ˛

agów

schodów; dalej domy były ju˙z zamieszkane. Zacz˛eła mija´c pierwszych farbornów.

Patrzyli na ni ˛

a zupełnie otwarcie. Rolery słyszała, ˙ze farbornowie potrafi ˛

spojrze´c człowiekowi prosto w oczy, ale nie zdecydowała si˛e tego teraz spraw-
dzi´c. Najwa˙zniejsze, ˙ze nikt jej nie zatrzymywał. Ubraniem niewiele si˛e od niej
ró˙znili, a niektórzy z nich — co wypatrzyła swymi ukradkowymi zerkni˛eciami —

nie mieli wcale skóry wiele ciemniejszej ni˙z ludzie. Ale w twarzach, na które nie
podnosiła wzroku, wyczuwała nieziemsk ˛

a ciemno´s´c oczu.

Nagle ulica zako´nczyła si˛e szerokim otwartym placem, przestronnym i pła-

skim, poci˛etym przez chyl ˛

ace si˛e ku zachodowi sło´nce w pasy cienia i złota.

Z czterech stron stały cztery domy wielko´sci małych pagórków ozdobione od
przodu ci ˛

agami wielkich arkad, a powy˙zej — płytami na przemian szarego i prze-

zroczystego kamienia. Prowadziły tu tylko cztery ulice i wszystkie cztery mo˙zna
było zamkn ˛

a´c bramami, których skrzydła wisiały wkute w ´sciany czterech wiel-

kich domów. W ten sposób plac tworzył co´s w rodzaju fortu w forcie czy te˙z
miasta w mie´scie. Ponad tym wszystkim strzelała prosto w niebo cz˛e´s´c jednego
z budynków i górowała nad całym placem ja´sniej ˛

ac w promieniach sło´nca.

Było to warowne miejsce, lecz niemal zupełnie pozbawione mieszka´nców.
W jednym z rogów placu, wysypanym piaskiem, wielkim jak pole, bawiło si˛e

kilku małych farbornów. Dwóch najstarszych toczyło z zaci˛eto´sci ˛

a i wielk ˛

a wpra-

w ˛

a walk˛e zapa´snicz ˛

a, a grupka młodszych chłopców w ochronnych watowanych

kurtkach i czapkach zawzi˛ecie trenowała pchni˛ecia i ci˛ecia drewnianymi miecza-
mi. Zapa´snicy przedstawiali sob ˛

a cudowny widok, gdy tak obchodzili si˛e nawza-

jem w powolnym, gro´znym ta´ncu, po czym z zaskakuj ˛

ac ˛

a zwinno´sci ˛

a i wdzi˛ekiem

przechodzili do zwarcia. Nie mog ˛

ac oderwa´c od nich wzroku, Rolery przystan˛e-

ła obok jakiej´s pary wysokich i milcz ˛

acych farbornów w futrach. Kiedy nagle

wi˛ekszy z zapa´sników przekoziołkował w powietrzu i wyl ˛

adował płasko na obu

muskularnych łopatkach, zaparło jej dech w piersi, niemal tak samo jak jemu i na-
tychmiast roze´smiała si˛e ze zdumienia i podziwu.

— ´Swietny rzut, Jonkendy! — zawołał stoj ˛

acy obok niej farborn, a kobieta

po przeciwnej stronie areny zaklaskała w r˛ece. Młodsi chłopcy, pochłoni˛eci sw ˛

walk ˛

a, nie widz ˛

acy poza ni ˛

a ´swiata, ani na chwil˛e nie przestawali młynkowa´c,

ci ˛

a´c i parowa´c.

Nie wiedziała, ˙ze magowie wychowuj ˛

a swoich synów na wojowników ani

˙ze ceni ˛

a sobie zr˛eczno´s´c i sił˛e. Co prawda słyszała o tych ich zapasach, ale za-

wsze wyobra˙zała ich sobie mgli´scie jako paj ˛

akowatych garbusów, przesiaduj ˛

cych w mrocznych piwnicach nad kołami garncarskimi i wyrabiaj ˛

acych te deli-

katne naczy´nka z białego i przezroczystego kamienia, które trafiały do namiotów
ludzi. Poza tym kr ˛

a˙zyły o nich bajdy, pogłoski i strz˛epy poda´n. My´sliwy miewał

„szcz˛e´scie jak farborn”, pewien rodzaj rudy nazywano rud ˛

a magów, bo czarow-

nicy bardzo j ˛

a sobie cenili i ch˛etnie si˛e na ni ˛

a wymieniali. Ale te strz˛epy to było

wszystko, co wiedziała. Na długo przed jej przyj´sciem na ´swiat M˛e˙zowie Aska-
tewaru przew˛edrowali we wschodnie i północne rejony swojej dziedziny. Nigdy
nie posyłano jej ze zbiorami do spichrzów pod Tewarem, tote˙z w ogóle nigdy nie
była na tym zachodnim pograniczu, a˙z do tego cyklu ksi˛e˙zyca, kiedy to M˛e˙zo-
wie Dziedziny Askatewaru przeci ˛

agn˛eli ze swymi stadami i rodzinami, by nad

ukrytymi w ziemi zapasami zbudowa´c Zimowe Miasto. Prawd˛e mówi ˛

ac, nie wie-

działa o obcych zupełnie nic. Kiedy u´swiadomiła sobie, ˙ze zapa´snik, który wygrał
walk˛e, szczuplejszy od swego przeciwnika chłopiec, nazwany przez farborna Jon-
kendym, patrzy jej prosto w twarz, szarpn˛eła głow ˛

a w bok i odskoczyła do tyłu ze

strachu i zgorszenia. Podszedł do niej, nagi, czarny i l´sni ˛

acy od potu.

— Jeste´s z Tewaru, prawda? — spytał w j˛ezyku ludzi, ale przekr˛ecaj ˛

ac połow˛e

słów. Szcz˛e´sliwy z odniesionego zwyci˛estwa, otrzepał piasek ze swych gibkich
ramion i u´smiechn ˛

ał si˛e do niej.

— Tak.
— Co mo˙zemy dla ciebie zrobi´c? Czy masz do nas jak ˛

a´s spraw˛e?

Oczywi´scie nie mogła spojrze´c na niego z tak bliska, ale ton jego głosu był

jednocze´snie przyjazny i ˙zartobliwy. Był to głos młodego chłopca. Pomy´slała, ˙ze
jest pewnie młodszy od niej. Nie mogła pozwoli´c, ˙zeby sobie z niej ˙zartował.

— Tak — odparła chłodno. — Chc˛e obejrze´c t˛e czarn ˛

a skał˛e na piaskach.

— Prosz˛e bardzo, mo˙zesz i´s´c. Wiadukt jest otwarty. Odniosła wra˙zenie, ˙ze

chłopiec próbuje jej zajrze´c w spuszczon ˛

a twarz. Odwróciła j ˛

a jeszcze bardziej.

— Gdyby kto´s próbował ci˛e zatrzyma´c, powiedz, ˙ze przysyła ci˛e Jonkendy Li.

Czy te˙z mo˙ze mam tam i´s´c z tob ˛

Na to w ogóle nie godziło si˛e odpowiada´c. Z podniesion ˛

a wysoko głow ˛

i wzrokiem wbitym w ziemi˛e pod nogami ruszyła w stron˛e ulicy prowadz ˛

acej

do wiaduktu. ˙

Zaden z tych u´smiechaj ˛

acych si˛e pod nosem, czarnych niby-ludzi

nie b˛edzie sobie my´slał, ˙ze si˛e boi. . .

Nikt za ni ˛

a nie szedł. Tych kilku farbornów, których min˛eła na krótkiej ulicy,

chyba w ogóle nie zwróciło na ni ˛

a uwagi. Dotarła do ogromnych filarów wia-

duktu, zerkn˛eła z ukosa przez rami˛e, po czym spojrzała z powrotem przed siebie
i zastygła w bezruchu.

Most był ogromny — ogromny! To była droga dla olbrzymów! Ze wzgórza

wygl ˛

adał zwiewnie, sadził ponad polami, wydmami i piaskami, lekkimi, miaro-

wymi susami swych prz˛eseł. Z tego miejsca zobaczyła, ˙ze jest do´s´c szeroki, by
mogło nim przej´s´c pier´s w pier´s dwudziestu ludzi i ˙ze prowadzi wprost do maja-
cz ˛

acych w oddali czarnych wrót skały-wie˙zy. ˙

Zadna por˛ecz nie oddzielała tej gi-

gantycznej drogi od powietrznej otchłani po obu jej stronach. Pomysł, ˙zeby wej´s´c
na ten most, był zupełnie niedorzeczny. Po prostu nie mogła tego zrobi´c; to nie
była droga dla ludzkich stóp.

Jaka´s boczna uliczka zaprowadziła j ˛

a do jednej z zachodnich bram miasta.

Przeszła spiesznie obok długich, pustych zagród i obór i wymkn˛eła si˛e przez bra-
m˛e z zamiarem obej´scia wokół murów miasta i powrotu do domu.

W tym miejscu urwisko było znacznie ni˙zsze; wyci˛eto w nim wiele schodów

wiod ˛

acych na sam dół, gdzie w popołudniowym sło´ncu ˙zółciły si˛e tchn ˛

ace spo-

kojem, wzorzyste pola. A dalej, tylko jeden krok przez wydmy i pojawia si˛e sze-
roka pla˙za, gdzie mo˙zna znale´z´c wiecznie zielone morskie kwiaty, które kobiety
Askatewaru trzymały w swoich komodach i wplatały sobie we włosy w dni ´swi ˛

at.

Poczuła w powietrzu nieznany zapach morza. Jeszcze nigdy w ˙zyciu nie chodziła
po pla˙zy. Sło´nce wci ˛

a˙z stało do´s´c wysoko. Zeszła długimi, kamiennymi schodami

wykutymi w ´scianie klifu, pu´sciła si˛e p˛edem przez pola, przez groble i wydmy i na
koniec wybiegła na idealnie płask ˛

a równin˛e rozmigotanych piasków, ci ˛

agn ˛

ac ˛

a si˛e

jak daleko si˛egn ˛

a´c wzrokiem na południe, północ i zachód.

Wiał wiatr, ´swieciło słabe sło´nce. Gdzie´s z ogromnej dali na zachodzie dobie-

gał nieustannie jaki´s odgłos — pot˛e˙zny, kołysz ˛

acy, koj ˛

acy pomruk. Pod stopami

miała twardy, gładki, bezkresny piasek. Zacz˛eła biec dla samej rado´sci p˛edzenia
przed siebie. Po chwili przystan˛eła, roze´smiała si˛e upojona biegiem i spojrzała
na ogromne prz˛esła wiaduktu krocz ˛

ace z powag ˛

a tu˙z obok cieniutkiej, nierównej

kreseczki odcisków jej stóp. Znów pobiegła i znów si˛e zatrzymała, ˙zeby nazbiera´c
srebrzystych muszli na wpół zakopanych w piasku. Barwne niczym gar´s´c koloro-
wych kamyków miasto farbornów rozsiadło si˛e za jej plecami na brzegu urwiska
jak ptak na grz˛edzie. Nim sprzykrzył si˛e jej słony wiatr, bezmiar przestrzeni i sa-
motno´s´c, dotarła a˙z do wielkiej skały, która teraz wyrosła czarn ˛

a ´scian ˛

a mi˛edzy

ni ˛

a a sło´ncem.

W jej długim cieniu czaił si˛e chłód. Wzdrygn˛eła si˛e i by wydosta´c si˛e z te-

go cienia, znów zacz˛eła biec, trzymaj ˛

ac si˛e jak najdalej od czarnej bryły skały.

Chciała sprawdzi´c, czy sło´nce stoi ju˙z bardzo nisko i ile jeszcze musiałaby biec,

˙zeby zobaczy´c pierwsze fale morza.

Nagle z poszumu wiatru wyłowiła uchem jakie´s słabe i niskie wołanie, wo-

łanie tak dziwne i natarczywe, ˙ze stan˛eła jak wryta, obejrzała si˛e ze strachem na
wielk ˛

a czarn ˛

a wysp˛e wyrastaj ˛

ac ˛

a spo´sród piasków. Czy to gniazdo czarowników

przyzywało j ˛

a do siebie?

Z pozbawionego por˛eczy wiaduktu, sponad jednego z filarów, który wspierał

si˛e ju˙z na samej skale wyspy, hen, z daleka i wysoka wołała do niej jaka´s male´nka,
czarna posta´c.

Okr˛eciła si˛e na pi˛ecie i rzuciła do ucieczki, gdy nagle co´s kazało jej si˛e za-

trzyma´c i odwróci´c. Owładn ˛

ał ni ˛

a paniczny strach. Chciała ucieka´c, ale nie mogła

zrobi´c ani kroku. Była ´smiertelnie przera˙zona. Stała dr˙z ˛

ac na całym ciele, sły-

sz ˛

ac w uszach narastaj ˛

acy ryk. Czarownik z czarnej skały omotywał j ˛

a paj˛eczyn ˛

uroku. Z wyci ˛

agni˛etymi r˛ekami powtarzał raz po raz coraz bardziej nagl ˛

ace, nie-

zrozumiałe słowa, z trudem przebijaj ˛

ace si˛e przez szum wiatru, słowa jak krzyk

morskich ptaków: „ska, ska, ska!” Ryk rozbrzmiewaj ˛

acy jej w uszach przybrał na

sile tak bardzo, ˙ze przypadła ze strachu do ziemi.

I raptem, zupełnie jasno i wyra´znie, w samym ´srodku głowy usłyszała: „Bie-

gnij! Wsta´n i biegnij! Do wyspy — szybko!” I nim si˛e spostrzegła, stała ju˙z na
nogach i biegła przed siebie. Wyra´zny głos odezwał si˛e znowu, ˙zeby wskaza´c jej
drog˛e. Nie widz ˛

ac nic na oczy, chwytaj ˛

ac łapczywie powietrze, dopadła czarnych

schodów wyr ˛

abanych w skale i ostatkiem sił zacz˛eła si˛e po nich wspina´c. Na

pierwszym pode´scie ujrzała biegn ˛

ac ˛

a ku niej czarn ˛

a posta´c. Wyci ˛

agn˛eła r˛ek˛e, po-

sta´c chwyciła j ˛

a za ni ˛

a i na wpół prowadz ˛

ac, na wpół nios ˛

ac, pomogła jej pokona´c

jeszcze jedne schody i tam j ˛

a pu´sciła. Rolery zatoczyła si˛e pod ´scian˛e, bo nogi

odmówiły jej posłusze´nstwa. Czarna posta´c podtrzymała j ˛

a, pomogła wsta´c i po-

wiedziała tym samym głosem, który przemawiał przedtem wewn ˛

atrz jej głowy: —

Patrz! Nadci ˛

aga!

Spieniona woda run˛eła na skał˛e pod nimi z rykiem, od którego zatrz˛esła si˛e

cała wyspa. Zmuszone do rozst ˛

apienia si˛e na boki fale zwarły si˛e za ni ˛

a z w´scie-

kłym sykiem i bulgoc ˛

ac pop˛edziły dalej, by rozbi´c si˛e na długiej ławie wydm i tam

dopiero uspokoi´c si˛e i rozla´c w bezmiar l´sni ˛

acych, rozkołysanych fal.

Rolery stała dr˙z ˛

aca, przytrzymuj ˛

ac si˛e kurczowo kamiennej ´sciany. W ˙zaden

sposób nie mogła opanowa´c tego dr˙zenia.

— Przypływ nadci ˛

aga tutaj akurat troch˛e szybciej ni˙z biegn ˛

acy człowiek —

usłyszała za plecami łagodny głos. — A kiedy si˛e uspokoi, woda przy Skale ma
około dwudziestu stóp gł˛eboko´sci. . . Chod´zmy t˛edy. . . Dlatego wła´snie w daw-
nych czasach tu mieszkali´smy. Na pół dnia i nocy ta Skała zmienia si˛e w wysp˛e.
Wywabiali´smy wrogów na te piaski tu˙z przed przypływem i. . . Oczywi´scie tych,
którzy nie bardzo wiedzieli, co to przypływ. . . Wszystko w porz ˛

adku?

Rolery wzruszyła lekko ramionami, a poniewa˙z obcy wydawał si˛e nie pojmo-

wa´c tego gestu, dodała: — Tak. — Rozumiała, co mówił, ale u˙zywał wielu słów,
których nigdy przedtem nie słyszała, a prawie wszystkie pozostałe ´zle wymawiał.

— Jeste´s z Tewaru?
Ponownie wzruszyła ramionami. Mdliło j ˛

a i chciało jej si˛e płaka´c, ale nie po-

zwoliła sobie na to. Wchodz ˛

ac na kolejne schody, zagarn˛eła sobie włosy na czoło

i spod ich zasłony zerkn˛eła na jedno mgnienie oka z ukosa w gór˛e na twarz far-
borna. Była to silna, szorstka twarz o ciemnych, gro´znych, roziskrzonych oczach,
mrocznych oczach obcych.

— Co´s ty robiła na tych piaskach? Czy nikt ci˛e nie ostrzegł przed przypły-

wem?

— Nic nie wiedziałam — szepn˛eła.
— Przecie˙z wasi Starsi wiedz ˛

a. Albo przynajmniej wiedzieli ostatniej Wiosny,

kiedy wasz szczep mieszkał u tego wybrze˙za. Macie jednak piekielnie krótk ˛

a pa-

mi˛e´c. — To, co mówił, nie było przyjemne, ale ani na chwil˛e nie podniósł głosu,
który wcale nie był taki nieprzyjemny. — Teraz t˛edy. Nic si˛e nie bój — tu nie ma

˙zywego ducha. Ju˙z bardzo dawno noga ˙zadnego z was nie postała na Skale. . .

Przeszli jakimi´s drzwiami, potem ciemnym tunelem i znale´zli si˛e w sali, która

wydawała jej si˛e ogromna, dopóki nie ujrzała nast˛epnej. Mijali bramy i dziedzi´n-
ce pod gołym niebem, długie, zdobione arkadami galerie wysuni˛ete daleko nad
powierzchni˛e morza, pokoje i łukowato sklepione hole. Wszystkie były zupełnie
puste i ciche — prawdziwa siedziba morskich wiatrów. Pomarszczone srebro po-
wierzchni morza kołysało si˛e teraz daleko w dole pod nimi. Rolery poczuła si˛e
oszołomiona i tak male´nka, jakby zupełnie przestała istnie´c.

— Czy tu kto´s mieszka? — spytała cichutko.
— Teraz nie.
— To jest wasze Zimowe Miasto?
— Nie, my Zim ˛

a mieszkamy tam gdzie teraz. To zostało zbudowane jako fort.

W dawnych czasach mieli´smy wielu wrogów. . . Co robiła´s na piaskach?

— Chciałam zobaczy´c. . .
— Co zobaczy´c?
— Piaski. Ocean. Najpierw byłam w waszym mie´scie. . . Ja tylko chciałam

zobaczy´c. . .

— Dobrze, ju˙z dobrze! Nic w tym złego. — Poprowadził j ˛

a galeri ˛

a tak wyso-

k ˛

a, ˙ze zakr˛eciło jej si˛e w głowie. Pod strzelistymi, spiczastymi arkadami przefru-

wały morskie ptaki. Potem jeszcze jeden w ˛

aski korytarz i znalazłszy si˛e wreszcie

za bram ˛

a wyszli po dzwoni ˛

acym mo´scie z metalu, z jakiego robi si˛e miecze, na

wiadukt.

Szli w milczeniu, od wie˙zy ku miastu, zawieszeni mi˛edzy niebem a ziemi ˛

wychyleni pod wiatr, który spychał ich nieustannie w prawo. Rolery było zimno,
czuła si˛e onie´smielona wysoko´sci ˛

a i dziwno´sci ˛

a tej drogi i obecno´sci ˛

a ciemnego

niby-człowieka id ˛

acego krok w krok tu˙z obok niej.

— Nie b˛ed˛e ju˙z wi˛ecej do ciebie przemawiał — powiedział nagle, kiedy we-

szli do miasta. — Wtedy nie miałem innego wyj´scia.

— Kiedy kazałe´s mi biec. . . — zacz˛eła i urwała, nie bardzo wiedz ˛

ac, o czym

on mówi ani co takiego wła´sciwie wydarzyło si˛e tam, na piaskach.

— My´slałem, ˙ze jeste´s jedn ˛

a z nas — powiedział jakby z gniewem, ale natych-

miast si˛e opanował. — Nie mogłem sta´c z zało˙zonymi r˛ekami i przygl ˛

ada´c si˛e, jak

toniesz. Nawet je´sli sobie na to zasłu˙zyła´s. Ale nie masz si˛e czego martwi´c. Wi˛e-
cej tego nie zrobi˛e. I nie dało mi to ˙zadnej władzy nad tob ˛

a — bez wzgl˛edu na to,

co ci powiedz ˛

a twoi Starsi. Mo˙zesz ju˙z i´s´c, wolna jak wiatr i ciemna jak przedtem.

Szorstko´s´c w jego głosie nie była udawana i wystraszyła Rolery. Zirytowana

własnym strachem, głosem dr˙z ˛

acym, ale i zuchwałym, spytała:

— A czy wróci´c tak˙ze mog˛e?
Na to pytanie farborn przyjrzał jej si˛e uwa˙zniej. Wyczuła, bo oczywi´scie nie

mogła na niego spojrze´c, ˙ze wyraz jego twarzy uległ zmianie.

— Oczywi´scie, mo˙zesz. Czy wolno mi pozna´c twoje imi˛e, córko Askatewaru?
— Rolery z rodu Wolda.
— To Wold jeszcze ˙zyje? Jeste´s jego wnuczk ˛

a? Córk ˛

— Wold zamyka Kamienny Kr ˛

ag — odparła dumnie, chc ˛

ac utrze´c mu nosa.

Jak jaki´s farborn, niby-człowiek, kto´s nie nale˙z ˛

acy do ˙zadnego rodu i stoj ˛

acy poza

prawem mógł j ˛

a traktowa´c tak ostro i wynio´sle?

— Przeka˙z mu pozdrowienia od Jacoba Agata Alterry. Powiedz mu, ˙ze przyjd˛e

jutro do Tewaru, ˙zeby z nim porozmawia´c. Bywaj, Rolery. — I wyci ˛

agn ˛

ał r˛ek˛e

w ge´scie po˙zegnania równych sobie, a ona bez chwili namysłu zrobiła to samo,
przykładaj ˛

ac otwart ˛

a dło´n do jego dłoni.

Potem odwróciła si˛e i odeszła spiesznie stromymi ulicami i schodami, naci ˛

gaj ˛

ac futrzany kaptur na oczy i odwracaj ˛

ac twarz, gdy mijała nielicznych farbor-

nów. Dlaczego oni tak si˛e na człowieka gapi ˛

a? Jak jakie´s ryby albo trupy. Cie-

płokrwiste zwierz˛eta i ludzie nie wybałuszaj ˛

a tak na siebie oczu. Kiedy wreszcie

znalazła si˛e za bram ˛

a od strony l ˛

adu, doznała wielkiej ulgi. W ostatnich czerwo-

nawych promieniach sło´nca wdrapała si˛e szybko pod gór˛e, potem zbiegła przez
umieraj ˛

acy las i wyszła na ´scie˙zk˛e do Tewaru. Gdy zmrok zacz ˛

ał stapia´c si˛e z no-

c ˛

a, po drugiej stronie ´sciernisk dojrzała male´nkie gwiazdy ognisk przed namio-

tami wokół nie uko´nczonego jeszcze Zimowego Miasta na wzgórzu. Wydłu˙zyła
krok, bo spieszno jej było do ciepła, obiadu i towarzystwa ludzi. Ale nawet wte-
dy, gdy znalazła si˛e ju˙z w wielkim kobiecym namiocie swego rodu, gdy kl˛ecz ˛

przy ognisku w´sród reszty kobiet i dzieci zajadała duszone mi˛eso, nie mogła zapo-
mnie´c tamtego dziwnego uczucia. W zwini˛etej prawej r˛ece zaciskała gar´s´c mroku,
tam gdzie czuła na niej dotyk jego dłoni.

Rozdział 2 — W czerwonym
namiocie

— Ta breja jest zimna — warkn ˛

ał i odsun ˛

ał misk˛e, po czym, napotkawszy cier-

pliwe spojrzenie, z jakim stara Kerly zabrała jedzenie do odgrzania, zwymy´slał si˛e
w duchu od zrz˛ed i starych durniów. ˙

Zadna z jego wielu ˙zon — dzi´s pozostała mu

ju˙z tylko ta jedna — ˙zadna z jego córek, ˙zadna ze wszystkich jego kobiet nie
umiała ugotowa´c miski bhanu tak jak Shakatany. Có˙z to była za kucharka! I ta-
ka młoda — jego ostatnia młoda ˙zona. Ale umarła, tam, na wschodzie dziedziny,
umarła bardzo młodo, a on ˙zył i ˙zył i czekał na nadej´scie srogiej zimy.

Do namiotu podeszła jaka´s dziewczyna w skórzanej tunice z trójlistnym zna-

kiem jego klanu, pewnie która´s z wnuczek. Troch˛e podobna do Shakatany. Ode-
zwał si˛e do niej, cho´c nie mógł sobie przypomnie´c jej imienia.

— Czy to ty spó´zniła´s si˛e wczoraj wieczorem, kobieto z mego rodu?
Rozpoznał to pochylenie głowy i ten u´smiech. To ta, z któr ˛

a tak si˛e przeko-

marzał, ta krn ˛

abrna i bezczelna, taka miła i taka samotna. Dziecko urodzone nie

w por˛e. Jak˙ze ona, u licha, ma na imi˛e?

— Przynosz˛e wiadomo´s´c, Najstarszy.
— Od kogo?
— Nazwał siebie wielkim imieniem — Jakat-abat-bolterra? Nie zapami˛etałam

tego wszystkiego.

— Alterra? Farbornowie nazywaj ˛

a tak swoich wodzów. Gdzie spotkała´s tego

człowieka?

— To nie był człowiek, Najstarszy, tylko farborn. Przesyła pozdrowienia i wia-

domo´s´c, ˙ze przyjdzie dzisiaj do Tewaru porozmawia´c z Najstarszym.

— Co ty powiesz. . . — mrukn ˛

ał i skin ˛

ał leciutko głow ˛

a z podziwu dla jej

zuchwalstwa. — I to ciebie uczynił swoim posła´ncem?

— Tak si˛e przypadkiem zło˙zyło, ˙ze rozmawiali´smy ze sob ˛

a i. . .

— Tak, tak. Czy wiesz, kobieto z mego rodu, ˙ze u M˛e˙zów Dziedziny Pernmek

niezam˛e˙zna kobieta, która by rozmawiała z farbornem, zostaje. . . ukarana?

— Jak?
— Mniejsza z tym.

— M˛e˙zowie Pernmek to kloobo˙zercy i gol ˛

a sobie głowy. Co oni w ogóle mo-

g ˛

a wiedzie´c o farbornach? Nigdy nie przenosz ˛

a si˛e na wybrze˙ze. . . Słyszałam

kiedy´s w którym´s z namiotów, ˙ze Najstarszy mego rodu miał za ˙zon˛e farbornk˛e.
W dawnych dniach.

— To prawda. . . w dawnych dniach. — Dziewczyna stała czekaj ˛

ac, a Wold

cofn ˛

ał si˛e daleko wstecz, gł˛eboko w inny czas. W przedczas, a˙z do Wiosny. Daw-

no wyblakłe barwy i zapachy, kwiaty, które nie kwitły ju˙z od czterdziestu cy-
kli ksi˛e˙zyca, niemal zapomniane brzmienie głosu. . . — Była młoda — mrukn ˛

ał

w ko´ncu. — Młodo umarła. Jeszcze przed nastaniem Lata. — A po chwili do-
dał: — A poza tym to zupełnie co innego ni˙z kiedy niezam˛e˙zna kobieta rozmawia
z farbornem. To jest ró˙znica, kobieto z mego rodu.

— Niby jaka?
Cho´c taka bezczelna, zasługiwała na odpowied´z.
— Mo˙zna by to wyja´snia´c na wiele sposobów, lepiej albo gorzej. Głównie

taka, ˙ze farborn bierze sobie tylko jedn ˛

a ˙zon˛e, wi˛ec gdyby prawdziwa kobieta

wyszła za niego za m ˛

a˙z, nie mogłaby mie´c synów.

— Dlaczego by nie mogła, Najstarszy?
— Czy w kobiecym namiocie ju˙z si˛e zupełnie o niczym nie rozmawia? Czy

wszystkie jeste´scie a˙z tak ciemne?! Dlatego, ˙ze ludzie nie mog ˛

a mie´c dzieci z far-

bornami! Nigdy o tym nie słyszała´s? To zwi ˛

azek albo zupełnie jałowy, albo s ˛

z tego tylko same przedwczesne połogi, niedonoszone, zdeformowane potworki.
Moja ˙zona, Arilia, która była farbornk ˛

a, umarła w przedwczesnym połogu. Jej ra-

sa nie zna ˙zadnych zasad — kobiety s ˛

a u nich jak m˛e˙zczy´zni, wychodz ˛

a za m ˛

a˙z

za kogo chc ˛

a. Ale ludzie maj ˛

a swoje prawa: nasze kobiety pokładaj ˛

a si˛e z lud´zmi,

wychodz ˛

a za m ˛

a˙z za ludzi, rodz ˛

a ludzkie dzieci!

Wydawała si˛e przybita tym, co usłyszała, i zasmucona. Przesun˛eła spojrze-

niem po rozgardiaszu i krz ˛

ataninie przy murach Zimowego Miasta i po dłu˙zszej

chwili powiedziała:

— To dobre prawo dla kobiet, które maj ˛

a si˛e z kim pokłada´c. . .

Wygl ˛

adała na jakie´s dwana´scie cykli ksi˛e˙zyca, co znaczyło, ˙ze to wła´snie ona

była t ˛

a, która przyszła na ´swiat po czasie, w samym ´srodku Letniego Odłogu,

kiedy nikt nie rodzi ju˙z dzieci. Synowie Wiosny byli ju˙z dwa albo i trzy razy starsi
od niej, mieli ˙zony, mo˙ze nawet po kilka, i wiele potomstwa. Wszyscy urodzeni
Jesieni ˛

a, to wci ˛

a˙z jeszcze dzieci. Ale przecie˙z jaki´s wiosenniak we´zmie j ˛

a jeszcze

za trzeci ˛

a czy czwart ˛

a ˙zon˛e; nie miała si˛e na co skar˙zy´c. Mo˙ze nawet mógłby co´s

w tej sprawie zrobi´c, ale to zale˙zało od jej koligacji rodzinnych.

— Kto jest twoj ˛

a matk ˛

a, kobieto mego rodu? Spojrzała mu prosto w klamr˛e

u pasa i powiedziała:

— Moj ˛

a matk ˛

a była Shakatany. Czy Najstarszy ju˙z o niej zapomniał?

— Nie, Rolery — odparł po chwili. — Nie zapomniałem. . . Słuchaj, moja

córko, gdzie rozmawiała´s z tym Alterr ˛

a? Czy on miał na imi˛e Agat?

— Taka była cz˛e´s´c jego imienia.
— To znaczy, ˙ze znałem jego ojca i ojca jego ojca. On pochodzi z rodu tej

kobiety. . . tej farbornki, o której rozmawiali´smy. Jest pewnie synem jej siostry
albo synem jej brata.

— A zatem twoim siostrze´ncem. I moim kuzynem — powiedziała dziewczyna

i zupełnie niespodziewanie roze´smiała si˛e. Wold tak˙ze si˛e u´smiechn ˛

ał rozbawiony

groteskow ˛

a logik ˛

a tego wywodu pokrewie´nstwa.

— Spotkałam go, kiedy poszłam zobaczy´c ocean — wyja´sniła. — Tam, na

tych piaskach. A przedtem widziałam biegacza z północy. ˙

Zadna kobieta nic o tym

nie wie. Czy były jakie´s wie´sci? Czy trek na południe zaraz si˛e zacznie?

— Mo˙ze, mo˙ze. . . — mrukn ˛

ał Wold. Znów uleciało mu z pami˛eci, jak ona ma

na imi˛e. — Biegnij, dziecko, pomó˙z siostrom w polu — powiedział i zapomniaw-
szy zarówno o niej, jak i o misce bhanu, na któr ˛

a czekał, podniósł si˛e ci˛e˙zko

i obszedł swój wielki czerwony namiot, by rzuci´c okiem na mrowie robotników
kopi ˛

acych ziemne domy i wznosz ˛

acych mury Zimowego Miasta i popatrze´c ponad

ich głowami na północ. Niebo nad nagimi wzgórzami było tego ranka wyj ˛

atkowo

bł˛ekitne, czyste i mro´zne.

Przed oczami od˙zył mu nagle obraz ˙zycia w tych ziemiankach o spiczastych

dachach: skulone ciała setki ´spi ˛

acych, czuwaj ˛

ace stare kobiety, rozniecanie ognia,

którego ciepło i dym wciskały si˛e we wszystkie pory skóry, zapach gotowanej
zimowej trawy, hałas, smród, duszne ciepło Zimy sp˛edzanej w tych norach pod
zamarzni˛et ˛

a ziemi ˛

a. I mro´zny, lodowaty spokój ´swiata ponad nimi, chłostanego

wiatrem lub pokrytego ´sniegiem, kiedy wraz z reszt ˛

a młodych my´sliwych wypra-

wiał si˛e daleko od Tewaru, by zapolowa´c na ´snie˙zne ptaki, korio i tłuste wespry
ci ˛

agn ˛

ace wzdłu˙z zamarzni˛etych rzek z najdalszej północy. A tam, dokładnie po

przeciwnej stronie doliny, wyrósł nagle tu˙z przed nim zza jakiej´s wielkiej zaspy
przekrzywiony na bok łeb ´sniegołaka. . . A przedtem, przed nastaniem ´sniegów
i lodu, i białych bestii Zimy, była ju˙z raz taka pi˛ekna pogoda — jasny dzie´n zło-
cistego wiatru i bł˛ekitnego nieba, niebieszcz ˛

acego si˛e ponad wzgórzami zapowie-

dzi ˛

a chłodu. I tamtego dnia on, nie m˛e˙zczyzna, ale berbe´c po´sród innych berbeci

i kobiet, zadzierał wzrok na płaskie białe twarze, czerwone pióra i derki z dziwne-
go, pierzastego, szarawego futra. Słyszał niezrozumiałe słowa rzucane warkliwym
głosem le´snych bestii i stanowcze odpowiedzi Starszych Askatewaru i m˛e˙zczyzn
z jego rodu nakazuj ˛

ace płaskog˛ebym odej´s´c. A jeszcze przedtem zjawił si˛e bie-

gacz z północy z osmalon ˛

a i zakrwawion ˛

a twarz ˛

a wołaj ˛

ac: „Ghale, ghale! Przeszli

przez nasz obóz w Peknie!”

Przez całe ˙zycie, przez te wszystkie sze´s´cdziesi ˛

at cykli ksi˛e˙zyca dziel ˛

ace go

od tamtego berbecia patrz ˛

acego z zapartym tchem na płaskog˛ebych i słuchaj ˛

acego

ich szczekni˛e´c, dziel ˛

ace tamten pi˛ekny dzie´n od tego pi˛eknego dnia, to chrapli-

we wołanie d´zwi˛eczało mu w uszach wyra´zniej ni˙z jakikolwiek głos, który sły-
szał w tej chwili. Gdzie si˛e podziała Pekna? Znikn˛eła pod ´sniegami, rozmyły j ˛

deszcze; a wiosenne roztopy starły z powierzchni ziemi ko´sci zmasakrowanych,
szcz ˛

atki zbutwiałych namiotów, pami˛e´c, nazw˛e.

Tym razem, kiedy ghalowie przeci ˛

agn ˛

a na południe przez Dziedzin˛e Askate-

waru, nie b˛edzie ˙zadnych rzezi i masakry. Dopilnował tego. To, ˙ze przetrwał po-
nad swój czas i pami˛etał minione zagro˙zenia, miało pewne dobre strony. Ani jeden
klan, ani jedna rodzina nie została na terenach letnich, by da´c si˛e zaskoczy´c gha-
lom albo pierwszej ´snie˙znej zamieci. Wszyscy ´sci ˛

agn˛eli tutaj. Dwadzie´scia setek

dorosłych z małymi jesienniakami tłu´sciutkimi jak li´scie, pl ˛

acz ˛

acymi si˛e wsz˛edzie

pod nogami: kobiety plotkuj ˛

ace na polach jak stado w˛edrownych ptaków i m˛e˙z-

czy´zni krz ˛

ataj ˛

acy si˛e przy budowie domów i murów Zimowego Miasta ze starych

kamieni i na starych fundamentach, poluj ˛

acy na ostatni ˛

a w˛edrown ˛

a zwierzyn˛e,

wycinaj ˛

acy bez ko´nca drewno w lasach i bryły torfu z Suchego Bagniska, sp˛e-

dzaj ˛

acy haynny do wielkich obór, gdzie b˛edzie si˛e je karmi´c, dopóki nie wzejdzie

zimowa trawa. I przy tej pracy, która trwała ju˙z pół cyklu ksi˛e˙zyca, wszyscy byli
mu posłuszni, tak jak on był posłuszny prastarym Zwyczajom Człowieka. Kiedy
nadci ˛

agn ˛

a ghale, zamknie si˛e bramy Miasta; kiedy nastan ˛

a zawieje, zamknie si˛e

drzwi ziemnych domów. I przetrwaj ˛

a do Wiosny. Przetrwaj ˛

Usiadł powoli za namiotem, osuwaj ˛

ac si˛e ci˛e˙zko na ziemi˛e, i wystawił do

sło´nca poskr˛ecane, pokryte bliznami nogi. Male´nkie i blade wydawało si˛e to sło´n-
ce, chocia˙z niebo było nieskazitelnie czyste — jak pół wielkiego sło´nca Lata,
mniejsze nawet od ksi˛e˙zyca. „Sło´nce skurczyło si˛e do ksi˛e˙zyca, wkrótce nadej-
dzie zimnica. . . ” Ziemia podsi ˛

akła wod ˛

a od długich deszczy, które n˛ekały ich

przez cały ten cykl, tu i tam poorały j ˛

a bruzdami ci ˛

agn ˛

ace na południe ryjce. O co

to pytała go ta dziewczyna? Aha, o farbornów i biegacza. Zjawił si˛e wczoraj —
czy to aby na pewno było wczoraj? — z wie´sci ˛

a, ˙ze ghalowie zaatakowali Zi-

mowe Miasto Tlokna, le˙z ˛

ace dalej na północy, koło Gór Zielonych. Ale ta jego

powiastka to bujda albo zwykłe panikarstwo. Ghalowie nigdy nie porywali si˛e na
mury z kamienia. Ci barbarzy´ncy o płaskich nosach, brudni i wystrojeni w te swo-
je pióropusze, pierzchaj ˛

acy na południe przed nadchodz ˛

ac ˛

a Zim ˛

a jak bezdomne

zwierz˛eta, nie potrafili zdobywa´c miast. Pekna była tylko małym obozem my´sliw-
skim, a nie otoczonym murami miastem. Biegacz kłamał. Wszystko jest jak by´c
powinno. Prze˙zyj ˛

a. Gdzie ta głupia baba ze ´sniadaniem? Tu, w sło´ncu, było teraz

tak ciepło. . .

Ósma ˙zona Wolda podeszła do niego z misk ˛

a paruj ˛

acego bhanu, zobaczyła, ˙ze

´spi, westchn˛eła gderliwie i odniosła j ˛

a cicho z powrotem na ognisko do warzenia

strawy.

Po południu, kiedy w asy´scie gro´znie wygl ˛

adaj ˛

acej eskorty i przy akompania-

mencie wrzasków, szyderstw i drwin ci ˛

agn ˛

acej za nimi dzieciarni w jego namiocie

zjawił si˛e ten farborn, Wold przypomniał sobie wypowiedziane ze ´smiechem sło-
wa tej dziewczyny: „Twój siostrzeniec, mój kuzyn”. Tote˙z d´zwign ˛

ał si˛e oci˛e˙zale

i wstał na jego powitanie, odwracaj ˛

ac twarz i wyci ˛

agaj ˛

ac przed siebie r˛ek˛e w ge-

´scie powitania równych sobie.

I jak równy z równym przywitał si˛e z nim ten obcy, nawet si˛e nie zawahawszy.

Zawsze mieli w sobie t˛e but˛e, ten demonstracyjny sposób okazywania, ˙ze uwa˙zaj ˛

si˛e za nie gorszych od ludzi, bez wzgl˛edu na to, czy rzeczywi´scie w to wierzyli,
czy nie. Ten był wysoki, dobrze zbudowany, wci ˛

a˙z jeszcze młody; trzymał si˛e

jak wódz. Gdyby nie ciemna skóra i czarne, nieziemskie oczy, mo˙zna byłoby go
wzi ˛

a´c za człowieka.

— Jestem Jacob Agat, Najstarszy.
— Witaj w moim namiocie i namiotach mego rodu, Alterro.
— Słucham ci˛e całym sercem — odparł farborn, wywołuj ˛

ac lekki u´smiech na

twarzy Wolda. Od czasów jego ojca nikt ju˙z tak nie mówił. Dziwne, jak ci farborni
zawsze pami˛etaj ˛

a stare zwyczaje, odkopuj ˛

a rzeczy pogrzebane w zamierzchłym

przedczasie. Sk ˛

ad taki młody m˛e˙zczyzna mo˙ze zna´c zwrot, którego poza Woldem

i mo˙ze jeszcze kilkoma najstarszymi mieszka´ncami Tewaru nikt ju˙z nie pami˛eta?
To była wła´snie jedna z tych niepoj˛etych cech farbornów, przypisywanych czarom
i napełniaj ˛

acych ludzi strachem przed Ciemnymi. Ale Wold nigdy si˛e ich nie bał.

— Kobieta z twego szlachetnego rodu mieszkała w moich namiotach, a Wio-

sn ˛

a ja sam wiele razy chodziłem ulicami waszego miasta. Do dzi´s to pami˛etam.

I dlatego powiadam, ˙ze póki mego ˙zycia ˙zaden mieszkaniec Tewaru nie złamie
pokoju mi˛edzy nami.

— A póki ja ˙zyj˛e, nie złamie go tak˙ze ˙zaden mieszkaniec Landinu.
Stary wódz wzruszył si˛e mał ˛

a mow ˛

a, któr ˛

a sam przed chwil ˛

a wygłosił; łzy

zakr˛eciły mu si˛e w oczach, a siadaj ˛

ac na wielkiej skrzyni z malowanej skóry,

odchrz ˛

akn ˛

ał i zamrugał oczami. Agat stał sztywno wyprostowany, odziany cały

na czarno, z czarnymi oczami w ciemnej twarzy. Młodzi my´sliwi z jego eskorty
przest˛epowali nerwowo z nogi na nog˛e, dzieci strzelały z ukosa oczami, szepc ˛

i przepychaj ˛

ac si˛e pod uniesion ˛

a płacht ˛

a z boku namiotu. Na jeden gest Wolda

znikn˛eły, jakby je wymiotło. Opuszczono bok namiotu, stara Kerly roznieciła we-
wn ˛

atrz ogie´n i natychmiast wymkn˛eła si˛e z powrotem, zostawiaj ˛

ac go sam na sam

z obcym.

— Siadaj — powiedział do swego go´scia. Farborn nie usiadł.
— Ja ciebie słucham — odparł, nie ruszaj ˛

ac si˛e z miejsca. Skoro Wold nie

zaproponował mu tego w obecno´sci innych ludzi, to nie miał zamiaru siada´c, kie-
dy nikt tego nie widział. Wold nie mógł oczywi´scie o tym wiedzie´c, nie był to
te˙z ˙zaden jasno wysnuty wniosek — po prostu wyczuł to intuicyjnie przez skór˛e
uwra˙zliwion ˛

a wieloma latami przewodzenia i rz ˛

adzenia lud´zmi.

Westchn ˛

ał i tym samym łami ˛

acym si˛e ze staro´sci basem zawołał:

— ˙

Zono!

Stara Kerly zjawiła si˛e ponownie w wej´sciu do namiotu ze wzrokiem wbitym

nieruchomo przed siebie.

— Siadaj — powtórzył do Agata, który tym razem usłuchał i usiadł ze skrzy-

˙zowanymi nogami przy ognisku. — Odejd´z — warkn ˛

ał na ˙zon˛e, która natychmiast

znikn˛eła.

Milczenie. Mozolnie i z namaszczeniem rozsupłał mały skórzany mieszek,

który nosił u pasa tuniki, wydobył z niego grudk˛e zakrzepłego olejku gezinowego,
odłamał z niej jeszcze mniejszy kawałek, schował bryłk˛e z powrotem do mieszka
i poło˙zył male´nki okruszek ˙zywicy na roz˙zarzonych w˛eglach na brzegu ogniska.
W powietrze wzbiła si˛e wiruj ˛

aca smu˙zka cierpkiego zielonkawego dymu. Wold

i obcy przymkn˛eli oczy i zaci ˛

agn˛eli si˛e gł˛eboko dymem. Stary wódz wyprostował

si˛e, oparł plecami o wielki smołowany kosz na uryn˛e i powiedział:

— Ja ciebie słucham.
— Otrzymali´smy wie´sci z północy, Najstarszy.
— My te˙z. Wczoraj przybył biegacz. — Czy to aby na pewno było wczoraj?
— Czy mówił wam o Zimowym Mie´scie Tlokna? Wold zapatrzył si˛e w ogie´n,

wdychaj ˛

ac gł˛eboko powietrze, jakby nie chciał uroni´c ani odrobiny ostatnich smu-

˙zek gezinowego dymu i ˙zuj ˛

ac wargi, z twarz ˛

a — doskonale zdawał sobie z tego

spraw˛e — jak kloc drewna, pozbawion ˛

a wszelkiego wyrazu, starcz ˛

a, zgrzybiał ˛

— Nie chciałbym by´c zwiastunem złych nowin — dodał po chwili obcy tym

swoim spokojnym, powa˙znym głosem.

— Nie jeste´s. Ju˙z je znamy. Widzisz, Alterro, w wie´sciach z dalekich stron, od

innych plemion zamieszkuj ˛

acych odległe dziedziny, bardzo trudno odró˙zni´c, co

jest prawd ˛

a, a co nie. Z Tlokny do Tewaru jest osiem dni drogi nawet dla biegacza,

a z namiotami i haynnami dwa razy tyle. Kto wie, jak tam było naprawd˛e? Kiedy
wielki jesienny trek na południe dotrze tu do nas, bramy Tewaru b˛ed ˛

a gotowe do

zamkni˛ecia. A w tym waszym mie´scie, mie´scie, którego nigdy nie opuszczacie,
nie trzeba chyba niczego naprawia´c?

— Najstarszy, tym razem b˛ed ˛

a wam potrzebne bardzo pot˛e˙zne bramy. Tlok-

na miała mury, bramy i wojowników. Teraz nie ma tam ju˙z nic. To nie plotka.
M˛e˙zowie z Landinu byli tam dziesi˛e´c dni temu; wypatrywali na granicach poja-
wienia si˛e pierwszych plemion ghalów. Ale ghalowie nadci ˛

agn˛eli nagle wszyscy

razem. . .

— Alterro, ja ciebie słyszałem. . . teraz ty posłuchaj mnie. Ludzie popadaj ˛

czasami w panik˛e i uciekaj ˛

a, zanim jeszcze wróg w ogóle si˛e pojawi. Słyszeli´smy

i jego opowie´s´c, i twoj ˛

a. Ale ja jestem ju˙z stary, prze˙zyłem dwie Jesienie i widzia-

łem, jak ghalowie ci ˛

agn ˛

a na południe. Powiem ci, jak to wygl ˛

ada naprawd˛e.

— Ja ciebie słucham — odparł obcy.
— Ghalowie zamieszkuj ˛

a na północy, poza najdalszymi dziedzinami ludzi

mówi ˛

acych naszym j˛ezykiem. Jak głosz ˛

a podania, maj ˛

a tam wielkie trawiaste te-

reny letnie u podnó˙za gór, z których szczytów spływaj ˛

a rzeki lodu. W połowie

Jesieni z najdalszej północy, gdzie zawsze panuje Zima, zaczyna na ich ziemie
nadci ˛

aga´c mróz, a z nim ´snie˙zne bestie, i tak jak nasza zwierzyna ghalowie ru-

szaj ˛

a na południe. Zabieraj ˛

a ze sob ˛

a namioty, ale nie buduj ˛

a miast i nie robi ˛

zapasów ziarna. Przeci ˛

agaj ˛

a przez Dziedzin˛e Tewaru na przełomie Jesieni i Zimy,

gdy gwiazdozbiór Drzewa wschodzi równo z zachodem sło´nca, ale zanim po raz
pierwszy pojawi si˛e na niebie Gwiazda ´Sniegu. Je´sli natkn ˛

a si˛e po drodze na rodzi-

ny w˛edruj ˛

ace bez ochrony, na obozy my´sliwych, nie strze˙zone stada lub pola —

morduj ˛

a i kradn ˛

a. Ale kiedy widz ˛

a wzniesione z kamienia Zimowe Miasto i wo-

jowników na jego murach, omijaj ˛

a je, wymachuj ˛

ac tylko dzidami i wrzeszcz ˛

wniebogłosy, a my posyłamy za nimi kilka strzał, w zadki ostatnim maruderom. . .
Ci ˛

agn ˛

a dalej i dalej na południe i zatrzymuj ˛

a si˛e dopiero hen, daleko st ˛

ad; niektó-

rzy powiadaj ˛

a, ˙ze tam, gdzie zimuj ˛

a ghalowie, jest cieplej ni˙z tu, ale kto to mo˙ze

wiedzie´c. Tak wła´snie wygl ˛

ada wielki jesienny trek, Alterro. Ja to wiem, bo wi-

działem ich na własne oczy. I widziałem, jak z pierwszymi roztopami przeci ˛

agali

t˛edy z powrotem na północ, w porze wschodzenia lasów. Ghalowie nie napadaj ˛

na miasta z kamienia. S ˛

a jak woda, co rwie z hałasem przed siebie, ale rozbija si˛e

o głaz, który ani drgnie. Tewar jest wła´snie takim głazem.

Młody farborn siedział z pochylon ˛

a głow ˛

a, rozmy´slaj ˛

ac nad tym, co usłyszał,

tak długo, ˙ze Wold zdecydował si˛e spojrze´c mu na jedn ˛

a chwil˛e prosto w twarz.

— Wszystko, co mówisz, Najstarszy, to prawda, szczera prawda, prawda

wszystkich minionych Lat. Ale teraz. . . Czasy si˛e zmieniły. . . Jestem w swoim
mie´scie jednym z wodzów, tak jak ty jeste´s wodzem w swoim. Przychodz˛e do
ciebie jak wódz do wodza. Przychodz˛e po pomoc. Uwierz mi, wysłuchaj mnie —
tym razem musimy si˛e nawzajem wesprze´c. W´sród ghalów pojawił si˛e wielki
m ˛

a˙z, wielki wódz; zw ˛

a go Kubban czy te˙z Kobban. Zjednoczył wszystkie ich ple-

miona i utworzył z nich wielk ˛

a armi˛e. Ghalowie nie kradn ˛

a ju˙z zbł ˛

akanych haynn,

na które przypadkiem natkn ˛

a si˛e po drodze. Oblegaj ˛

a i zdobywaj ˛

a Zimowe Miasta

we wszystkich dziedzinach wzdłu˙z całego wybrze˙za; m˛e˙zczyzn wycinaj ˛

a w pie´n,

kobiety bior ˛

a w niewol˛e i w ka˙zdym mie´scie zostawiaj ˛

a swoich wojowników,

˙zeby je utrzymali przez Zim˛e. Kiedy nadejdzie Wiosna i ghalowie poci ˛

agn ˛

a z po-

wrotem na północ, nie pow˛edruj ˛

a ju˙z dalej, lecz zostan ˛

a tutaj. Te ziemie stan ˛

a si˛e

ich ziemiami, te lasy, pola, tereny letnie i wszyscy ludzie — ci, którzy prze˙zyj ˛

a —

b˛ed ˛

a nale˙ze´c do nich. . .

Starzec patrzył przez chwil˛e w bok, po czym odparł ponuro, ze zło´sci ˛

— Ty mówisz, ja ciebie nie słucham. Mówisz, ˙ze zostaniemy pobici, wymor-

dowani, ˙ze pójdziemy w niewol˛e. Ale ludzie to ludzie, a ty jeste´s farbornem. Za-
chowaj sobie swoj ˛

a czarn ˛

a mow˛e, ˙zeby swoim przepowiada´c ten czarny los!

— Je´sli ludziom grozi niebezpiecze´nstwo, to nam tym bardziej ono grozi. Czy

wiesz, Najstarszy, ilu nas w Landinie zostało? Mniej ni˙z dwa tysi ˛

ace.

— Tak mało? A co z innymi miastami? Za mojej młodo´sci wasze plemi˛e

mieszkało wzdłu˙z całego wybrze˙za a˙z na północ.

— Tych miast ju˙z nie ma. Resztki ich mieszka´nców przeniosły si˛e do nas.

— Wojna? Choroba? Przecie˙z was choroby si˛e nie imaj ˛

a — jeste´scie farbor-

nami.

— Trudno ˙zy´c na ´swiecie, do którego nie jest si˛e stworzonym — odparł Agat,

lakonicznie i ponuro. — Tak czy inaczej, zostało nas niewielu i stajemy si˛e coraz
mniej liczni. Prosimy Tewar, aby zechciał by´c naszym sprzymierze´ncem, kiedy
nadci ˛

agn ˛

a ghalowie. A nadci ˛

agn ˛

a nie pó´zniej ni˙z za trzydzie´sci dni.

— Je´sli s ˛

a ju˙z w Tloknie, to nawet szybciej. I tak si˛e spó´zniaj ˛

a. ´Snieg spadnie

teraz ju˙z lada dzie´n. Musz ˛

a si˛e spieszy´c.

— Oni si˛e nie spiesz ˛

a, Najstarszy. Ci ˛

agn ˛

a powoli, bo zebrali si˛e wszyscy ra-

zem — jest ich pi˛e´cdziesi ˛

at, sze´s´cdziesi ˛

at, siedemdziesi ˛

at tysi˛ecy!

Nagle z przera˙zaj ˛

ac ˛

a wyrazisto´sci ˛

a Wold ujrzał to, o czym mówił farborn —

nie ko´ncz ˛

ac ˛

a si˛e hord˛e naje´zd´zców, płyn ˛

ac ˛

a szereg za szeregiem przez górskie

przeł˛ecze, prowadzon ˛

a przez wysokiego płaskonosego wodza; ujrzał trupy miesz-

ka´nców Tlokny — czy te˙z mo˙ze był to Tewar? — za´scielaj ˛

ace pola wokół zbu-

rzonych murów miasta, i kału˙ze krwi ´scinane igiełkami lodu. . . Potrz ˛

asn ˛

ał głow ˛

˙zeby uwolni´c si˛e od tych obrazów. Co si˛e z nim dzieje? Nie odpowiadał dłu˙zsz ˛

chwil˛e, ˙zuj ˛

ac w milczeniu wargi.

— Wysłuchałem ci˛e, Alterro.
— Nie do ko´nca, Najstarszy. — To było barbarzy´nskie grubia´nstwo, ale far-

born to nie człowiek, a do tego ten tutaj był w ko´ncu po´sród swoich wodzem. Wold
pozwolił mu ci ˛

agn ˛

a´c dalej. — Mamy czas, ˙zeby si˛e przygotowa´c. Je´sli m˛e˙zowie

Askatewaru, Allakskatu i Pernmeku zawr ˛

a przymierze i przyjm ˛

a nasz ˛

a pomoc,

mo˙zemy stworzy´c własn ˛

a armi˛e. Je´sli w pełnej sile, gotowi na przyj˛ecie ghalów,

staniemy na północnej granicy waszych trzech Dziedzin, to mo˙ze, zamiast stawia´c
czoło takiej pot˛edze, ghalowie b˛ed ˛

a woleli skr˛eci´c w bok i zej´s´c z gór szlakami

na wschód. Nasze archiwa powiadaj ˛

a, ˙ze w poprzednich latach dwa razy wybrali

t˛e wła´snie drog˛e. Jest ju˙z pó´zno, robi si˛e coraz zimniej i zostało bardzo niewiele
zwierzyny, wi˛ec je´sli napotkaj ˛

a na swej drodze gotowych do walki wojowników,

mog ˛

a skr˛eci´c i ruszy´c spiesznie dalej. Moim zdaniem, jedyna taktyka, jak ˛

a stosuje

Kubban, to zaskoczenie i przygniataj ˛

aca przewaga. Mo˙zemy go zmusi´c, ˙zeby nas

omin ˛

ał.

— M˛e˙zowie Pernmeku i Allakskatu przenie´sli si˛e ju˙z do swoich Zimowych

Miast, tak jak my. Czy do tej pory nie poznali´scie jeszcze Zwyczajów Ludzi?
Zim ˛

a nie toczy si˛e wojen!

— Powiedz to ghalom, Najstarszy! Zrobisz, co uwa˙zasz, ale uwierz moim sło-

wom! — Farborn zerwał si˛e na równe nogi, daj ˛

ac si˛e ponie´s´c nami˛etno´sci swej

pro´sby i swego ostrze˙zenia. Wold poczuł dla niego lito´s´c, jaka cz˛esto go ogarniała
w obecno´sci młodych, którzy nie widzieli jeszcze, jak wszelkie nami˛etno´sci i pla-
ny bez ko´nca obracaj ˛

a si˛e wniwecz, nie rozumieli, ˙ze marnotrawi ˛

a ˙zycie i czyny

szarpani z jednej strony ˙z ˛

adz ˛

a, a z drugiej strachem.

— Ja ciebie wysłuchałem — odparł z niezm ˛

acon ˛

a uprzejmo´sci ˛

a. — Starsi

mego plemienia usłysz ˛

a, co powiedziałe´s.

— Czy w takim razie mog˛e przyj´s´c jutro, ˙zeby si˛e dowiedzie´c. . .
— Jutro, pojutrze. . .
— Trzydzie´sci dni, Najstarszy! Co najwy˙zej trzydzie´sci dni!
— Alterro, ghalowie przyjd ˛

a i odejd ˛

a, a Zima nadci ˛

agnie i ju˙z pozostanie. Co

by dało zwyci˛estwo w bitwie, gdyby wojownik miał z niej wróci´c do nie uko´n-
czonego domu, a tymczasem ziemi˛e skuł lód? Jak b˛edziemy gotowi na nadej´scie
Zimy, pomartwimy si˛e o ghalów. . . A teraz usi ˛

ad´z. — Jeszcze raz si˛egn ˛

ał do swe-

go mieszka po kawałek geziny na zako´nczenie rozmowy. — Czy twój ojciec te˙z
miał na imi˛e Agat? Znałem go jako młodzie´nca. A jedna z tych niecnot, moich
córek, mówiła mi, ˙ze spotkała ci˛e, kiedy poszła na piaski.

Farborn jakby nieco zbyt spiesznie podniósł wzrok.
— Tak, tam si˛e poznali´smy — powiedział. — Na piaskach mi˛edzy przypły-

wami.

Rozdział 3 — Prawdziwe imi˛e sło ´nca

Co wywoływało te przypływy wzdłu˙z wybrze˙za, to pot˛e˙zne wdzieranie si˛e

i wycofywanie od pi˛etnastu do pi˛e´cdziesi˛eciu stóp wody? ˙

Zaden ze starszych

Miasta Tewaru nie umiał odpowiedzie´c na to pytanie. W Landinie umiało na nie
odpowiedzie´c ka˙zde dziecko — to ksi˛e˙zyc wywoływał przypływy, przyci ˛

aganie

ksi˛e˙zyca. . .

Ksi˛e˙zyc i ziemia okr ˛

a˙zały si˛e nawzajem, a jeden ich pełny, stateczny obrót

wokół siebie trwał całe czterysta dni — jeden cykl ksi˛e˙zyca. Wspólnie, jako po-
dwójna planeta, obiegały sło´nce, w wielkim, powa˙znym wirowym ta´ncu po´sród
bezmiernej pustki. Sze´s´cdziesi ˛

at cykli ksi˛e˙zyca trwał ten taniec, dwadzie´scia czte-

ry tysi ˛

ace dni, całe jedno ludzkie ˙zycie — Rok. A ´srodek tego ta´nca — sło´nce

nazywało si˛e Eltatin, gamma Smoka.

Przed zapuszczeniem si˛e pod szar ˛

a kopuł˛e gał˛ezi lasu Jacob Agat podniósł

wzrok na rozjarzon ˛

a kul˛e pogr ˛

a˙zaj ˛

ac ˛

a si˛e w mgiełce nad ła´ncuchem gór na za-

chodzie i nazwał j ˛

a w my´slach prawdziwym imieniem. Imi˛e to znaczyło, ˙ze nie

była ona po prostu Sło´ncem, a tylko jednym ze sło´nc — gwiazd ˛

a po´sród innych

gwiazd.

Z tyłu, ze zboczy Tewaru dobiegł go d´zwi˛eczny głos rozbawionego dziecka.

Znów przypomniały mu si˛e drwi ˛

ace, ukradkowe spojrzenia, szydercze, podszyte

strachem szepty i okrzyki za plecami: „Farborn, patrzcie, farborn! Chod´zcie zoba-
czy´c!” Mi˛edzy drzewami lasu, nareszcie sam, wydłu˙zył krok, by jak najszybciej
zostawi´c za sob ˛

a wspomnienie poni˙zenia. Bo mi˛edzy namiotami Tewaru doznał

poni˙zenia i uczucia bolesnego osamotnienia. Od urodzenia ˙zył wył ˛

acznie w´sród

swoich, w małej społeczno´sci, gdzie ka˙zdy znał ka˙zdego z imienia, twarzy i serca,
i zupełnie nie potrafił znale´z´c si˛e w´sród obcych. Zwłaszcza w´sród wrogo nasta-
wionych obcych innej rasy, w tłumie, na ich własnym terenie. Strach i uczucie
poni˙zenia owładn˛eły nim nagle z tak ˛

a moc ˛

a, ˙ze a˙z przystan ˛

ał w pół kroku. „Niech

mnie szlag trafi, je´sli tam jeszcze wróc˛e! — pomy´slał. — Niech ten stary dure´n
robi, co mu si˛e podoba, niech siedzi i w˛edzi si˛e w tym swoim ´smierdz ˛

acym na-

miocie, a˙z nadci ˛

agn ˛

a ghalowie. T˛epe, uprzedzone, kłótliwe wify! Mam po dziurki

w nosie tych ich białych g ˛

ab i ˙zółtych ´slepiów! Niech ich wszystkich szlag trafi!”

— Alterro. . .

Przyszła za nim z Tewaru. Stała na ´scie˙zce kilka jardów w tyle, oparta r˛ek ˛

o rowkowany, biały pie´n basuki. ˙

Zółte oczy w jednolicie białej twarzy sypały

iskierkami podniecenia i kpiny. Agat nie ruszył si˛e z miejsca.

— Alterro? — powtórzyła d´zwi˛ecznie i ´spiewnie, patrz ˛

ac w bok.

— Czego chcesz?
To j ˛

a troch˛e speszyło.

— Ja jestem Rolery — powiedziała. — Tam na piaskach. . .
— Wiem, kim jeste´s. Ale czy ty wiesz, kim ja jestem? Niby-człowiekiem, far-

bornem. Je´sli twoi współplemie´ncy zobacz ˛

a nas razem, to jedno z dwojga: albo

wykastruj ˛

a mnie, albo ceremonialnie zgwałc ˛

a ciebie — nie wiem, które rozwi ˛

zanie stosujecie. Wi˛ec lepiej wracaj do domu!

— U nas tak si˛e nie robi. A poza tym ty i ja jeste´smy ze sob ˛

a spokrewnieni —

odparła z uporem, ale ju˙z nie tak pewna siebie.

Odwrócił si˛e, ˙zeby odej´s´c.
— Siostra twojej matki umarła w naszych namiotach. . .
— Na wieczn ˛

a nasz ˛

a ha´nb˛e — przerwał jej i ruszył dalej. Nie poszła za nim.

Skr˛ecaj ˛

ac w lewo na rozwidleniu u podnó˙za gór, na ´scie˙zk˛e wiod ˛

ac ˛

a na szczyt

grzbietu, obejrzał si˛e za siebie. Nic nie m ˛

aciło spokoju gin ˛

acego lasu, poza jednym

zapó´znionym ryjcem, który teraz dopiero pełzł na południe, mozolnie, z pierwot-
nym uporem ni˙zszej ro´sliny, znacz ˛

ac przebyt ˛

a drog˛e cienk ˛

a lini ˛

a bruzdy.

Honor rasy zagłuszył w nim poczucie wstydu z powodu tego, w jaki sposób

potraktował t˛e dziewczyn˛e; szczerze mówi ˛

ac, doznał raczej ulgi i odzyskał pew-

no´s´c siebie. B˛edzie musiał przywykn ˛

a´c do zniewag ze strony wifów i przesta´c

zwraca´c uwag˛e na ich rasowe uprzedzenia. To było silniejsze od nich; taki rodzaj
własnego pierwotnego uporu, płyn ˛

acy z samej ich natury. Ten stary wódz okazał

mu, na swój własny sposób, naprawd˛e ogromn ˛

a uprzejmo´s´c i wyrozumiało´s´c. On,

Jacob Agat, musi by´c równie wyrozumiały i równie uparty. Albowiem los jego ra-
sy, los przedstawicieli ludzko´sci na tym ´swiecie zale˙zał od tego, co te plemiona
wifów zrobi ˛

a, a czego nie zrobi ˛

a w ci ˛

agu najbli˙zszych trzydziestu dni. Przed na-

st˛epnym nowiem ksi˛e˙zyca historia jego rasy, historia licz ˛

aca sze´s´cset cykli ksi˛e˙zy-

ca, dziesi˛e´c Lat, dwadzie´scia pokole´n, historia nieustaj ˛

acej walki i zmaga´n mo˙ze

dobiec ko´nca. Je´sli nie b˛edzie miał szcz˛e´scia, je´sli zabraknie mu cierpliwo´sci.

Uschni˛ete, pozbawione li´sci, próchniej ˛

ace od gał˛ezi ogromne drzewa tłoczyły

si˛e długimi na mile nawami wokół tych wzgórz, wczepione jeszcze butwiej ˛

acymi

korzeniami w ziemi˛e. Ale pierwszy silniejszy podmuch północnego wiatru i run ˛

wszystkie, by przele˙ze´c pod lodem i ´sniegiem tysi ˛

ace dni i nocy, zgni´c w czasie

długich, bardzo długich wiosennych roztopów i u˙zy´zni´c ogromem swej ´smierci
połacie tej ziemi dla nasion, które spoczywały ju˙z pod jej powierzchni ˛

a, pogr ˛

a˙zo-

ne w gł˛ebokim ´snie. Cierpliwo´sci, cierpliwo´sci. . .

W podmuchach wiatru zszedł brukowanymi jasnym kamieniem ulicami Lan-

dinu na Rynek, min ˛

ał dzieci ze szkoły, ´cwicz ˛

ace si˛e w zapasach na arenie, i wszedł

do wysokiego, zwie´nczonego wie˙z ˛

a budynku nosz ˛

acego nadal prastar ˛

a nazw˛e

Gmachu Ligi.

Tak jak pozostałe budynki wokół Rynku, zbudowano go przed pi˛eciu Laty,

kiedy Landin był stolic ˛

a silnego i kwitn ˛

acego pa´nstewka — w czasach pot˛egi.

Cały parter zajmowała przestronna sala spotka´n. Wokół jej szarych ´scian biegły
szerokie pasy delikatnych złotych ornamentów. Stylizowanemu sło´ncu w otocze-
niu dziewi˛eciu planet, zdobi ˛

acemu wschodni ˛

a ´scian˛e, odpowiadał na ´scianie za-

chodniej rysunek siedmiu planet, kr ˛

a˙z ˛

acych wokół swego sło´nca po silnie wydłu-

˙zonych elipsach. Trzecia planeta w obu układach była podwójna i wysadzono j ˛

kryształami. Nad drzwiami i na przeciwległej ´scianie sali okr ˛

agłe cyferblaty z de-

likatnymi i misternie rze´zbionymi wskazówkami obwieszczały, ˙ze ten dzie´n jest
trzysta dziewi˛e´cdziesi ˛

atym pierwszym dniem czterdziestego pi ˛

atego cyklu ksi˛e-

˙zyca dziesi ˛

atego lokalnego Roku Kolonii Gamma Smoka III. Wskazywały tak˙ze,

˙ze jest to dwie´scie drugi dzie´n roku 1405 Ligi Wszystkich ´Swiatów; i ˙ze w domu

jest dwunasty sierpnia.

Wielu w ˛

atpiło, by Liga Wszystkich ´Swiatów jeszcze istniała, a kilku paradok-

sykalistów lubiło podawa´c w w ˛

atpliwo´s´c, czy w ogóle kiedykolwiek istniał jaki´s

dom. Ale zegary pracuj ˛

ace bez chwili przerwy od sze´sciuset ligowych lat tu —

w Sali Zgromadzenia i w Sali Archiwów w podziemiach — swym pochodzeniem
i niezawodno´sci ˛

a zdawały si˛e potwierdza´c, ˙ze jaka´s Liga musiała istnie´c i ˙ze mi-

mo wszystko musiał tak˙ze istnie´c jaki´s dom, miejsce narodzin rasy istot ludzkich.
Cierpliwie i wytrwale odmierzały czas płyn ˛

acy na planecie zagubionej w otchłani

ciemno´sci i lat. Cierpliwo´sci, cierpliwo´sci. . .

Pozostali Alterrowie czekali ju˙z na niego w bibliotece na pi˛etrze lub nadeszli

wkrótce po nim. Zebrali si˛e wokół kominka, na którym płon˛eło drewno wyrzuco-
ne na brzeg przez fale; razem było ich dziesi˛ecioro. Seiko i Alla Pasfal wł ˛

aczyły

lampy gazowe i przykr˛eciły płomienie. Mimo ˙ze Agat nie odezwał si˛e jeszcze ani
słowem Jego przyjaciel Huru Pilotson podszedł do niego do kominka i powiedział
półgłosem:

— Nie daj im si˛e, Jacob. Banda głupich, upartych koczowników — nigdy nie

nabior ˛

a rozumu.

— Czy˙zbym nadawał?
— Nie, oczywi´scie, ˙ze nie — roze´smiał si˛e cicho Huru. Był to bystry, szczu-

pły i nie´smiały m˛e˙zczyzna, absolutnie oddany Jacobowi Agatowi. O tym, ˙ze Huru
był homoseksualist ˛

a, a Jacob Agat nie, wiedzieli doskonale zarówno oni obaj, jak

i wszyscy ich znajomi — prawd˛e mówi ˛

ac, wiedzieli o tym dokładnie wszyscy

mieszka´ncy Landinu. W Landinie wszyscy wiedzieli o wszystkim i jedynym roz-
wi ˛

azaniem tego problemu, nadmiaru kontaktów mi˛edzyludzkich, cho´c trudnym

i m˛ecz ˛

acym, była otwarto´s´c i zupełna szczero´s´c.

— Po prostu za wiele spodziewałe´s si˛e po tej wizycie, to wszystko. Wida´c po

tobie rozczarowanie. Ale nie bierz sobie tego tak do serca, Jacobie. To tylko wify.

Widz ˛

ac, ˙ze pozostali przysłuchuj ˛

a si˛e ich rozmowie, Agat zwrócił si˛e do

wszystkich zebranych.

— Powiedziałem temu staremu wszystko, co miałem mu do powiedzenia. Od-

parł, ˙ze powtórzy to Radzie. Ile z tego zrozumiał i w co uwierzył — nie mam
poj˛ecia.

— Je´sli ci˛e w ogóle wysłuchał, to i tak jest lepiej ni˙z s ˛

adziłam — powiedziała

Alla Pasfal, krucha kobieta o granatowoczarnej skórze i koronie siwych włosów
nad pokryt ˛

a zmarszczkami, wyrazist ˛

a twarz ˛

a. — Wold patrzy na ten ´swiat równie

długo jak ja — a nawet dłu˙zej. Trudno oczekiwa´c, ˙ze z rado´sci ˛

a powita zapowied´z

wojen i zmian.

— Ale akurat on powinien by´c przychylnie do nas nastawiony — powiedział

Dermat. — W ko´ncu jedna z nas była jego ˙zon ˛

— Owszem, moja kuzynka Arilia, ciotka Agata — egzotyczny okaz w jego

kobiecym zwierzy´ncu. Pami˛etam te jego zaloty — odparła Alla Pasfal z tak pie-
k ˛

acym sarkazmem, ˙ze Dermatowi zrzedła mina.

— Nie podj ˛

ał ˙zadnych decyzji w sprawie udzielenia nam pomocy? Czy przed-

stawiłe´s mu swój plan wyj´scia ghalom naprzeciw na granic˛e? — spytał Jonkendy
Li, j ˛

akaj ˛

ac si˛e z przej˛ecia i rozczarowania. Był jeszcze bardzo młody i palił si˛e do

´swietnej wojny z szumnymi przemarszami i graniem tr ˛

ab. W czym niewiele si˛e

ró˙znił od wszystkich pozostałych. Lepsze to ni˙z da´c si˛e zagłodzi´c na ´smier´c albo

˙zywcem spali´c.

— Daj im troch˛e czasu — odpowiedział chłopcu z powag ˛

a Agat. — Zdecyduj ˛

si˛e.

— Jak ci˛e Wold przyj ˛

ał? — spytała Seiko Esmit. Była ostatni ˛

a przedstawi-

cielk ˛

a wielkiego rodu. Tylko potomkowie pierwszego przywódcy Kolonii nosili

nazwisko Esmit. Na niej ród ten miał wygasn ˛

a´c. Rówie´sniczka Agata, pi˛ekna i de-

likatna, nerwowa, łatwo wpadaj ˛

aca w rozdra˙znienie i zamkni˛eta w sobie, w czasie

spotka´n Alterrów ani na chwil˛e nie spuszczała wzroku z Agata. Oboj˛etnie kto
zabierał głos, ona patrzyła na Agata.

— Przyj ˛

ał mnie jak równego sobie.

Alla Pasfal skin˛eła z aprobat ˛

a i wtr ˛

aciła:

— Zawsze miał wi˛ecej rozumu w głowie ni˙z cała reszta tych ich m˛e˙zów. —

Ale Seiko ci ˛

agn˛eła dalej:

— A inni? Dali ci spokojnie przej´s´c przez obóz? — Seiko zawsze potrafiła

wydoby´c na ´swiatło dzienne ka˙zde poni˙zenie, jakie go spotkało, cho´cby nie wiem
jak gł˛eboko je skrył i jak bardzo próbował je zapomnie´c. Po dziesi˛eciokro´c z nim
spokrewniona, siostra, kole˙zanka, kochanka, towarzyszka ˙zycia natychmiast wy-
czuwała ka˙zd ˛

a jego słabo´s´c, ka˙zdy zadany mu ból i zamykała go w swym zro-

zumieniu, w swym współczuciu jak w pułapce. Byli sobie zbyt bliscy. Huru, sta-
ra Alla, Seiko — wszyscy byli sobie zbyt bliscy. Poczucie wyizolowania, które
wytr ˛

aciło go tego dnia z równowagi, błysn˛eło mu tak˙ze przed oczami powabem

dystansu, samotno´sci, obudziło w nim mo˙ze jak ˛

a´s u´spion ˛

a t˛esknot˛e. Seiko ani na

chwil˛e nie spuszczała z niego przenikliwego spojrzenia czułych, ciemnych oczu,
reaguj ˛

acego na ka˙zd ˛

a zmian˛e jego nastroju, na ka˙zde jego słowo. Ta mała Rolery

nie spojrzała na niego jeszcze ani razu, nigdy jeszcze nie spotkał jej wzroku. Za-
wsze patrzyła gdzie´s w bok, w dal, zerkaj ˛

ac na niego tylko ukradkiem, na jedno

mgnienie — złocistooka, obca.

— Nie próbowali mnie zatrzyma´c — odparł lakonicznie. — By´c mo˙ze jutro

podejm ˛

a decyzj˛e w sprawie naszej propozycji. A mo˙ze pojutrze. Jak tam dzisiaj

szło uzupełnianie zapasów Skały?

Wywi ˛

azała si˛e ogólna dyskusja, lecz mimo to ani na chwil˛e nie przestała kon-

centrowa´c si˛e wokół Agata. Ka˙zdy zabieraj ˛

acy głos odruchowo zwracał si˛e wła-

´snie do niego. Jacob Agat był młodszy od kilkorga z nich, a wszyscy Alterrowie

wybrani na swoje dziesi˛ecioletnie kadencje w radzie mieli równe prawa, ale wy-
ra´znie i w pełni ´swiadomie uwa˙zali Jacoba Agata za swego przywódc˛e, za cen-
trum, wokół którego si˛e skupiali. Trudno to było przypisa´c jakiejkolwiek widocz-
nej przyczynie, chyba ˙zeby uzna´c za ni ˛

a energi˛e, z jak ˛

a si˛e poruszał i mówił —

czy władz˛e wida´c po człowieku, który j ˛

a posiada, czy te˙z po ludziach z jego oto-

czenia? Natomiast skutki tego wyra´znie odcisn˛eły si˛e na jego twarzy w postaci
pewnego napi˛ecia i powagi, efektów brzemienia odpowiedzialno´sci, jakie d´zwi-
gał od długiego ju˙z czasu i które z dnia na dzie´n stawało si˛e coraz ci˛e˙zsze.

— Popełniłem jeden bł ˛

ad — powiedział do Pilotsona, kiedy Seiko z pozosta-

łymi kobietami z rady zabrały si˛e do parzenia i podawania małych, ceremonial-
nych fili˙zanek gor ˛

acego napoju z li´sci basuki, zwanego ti. — Tak bardzo starałem

si˛e przekona´c tego starego o niebezpiecze´nstwie gro˙z ˛

acym ze strony ghalów, ˙ze

chyba na chwil˛e zacz ˛

ałem nadawa´c. Nie werbalnie, ale wygl ˛

adał, jakby zobaczył

upiora.

— Masz pot˛e˙zn ˛

a zdolno´s´c projekcji dozna´n zmysłowych, a w sytuacjach na-

pi˛ecia kiepsko nad ni ˛

a panujesz. Pewnie rzeczywi´scie zobaczył upiora.

— Od tak dawna nie mieli´smy ˙zadnych kontaktów z wifami, tak bardzo tu

wro´sli´smy, ˙zyjemy w takiej izolacji, ˙ze nie potrafi˛e si˛e ju˙z kontrolowa´c. Najpierw
przemawiałem do tej dziewczyny na pla˙zy, zaraz potem nadaj˛e do Wolda. . . Jak
tak dalej pójdzie, znów nas okrzykn ˛

a czarownikami czy magami, jak w pierw-

szych Latach. A przecie˙z musimy zdoby´c sobie ich zaufanie. I to w tak krótkim
czasie. Och, ile bym dał, ˙zeby´smy dowiedzieli si˛e o tych ghalach wcze´sniej!

— Moim zdaniem — odparł Pilotson, ostro˙znie jak to on — i tak tylko two-

jej zdolno´sci przewidywania zawdzi˛eczamy to, ˙ze w ogóle zostali´smy ostrze˙zeni.
Przecie˙z to ty uznałe´s, ˙ze skoro nie ma ju˙z ˙zadnych innych ludzkich osad wzdłu˙z
wybrze˙za, trzeba wysła´c zwiad na północ. Twoje zdrowie, Seiko — dodał, bior ˛

od niej male´nkie naczy´nko paruj ˛

acej ti.

Agat wzi ˛

ał ostatni ˛

a fili˙zank˛e z tacy i wypił duszkiem. ´Swie˙zo zaparzona ti

podwy˙zszała nieco wra˙zliwo´s´c zmysłów, tote˙z wyra´znie poczuł w gardle jej czy-

st ˛

a, gor ˛

ac ˛

a goryczk˛e, zacz ˛

ał silniej odbiera´c badawcze spojrzenie Seiko, pust-

k˛e wielkiego, rozja´snianego ogniem z kominka pokoju i zapadaj ˛

acy za oknami

zmierzch. Fili˙zanka z bł˛ekitnej porcelany, któr ˛

a trzymał w r˛eku, była bardzo sta-

ra — wytwór pi ˛

atego Roku. Stare były ksi˛egi w r˛ecznej oprawie stoj ˛

ace w szkla-

nych gablotach. Nawet szyby w oknach były stare. Wszystkie przedmioty zbytku,
wszystko, co czyniło z nich istoty cywilizowane, wszystko, dzi˛eki czemu pozo-
stali jeszcze Alterranami, było stare. Za czasów Agata, a i na długo przed jego na-
rodzinami, nie starczało ju˙z energii i wolnych chwil na zawił ˛

a i zło˙zon ˛

a afirmacj˛e

uzdolnie´n i intelektu człowieka. Dzi´s ledwie byli w stanie zachowa´c to, co ju˙z
mieli — trwa´c.

Z Roku na Rok, od co najmniej dziesi˛eciu pokole´n, było ich coraz mniej; bar-

dzo powoli, lecz systematycznie, malała liczba nowo narodzonych dzieci. Zwarli
szeregi, zwrócili si˛e ku samym sobie. Dawne marzenia o dominacji poszły w za-
pomnienie. ´Sci ˛

agn˛eli z powrotem — je´sli Zimom i wrogim plemionom wifów nie

udało si˛e wcze´sniej wykorzysta´c ich słabo´sci — do starego centrum, pierwszej
kolonii, do Landinu. Uczyli dzieci starych zwyczajów i przekazywali im wiedz˛e,
ale te˙z tylko star ˛

a, ˙zadnej nowej. Z Roku na Rok ˙zyli odrobin˛e biedniej, coraz

cz˛e´sciej przedkładali prostot˛e nad zdobnictwo, spokój nad zmagania, odwag˛e nad
zwyci˛estwo. Zamkn˛eli si˛e w sobie.

Zagl ˛

adaj ˛

ac do fili˙zanki trzymanej w r˛eku, ujrzał w jej czystej, nieskazitelnej

półprzejrzysto´sci niedo´scigniony artyzm jej twórców i krucho´s´c materiału, z ja-
kiego j ˛

a wykonano — co´s w rodzaju kwintesencji warto´sci duchowych swojej

rasy. Za strzelistymi oknami niebo miało ten sam odcie´n przejrzystego bł˛ekitu.
Tyle ˙ze zimny. Zapadał zmierzch, bł˛ekitny, bezgraniczny i zimny. Ogarn ˛

ał go

dawny strach, strach z czasów dzieci´nstwa, który po wkroczeniu w dorosłe ˙zy-
cie tłumaczył sobie tak: ten ´swiat, na którym urodził si˛e on i jego ojciec, ´swiat,
na którym urodziły si˛e dwadzie´scia trzy pokolenia jego dziadów i pradziadów, nie
był jego domem. Jego rasa była tu obca. Gdzie´s w gł˛ebi duszy zawsze mieli tego

´swiadomo´s´c. Byli „farbornami”, „zrodzonymi daleko st ˛

ad”. I krok za krokiem,

z majestatyczn ˛

a powolno´sci ˛

a i pierwotnym uporem procesu ewolucji, ten ´swiat

ich zabijał — odrzucał przeszczep.

By´c mo˙ze ze zbytni ˛

a uległo´sci ˛

a podporz ˛

adkowali si˛e temu procesowi, zbyt

ochoczo godzili si˛e na wymarcie. Ale ten rodzaj uległo´sci — ˙zelaznego przestrze-
gania Praw Ligi — był od samego pocz ˛

atku ´zródłem ich siły; nadal byli silni —

ka˙zdy z osobna. Ale nie posiadali dostatecznej wiedzy ani umiej˛etno´sci, ˙zeby wal-
czy´c z bezpłodno´sci ˛

a i poronieniami, które z pokolenia na pokolenie zmniejszały

ich liczebno´s´c. Bo Ksi˛egi Ligi nie zawierały całej m ˛

adro´sci, a z dnia na dzie´n

i Roku na Rok tracono kolejne jej cz ˛

astki, wypierane przez informacje dotycz ˛

ace

bardziej bezpo´srednio nagl ˛

acych potrzeb, informacje dotycz ˛

ace codziennego ˙zy-

cia tu i teraz. I w ko´ncowym efekcie nawet to, co ksi˛egi im mówiły, nie zawsze
potrafili ju˙z zrozumie´c. Co tak naprawd˛e pozostało im jeszcze z Dziedzictwa?

Czy gdyby kiedy´s — jak przepowiadały to stare wierzenia i podania — rzeczywi-

´scie z gwiazd opadł na słupach ognia kosmiczny statek, to czy ludzie, którzy by

z niego wysiedli, rozpoznaliby w nich jeszcze ludzi?

Ale ˙zaden statek nigdy nie przyleciał i nigdy nie przyleci. A oni w ko´ncu

wymr ˛

a do ostatniego; ich obecno´s´c tutaj, ich długie wygnanie, ich walka o prze-

trwanie na tym ´swiecie dobiegnie ko´nca, rozpry´snie si˛e jak naczy´nko z gliny.

Odstawił ostro˙znie fili˙zank˛e na tac˛e i otarł pot z czoła. Seiko nie spuszczała

z niego wzroku. Gwałtownym szarpni˛eciem odwrócił od niej głow˛e i zacz ˛

ał przy-

słuchiwa´c si˛e rozmowie Jonkendy’ego z Dermatem i Pilotsonem. Spoza zalewu
ponurych przeczu´c błysn˛eło mu na jedno mgnienie oka, na pozór w zupełnym
oderwaniu, a jednak stanowi ˛

ac jakby i wyja´snienie, i znak, wspomnienie małej

Rolery wyci ˛

agaj ˛

acej do niego r˛ek˛e z ciemnych, zatapianych przez morze głazów.

Rozdział 4 — Smukli młodzi
m˛e˙zczy´zni

Odgłos uderzania kamieniem o kamie´n, twardy i bezd´zwi˛eczny, niósł si˛e spo-

mi˛edzy dachów i nie uko´nczonych murów Zimowego Miasta a˙z do rozbitych wo-
kół niego wysokich, czerwonych namiotów. Długo rozlegał si˛e pojedynczym ak
ak ak ak, gdy wtem doł ˛

aczył do niego w zgrzytliwym kontrapunkcie drugi stu-

kot — kadak ak ak kadak. Potem nast˛epny, wy˙zszy, wprowadzaj ˛

acy kłótliwy rytm,

i jeszcze jeden, i jeszcze, a˙z wielka miarowo´s´c uderze´n zagubiła si˛e w jednej lawi-
nie nieustaj ˛

acego grzechotu, wysokim łoskocie kamieni grzmoc ˛

acych o kamie´n,

w którym wszystkie indywidualne rytmy uderze´n uległy zupełnemu zatraceniu,
stały si˛e nie do odró˙znienia.

Kiedy ot˛epiaj ˛

ace d´zwi˛eki toczyły si˛e ju˙z niepowstrzyman ˛

a lawin ˛

a, Najstar-

szy z M˛e˙zów Dziedziny Askatewaru stan ˛

ał w wej´sciu do swego namiotu i ruszył

wolnym krokiem mi˛edzy namiotami i ogniskami do warzenia strawy, bij ˛

acymi

dymem w chyl ˛

ace si˛e ku wieczorowi pó´zne popołudnie i pó´znojesienne niebo.

Przeszedł sztywno i oci˛e˙zale przez obóz swego plemienia, przekroczył bram˛e Zi-
mowego Miasta i w ˛

ask ˛

a ´scie˙zk ˛

a czy te˙z uliczk ˛

a wij ˛

ac ˛

a si˛e mi˛edzy zbudowanymi

na kształt namiotów, drewnianymi dachami domów o ´scianach skrytych całkowi-
cie pod ziemi ˛

a, dotarł na otwart ˛

a przestrze´n po´srodku pola spiczastych sto˙zków.

Szerokim kr˛egiem siedziało tu w kucki, z kolanami pod brod ˛

a, około stu m˛e˙zów.

Ka˙zdy z nich uderzał kamieniem o kamie´n, bił w zapami˛etaniu, w hipnotycznym
transie głuchego dudnienia. Wold usiadł na ziemi, zamykaj ˛

ac Kr ˛

ag. Wzi ˛

ał do r˛eki

mniejszy z dwóch le˙z ˛

acych przed nim sporych, wygładzonych przez wod˛e kamie-

ni, zwa˙zył w dłoni jego przyjemny ci˛e˙zar i trzasn ˛

ał nim w ten wi˛ekszy: klak klak

klak! Na prawo i na lewo od niego rozlegał si˛e nadal poprzedni łoskot, jazgotli-
wy harmider przygodnych d´zwi˛eków, z którego co jaki´s czas dawało si˛e wyłowi´c
cie´n jakiego´s rytmu. Rytm ten zanikał i powracał, niczym zupełnie przypadkowe
współbrzmienie tonów. Kiedy znów si˛e pojawił, Wold podchwycił go, wzmocnił
i podtrzymał. Dla niego zdominował on teraz ogóln ˛

a hała´sliw ˛

a kakofoni˛e. Chwil˛e

pó´zniej ten sam rytm podj ˛

ał s ˛

asiad po lewej i oba ich kamienie zacz˛eły wznosi´c

si˛e i opada´c dokładnie w tej samej chwili. Teraz s ˛

asiad po prawej. Teraz ju˙z i inni

po drugiej stronie kr˛egu wybijali ten sam rytm, uderzali wszyscy razem. Wypłyn ˛

ał

wyra´znie ponad ogólny łoskot, pokonał go, zmusił wszystkie przeciwstawne głosy
do podchwycenia swej prostej, nieprzerwanej miary, do zgody. Dudnił twardym
pulsem serca M˛e˙zów Askatewaru, coraz gło´sniej i pot˛e˙zniej — bez ko´nca.

To była cała ich muzyka, cały ich taniec.
W ko´ncu jeden z m˛e˙zów poderwał si˛e z ziemi i stan ˛

ał wewn ˛

atrz kr˛egu. Był

nagi do pasa, r˛ece i nogi zdobiły mu namalowane czarn ˛

a farb ˛

a pr˛egi, twarz okalała

mu chmura czarnych włosów. Rytm osłabł, przycichł i zamarł. Cisza.

— Biegacz z północy przyniósł wie´sci, ˙ze ghalowie ci ˛

agn ˛

a szlakiem wzdłu˙z

wybrze˙za, i to w wielkiej sile. Dotarli ju˙z do Tlokny. Czy wszyscy o tym słyszeli?

Pomruk potwierdzenia.
— Słuchajcie wi˛ec tego, który zwołał ten Kamienny Kr ˛

ag — zakrzykn ˛

ał

szaman-herold. Wold podniósł si˛e z trudem z ziemi. Stan ˛

ał w miejscu ze wzro-

kiem wbitym wprost przed siebie, pot˛e˙zny, poorany bliznami, zastygły w bezru-
chu: człowiek-głaz.

— Do mego namiotu przyszedł farborn — odezwał si˛e w ko´ncu niskim, star-

czym głosem. — Tam, w Landinie, jest w´sród swoich wodzem. Powiedział, ˙ze
farbornowie stali si˛e nieliczni i chc ˛

a prosi´c ludzi o pomoc.

Pomruk wszystkich głów rodów i rodzin, siedz ˛

acych kołem z kolanami pod

brod ˛

a, w zupełnym bezruchu. Wysoko ponad kr˛egiem m˛e˙zów, wysoko ponad

drewnianymi dachami wokół nich, wysoko w chłodnym, złocistym blasku sło´nca
zatoczył koło jaki´s ´snie˙znobiały ptak, zwiastun Zimy.

— Farborn ten powiedział, ˙ze ghalowie ci ˛

agn ˛

a na południe nie rodami i ple-

mionami, jak dawniej, ale jedn ˛

a wielk ˛

a hord ˛

a prowadzon ˛

a przez jednego wielkie-

go wodza.

— A sk ˛

ad on to wie? — rykn ˛

ał który´s z m˛e˙zów. Podczas Kamiennego Kr˛egu

w Tewarze nie przestrzegano zbyt rygorystycznego ceremoniału; Tewarem nigdy
nie rz ˛

adzili szamani, jak to bywało u niektórych innych plemion.

— Wysłał zwiad na północ! — odkrzykn ˛

ał mu Wold. — Powiedział, ˙ze gha-

lowie oblegaj ˛

a Zimowe Miasta i je zdobywaj ˛

a. Dokładnie to samo mówił biegacz

o Tloknie. Farborn powiada, ˙ze wojownicy Tewaru powinni poł ˛

aczy´c si˛e z farbor-

nami oraz wojownikami Pernmeku i Allakskatu, wyruszy´c na północn ˛

a granic˛e

naszej dziedziny i zepchn ˛

a´c ghalów w bok, na szlak przez góry. To wszystko po-

wiedział, a ja tego wysłuchałem. Czy wy tak˙ze tego wysłuchali´scie?

Tym razem pomruk potwierdzenia był nierówny, burzliwy i nie zd ˛

a˙zył jeszcze

przebrzmie´c, gdy jeden z przywódców klanów zerwał si˛e na równe nogi.

— Najstarszy! Z twoich ust zawsze słyszymy prawd˛e. Ale kiedy to prawd˛e

mówił jaki´s farborn? Od kiedy to ludzie słuchaj ˛

a farbornów? Ja nie słysz˛e niczego,

co ten farborn powiedział! Nawet gdyby ghalowie mieli zdoby´c ich miasto — no
to co? Przecie˙z tam nie ma ludzi. Niech je sobie zdobywaj ˛

a i pl ˛

adruj ˛

a. Wtedy my

b˛edziemy mogli przej ˛

a´c dziedzin˛e farbornów.

Mówc ˛

a był Walmek, wysoki, ciemnowłosy m˛e˙zczyzna, dla którego ka˙zda

okazja była dobra, ˙zeby popisa´c si˛e swoim krasomówstwem. Wold nigdy go nie
lubił i t˛e niech˛e´c dało si˛e słysze´c w jego odpowiedzi.

— Słyszałem, co powiedział Walmek — nie pierwszy ju˙z raz. Czy farborno-

wie s ˛

a lud´zmi, czy nie. . . Kto to mo˙ze wiedzie´c? Mo˙ze naprawd˛e spadli z nieba,

jak głosi podanie. A mo˙ze nie. ˙

Zaden z nich nie spadł z nieba w tym Roku. . .

Wygl ˛

adaj ˛

a jak ludzie, walcz ˛

a jak ludzie. Ich kobiety s ˛

a jak prawdziwe kobiety —

ja wam to mówi˛e! Maj ˛

a swoj ˛

a m ˛

adro´s´c. Lepiej ich wysłucha´c. . .

Na wzmiank˛e o kobietach farbornów siedz ˛

acy z powag ˛

a w kr˛egu m˛e˙zowie

u´smiechn˛eli si˛e pod nosem, a Wold poniewczasie ugryzł si˛e w j˛ezyk. Głupio zrobił
przypominaj ˛

ac im w takim momencie o swoich starych zwi ˛

azkach z farbornami.

A i nie wypadało tego robi´c. . . W ko´ncu była jego ˙zon ˛

a. . .

Zmieszany, usiadł z powrotem na ziemi, oznajmiaj ˛

ac w ten sposób, ˙ze nie ma

ju˙z nic wi˛ecej do powiedzenia.

Ale kilku innych m˛e˙zczyzn, na których wie´sci przyniesione przez biegacza

i ostrze˙zenia Agata zrobiły spore wra˙zenie, wdało si˛e w dyskusj˛e z tymi, którzy
w nie nie wierzyli i skłonni byli je zlekcewa˙zy´c. Jeden z synów Wolda urodzonych
na wiosn˛e, uwielbiaj ˛

acy zbrojne zaczepki i wypady Umaksuman, wypowiedział

si˛e wprost za przyj˛eciem propozycji Agata, by wyruszy´c na granic˛e Askatewaru.

— To zwykły podst˛ep! Damy si˛e wysła´c na północ dziedziny i tam zaskoczy´c

pierwszym ´sniegom, a tymczasem oni tutaj rozkradn ˛

a nam nasze stada, kobiety

i zapasy! To nie s ˛

a ludzie! Im ´zle z oczu patrzy! — perorował Walmek. Rzadko

trafiał mu si˛e tak dobry temat do wygłaszania peror.

— Tylko o to im zawsze chodziło — o nasze kobiety! Nic dziwnego, ˙ze jest

ich coraz mniej i powoli wymieraj ˛

a. Przecie˙z rodz ˛

a im si˛e same potworki. Chc ˛

si˛e dobra´c do naszych kobiet, ˙zeby móc wychowywa´c ludzkie dzieci na swoje
własne! — Popierał go z przej˛eciem jeden z młodszych przywódców rodzin. —
Agh!

Wold zazgrzytał z˛ebami, roze´zlony tym pomieszaniem z popl ˛

ataniem plotek

i bzdurnych informacji, ale nie ruszył si˛e z miejsca, zostawiaj ˛

ac usadzenie ciem-

niaka Umaksumanowi.

— A je´sli farbom mówił prawd˛e? — zaripostował Umaksuman. — Co b˛edzie,

je´sli ghalowie nadci ˛

agn ˛

a tutaj wszyscy razem, jedn ˛

a, wielotysi˛eczn ˛

a hord ˛

a? Czy

jeste´smy w stanie ich pokona´c?

— Ale mury jeszcze nie uko´nczone, bramy nie zamkni˛ete, zbiory nie zwie-

zione z pól — wtr ˛

acił jaki´s starszy m˛e˙zczyzna. Raczej wła´snie to, a nie nieufno´s´c

wobec obcych, stanowiło sedno sprawy. Je´sli sprawni m˛e˙zczy´zni pomaszeruj ˛

a na

północ, to czy kobiety, dzieci i starcy dadz ˛

a rad˛e doprowadzi´c do ko´nca przygo-

towania Miasta do Zimy przed nastaniem ´snie˙zyc i mrozu? Mo˙ze tak, a mo˙ze nie.
Podj˛ecie takiej decyzji na podstawie słowa farborna było mocno ryzykowne.

Sam Wold nie miał zamiaru jej podejmowa´c, wolał zda´c si˛e w tej sprawie na

Starszych. Lubił farborna Agata i nie s ˛

adził, by łatwo go było wprowadzi´c w bł ˛

lub te˙z by mógł sam ´swiadomie kłama´c — ale czy to w ogóle mo˙zna by´c czego´s
pewnym? Czasami i człowiek człowiekowi bywa obcy, a co tu mówi´c o istotach
obcych naprawd˛e. Nigdy nic nie wiadomo. Mo˙ze to i prawda, ˙ze ghalowie nadci ˛

gaj ˛

a jedn ˛

a wielk ˛

a armi ˛

a. Ale Zima nadci ˛

aga na pewno. I który wróg gro´zniejszy?

Starsi zacz˛eli skłania´c si˛e ku temu, ˙zeby nie podejmowa´c ˙zadnych działa´n,

ale frakcja Umaksumana zdołała odnie´s´c pewien sukces. Udało jej si˛e przeforso-
wa´c decyzj˛e o wysłaniu go´nców do s ˛

asiednich Dziedzin, Allakskatu i Pernmeku,

z misj ˛

a wysondowania opinii ich m˛e˙zów na temat wspólnej obrony. I to była jedy-

na decyzja, jak ˛

a podj˛eto. Szaman pu´scił wolno wychudł ˛

a haynn˛e, schwytan ˛

a na

wypadek powzi˛ecia postanowienia o wojnie — które wymaga przypiecz˛etowania
rytualnym ukamienowaniem — i Starsi rozeszli si˛e do namiotów.

Wold zasiadał wła´snie z m˛e˙zami swego rodu do miski dobrego, gor ˛

acego bha-

nu, kiedy na dworze wybuchło jakie´s zamieszanie. Umaksuman wyszedł na ze-
wn ˛

atrz, rykn ˛

ał, ˙zeby si˛e wszyscy natychmiast rozeszli. . . i wrócił do wielkiego

namiotu z farbornem Agatem.

— Witaj, Alterro — powiedział starzec, zerkaj ˛

ac z ukosa na swoich dwóch

wnuków. — Czy si ˛

adziesz z nami do jedzenia?

Lubił szokowa´c ludzi; zawsze to robił. Dlatego wła´snie za dawnych dni tak

cz˛esto biegał do farbornów. A tym gestem uwolnił si˛e od skrytego poczucia wsty-
du, jakie go n˛ekało od chwili, gdy w obecno´sci innych m˛e˙zczyzn wspomniał
o dziewczynie, która dawno, dawno temu była jego ˙zon ˛

Agat przyj ˛

ał zaproszenie z tym samym spokojem i powag ˛

a co zawsze i jadł

na tyle długo, by zademonstrowa´c, ˙ze wzi ˛

ał sobie do serca ten dowód go´scinno-

´sci. Odczekał, a˙z wszyscy uko´ncz ˛

a posiłek, a ˙zona Ukweta wyjdzie z namiotu

z resztkami bhanu, i dopiero wtedy powiedział:

— Ja słucham, Najstarszy.
— Nie bardzo jest czego — odparł Wold z gło´snym bekni˛eciem. — Wy´slemy

biegaczy do Pernmeku i Allakskatu. Ale za wojn ˛

a mało kto si˛e opowiadał. Teraz

ju˙z z dnia na dzie´n robi si˛e coraz zimniej. Bezpiecze´nstwo nakazuje zamkn ˛

a´c si˛e

wewn ˛

atrz murów, pod dachami. My nie w˛edrujemy po przedczasie tak jak wy, ale

znamy Zwyczaje Ludzi, wiemy, jakie były i s ˛

a, i ich nie odst˛epujemy.

— Macie dobre zwyczaje — odparł farborn. — Nawet tak dobre, ˙ze ghalowie

je od was przej˛eli. W poprzednie Zimy byli´scie silniejsi od nich, bo wszystkie wa-
sze rody wyst˛epowały przeciwko nim wspólnie. Ale teraz oni tak˙ze si˛e nauczyli,

˙ze siła w jedno´sci.

— Je´sli te wie´sci s ˛

a rzeczywi´scie prawdziwe — odezwał si˛e Ukwet, jeden

z wnuków Wolda, ale starszy od Umaksumana, jego syna.

Agat popatrzył na niego bez słowa. Ukwet natychmiast umkn ˛

ał wzrokiem

przed tym bezpo´srednim, ciemnym spojrzeniem.

— Je´sli to nieprawda, to dlaczego ghalowie tak bardzo si˛e spó´zniaj ˛

a? — spytał

Umaksuman. — Co ich zatrzymuje? Czy kiedykolwiek do tej pory czekali, a˙z
plony zostan ˛

a zwiezione z pól?

— A kto to mo˙ze wiedzie´c? — powiedział Wold. — Ostatniego Roku nadci ˛

gn˛eli na długo przed wzej´sciem Gwiazdy ´Sniegu — to pami˛etam. Ale któ˙z mo˙ze
pami˛eta´c, co było jeszcze Rok wcze´sniej?

— Mo˙ze poszli szlakiem przez góry — podsun ˛

ał drugi wnuk — i w ogóle nie

pojawi ˛

a si˛e w Askatewarze.

— Biegacz mówił, ˙ze zdobyli Tlokn˛e — odparował ostro Umaksuman —

a Tlokna le˙zy na północ od Tewaru na szlaku wzdłu˙z wybrze˙za. Dlaczego mu
nie wierzymy? Dlaczego oci ˛

agamy si˛e z działaniem?

— Bo kto walczy Zim ˛

a, ten nie do˙zywa Wiosny — warkn ˛

ał Wold.

— Ale je´sli nadejd ˛

a. . .

— Je´sli nadejd ˛

a, to b˛edziemy walczy´c.

Zapadła chwila milczenia. Przynajmniej raz farborn nie patrzył na ˙zadnego

z nich, lecz spu´scił swe mroczne spojrzenie jak człowiek.

— Ludzie powiadaj ˛

a — przerwał cisz˛e Ukwet z nut ˛

a drwiny w głosie, wietrz ˛

zwyci˛estwo — ˙ze farbornowie maj ˛

a dziwne moce na swe usługi. Ja nic o tym

nie wiem, urodziłem si˛e na terenach letnich i do tego cyklu ksi˛e˙zyca nigdy nie
widziałem ˙zadnego farborna, nie mówi ˛

ac ju˙z o siedzeniu z nim przy posiłku. Ale

je´sli naprawd˛e s ˛

a czarownikami i maj ˛

a tak ˛

a władz˛e, to po co im nasza pomoc

w walce z ghalami?

— Ja tego nie słyszałem! — zgromił go Wold, dysz ˛

ac ci˛e˙zko, czerwony na

twarzy. Ukwet ukrył twarz w dłoniach. Rozsierdzony tym zniewa˙zeniem go´scia,
którego podejmował w swoim namiocie i własnym niezdecydowaniem nie pozwa-
laj ˛

acym mu opowiedzie´c si˛e po ˙zadnej ze stron, Wold wbił rozognione, załzawio-

ne oczy w swego wnuka i dłu˙zsz ˛

a chwil˛e patrzył mu prosto w zasłoni˛et ˛

a r˛ekami

twarz.

— Teraz ja mówi˛e — przerwał w ko´ncu milczenie dono´snym, tubalnym gło-

sem wolnym na chwil˛e od chropawo´sci, jakim zmatowiła go staro´s´c. — Teraz ja
mówi˛e — słuchajcie! Szlakiem wzdłu˙z wybrze˙za pobiegn ˛

a biegacze i b˛ed ˛

a bie-

gli dot ˛

ad, a˙z napotkaj ˛

a ghalów. A w dwa dni po nich, ale tylko do granicy naszej

dziedziny wyprawi ˛

a si˛e wojownicy — wszyscy m˛e˙zczy´zni urodzeni mi˛edzy ´Sród-

wio´sniem a Letnim Odłogiem. Je´sli ghalowie nadci ˛

agn ˛

a jedn ˛

a hord ˛

a, wojownicy

zepchn ˛

a ich na wschód, na szlak przez góry. Je´sli nie, wróc ˛

a do Tewaru.

Umaksuman roze´smiał si˛e gło´sno i zawołał:
— Tylko ciebie nam słucha´c, Najstarszy!
Wold burkn ˛

ał co´s pod nosem, czkn ˛

ał i opadł z powrotem na pi˛ety.

— Ale wojownicy słucha´c b˛ed ˛

a ciebie — odparł ponuro.

— My mo˙zemy wysła´c trzystu pi˛e´cdziesi˛eciu m˛e˙zczyzn — powiedział spo-

kojnie jak zwykle Agat, który ju˙z do´s´c długo nie zabierał głosu. — Pomaszeruje-

my star ˛

a drog ˛

a wzdłu˙z pla˙zy i poł ˛

aczymy si˛e z wami na granicy Askatewaru. —

Wstał i wyci ˛

agn ˛

ał przed siebie r˛ek˛e. Stary wódz, który jeszcze nie ochłon ˛

ał z gnie-

wu, a ju˙z zaczynał by´c zły, ˙ze zmuszono go do podj˛ecia tego zobowi ˛

azania, udał,

˙ze tego nie widzi. Umaksuman w jednej chwili zerwał si˛e z ziemi i przyło˙zył dło´n

do dłoni farborna. Stali tak naprzeciw siebie w ´swietle ogniska niczym dzie´n i noc.
Agat ciemny, ocieniony, mroczny — Umaksuman jasnoskóry, jasnooki, promien-
ny.

W ten sposób decyzja zapadła, a Wold wiedział, ˙ze zdoła j ˛

a narzuci´c Starszym.

Wiedział tak˙ze, ˙ze to ostatnia decyzja, jak ˛

a podj ˛

ał w swoim ˙zyciu. On, Wold, mógł

ich wysła´c na wojn˛e, ale to Umaksuman z niej powróci jako wódz wojowników,
a tym samym najpot˛e˙zniejszy przywódca M˛e˙zów Askatewaru. Podj˛ecie przez nie-
go tej decyzji równało si˛e abdykacji. Nowym wodzem zostanie młody Umaksu-
man. To on b˛edzie zamykał Kamienny Kr ˛

ag, to on poprowadzi polowania Zim ˛

zwiady Wiosn ˛

a, wielkie w˛edrówki długich dni Lata. Jego Rok si˛e wła´snie rozpo-

czynał. . .

— Id´zcie ju˙z — warkn ˛

ał na wszystkich obecnych. — Zwołaj na jutro Kamien-

ny Kr ˛

ag, Umaksuman. Powiedz szamanowi, ˙zeby wybrał jak ˛

a´s haynn˛e, tylko tłu-

st ˛

a, ˙zeby miała troch˛e krwi. — Do Agata nie miał ju˙z ochoty si˛e odzywa´c. Wyszli

z namiotu, wszyscy smukli i młodzi. Zostawili go przykucni˛etego na zdr˛etwia-
łym zadku, wpatrzonego w ˙zar w˛egli ogniska, niby w j ˛

adro minionego blasku,

bezpowrotnie utracony płomie´n Lata.

Rozdział 5 — Zmierzch w lasach

Farborn wyszedł z namiotu Umaksumana i przystan ˛

ał jeszcze na chwil˛e po-

rozmawia´c z młodym wodzem. Obaj patrzyli na północ, mru˙z ˛

ac oczy przed po-

rywistym wiatrem. Agat przesuwał wyci ˛

agni˛et ˛

a r˛ek ˛

a, jakby mówił o górach. Po-

dmuch wiatru doniósł słowo czy dwa do miejsca, z którego Rolery ich obserwowa-
ła, na ´scie˙zk˛e prowadz ˛

ac ˛

a do bramy Miasta. Kiedy usłyszała głos Agata, w całym

ciele poczuła delikatne mrowienie, nagły przypływ mrocznego strachu w ˙zyłach,
przywodz ˛

acy wspomnienie tamtego głosu, który przemówił wewn ˛

atrz jej my´sli,

wewn ˛

atrz jej ciała, wołaj ˛

ac j ˛

a do siebie.

Zaraz potem, niby zniekształconym echem, powrócił do niej z pami˛eci ostry

rozkaz, niedwuznaczny jak policzek, kiedy na ´scie˙zce w lesie naskoczył na ni ˛

˙zeby sobie poszła i zostawiła go w spokoju.

Ni st ˛

ad, ni zow ˛

ad postawiła na ziemi koszyki, które niosła. Przeprowadzali si˛e

wła´snie z czerwonych namiotów jej koczowniczego dzieci´nstwa do mrowiska spi-
czastych dachów, podziemnych sal, tuneli i uliczek Zimowego Miasta i wszystkie
jej kuzynki, ciotki i siostrzenice krz ˛

atały si˛e jak w ukropie, przekrzykuj ˛

ac si˛e na-

wzajem i biegaj ˛

ac w t˛e i z powrotem od namiotów do bram Miasta z futrzanymi

derkami, pudłami, sakwami, koszykami i garnkami. Postawiła swoje kosze tam,
gdzie stała, tu˙z obok ´scie˙zki, i ruszyła pewnym krokiem w kierunku lasu.

— Rolery! Ro-o-olery! — rozległo si˛e za ni ˛

a jazgotliwe nawoływanie, to sa-

mo, które ´scigało j ˛

a zawsze i wsz˛edzie, oskar˙zycielskie, ponaglaj ˛

ace, zrz˛edne.

Nawet si˛e nie obejrzała. Kiedy znalazła si˛e ju˙z dobrze w gł˛ebi lasu, pu´sciła si˛e
biegiem. Zwolniła dopiero wtedy, gdy wszystkie inne d´zwi˛eki zagłuszyła szumli-
wa, j˛ekliwa cisza powyginanych wiatrem drzew i nic nie przypominało o istnieniu
obozu jej plemienia poza nikłym, gorzkawym zapachem dymu z palonych drew.

Tu i tam tarasowały teraz ´scie˙zk˛e wielkie pnie powalonych drzew. Szarpały j ˛

sztywnymi, zeschni˛etymi gał˛eziami za kaptur i rozdzierały ubranie, gdy mozol-
nie drapała si˛e przez nie gór ˛

a lub przepełzała pod nimi dołem. W tak ˛

a wichur˛e

las nie był bezpiecznym miejscem; teraz te˙z gdzie´s dalej na wzgórzach rozległ
si˛e stłumiony łoskot drzewa padaj ˛

acego pod naporem wiatru. Ale Rolery nic to

nie obchodziło. Chciała tylko jak najszybciej znale´z´c si˛e z powrotem na tych sza-
rych piaskach, stan ˛

a´c w bezruchu, absolutnym bezruchu, i patrze´c, jak spada na

ni ˛

a trzydziestostopowa ´sciana spienionej wody. . . I tak nagle jak przedtem zacz˛e-

ła i´s´c, tak teraz nagle zatrzymała si˛e i stan˛eła po´srodku ´scie˙zki w zapadaj ˛

acym

zmroku.

Wiatr d ˛

ał, cichł i d ˛

ał od nowa. Skł˛ebione, sine chmury sun˛eły nisko ponad

paj˛eczyn ˛

a bezlistnych gał˛ezi. W miejscu, gdzie stała, było ju˙z niemal zupełnie

ciemno. W jednej chwili opu´sciła j ˛

a cała zło´s´c i zapomniawszy o swym posta-

nowieniu, zastygła sparali˙zowana strachem, kul ˛

ac si˛e przed wiatrem. Co´s białego

mign˛eło ledwie kilka kroków przed ni ˛

a. Krzykn˛eła przera˙zona, ale nie ruszyła

si˛e z miejsca. Jeszcze raz to samo migni˛ecie, po czym na ułamanej gał˛ezi nad
jej głow ˛

a znieruchomiała jaka´s biała plama — wielkie zwierz˛e czy ptak, skrzy-

dlate, idealnie białe, białe z wierzchu i od spodu, z krótkim, ostrym, kłapi ˛

acym

dziobem zamiast pyska i wyłupiastymi, srebrzystymi ´slepiami. Trzymaj ˛

ac si˛e ga-

ł˛ezi czterema nagimi szponami, stwór wpatrywał si˛e w Rolery, a ona w niego.

Zadne si˛e nie poruszyło. Srebrzyste ´slepia nawet nie mrugn˛eły. Nagle stwór roz-
postarł wielkie białe skrzydła, szerzej ni˙z na wysoko´s´c człowieka, i zacz ˛

ał tłuc

nimi o gał˛ezie, łami ˛

ac je z suchym trzaskiem. Łopotał białymi skrzydłami, wy-

daj ˛

ac z siebie przeci ˛

agły krzyk, po czym jak podmuch wiatru wzbił si˛e oci˛e˙zale

w powietrze i odfrun ˛

ał rozpływaj ˛

ac si˛e mi˛edzy dachem gał˛ezi a sun ˛

acymi nisko

chmurami.

— Zwiastun ´sniegu — rozległ si˛e na ´scie˙zce kilka jardów za ni ˛

a głos Agata. —

Podobno sprowadza ´snie˙zyce.

Ogromny srebrzysty stwór ´smiertelnie j ˛

a przeraził. Nagły przypływ łez, towa-

rzysz ˛

acy u ludzi wszystkim silnym emocjom, na moment j ˛

a o´slepił. Miała zamiar

wydrwi´c go, wyszydzi´c, widziała niech˛e´c kryj ˛

ac ˛

a si˛e pod t ˛

a jego pełn ˛

a arogancji

swobod ˛

a, kiedy ludzie w Tewarze traktowali go z góry, tak jak powinni, jako istot˛e

gorszego rodzaju. Ale ten biały stwór, zwiastun ´sniegu, tak j ˛

a wystraszył, ˙ze stra-

ciła panowanie nad sob ˛

a i patrz ˛

ac mu prosto w oczy, tak jak przedtem wpatrywała

si˛e w srebrzyste ´slepia, zawołała:

— Nienawidz˛e ci˛e, ty nie jeste´s człowiekiem! Nienawidz˛e ci˛e!
Wtedy łzy przestały jej płyn ˛

a´c, odwróciła wzrok i przez dług ˛

a chwil˛e stali

oboje w milczeniu.

— Rolery — usłyszała mi˛ekki głos — spójrz na mnie. Nie spojrzała. Podszedł

do niej, a ona szarpn˛eła si˛e do tyłu i z wykrzywion ˛

a twarz ˛

a krzykn˛eła przera´zliwie

jak zwiastun ´sniegu:

— Nie dotykaj mnie!
— Opanuj si˛e — powiedział. — Masz, we´z mnie za r˛ek˛e, no, bierz! — Chwy-

cił j ˛

a, gdy próbowała mu si˛e wyrwa´c, i przytrzymał za oba nadgarstki. Znów za-

stygli w bezruchu.

— Pu´s´c mnie — powiedziała w ko´ncu normalnym głosem. Pu´scił j ˛

a natych-

miast.

Wzi˛eła gł˛eboki oddech.

— Mówiłe´s do mnie — słyszałam ci˛e wewn ˛

atrz siebie. Tam, na piaskach. Czy

umiałby´s to zrobi´c jeszcze raz?

Popatrzył na ni ˛

a uwa˙znie i spokojnie.

— Tak — skin ˛

ał głow ˛

a. — Ale obiecałem ci wtedy, ˙ze ju˙z nigdy tego nie

zrobi˛e.

— Wci ˛

a˙z to słysz˛e. Czuj˛e twój głos. — Przycisn˛eła r˛ece do uszu.

— Wiem. . . i jest mi przykro. Kiedy ci˛e zawołałem, nie wiedziałem, ˙ze jeste´s

wifem, ˙ze przyszła´s z Tewaru. To sprzeczne z Prawem. A poza tym w ogóle nie
powinno mi si˛e było uda´c. . .

— Co to jest wif?
— Tak wła´snie was nazywamy.
— A jak nazywacie siebie?
— Lud´zmi.
Rozejrzała si˛e dokoła, powiodła spojrzeniem po mroczniej ˛

acym, j˛ecz ˛

acym le-

sie, szarych kolumnadach drzew, dachu kł˛ebi ˛

acych si˛e chmur. Ten szary, pełen

ruchu ´swiat był bardzo dziwny, ale nie czuła ju˙z strachu. Jego dotyk, fizyczny
dotyk jego dłoni, usun ˛

ał w cie´n natarczywe i nieuchwytne wra˙zenie jego obecno-

´sci i tchn ˛

ał w ni ˛

a spokój, który w miar˛e tego, jak rozmawiali, coraz bardziej si˛e

pogł˛ebiał. Poj˛eła teraz, ˙ze przez ostatni dzie´n i noc chodziła jak na wpół obł ˛

akana.

— Czy wy wszyscy potraficie to robi´c. . . tak mówi´c?
— Niektórzy. To umiej˛etno´s´c, której mo˙zna si˛e nauczy´c. Tylko trzeba du-

˙zo ´cwiczy´c. Chod´z tutaj, usi ˛

ad´z na chwil˛e. Ledwie stoisz na nogach. — Mówił

szorstko jak zwykle, ale w jego głosie pojawiła si˛e teraz jaka´s nowa nuta, cie´n
czego´s zupełnie innego. Jakby natarczywo´s´c, z jak ˛

a wołał j ˛

a tam, na piaskach,

przeobraziła si˛e w tłumione z całych sił błaganie, niesko´nczenie delikatne wyci ˛

gni˛ecie r˛eki.

Usiedli na pniu przewróconej basuki kilka jardów w bok od ´scie˙zki. Obserwu-

j ˛

ac, jak si˛e porusza i siedzi, Rolery uzmysłowiła sobie, ˙ze robi to zupełnie inaczej

ni˙z m˛e˙zczy´zni jej rasy; kształt jego sylwetki, suma gestów były zupełnie obce.
Najsilniej uderzyły j ˛

a splecione mi˛edzy kolanami, ciemnoskóre dłonie.

— Wy tak˙ze mogliby´scie si˛e nauczy´c rozmawia´c w my´slach, gdyby´scie chcie-

li — ci ˛

agn ˛

ał. — Tylko ˙ze nigdy nie chcieli´scie. Nazywacie to chyba czarami. . .

Nasze ksi˛egi powiadaj ˛

a, ˙ze my sami nauczyli´smy si˛e tego dawno, dawno temu od

pewnej rasy zamieszkuj ˛

acej inny ´swiat zwany Rokananem. To w równej mierze

umiej˛etno´s´c co dar.

— A czy gdyby´s chciał, mógłby´s słucha´c moich my´sli?
— To zabronione — odparł z tak ˛

a stanowczo´sci ˛

a, ˙ze zupełnie wyzbyła si˛e

obaw, które nagle j ˛

a ogarn˛eły.

— Naucz mnie tego — poprosiła natarczywie jak małe dziecko.
— To by ci zaj˛eło cał ˛

a Zim˛e.

— A tobie zaj˛eło cał ˛

a Jesie´n?

— I jeszcze troch˛e Lata — odparł z lekkim u´smiechem.
— Co to znaczy wif?
— To słowo z naszego dawnego j˛ezyka. Znaczy: wysoko inteligentna forma

˙zycia.

— Gdzie jest ten inny ´swiat?
— Och, jest ich bardzo wiele. Tam. Poza sło´ncem i ksi˛e˙zycem.
— To znaczy, ˙ze jednak naprawd˛e spadli´scie z nieba? Po co? Jak si˛e dostali´scie

stamt ˛

ad, zza sło´nca, tu, na to wybrze˙ze?

— Powiem ci, je´sli chcesz wiedzie´c, Rolery, ale to nie jest ba´s´n. Wielu rzeczy

sami nie rozumiemy, ale to, co o swojej historii wiemy, jest prawd ˛

— Ja ciebie słucham — wyszeptała zwyczajow ˛

a formuł˛e, wyra´znie pod wra-

˙zeniem jego słów, ale niezupełnie pokornie.

— Tam, mi˛edzy gwiazdami, było wiele ´swiatów i zamieszkiwało je wiele ro-

dzajów ludzi. Zbudowali statki, które potrafiły ˙zeglowa´c przez ciemno´s´c mi˛edzy

´swiatami i nieustannie podró˙zowali, by handlowa´c i poznawa´c dalsze ´swiaty. Za-

wi ˛

azali przymierze zwane Lig ˛

a, tak jak wasze rody zawi ˛

azuj ˛

a przymierze, aby

utworzy´c Dziedzin˛e. Ale Liga Wszystkich ´Swiatów miała wroga. Wroga pocho-
dz ˛

acego z bardzo daleka. Nie wiemy z jak daleka. Nasze ksi˛egi zostały napisane

dla ludzi, którzy wiedzieli znacznie wi˛ecej ni˙z my. . .

Ci ˛

agle u˙zywał słów, które brzmiały jak słowa, ale zupełnie nic nie znaczy-

ły; Rolery zastanawiała si˛e, co to znaczy „statek”, co to znaczy „ksi˛ega”. Ale
powa˙zny, pełen bólu ton, jakim snuł swoj ˛

a opowie´s´c, wywierał na niej ogromne

wra˙zenie. Słuchała go jak urzeczona.

— Liga długo przygotowywała si˛e do walki z wrogiem. Silniejsze ´swiaty po-

magały słabszym uzbroi´c si˛e i przygotowa´c do wojny. Troch˛e na podobie´nstwo
tego, jak my tutaj staramy si˛e przygotowa´c na nadej´scie ghalów. Wiemy, ˙ze słu-
chanie my´sli było jedn ˛

a z umiej˛etno´sci, jakich wówczas uczono, a ksi˛egi powia-

daj ˛

a, ˙ze istniały tak˙ze bronie ogniste, którymi mo˙zna pali´c całe planety, rozsadza´c

gwiazdy. . . W tym wła´snie czasie przybyli´smy ze swego rodzinnego ´swiata tutaj.
Nie było nas wielu. Przybyli´smy zawrze´c z wami przyja´z´n i dowiedzie´c si˛e, czy
chcecie przyst ˛

api´c do Ligi, do walki ze wspólnym wrogiem. Ale wróg nagle zaata-

kował. Statek, który nas przywiózł, wrócił tam, sk ˛

ad przyleciał, by wzi ˛

a´c udział

w walkach, a wraz z nim odleciała cz˛e´s´c członków wyprawy i. . . maszyna do roz-
mawiania na odległo´s´c, za pomoc ˛

a której mo˙zna si˛e było porozumiewa´c mi˛edzy

´swiatami. Ale reszta ekspedycji pozostała tutaj, albo po to, by pomóc temu ´swia-

tu, gdyby wróg was napadł, albo te˙z dlatego, ˙ze po prostu nie mogli wróci´c —
nie wiemy. Archiwa powiadaj ˛

a tylko, ˙ze statek odleciał. Włócznia z białego me-

talu, dłu˙zsza ni˙z całe miasto, wznosz ˛

aca si˛e na pióropuszach ognia. Zachowały

si˛e rysunki. Moim zdaniem, spodziewano si˛e jego rychłego powrotu. . . To było
dziesi˛e´c Lat temu. . .

— A co z wojn ˛

a z tamtym wrogiem?

— Nie wiemy. Nie wiemy absolutnie nic, co wydarzyło si˛e od dnia odlotu stat-

ku. Jedni z nas uwa˙zaj ˛

a, ˙ze wojna musiała zosta´c przegrana, inni, ˙ze wygrana, ale

ledwie, ledwie, i ˙ze w czasie jej trwania zapomniano o garstce ludzi pozostawio-
nych tu, na tym ´swiecie. Kto to jednak mo˙ze wiedzie´c? Je´sli przetrwamy, pewnego
dnia dowiemy si˛e jak było; je´sli nikt po nas nie przyb˛edzie, sami zbudujemy statek
i polecimy sprawdzi´c. . . — W jego głosie d´zwi˛eczała i t˛esknota, i gorzka ironia.
Rolery czuła zawrót głowy od tych niezmierzonych przepa´sci czasu i przestrzeni,
rzeczy zupełnie niepoj˛etych.

— Ci˛e˙zko ˙zy´c z czym´s takim — powiedziała w ko´ncu. Agat roze´smiał si˛e

jakby zaskoczony.

— Nie, to nam daje poczucie dumy — powiedział. — Ci˛e˙zko jest prze˙zy´c

na ´swiecie, do którego nie jest si˛e stworzonym. Jeszcze pi˛e´c Lat temu byli´smy
pot˛e˙znym ludem. Spójrz na nas dzi´s.

— Powiadaj ˛

a, ˙ze farbornowie nigdy nie choruj ˛

a. Czy to prawda?

— Tak. Nie zapadamy na wasze choroby i nie przywie´zli´smy ze sob ˛

a ˙zad-

nych własnych. Ale kiedy si˛e skaleczymy, krwawimy zupełnie tak samo jak wy. . .
I wyobra´z sobie, ˙ze starzejemy si˛e i umieramy. . . Jak ludzie.

— To przecie˙z jasne — odparła z niesmakiem.
— Problem w tym, ˙ze u nas rodzi si˛e za mało dzieci — powiedział, daj ˛

spokój poprzedniemu sarkazmowi. — Jest wiele poronie´n, wiele dzieci rodzi si˛e
martwych, a tylko nieliczne udaje si˛e donosi´c.

— Słyszałam o tym. I troch˛e my´slałam. U was wszystko jest takie dziwne.

Płodzicie dzieci o ka˙zdej porze Roku, nawet w czasie Zimowego Odłogu. Dlacze-
go?

— Nic na to nie mo˙zemy poradzi´c — roze´smiał si˛e i spojrzał na ni ˛

a z ukosa,

ale dziewczyna mówiła najzupełniej powa˙znie. — Tacy ju˙z jeste´smy.

— Ja te˙z urodziłam si˛e nie w por˛e — powiedziała cicho. — W czasie Letniego

Odłogu. To si˛e czasami u nas zdarza, ale bardzo rzadko. I widzisz — kiedy Zima
si˛e sko´nczy, b˛ed˛e za stara, ˙zeby urodzi´c wiosenne dziecko. Nigdy nie b˛ed˛e miała
syna. Pewnego dnia jaki´s staruch we´zmie mnie za pi ˛

at ˛

a ˙zon˛e, ale nastała ju˙z pora

Zimowego Odłogu, a na Wiosn˛e b˛ed˛e ju˙z za stara. . . Wi˛ec umr˛e bezdzietna. Dla
kobiety lepiej si˛e w ogóle nie urodzi´c, ni˙z urodzi´c si˛e nie w por˛e tak jak ja. . .
Powiedz mi jeszcze: czy to prawda, ˙ze farbornowie maj ˛

a tylko po jednej ˙zonie?

Skin ˛

ał głow ˛

a. Ten gest musiał najwyra´zniej oznacza´c to samo co jej wzrusze-

nie ramionami.

— No to nic dziwnego, ˙ze wymieracie! U´smiechn ˛

ał si˛e rozbawiony, ale Rolery

obstawała przy swoim. — Du˙zo ˙zon to du˙zo synów. Gdyby´s był jednym z nas,
miałby´s ju˙z pi˛ecioro czy dziesi˛ecioro dzieci! A ty ile masz?

— ˙

Zadnego, nie jestem ˙zonaty.

— A czy nigdy nie pokładałe´s si˛e z kobiet ˛

— No, owszem — mrukn ˛

ał, po czym odzyskuj ˛

ac pewno´s´c siebie dodał: —

Oczywi´scie ˙ze tak! Ale u nas kiedy kto´s chce mie´c dzieci, to si˛e ˙zeni.

— Gdyby´s był jednym z nas. . .
— Ale nie jestem — wszedł jej w słowo.
Zapadło dłu˙zsze milczenie. Przerwał je w ko´ncu, tym razem znacznie łagod-

niejszym tonem:

— Rzecz nie w zwyczajach i ilo´sciach. Nie wiemy dokładnie, o co chodzi, ale

problem tkwi w nasieniu. Niektórzy lekarze przypisuj ˛

a to temu, ˙ze tutejsze sło´nce

ró˙zni si˛e od tego, pod którym narodziła si˛e nasza rasa, i oddziałuje na nas w jaki´s
sposób, zmieniaj ˛

ac powoli nasze nasienie. I ta zmiana zabija.

Znów zapadła dłu˙zsza chwila milczenia.
— A jaki był ten inny ´swiat — wasz dom?
— Mamy pie´sni, które mówi ˛

a, jaki on był — odparł, ale kiedy zapytała go

nie´smiało, co to za pie´sni, nie odpowiedział.

— W domu ´swiat le˙zał znacznie bli˙zej sło´nca — podj ˛

ał po chwili — i cały

rok był tam krótszy ni˙z jeden cykl ksi˛e˙zyca tutaj. Tak powiadaj ˛

a ksi˛egi. Mo˙zesz

to sobie wyobrazi´c? Cała zima trwałaby tylko dziewi˛e´cdziesi ˛

at dni. . .

Na t˛e my´sl oboje si˛e roze´smieli.
— Człowiek by nie zd ˛

a˙zył dobrze rozpali´c ognia — zawołała rozbawiona.

W szarówk˛e zmierzchu zasnuwaj ˛

acego las zaczynała si˛e s ˛

aczy´c prawdziwa

noc. Ko´nce ´scie˙zki rozpływały si˛e w ciemno´sci, znikaj ˛

ac w czarnych szczelinach

mi˛edzy drzewami: po lewej w kierunku jej miasta, po prawej w kierunku jego. Tu,
po´srodku, był tylko wiatr, mrok, poczucie osamotnienia. Noc nadci ˛

agała coraz

szybciej. Noc, Zima i wojna, czas umierania.

— Boj˛e si˛e Zimy — powiedziała cichutko.
— Wszyscy si˛e jej boimy — odparł. — Jaka ona b˛edzie? Znamy przecie˙z

tylko sło´nce Lata. . .

Nikomu z jej współplemie´nców nigdy nie udało si˛e przełama´c jej zamkni˛ecia

w sobie, zamkni˛ecia nie znaj ˛

acego strachu ani troski o innych. Z braku rówie´sni-

ków, a tak˙ze z własnego wyboru, zawsze trzymała si˛e sama, chadzała własnymi
drogami, nie przywi ˛

azała si˛e wła´sciwie do nikogo. I oto teraz, kiedy z dnia na

dzie´n ´swiat robił si˛e coraz bardziej szary, kiedy nic nie niosło ˙zadnej obietnicy
poza obietnic ˛

a ´smierci, spotkała jego, ciemn ˛

a figurk˛e na wie˙zy-skale góruj ˛

acej

ponad morzem i usłyszała głos przemawiaj ˛

acy do niej pulsem krwi t˛etni ˛

acej w jej

własnych ˙zyłach.

— Dlaczego nigdy na mnie nie spojrzysz? — spytał.
— Je´sli b˛edziesz chciał, to spojrz˛e — powiedziała cicho, ale nie podniosła

oczu, cho´c czuła na sobie jego dziwny, mroczny wzrok. W ko´ncu wyci ˛

agn˛eła

r˛ek˛e, a on uj ˛

ał jej dło´n.

— Masz takie złociste oczy — powiedział. — Chciałbym. . . chciałbym. . . Ale

gdyby oni si˛e dowiedzieli, ˙ze jeste´smy tu razem. . .

— Twoi?
— Twoi. Moich to nic nie obchodzi.
— A moi nie musz ˛

a si˛e o tym dowiedzie´c. — Oboje mówili niemal szeptem,

ale szybko, natarczywie, bez chwili przerwy.

— Rolery, za dwa dni wyruszam na północ.
— Wiem.
— Jak wróc˛e. . .
— A jak nie wrócisz! — krzykn˛eła w przypływie panicznego strachu, jaki

ogarn ˛

ał j ˛

a nagle na my´sl o ko´ncu Jesieni, mrozie i ´smierci.

Przytulił j ˛

a do siebie, tłumacz ˛

ac łagodnie, ˙ze wróci. Kiedy to mówił, czuła,

jak im obojgu bij ˛

a serca.

— Chc˛e zosta´c z tob ˛

a — powiedziała w tej samej chwili, w której on powie-

dział: — Chc˛e zosta´c z tob ˛

Zrobiło si˛e ju˙z ciemno. Wstali i ruszyli powoli w szaraw ˛

a noc. Szła z nim,

w stron˛e jego miasta.

— Dok ˛

ad mo˙zemy pój´s´c? — spytał z zaprawionym gorycz ˛

a ´smiechem. —

Nie ma to jak kocha´c si˛e Latem. . . Tam, na wzgórzach jest szałasik my´sliwski. . .
W Tewarze b˛ed ˛

a ci˛e szukali.

— Nie — szepn˛eła — nikt nigdy mnie nie szuka.

Rozdział 6 — ´Snieg

Zwiadowcy pobiegli na północ: jutro M˛e˙zowie Askatewaru wymaszeruj ˛

w ´slad za nimi szerokim, ledwie przetartym szlakiem, wiod ˛

acym przez ´srodek

ich Dziedziny, gdy tymczasem mniejsza grupka z Landinu wyruszy star ˛

a dro-

g ˛

a wzdłu˙z wybrze˙za. Umaksuman przychylał si˛e do pogl ˛

adu Agata, ˙ze a˙z do

przedednia walki lepiej trzyma´c obie armie osobno. Jednoczył je tylko autorytet
Wolda. Wielu wojowników Umaksumana, cho´c zaprawionych w licznych potycz-
kach i podjazdach w okresie poprzedzaj ˛

acym zimowy rozejm, niech˛etnie wyru-

szało teraz na wypraw˛e w porze, gdy nie prowadzi si˛e wojen; a poka´zna frakcja,
do której nale˙zeli nawet członkowie jego własnego rodu, z tak wielk ˛

a niech˛eci ˛

odnosiła si˛e do przymierza z farbornami, ˙ze gotowi byli miesza´c gdzie i jak si˛e
da. Ukwet i jego poplecznicy zapowiadali wr˛ecz, ˙ze kiedy sko´ncz ˛

a z ghalami, za-

bior ˛

a si˛e do magów. Agat zlekcewa˙zył te pogró˙zki, przewiduj ˛

ac, ˙ze zwyci˛estwo

złagodzi ich uprzedzenia, a kl˛eska poło˙zy im kres; ale Umaksumana, który nie
wybiegał my´slami tak daleko w przód, mocno to niepokoiło.

— Nasi zwiadowcy cały czas b˛ed ˛

a was mieli na oku. W ko´ncu wcale nie jest

powiedziane, ˙ze ghalowie b˛ed ˛

a na nas czeka´c na granicy.

— Długa Dolina pod Biał ˛

a Turni ˛

a byłaby wymarzonym miejscem na bitw˛e —

powiedział Umaksuman, błyskaj ˛

ac z˛ebami w u´smiechu. — Powodzenia, Alterro!

— Powodzenia, Umaksumanie. — Rozstali si˛e jak przyjaciele u stóp spojonej

glin ˛

a kamiennej bramy Zimowego Miasta. Kiedy Agat odwracał si˛e, ˙zeby odej´s´c,

nad łukiem bramy zamigotało co´s na tle pochmurnego popołudniowego nieba,
zadr˙zało niepewnie w podmuchu wiatru. Zaskoczony podniósł wzrok, po czym
odwrócił si˛e z powrotem do Umaksumana. — Popatrz!

Tewarczyk wyszedł spomi˛edzy murów i przystan ˛

ał na chwil˛e obok niego, ˙ze-

by po raz pierwszy w ˙zyciu zobaczy´c to, co znał tylko z opowie´sci starców. Agat
wyci ˛

agn ˛

ał r˛ek˛e dłoni ˛

a zwrócon ˛

a ku górze. Wiruj ˛

aca biała plamka osiadła na jego

palcach i znikn˛eła. Szeroka dolina r˙zysk i spasionych pastwisk, przeł˛ecz z ciem-
nym j˛ezykiem lasów i wszystkie wzgórza ci ˛

agn ˛

ace si˛e dalej na zachód i południe

zdawały si˛e leciutko dr˙ze´c, wycofywa´c za rzadk ˛

a przesłon˛e płatków prósz ˛

acych

z niskich chmur, kr˛ec ˛

acych si˛e wokół siebie i opadaj ˛

acych uko´snie, cho´c wiatr

wyra´znie przycichł.

Spomi˛edzy spiczastych, drewnianych dachów za ich plecami dobiegły piski

podnieconych dzieci.

— ´Snieg jest mniejszy ni˙z my´slałem — powiedział w ko´ncu Umaksuman,

jakby w rozmarzeniu.

— Ja my´slałem, ˙ze b˛edzie zimniej. A tymczasem jest chyba nawet cieplej ni˙z

przedtem. . . — Agat sił ˛

a wyrwał si˛e spod gro´znego, urzekaj ˛

acego czaru, jaki rzu-

cały na niego wiruj ˛

ace drobiny bieli.- Do zobaczenia na północy — powiedział

i otulaj ˛

ac si˛e szczelnie futrzanym kołnierzem przed dziwnym, przenikliwym do-

tykiem male´nkich płatków, ruszył ´scie˙zk ˛

a do Landinu.

Pół kiloma w gł˛ebi lasu ujrzał słabo oznakowan ˛

a ´scie˙zk˛e prowadz ˛

ac ˛

a do sza-

łasu my´sliwskiego i mijaj ˛

ac j ˛

a poczuł si˛e tak, jakby w ˙zyłach zat˛etniło mu płynne

´swiatło. — Spokój, przesta´n si˛e wygłupia´c — skarcił si˛e gło´sno, zirytowany tym

nawrotem utraty panowania nad sob ˛

a. W ci ˛

agu tych kilku chwil, które mógł tego

dnia po´swi˛eci´c na rozmy´slania, wszystko sobie jasno wytłumaczył. Wczoraj —
to wczoraj.

W porz ˛

adku, zaszło co zaszło, i tyle. I na tym koniec. Abstrahuj ˛

ac od faktu,

˙ze ona była wifem, a on człowiekiem, i tak nie miało to ˙zadnej przyszło´sci, było

bezsensowne z wielu innych powodów. Od pierwszej chwili kiedy ujrzał jej twarz,
tam, na stopniach wykutych w czarnej skale, nad falami przypływu, my´slał o niej
bezustannie, ze wszystkich sił pragn ˛

ał j ˛

a znowu ujrze´c, jak jaki´s wyrostek usy-

chaj ˛

acy z t˛esknoty za sw ˛

a pierwsz ˛

a w ˙zyciu dziewczyn ˛

a; a je´sli czego´s nienawi-

dził, to wła´snie ogłupienia, uporczywego ogłupienia, w jakie wp˛edza człowieka
nieopanowana nami˛etno´s´c. Ot˛epienia, które dla ulotnego zaspokojenia ˙z ˛

adz ka-

˙ze podejmowa´c szale´ncze ryzyko, zaprzepaszcza´c naprawd˛e wa˙zne sprawy, które

odbiera człowiekowi zdolno´s´c panowania nad swymi czynami. Tote˙z wła´snie po
to, ˙zeby to panowanie zachowa´c, poszedł z ni ˛

a wczoraj; to było jedyne sensowne

wyj´scie — mie´c ten napad ju˙z za sob ˛

a. Id ˛

ac teraz spiesznie w ta´ncz ˛

acym wokół

rzadkim ´sniegu, jeszcze raz powtórzył sobie cały ten wywód. Wieczorem znów si˛e
z ni ˛

a spotka, z tego samego powodu. Na my´sl o tym przez całe ciało przepłyn˛eła

mu fala ciepłego blasku i rozpieraj ˛

acej do bólu rado´sci, ale Agat j ˛

a zignorował.

Jutro wyrusza na północ i je´sli wróci, b˛edzie do´s´c czasu, by wyja´sni´c dziewczy-
nie, ˙ze trzeba sko´nczy´c z tymi nocami, z tym wylegiwaniem si˛e obok siebie na
futrzanej szubie w szałasie w samym sercu lasu, pod wygwie˙zd˙zonym niebem. . .
a wkoło tylko chłód i przeogromna cisza. . . Nie, nie — do´s´c tego! Pełnia szcz˛e-

´scia, jakie mu dała, zalała go niczym wezbrane fale przypływu, topi ˛

ac w swym

nurcie wszelkie my´sli. Szedł szybko wyci ˛

agni˛etym krokiem w zasnuwaj ˛

acym las

zmroku i nie zdaj ˛

ac sobie z tego sprawy, zacz ˛

ał nuci´c pod nosem jak ˛

a´s pie´s´n,

pradawn ˛

a pie´s´n miłosn ˛

a swojej skazanej na ˙zycie na obczy´znie rasy. ´Snieg tyl-

ko z rzadka przedostawał si˛e przez dach gał˛ezi. Kiedy zbli˙zał si˛e do rozwidlenia

´scie˙zki, przyszło mu do głowy, ˙ze bardzo wcze´snie zacz˛eło si˛e ´sciemnia´c; była to

ostatnia rzecz, jak ˛

a zd ˛

a˙zył pomy´sle´c, bo w tej samej chwili co´s chwyciło go w pół

kroku za kostk˛e i run ˛

ał przed siebie jak długi. Wyl ˛

adował na r˛ekach i wła´snie

zaczynał si˛e podnosi´c, kiedy cie´n po jego lewej stronie przeistoczył si˛e w m˛e˙z-
czyzn˛e, srebrzystobiałego w panuj ˛

acym mroku, który jednym ciosem obalił go

znowu na ziemi˛e. Oszołomiony dzwonieniem w uszach, zacz ˛

ał si˛e szamota´c, ˙ze-

by zrzuci´c z siebie co´s, co go przytrzymywało i jeszcze raz spróbował wsta´c. Był
tak zdezorientowany, ˙ze zupełnie nie mógł poj ˛

a´c, co si˛e dzieje. Miał niejasne wra-

˙zenie, ˙ze ju˙z si˛e to kiedy´s zdarzyło, a jednocze´snie, ˙ze to, co si˛e dzieje, nie dzieje

si˛e naprawd˛e. Zjawiło si˛e jeszcze kilku srebrzystobiałych m˛e˙zczyzn z pasami na
r˛ekach i nogach, chwycili go, przytrzymali za ramiona, wtedy podszedł do niego
jeszcze jeden i uderzył go czym´s w twarz. Ciemno´s´c przeszyła błyskawica bólu
i w´sciekło´sci. Oszalałym i zwinnym skr˛etem całego ciała wyrwał si˛e srebrzystym
postaciom, trafiaj ˛

ac jedn ˛

a z nich pi˛e´sci ˛

a w szcz˛ek˛e i odrzucaj ˛

ac j ˛

a do tyłu w ciem-

no´s´c, lecz napastników wci ˛

a˙z przybywało. Nie był w stanie wyswobodzi´c si˛e po

raz drugi. Zasypali go gradem ciosów, a kiedy osłonił twarz r˛ekami i wtulił j ˛

w błoto ´scie˙zki, zacz˛eli go kopa´c po bokach. Le˙zał wci´sni˛ety w błogosławione
błoto, próbuj ˛

ac si˛e w nim ukry´c, zakopa´c; wtedy usłyszał nad sob ˛

a przedziwne

dyszenie; a poprzez ten d´zwi˛ek dobiegł go głos Umaksumana. A wi˛ec i on. . . Ale
nic go to ju˙z nie obchodziło, byle tylko wreszcie odeszli, zostawili go w spokoju.
Tak wcze´snie zacz˛eło si˛e ´sciemnia´c.

Ze wszystkich stron otaczała go ciemno´s´c, smolista ciemno´s´c. Resztk ˛

a sił za-

cz ˛

ał pełzn ˛

a´c przed siebie na czworakach. Chciał si˛e dosta´c do domu, do swoich,

oni mogli mu pomóc. Było tak ciemno, ˙ze nie widział własnych r ˛

ak. Niewidzialny

w tej idealnej czerni ´snieg sypał bezgło´snie na błoto wokół niego i kupki zeschni˛e-
tych li´sci. Było mu bardzo zimno. Próbował wsta´c, nie mógł si˛e zorientowa´c gdzie
wschód, a gdzie zachód, lecz pokonany bólem wtulił głow˛e w ramiona.

„Przyjd´zcie po mnie!” — zawołał w mowie my´sli Alterran, ale wołanie tak

daleko w ciemno´s´c przekraczało jego siły Łatwiej było po prostu le˙ze´c bez ruchu.
Najłatwiej.

W wysokim kamiennym domu w Landinie, Alla Pasfal poderwała nagle głow˛e

znad ksi ˛

a˙zki, któr ˛

a czytała przy kominku. Odniosła wyra´zne wra˙zenie, ˙ze Jacob

Agat do niej przemawia, lecz nie odebrała ˙zadnej wiadomo´sci. Dziwne. Mowa
my´sli niosła ze sob ˛

a a˙z nazbyt wiele dziwnych efektów ubocznych, nieprzewi-

dzianych nast˛epstw, niewytłumaczalnych skutków; tu, w Landinie, wiele osób
w ogóle jej nie opanowało, a ci, którzy umieli si˛e ni ˛

a posługiwa´c, robili to tylko

sporadycznie. Na północy, w kolonii Atlantika, sk ˛

ad przybyła z reszt ˛

a pozostałych

przy ˙zyciu uchod´zców, przemawiano do siebie znacznie cz˛e´sciej. Pami˛etała, jak
w czasie straszliwej Zimy jej dzieci´nstwa bez przerwy porozumiewała si˛e z inny-
mi w ten wła´snie sposób. A kiedy jej rodzice umarli z głodu, jeszcze przez cały
cykl ksi˛e˙zyca po ich ´smierci, wci ˛

a˙z i wci ˛

a˙z od nowa czuła, ˙ze do niej przemawia-

j ˛

a, czuła w my´slach ich obecno´s´c; ale tylko tyle — nie było ˙zadnej wiadomo´sci,

˙zadnych słów, tylko milczenie.

„Jacob!” — zawołała go w my´slach, przeci ˛

agle i z całych sił, ale odpowiedzi

nie było.

W tym samym czasie w arsenale, podczas kolejnego przegl ˛

adu wyposa˙zenia

ekspedycji, Huru Pilotson dał nagle upust niejasnemu złemu przeczuciu, które
n˛ekało go cały dzie´n i wybuchn ˛

ał:

— Co ten Agat sobie wyobra˙za? Co on wyprawia?!
— Rzeczywi´scie mocno si˛e spó´znia — potwierdził chłopak ze zbrojowni. —

Znów poszedł do Tewaru?

— Cementowa´c przyja´z´n z bladymi mordami — odparł Pilotson z nieweso-

łym ´smiechem, po czym znów si˛e nachmurzył. — No dobra, chod´z, sprawdzimy
futrzane płaszcze.

Tymczasem, w pokoju wyło˙zonym drewnem jak bladokremowym atłasem, Se-

iko Esmit wybuchła niepohamowanym, cichym szlochem i załamuj ˛

ac r˛ece, z ca-

łych sił zmagała si˛e ze sob ˛

a, ˙zeby nie nadawa´c, ˙zeby nie przemówi´c do niego,

˙zeby nawet najcichszym szeptem nie zawoła´c: „Jacob!”

W tym samym czasie Rolery była w my´sliwskim szałasie.
Jej my´sli zasnuła na chwil˛e zupełna ciemno´s´c. Po prostu przykucn˛eła w bez-

ruchu tam, gdzie była.

Do tej pory s ˛

adziła, ˙ze w całym zamieszaniu z przeprowadzk ˛

a z namiotów do

mrowiska rodowych domostw miasta nikt nie spostrzegł jej wczorajszego bardzo
pó´znego powrotu do domu. Ale dzi´s to zupełnie inna sprawa. Znów zaprowadzono
porz ˛

adek i jej znikni˛ecie musiało zosta´c zauwa˙zone. Wyszła zatem do lasu jesz-

cze dobrze za widna, tak jak to cz˛esto robiła, maj ˛

ac nadziej˛e, ˙ze nikt nie zwróci

na to szczególnej uwagi. Klucz ˛

ac szerokim kołem, dotarła do my´sliwskiego sza-

łasu, zwin˛eła si˛e w kł˛ebek w swoich futrach i czekała a˙z zapadnie ciemno´s´c i on
wreszcie nadejdzie. Zacz ˛

ał sypa´c ´snieg; od przygl ˛

adania si˛e wiruj ˛

acym płatkom

ogarn˛eła j ˛

a senno´s´c. Przygl ˛

adała im si˛e i zastanawiała sennie, co b˛edzie jutro.

Bo on pomaszeruje na północ. A wszyscy w całym rodzie dowiedz ˛

a si˛e, ˙ze cał ˛

noc sp˛edziła poza domem. Ale to dopiero jutro. Samo si˛e jako´s uło˙zy. Teraz było
dzi´s, a dzi´s wieczorem. . . Zapadła w lekki sen, z którego raptem co´s j ˛

a wyrwało;

z zupełn ˛

a pustk ˛

a w głowie, ciemn ˛

a pustk ˛

a, przykucn˛eła na chwil˛e na podłodze.

Nagle zerwała si˛e na równe nogi i za pomoc ˛

a krzesiwa zapaliła wyplatany

kaganek, który przyniosła ze sob ˛

a. Przy jego nikłym ´swietle zacz˛eła schodzi´c ze

wzgórza, póki nie natkn˛eła si˛e na ´scie˙zk˛e, tam zawahała si˛e na chwil˛e, po czym
skr˛eciła na zachód. Raz przystan˛eła na moment i ledwie słyszalnym szeptem za-
wołała: — Alterro. . . ! — Otaczaj ˛

acy las odpowiedział jej niezm ˛

acon ˛

a nocn ˛

a ci-

sz ˛

a. Ruszyła dalej przed siebie, a˙z znalazła go le˙z ˛

acego w poprzek ´scie˙zki.

´Snieg sypał teraz g˛e´sciej, dzielił na smugi m˛etny, przy´cmiony blask lampki.

Nie topił si˛e ju˙z na ziemi, lecz do niej przywierał; oblepił mu dokładnie białym
puchem cały podarty płaszcz i nawet całe włosy. Dło´n — jej najpierw dotkn˛eła —

była zupełnie zimna. Nie ˙zył. Usiadła w mokrym, oblamowanym ´sniegiem błocie
i poło˙zyła sobie jego głow˛e na kolanach.

Drgn ˛

ał i wydał z siebie jakby dzieci˛ece kwilenie, które wyrwało Rolery z t˛e-

pego odr˛etwienia. Przestała bezmy´slnie wyczesywa´c mu ´snieg z włosów i kołnie-
rza, wyprostowała si˛e na moment w pełnym skupieniu. Potem poło˙zyła go powoli
z powrotem na ziemi, wstała, odruchowo próbuj ˛

ac zetrze´c z r˛eki lepk ˛

a krew i przy

´swietle kaganka zacz˛eła rozgl ˛

ada´c si˛e po poboczach ´scie˙zki. Znalazła to, czego

szukała, i zabrała si˛e do roboty.

Do pokoju wpadały uko´snie słabe, delikatne promienie sło´nca. Grzały tak ko-

j ˛

aco, ˙ze trudno si˛e było obudzi´c, tote˙z wci ˛

a˙z na nowo pogr ˛

a˙zał si˛e w wodach snu,

jak w gł˛ebokim, nie marszczonym nawet jedn ˛

a fal ˛

a jeziorze. Ale to ´swiatło za

ka˙zdym razem wydobywało go na powierzchni˛e. Kiedy si˛e w ko´ncu obudził na
dobre, ujrzał wokół siebie wysokie, szare ´sciany i wpadaj ˛

ace przez szyby smugi

sło´nca.

Le˙zał bez ruchu, wiod ˛

ac wzrokiem za słupem wodni´scie złocistego blasku,

który przygasał i rozja´sniał na nowo, prze´slizn ˛

ał si˛e z podłogi na przeciwległ ˛

´scian˛e i rozlał si˛e na niej czerwieniej ˛

ac ˛

a, pełzn ˛

ac ˛

a w gór˛e plam ˛

a. Do pokoju we-

szła Alla Pasfal. Ujrzawszy, ˙ze nie ´spi, szepn˛eła do kogo´s za plecami, ˙zeby nie
wchodził. Zamkn˛eła drzwi, podeszła i ukl˛ekła obok niego.

Domy Alterran były sk ˛

apo umeblowane; sypiali na materacach poło˙zonych

bezpo´srednio na wysłanej filcem podłodze, a za krzesła słu˙zyły im najcz˛e´sciej
cienkie poduszki.

Tak wi˛ec Alla ukl˛ekła i spojrzała na Agata, a w czerwonawym blasku sło´nca

jej czarna twarz wydawała mu si˛e teraz znacznie ja´sniejsza. Patrzyła na niego,
ale na tej twarzy nie pojawił si˛e nawet ´slad współczucia. Za du˙zo prze˙zyła, w zbyt
młodym wieku, by odruch współczucia i troski o innych drzemi ˛

acy gdzie´s w gł˛ebi

jej duszy zdołał si˛e kiedykolwiek przebi´c na ´swiatło dzienne i na staro´s´c zrobiła
si˛e zupełnie nieczuła. Pokr˛eciła lekko głow ˛

a i powiedziała cicho:

— Jacob. . . co´s ty najlepszego zrobił. . .
Agat zebrał si˛e w sobie, ˙zeby co´s z siebie wykrztusi´c, ale stwierdziwszy, ˙ze

sprawia mu to ogromny ból i ˙ze wła´sciwie nie bardzo ma co powiedzie´c, dał za
wygran ˛

— Co´s ty najlepszego zrobił. . .
— Jak si˛e znalazłem w domu? — spytał w ko´ncu, z takim trudem wymawiaj ˛

słowa rozbitymi ustami, ˙ze Alla gestem r˛eki nakazała mu milczenie.

— Jak si˛e tu dostałe´s? O to pytałe´s? Ona ci˛e tu przywiozła. Ta dziewczyna

z Tewaru. Zrobiła z gał˛ezi i swojego ubrania co´s w rodzaju prymitywnych noszy
czy te˙z sa´n, wtoczyła ci˛e na nie i przywlokła przez Wzgórza do Bramy L ˛

adowej.

W ´snie˙zyc˛e, w ´srodku nocy. W samych spodniach, bo tunik˛e musiała podrze´c na
pasy, ˙zeby mie´c ci˛e czym przywi ˛

aza´c. Te wify s ˛

a twardsze od skór, które nosz ˛

Mówi, ˙ze po ´sniegu łatwiej było ci ˛

agn ˛

a´c. . . Teraz po ´sniegu nie zostało ju˙z ani ´sla-

du. To było przedwczoraj. Bior ˛

ac wszystko pod uwag˛e, wcale szybko przyszedłe´s

do siebie.

Nalała mu kubek wody z dzbanka stoj ˛

acego na tacy przy łó˙zku i pomogła

mu si˛e napi´c. Jej twarz pochylona nad nim wydawała si˛e z bliska bardzo stara,
delikatna, jakby wiek uczynił j ˛

a kruch ˛

a. Przemówiła do niego z niedowierzaniem:

— Jak mogłe´s co´s takiego zrobi´c? Zawsze miałe´s poczucie godno´sci!
Odpowiedział jej w ten sam sposób, my´sl ˛

a. Uj˛eta w słowa znaczyła ona: —

Nie mog˛e bez niej ˙zy´c.

Stara kobieta szarpn˛eła si˛e do tyłu, jakby sił ˛

a swej nami˛etno´sci zadał jej

fizyczny cios i broni ˛

ac si˛e przed nim zawołała na głos: — Dobry moment wy-

brałe´s sobie na miłostki i romansowanie! Wszyscy polegaj ˛

a na tobie, a ty. . .

Powtórzył jeszcze raz to samo, bo to była prawda i jedyne, co miał jej do

powiedzenia. Odparła mu szorstko w mowie my´sli: — Ale przecie˙z si˛e z ni ˛

a nie

o˙zenisz, wi˛ec lepiej naucz si˛e radzi´c sobie bez niej.

— Nie. — To było wszystko, co mógł odpowiedzie´c. Opadła na pi˛ety i sie-

działa przez chwil˛e w milczeniu.

Kiedy znów otworzyła przed nim swe my´sli, znalazł w nich cał ˛

a otchła´n go-

ryczy. — No có˙z, rób co chcesz, co to za ró˙znica. Na tym etapie wszystko, co
robimy, ka˙zde z osobna czy te˙z wszyscy razem, jest bez sensu. Tej jednej, jedynej
sensownej rzeczy zrobi´c nie potrafimy. Wida´c taki ju˙z nasz los. Mo˙zemy tylko
dalej popełnia´c samobójstwo, powoli, po troszku, jedno po drugim. A˙z nikt z nas
nie zostanie, a˙z nie b˛edzie Alterran, a˙z umrze ostatni wygnaniec. . .

— Allo. . . — przerwał jej na głos, wstrz ˛

a´sni˛ety gł˛ebi ˛

a jej rozpaczy. — Czy. . .

m˛e˙zczy´zni wyruszyli?

— Jacy m˛e˙zczy´zni? Nasi? — spytała z gorzkim sarkazmem. — Czy wyma-

szerowali wczoraj na północ? Bez ciebie?

— Pilotson. . .
— Gdyby Pilotson ich gdzie´s poprowadził, to do ataku na Tewar. ˙

Zeby ci˛e

pom´sci´c. Odchodził od zmysłów z w´sciekło´sci.

— A oni. . .
— Wify? Nie, oczywi´scie, ˙ze nigdzie si˛e nie ruszyli. Kiedy si˛e rozniosło, ˙ze

córka Wolda biega do lasu sypia´c z farbornem, stronnictwo Wolda zostało odro-
bin˛e o´smieszone i zdyskredytowane. . . To chyba do´s´c jasne. Oczywi´scie łatwiej
to dostrzec po fakcie, ale wydawałoby si˛e, ˙ze ty. . .

— Na miło´s´c bosk ˛

a, Allo!

— No dobrze. Nikt nie wyruszył na północ. Siedzimy tutaj i czekamy, a˙z

ghalom spodoba si˛e przyj´s´c do nas.

Jacob Agat le˙zał zupełnie nieruchomo, staraj ˛

ac si˛e nie zapa´s´c w tył, głow ˛

a do

przodu w pró˙zni˛e, jaka si˛e pod nim otwierała. Pust ˛

a i prawdziw ˛

a otchła´n swojej

własnej dumy, aroganckiego samooszukiwania si˛e, z którego wynikały wszyst-

kie jego czyny — otchła´n kłamstwa. Gdyby sam miał w niej uton ˛

a´c, to mniejsza

z tym. Ale co z lud´zmi, których zawiódł?

Po chwili Alla przemówiła do niego ponownie:
— W najlepszym wypadku był to tylko nikły promie´n nadziei, Jacobie. Zro-

biłe´s wszystko, co było w twojej mocy. Ludzie i nieludzie nie s ˛

a w stanie ze sob ˛

współpracowa´c. Sze´s´cset domowych lat ci ˛

agłych niepowodze´n powinno ci˛e było

o tym przekona´c. Twój szalony post˛epek był dla nich tylko dogodnym pretekstem.
Gdyby nie on, bardzo szybko znale´zliby sobie jaki´s inny powód, ˙zeby wyst ˛

api´c

przeciwko nam. Oni s ˛

a dla nas takimi samymi wrogami jak ghalowie. Czy Zima.

Czy jak cała ta planeta, która nas nie chce. Jedyne przymierza, w jakie mo˙ze-
my wchodzi´c, to przymierza mi˛edzy sob ˛

a. Jeste´smy zdani na siebie. Nigdy nie

wyci ˛

agaj r˛eki do ˙zadnego stworzenia nale˙z ˛

acego do tego ´swiata. . .

Odci ˛

ał si˛e od jej my´sli, nie mog ˛

ac znie´s´c bezmiaru jej rozpaczy. Próbował

wycofa´c si˛e w gł ˛

ab własnych my´sli, zamkn ˛

a´c si˛e w sobie, ale co´s uporczywie nie

dawało mu spokoju, n˛ekało go natarczywie gdzie´s w gł˛ebi ´swiadomo´sci, a˙z nagle
szarpn˛eło nim z tak ˛

a ostro´sci ˛

a, ˙ze zbieraj ˛

ac wszystkie siły usiadł i wyj ˛

akał:

— Gdzie ona jest? Chyba nie odesłali´scie jej z. . .
Siedziała obok niego w białej szacie Alterran, nieco dalej ni˙z przedtem Alla

Pasfal. Alli nie było. Wydawała si˛e bez reszty pochłoni˛eta jak ˛

a´s robótk ˛

a, chy-

ba naprawianiem sandała. Nie zwróciła ˙zadnej uwagi na to, ˙ze si˛e odezwał; mo˙ze
zreszt ˛

a mówił tylko we ´snie. Ale w nast˛epnej chwili odezwała si˛e swoim d´zwi˛ecz-

nym głosem:

— Ta stara ci˛e zdenerwowała. Mogła poczeka´c. Co teraz mo˙zesz zrobi´c? Co´s

mi si˛e wydaje, ˙ze nikt tutaj nie umie bez ciebie zrobi´c nawet sze´sciu kroków.

Ostatnie, czerwone promienie sło´nca kładły si˛e na ´scianie za plecami Rolery

rozmyt ˛

a aureol ˛

a. Na jej twarzy malował si˛e spokój, oczy miała spuszczone jak

zawsze, sprawiała wra˙zenie zupełnie zaabsorbowanej naprawianiem sandała.

Jej obecno´s´c złagodziła zarówno ból, jak i poczucie winy i sprowadziła je do

wła´sciwych proporcji. Przy niej znów był sob ˛

a. Wymówił gło´sno jej imi˛e.

— Och, ´spij teraz, mówienie sprawia ci ból — powiedziała z nie´smiał ˛

a nutk ˛

˙zartobliwo´sci.

— Zostaniesz tu?
— Tak.
— Jako moja ˙zona — nalegał, z konieczno´sci i bólu ograniczaj ˛

ac si˛e do samej

istoty sprawy. Wyobra˙zał sobie, ˙ze jej współplemie´ncy zabiliby j ˛

a, gdyby do nich

wróciła; wcale nie był pewien, co mog ˛

a jej zrobi´c jego wła´sni rodacy. Tylko on

jeden mógł jej zapewni´c ochron˛e i chciał, ˙zeby ta ochrona była solidna.

Pochyliła głow˛e jakby w ge´scie potwierdzenia; nie poznał jeszcze znaczenia

jej gestów na tyle dobrze, by by´c tego pewnym. Zastanawiał go jej obecny spo-
kój. Przez cały krótki okres ich znajomo´sci była zawsze pop˛edliwa w działaniu

i okazywaniu emocji. Ale przecie˙z znali si˛e tak krótko. . . Kiedy tak siedziała za-
j˛eta swoj ˛

a robótk ˛

a, ten jej spokój zacz ˛

ał mu si˛e powoli udziela´c i poczuł nagle, ˙ze

wraz z nim odzyskuje swoj ˛

a dawn ˛

a sił˛e.

Rozdział 7 — Trek

Wysoko ponad dachami płon˛eła jasno gwiazda, której wzej´scie oznaczało po-

cz ˛

atek Zimy, równie jasno i pos˛epnie, jak przed sze´s´cdziesi˛eciu laty, w czasach

dzieci´nstwa Wolda. Nawet wielki, cienki sierp ksi˛e˙zyca w nowiu wydawał si˛e
przy Gwie´zdzie ´Sniegu jaki´s blady. Rozpocz ˛

ał si˛e nowy cykl ksi˛e˙zyca i nowa po-

ra Roku. Ale pod gwiazd ˛

a, która nie wró˙zyła niczego dobrego.

Czy to prawda, co mówili farborni, ˙ze ksi˛e˙zyc jest takim samym ´swiatem jak

Askatewar i inne dziedziny, tyle ˙ze bez ˙zywych stworze´n, ˙ze gwiazdy tak˙ze s ˛

´swiatami, na których ˙zyj ˛

a ludzie i zwierz˛eta i gdzie nastaje Lato i Zima? Jacy

ludzie mogliby mieszka´c na Gwie´zdzie ´Sniegu? Wyobra´znia podsuwała Woldo-
wi obraz jakich´s straszliwych stworów, białych jak ´snieg, o bladych, bezwargich
g˛ebach i rozjarzonych ´slepiach. Potrz ˛

asn ˛

ał głow ˛

a, próbuj ˛

ac skupi´c si˛e na tym, co

mówili inni Starsi. Zwiadowcy wrócili z północy ju˙z po pi˛eciu dniach, przynosz ˛

wiele ró˙znych wie´sci. Starsi kazali rozpali´c ognisko na wielkim podwórcu Tewa-
ru i zwołali Kamienny Kr ˛

ag. Wold zjawił si˛e ostatni i zamkn ˛

ał go, bo nikt inny

nie o´smielił si˛e tego zrobi´c; ale to ju˙z nie miało ˙zadnego znaczenia, było tylko
upokarzaj ˛

ace. Bo wojna, któr ˛

a ogłosił, nie wybuchła, wojownicy, których na ni ˛

wysłał, nigdzie nie wyruszyli, przymierze, które zawarł, zostało zerwane.

Obok niego, równie milcz ˛

acy jak on sam, siedział Umaksuman. Pozostali

przekrzykiwali si˛e nawzajem i kłócili, co nie prowadziło donik ˛

ad. Bo i czego si˛e

wła´sciwie spodziewali? Z łoskotu kamieni uderzaj ˛

acych o kamie´n nie wyłonił si˛e

˙zaden rytm, do ko´nca pozostał jedynie zgrzytliwym, skłóconym jazgotem. Jak˙ze

potem mo˙zna było oczekiwa´c, ˙ze dojd ˛

a do jakiegokolwiek porozumienia? „Głup-

cy, głupcy” — my´slał Wold, wpatruj ˛

ac si˛e ponuro w ogie´n, płon ˛

acy zbyt daleko,

˙zeby go ogrza´c. Pozostali byli w wi˛ekszo´sci znacznie młodsi, rozgrzewała ich

młodo´s´c i wrzeszczenie nawzajem na siebie. Ale on był ju˙z stary i na dworze, pod
płon ˛

ac ˛

a Gwiazd ˛

a ´Sniegu, w porywach zimowego wiatru, same futra ju˙z mu nie

wystarczały. W nogach rwało go od zimna, w piersiach czuł przeszywaj ˛

acy ból

i ani nie wiedział, ani wcale go to nie obchodziło, o co wła´sciwie si˛e kłóc ˛

a. Nagle

Umaksuman zerwał si˛e na równe nogi.

— Słuchajcie! — rykn ˛

ał co sił w płucach, a jego dono´sny jak huk gromu

głos — „Ma go po mnie”, pomy´slał Wold — wymusił mu posłuch, cho´c tu i tam

rozległy si˛e wyra´zne pomruki i drwi ˛

ace szepty. Do tej pory, chocia˙z wszyscy

do´s´c dokładnie wiedzieli co si˛e wydarzyło, temat bezpo´sredniej przyczyny czy
te˙z wymówki do zerwania stosunków z Landinem nie został poruszony poza ´scia-
nami rodowego domostwa Wolda. Ogłoszono po prostu, ˙ze Umaksuman nie po-
prowadzi wyprawy, ˙ze ˙zadnej wyprawy w ogóle nie b˛edzie, natomiast nale˙zy si˛e
spodziewa´c ataku ze strony farbornów. W tych rodach, gdzie nic nie wiedziano
o Agacie i Rolery, szybko domy´slono si˛e, co si˛e za tym kryje — s ˛

adzono, ˙ze s ˛

a to

rozgrywki o władz˛e w łonie najpot˛e˙zniejszego rodu. Przewijało si˛e to w zawoalo-
wany sposób we wszystkich mowach wygłaszanych teraz podczas Kamiennego
Kr˛egu, a odnosz ˛

acych si˛e nominalnie do problemu, czy napotkanych poza mura-

mi miasta farbornów nale˙zy traktowa´c jak wrogów.

— Słuchajcie, Starsi Tewaru — odezwał si˛e Umaksuman. — Mówicie to

i tamto, ale o czym tu wła´sciwie gada´c! Ghalowie nadchodz ˛

a. Za trzy dni stan ˛

pod murami Tewaru. Zamilknijcie wi˛ec, id´zcie ostrzy´c swe włócznie i pilnowa´c
bram, bo wróg nadci ˛

aga i lada chwila na nas uderzy!

Patrzcie! — Wyrzutem r˛eki wskazał na północ, a jego retoryka i gest były

tak sugestywne, ˙ze wielu powiodło wzrokiem na tamt ˛

a stron˛e, jakby spodziewali

si˛e ujrze´c hord˛e ghalów wdzieraj ˛

acych si˛e w tym wła´snie momencie przez mury

miasta.

— Trzeba ci było pilnowa´c bramy, kiedy wymykała si˛e przez ni ˛

a kobieta

z twego rodu, Umaksumanie.

Teraz ju˙z zostało powiedziane.
— To tak˙ze twój ród, Ukwecie — odparował gniewnie Umaksuman.
Jeden z nich był jego synem, drugi jego wnukiem; rozmawiali o jego córce. Po

raz pierwszy w ˙zyciu Wold poczuł wstyd, nagi wstyd przed najlepszymi m˛e˙zami
swego plemienia. Siedział nieruchomo ze spuszczon ˛

a głow ˛

— Tak, to prawda, i dzi˛eki mnie ha´nba, jak ˛

a splamiła nasz ród, została zma-

zana! Ja i moi bracia wybili´smy z˛eby tej brudnej mordzie, z któr ˛

a si˛e pokładała,

i ju˙z mieli´smy go sprawi´c jak si˛e sprawia samce, ale ty´s nam w tym przeszkodził
swoim głupim gadaniem, Umaksumanie. . .

— Przeszkodziłem wam, ty głupcze, ˙zeby´smy oprócz ghalów nie mieli na

karkach jeszcze i farbornów! Ona jest ju˙z do´s´c dorosła, mo˙ze sobie sypia´c z kim
chce! To nie powód, ˙zeby´smy. . .

— Ale nie z farbornem, krewniaku! A ja nie jestem ˙zadnym głupcem!
— Wła´snie ˙ze jeste´s, Ukwecie, bo skorzystałe´s z pierwszej okazji, ˙zeby skłó-

ci´c nas z farbornami i pozbawi´c jednej szansy zepchni˛ecia ghalów w bok!

— Nie słysz˛e tego, co mówisz! Ty kłamco, ty zdrajco! Chwycili za toporki

i z dzikim rykiem doskoczyli do siebie po´srodku kr˛egu. Wold podniósł si˛e z zie-
mi. Siedz ˛

acy najbli˙zej spojrzeli na niego wyczekuj ˛

aco, spodziewaj ˛

ac si˛e, ˙ze jako

Najstarszy i głowa rodu przerwie t˛e walk˛e. Ale on tego nie zrobił. Odwrócił si˛e
tyłem do zerwanego Kr˛egu i w ciszy, jaka zapadła, powlókł si˛e sztywnym, oci˛e˙za-

łym krokiem ´scie˙zk ˛

a wij ˛

ac ˛

a si˛e pod wystaj ˛

acymi okapami spiczastych, wysokich

dachów do domostwa swego rodu.

Zszedł mozolnie po wyci˛etych w ziemi schodach do dusznej, ciepłej, przesi ˛

ak-

ni˛etej dymem wielkiej izby ziemianki. Chłopcy i kobiety obst ˛

apili go ze wszyst-

kich stron, pytaj ˛

ac, czy Kamienny Kr ˛

ag został zako´nczony i dlaczego wrócił sam.

— Umaksuman bije si˛e z Ukwetem — odparł, ˙zeby dali mu spokój, i usiadł

przy ogniu, przysuwaj ˛

ac nogi do samego paleniska. Nic dobrego nie mogło z tego

wynikn ˛

a´c. Teraz ju˙z z niczego nie mogło wynikn ˛

a´c nic dobrego.

Kiedy zapłakane kobiety wniosły ciało jego wnuka, Ukweta, znacz ˛

ac drog˛e

szerok ˛

a smug ˛

a krwi ciekn ˛

acej z jego rozłupanej toporem czaszki, podniósł wzrok

bez ruchu i bez słowa.

— Zabił go. Umaksuman go zabił! Swego krewniaka, swego brata! — zawo-

dziły mu przera´zliwie nad głow ˛

a ˙zony Ukweta, ale Wold nawet jej nie podniósł.

Na koniec potoczył po nich ci˛e˙zko wzrokiem, jak stare zwierz˛e osaczone przez
my´sliwych, i wychrypiał łami ˛

acym si˛e głosem:

— Zamilknijcie. . . czy cho´c na chwil˛e nie mo˙zecie zamilkn ˛

a´c. . .

Nast˛epnego dnia znów zacz ˛

ał pada´c ´snieg. Pochowali Ukweta, pierwszego

zmarłego tej Zimy, a ´snieg zasypał zwłokom twarz, nim zd ˛

a˙zyli przykry´c je zie-

mi ˛

a. I wtedy, i pó´zniej Wold nie przestawał my´sle´c o Umaksumanie, wyp˛edzonym

z miasta, kryj ˛

acym si˛e gdzie´s w górach, samotnie, w sypi ˛

acym ´sniegu. Którego

z nich bardziej ˙załowa´c?

Nie miał ochoty do nikogo si˛e odzywa´c, zupełnie jakby j˛ezyk stan ˛

ał mu w g˛e-

bie kołkiem. Nie ruszał si˛e od ogniska i chwilami nie bardzo wiedział, czy to
dzie´n, czy noc. Spał bardzo ´zle; miał wra˙zenie, ˙ze wła´sciwie w ogóle nie zasy-
pia, tylko bez przerwy si˛e budzi. Wła´snie znów si˛e obudził, kiedy na zewn ˛

atrz, na

dworze wybuchło jakie´s zamieszanie.

Z bocznych korytarzy wpadły do izby z krzykiem jakie´s kobiety, chwytaj ˛

ac na

r˛ece swoje małe jesienne dzieci.

— Ghale! Ghale! — rozległ si˛e przera´zliwy wrzask. Ale zaraz inne, ze spo-

kojem, jaki przystał kobietom wielkiego rodu, zaprowadziły porz ˛

adek i wszystkie

usiadły w oczekiwaniu.

Nikt nie przyszedł po Wolda.
Wiedział, ˙ze nie jest ju˙z wodzem; ale czy to znaczyło, ˙ze przestał by´c tak˙ze

m˛e˙zczyzn ˛

a? ˙

Ze musi siedzie´c przy ogniu z dzieciarni ˛

a i kobietami, w wygrzebanej

w ziemi norze?

Zniósł poha´nbienie przed swoimi współplemie´ncami, lecz utraty własnego po-

czucia godno´sci znie´s´c nie mógł; wstał trz˛es ˛

ac si˛e troch˛e i zacz ˛

ał grzeba´c w swojej

starej, malowanej skrzyni, szukaj ˛

ac skórzanego kubraka i swej ci˛e˙zkiej włóczni,

włóczni, któr ˛

a dawno, dawno temu sam, w pojedynk˛e, zabił ´snie˙znego ghala. Te-

raz zrobił si˛e sztywny i oci˛e˙zały, najlepsze dni miał ju˙z za sob ˛

a, lecz przecie˙z

wci ˛

a˙z był tym samym człowiekiem, tym samym m˛e˙zczyzn ˛

a, który t ˛

a włóczni ˛

zabijał w ´sniegach innej Zimy. Czy tak nie było? Nie powinni byli zostawi´c go tu,
przy ognisku, kiedy nadci ˛

agn ˛

ał wróg.

Jego głupie kobiety otoczyły go z piskiem i biadoleniem, przez co wszyst-

ko zacz˛eło mu si˛e pl ˛

ata´c i jeszcze bardziej go to roze´zliło. Stara Kerly szybko

je przep˛edziła, oddała mu włóczni˛e, któr ˛

a jedna z nich zabrała, i zapi˛eła mu pod

szyj ˛

a opo´ncz˛e z futra szarych korio, któr ˛

a uszyła dla niego Jesieni ˛

a. Tylko ona

jedna wiedziała jeszcze co to m˛e˙zczyzna. Przygl ˛

adała mu si˛e w milczeniu z pełn ˛

smutku dum ˛

a, wi˛ec on id ˛

ac trzymał si˛e najpro´sciej jak potrafił. Kerly była star ˛

zrz˛edliw ˛

a bab ˛

a, a on głupim staruchem, ale ich duma pozostała. Wspi ˛

ał si˛e po

schodach, wyszedł na dwór i w mro´znym powietrzu jasnego dnia usłyszał dobie-
gaj ˛

ace spoza murów nawoływania obcych głosów.

M˛e˙zczy´zni zebrali si˛e na prostok ˛

atnej platformie nad dymnikiem Domu Nie-

bycia. Rozst ˛

apili si˛e przed nim, gdy z najwi˛ekszym trudem wdrapał si˛e po dra-

binie. Tak si˛e zasapał i trz ˛

asł ze zm˛eczenia, ˙ze przez moment nic nie widział na

oczy. Kiedy po chwili odzyskał zdolno´s´c widzenia, to co ujrzał wprawiło go w ta-
kie osłupienie, ˙ze zapomniał o całym ´swiecie.

Dolina u podnó˙za Tewaru, wij ˛

aca si˛e z północy na południe a˙z do rzeki na

wschód od lasów, wezbrała po brzegi, jak górski potok Wiosn ˛

a, zaroiła si˛e, wy-

pełniła lud´zmi. Ludzka ci˙zba płyn˛eła na południe falami burej powodzi, leniwie
i ospale, rozlewała si˛e szeroko i zw˛e˙zała, przystawała, kł˛ebiła si˛e w miejscu i ru-
szała dalej, a wszystko przy wtórze krzyków i wrzasków, skrzypienia drewna,
trzasków batów, ochrypłego ryku haynn, płaczu niemowl ˛

at i jednostajnego nawo-

ływania si˛e ci ˛

agn ˛

acych prymitywne nosze. Tu i ówdzie błyskał kolorem zwini˛ety

wojłokowy namiot, malowany kobiecy naramiennik, kita piór, ostrze włóczni. Ten
smród, ten zgiełk, ten ruch, ci ˛

agły, nieustaj ˛

acy ruch to wielki jesienny trek. Nigdy

jeszcze w całym przedczasie nie było takiego treku, nigdy nie ci ˛

agn˛eło ich ty-

lu naraz. Wypełniali rozszerzaj ˛

ac ˛

a si˛e ku północy dolin˛e a˙z po same jej kra´nce

i wci ˛

a˙z wlewali si˛e do niej nieprzerwan ˛

a fal ˛

a, której nie było wida´c ko´nca. A to

tylko kobiety, dzieci i tabory. . .

Przy tej ospale tocz ˛

acej si˛e ludzkiej lawinie Tewar był nic nie znacz ˛

acym pył-

kiem. Ziarnkiem piachu na brzegu rzeki w czasie powodzi.

Z pocz ˛

atku Wold podupadł na duchu, ale ju˙z w nast˛epnej chwili nabrał otuchy

i powiedział:

— To cudowne. . . — Bo i rzeczywi´scie ta w˛edrówka wszystkich ludów półno-

cy przedstawiała sob ˛

a cudowny widok. Był rad, ˙ze dane mu było j ˛

a ujrze´c. Stoj ˛

acy

obok niego m˛e˙zczyzna, jeden ze Starszych, Anweld z rodu Siokmana, wzruszył
ramionami i odparł cicho: — Ale to nasz koniec.

— Je´sli si˛e tu zatrzymaj ˛

— Ci nie. Ale za nimi nadejd ˛

a wojownicy.

Czuli si˛e tak silni, tak bezpieczni w swej liczebno´sci, ˙ze wojownicy szli nie

z przodu, lecz z tyłu. . .

— ˙

Zeby nakarmi´c dzi´s wieczorem to mrowie, b˛ed ˛

a im potrzebne nasze zapasy

i stada — ci ˛

agn ˛

ał Anweld. — Jak tylko ci tutaj przejd ˛

a, od razu nas zaatakuj ˛

— W takim razie natychmiast wy´slijcie kobiety i dzieci na Wzgórze na zacho-

dzie. Wobec takiej pot˛egi to miasto znaczy tyle co nic.

— Ja ciebie słucham — odparł Anweld z aprobuj ˛

acym wzruszeniem ramion.

— Tylko szybko, zanim nas okr ˛

a˙z ˛

— Powiedziałe´s, a ja ci˛e wysłuchałem. Ale inni obstaj ˛

a, ˙ze nie mo˙zemy wysy-

ła´c kobiet i dzieci bez ˙zadnej ochrony, gdy sami pozostaniemy ukryci za murami
miasta.

— To niech id ˛

a z nimi! — warkn ˛

ał Wold. — Czy m˛e˙zowie Tewaru nie potrafi ˛

ju˙z podj ˛

a´c ˙zadnej decyzji?

— Brak im wodza — odparł Anweld. — Słuchaj ˛

a tego i tamtego i nie słuchaj ˛

nikogo. — Gdyby dodał co´s jeszcze, mo˙zna by to było uzna´c za obwinianie Wolda
i jego rodu. Tote˙z nic wi˛ecej nie powiedział, tylko zako´nczył ponuro: — I dlatego
siedzimy tu i czekamy, a˙z nas zniszcz ˛

— Ja swoje kobiety wysyłam — powiedział Wold, rozdra˙zniony spokojnym

godzeniem si˛e Anwelda z beznadziejno´sci ˛

a sytuacji, i opu´scił wstrz ˛

asaj ˛

acy spek-

takl przemarszu ghalów. Zszedł powoli po drabinie i ruszył z powrotem do domu
swego rodu nakaza´c wszystkim, ˙zeby ratowali si˛e póki jeszcze mo˙zna. Miał za-
miar opu´sci´c miasto razem z nimi. Walka przy tak nierównych szansach nie miała
najmniejszego sensu i trzeba było zrobi´c wszystko, ˙zeby cho´c cz˛e´s´c, cho´cby tylko
kilku mieszka´nców Tewaru zdołało prze˙zy´c.

Ale młodzi m˛e˙zczy´zni z jego rodu nie podzielali jego zdania i nie chcieli słu-

cha´c jego rozkazów. Chcieli zosta´c i walczy´c.

— Tu wszyscy zginiecie — odparł Wold. — A tak przynajmniej kobiety i dzie-

ci. . . mogłyby uj´s´c z ˙zyciem. . . gdyby´scie je odesłali. — Znów poczuł, ˙ze j˛ezyk
dr˛etwieje mu jak kołek. Ledwie pozwolili mu sko´nczy´c.

— Odeprzemy ghalów! — zawołał jeden z młodszych wnuków. — Jeste´smy

wojownikami!

— Tewar jest warownym miastem, Najstarszy — przekonywał drugi, próbuj ˛

wzi ˛

a´c go pod włos. — Przecie˙z to ty nam pokazałe´s, sam nas nauczyłe´s, jak go

zbudowa´c.

— To miasto mo˙ze si˛e oprze´c Zimie — odparł Wold. — Ale nie dziesi˛eciu

tysi ˛

acom wojowników. Wolałbym, ˙zeby moje kobiety pomarły z zimna po´sród

nagich wzgórz, ni˙z ˙zeby zachowały ˙zycie jako nało˙znice ghalów. — Ale oni wcale
nie słuchali tego co mówił, tylko czekali niecierpliwie, a˙z wreszcie sko´nczy.

Ponownie wyszedł na dwór, lecz teraz nie miał ju˙z siły, ˙zeby jeszcze raz wdra-

pa´c si˛e po drabinach na platform˛e. Wyszukał sobie miejsce, gdzie mógł spokojnie
przeczeka´c, nie pl ˛

acz ˛

ac si˛e pod nogami biegaj ˛

acych w t˛e i z powrotem, w ˛

askimi

przej´sciami wojowników — mał ˛

a nisz˛e obok przypory przy południowym murze,

niedaleko od bramy. Wdrapawszy si˛e po pochyłej przyporze z glinianych cegieł,

mógł wyjrze´c przez mur i obserwowa´c sun ˛

ac ˛

a dołem rzek˛e ghalów. A kiedy wiatr

wdzierał mu si˛e pod opo´ncz˛e, wystarczyło przykucn ˛

a´c, wtuli´c brod˛e w kolana

i wcisn ˛

a´c si˛e gł˛ebiej w k ˛

at, który dawał nieco osłony. Przez jaki´s czas padały tu

nawet promienie sło´nca. Usiadł wygodniej, by pogrza´c si˛e w ich cieple, nie my-

´sl ˛

ac wła´sciwie o niczym. Raz czy dwa rzucił okiem na sło´nce, zimowe sło´nce,

stare i słabe słabo´sci ˛

a starczego wieku.

Ze zdeptanej ziemi pod murami strzelały ju˙z w gór˛e pierwsze ´zd´zbła zimo-

wych traw, sezonowych, pospiesznie zakwitaj ˛

acych ro´slinek, które rosły bujnie

w przerwach mi˛edzy ´snie˙zycami a˙z do połowy Zimy, kiedy to ´snieg przestawał
si˛e ju˙z topi´c i prze˙zy´c mogły tylko pozbawione korzeni ´snie˙zniki. Tu zawsze co´s

˙zyło, w ci ˛

agu długiego Roku ka˙zda istota wybierała sobie odpowiedni ˛

a por˛e, by

wzej´s´c, rozkwitn ˛

a´c i zamrze´c w oczekiwaniu na jej ponowne nadej´scie.

Długie godziny wlokły si˛e bardzo powoli.
W północno-wschodnim naro˙zniku murów wybuchł rwetes i zgiełk. Ulice ma-

łego miasta, tak w ˛

askie, ˙ze mógł nimi przej´s´c tylko jeden człowiek i tylko schyla-

j ˛

ac si˛e pod wystaj ˛

acymi okapami, zaroiły si˛e od biegn ˛

acych wojowników. Chwil˛e

pó´zniej podobny zgiełk rozległ si˛e za plecami Wolda i za bram ˛

a po jego lewej

r˛ece. Wysoka drewniana brama, opuszczana i podnoszona od wewn ˛

atrz za po-

moc ˛

a długich lin, zatrz˛esła si˛e w swych o´scie˙znicach. Walono w ni ˛

a grub ˛

a kłod ˛

drewna. Wold z trudem podniósł si˛e z ziemi; na tym zimnie tak cały zdr˛etwiał,

˙ze zupełnie nie czuł nóg. Wsparł si˛e na chwil˛e na swojej włóczni, a potem zaj ˛

ał

pozycj˛e plecami do przypory, trzymaj ˛

ac włóczni˛e w pogotowiu, nie do rzutu, ale

do zadania ciosu w walce wr˛ecz.

Ghalowie musieli u˙zywa´c drabin, bo s ˛

adz ˛

ac po hałasie dobiegaj ˛

acym sk ˛

ad´s od

strony północnej, wdarli si˛e ju˙z do miasta. Jaka´s włócznia poszybowała wysoko
ponad dachami, rzucona ze zbyt du˙z ˛

a sił ˛

a. Brama znów zadygotała. W dawnych

czasach nie mieli drabin i taranów, nadci ˛

agali nie tysi ˛

acami, lecz pojedynczymi

szczepami odartych łachmaniarzy, tchórzliwych dzikusów, zmykaj ˛

acych na połu-

dnie przed mrozem, nie pozostaj ˛

acych, by ˙zy´c i umrze´c w ojczystej dziedzinie jak

prawdziwi ludzie. . .

Nagle ujrzał jednego z nich; miał szerok ˛

a biał ˛

a g˛eb˛e, czerwone pióro wetkni˛e-

te w róg wysmarowanych smoł ˛

a włosów i biegł do bramy, by otworzy´c j ˛

a od

wewn ˛

atrz. Wold zrobił krok do przodu i zawołał: — Stój! — Ghal obejrzał si˛e

i w tej samej chwili stary wódz wbił mu czystym pchni˛eciem swoj ˛

a sze´sciosto-

pow ˛

a, okut ˛

a ˙zelazem włóczni˛e dokładnie pod ˙zebra. Nie zd ˛

a˙zył jeszcze wyrwa´c

jej z drgaj ˛

acego w konwulsjach ciała, kiedy usłyszał za plecami trzask ust˛epuj ˛

acej

bramy. Widok drewnianych bali p˛ekaj ˛

acych jak zbutwiała skóra i wyłaniaj ˛

acej si˛e

z wybitej w nich dziury pot˛e˙znej kłody tarana był czym´s potwornym. Wold zosta-
wił swoj ˛

a włóczni˛e w brzuchu ghala i rzucił si˛e biegiem, sapi ˛

ac ci˛e˙zko i potykaj ˛

si˛e co krok, w stron˛e domostwa swego rodu.

Całe miasto spiczastych drewnianych dachów stało w ogniu.

Rozdział 8 — W mie´scie obcych

Najdziwniejsz ˛

a ze wszystkich dziwnych rzeczy w tym domu był rysunek na

´scianie w wielkiej sali na dole. Kiedy Agat wyszedł i wszystkie pokoje zaległa

głucha cisza, stan˛eła przed tym rysunkiem i wpatrywała si˛e we´n dot ˛

ad, a˙z stał

si˛e dla niej całym ´swiatem, a ona ´scian ˛

a. ´Swiat ten był sieci ˛

a; sieci ˛

a rozci ˛

agaj ˛

c ˛

a si˛e w gł ˛

ab, jak pl ˛

atanina gał˛ezi w lesie, jak przecinaj ˛

ace si˛e nawzajem nurty

w rzece, srebrzystoszaroczarn ˛

a sieci ˛

a, rozbłyskuj ˛

ac ˛

a tu i tam plamami zieleni, ró-

˙zu i słonecznej ˙zółci. Kiedy si˛e człowiek dobrze przyjrzał tej przepastnej sieci,

mógł w niej wypatrzy´c, w jej okach i nitkach, wprz˛edzione w ni ˛

a i j ˛

a snuj ˛

ace ma-

łe i du˙ze wzory i figurki — drzew, traw, zwierz ˛

at i jeszcze innych istot, m˛e˙zczyzn

i kobiet, jednych podobnych do farbornów, a innych nie; i inne przedziwne rzeczy,
pudła na okr ˛

agłych nogach, ptaki, topory, srebrne włócznie z pióropuszami ognia,

twarze nie b˛ed ˛

ace twarzami, skrzydlate kamienie i drzewa o li´sciach z gwiazd.

— Co to jest? — spytała farbornki, pod której opiek ˛

a Agat j ˛

a zostawił, kobiety

z jego rodu, a ta sil ˛

ac si˛e na uprzejmo´s´c odparła: — Obraz, taki rysunek. . . Wy

przecie˙z te˙z robicie rysunki, prawda?

— Tak, czasami. O czym on opowiada?
— O innych ´swiatach i naszym rodzinnym domu. Widzisz tych ludzi? Dawno,

dawno temu, w pierwszym Roku naszego wygnania, namalował go jeden z synów
Esmita.

— A to, co to jest? — spytała, wskazuj ˛

ac palcem z pełnego szacunku dystansu.

— Budynek. . . Gmach Ligi pewnego ´swiata zwanego Davenant.
— A to?
— Erkar.
— Słucham ci˛e jeszcze raz — powiedziała grzecznie Rolery (pilnowała si˛e te-

raz, ˙zeby ani na chwil˛e nie zapomnie´c o najlepszych manierach). Widz ˛

ac jednak,

˙ze Seiko Esmit najwyra´zniej nie rozumie tego grzeczno´sciowego zwrotu spyta-

ła: — Co to jest erkar?

Farbornka wyd˛eła lekko wargi i odparła oboj˛etnym tonem: — Taki pojazd. . .

to znaczy co´s, czym si˛e je´zdzi. Jak wasze. . . Hm, przecie˙z wy nie u˙zywacie jesz-
cze nawet kół. W jaki sposób mogłabym ci to wytłumaczy´c? Czy widziała´s nasze
ci ˛

agnione wozy? Tak? No wi˛ec, erkar to taki wóz, tylko do latania po niebie.

— Czy teraz tak˙ze potraficie robi´c takie wozy? — spytała Rolery z czystego

podziwu, ale Seiko opacznie j ˛

a zrozumiała.

— Nie — odparła z uraz ˛

a — nie potrafimy. Jak˙ze mogliby´smy zachowa´c tu

takie umiej˛etno´sci, skoro Prawo zakazuje nam wznosi´c si˛e ponad wasz poziom?
Przecie˙z wy przez sze´s´cset lat nie zdołali´scie nawet nauczy´c si˛e posługiwania
kołami!

Osamotniona w tym przedziwnym domu, skazana na wygnanie przez swój

ród, a do tego opuszczona jeszcze teraz przez Agata, Rolery czuła strach przed
Seiko Esmit, przed ka˙zd ˛

a now ˛

a osob ˛

a i rzecz ˛

a jakie napotykała. Ale niedoczeka-

nie, ˙zeby szydziła z niej jaka´s zazdrosna, stara baba.

— Pytam dlatego, ˙ze nie wiem — powiedziała. — Ale wydaje mi si˛e niemo˙z-

liwe, ˙zeby´scie byli tu od sze´sciuset Lat.

— Sze´s´cset naszych ojczystych lat to dziesi˛e´c Lat tutaj — odparła Seiko

Esmit, a po chwili ci ˛

agn˛eła dalej: — Widzisz, nie wiem zbyt wiele o erkarach

i ró˙znych innych rzeczach, którymi niegdy´s si˛e posługiwali´smy, bo kiedy nasi
przodkowie przybyli na t˛e planet˛e, przysi˛egli przestrzega´c prawa Ligi, zakazuj ˛

cego u˙zywania wszystkiego, co wyra´znie wyprzedza poziom rozwoju tubylców.
Nazywało si˛e to Embargo Kulturowe. Z czasem mieli´smy was nauczy´c wytwa-
rzania ró˙znych przedmiotów — takich jak na przykład wozy. Ale statek odleciał.
Zostało nas tu mało, bez ˙zadnej ł ˛

aczno´sci z Lig ˛

a, a do tego w owych czasach wiele

waszych plemion wrogo si˛e do nas odnosiło. Było nam trudno przestrzega´c praw
Ligi i jednocze´snie zachowa´c to, co mieli´smy i wiedzieli´smy. Wi˛ec pewnie zatra-
cili´smy wiele umiej˛etno´sci i wiedzy, jak ˛

a niegdy´s posiadali´smy. Dzi´s nikt ju˙z nie

wie, jak to było naprawd˛e.

— To dziwne prawo — mrukn˛eła Rolery.
— Ustanowiono je dla waszego dobra, nie naszego — powiedziała Seiko

z twardym, wyra´znym akcentem farbornów, tym samym, z jakim mówił Agat.
Wyrzucała z siebie słowa jedno za drugim, jakby si˛e ci ˛

agle dok ˛

ad´s spieszyła. —

W Kodeksie Ligi, którego uczymy si˛e ju˙z w dzieci´nstwie, napisano: „Zakazuje si˛e
szerzenia jakiejkolwiek religii i teorii harmonii, nauczania praw i technik wytwa-
rzania, przenoszenia wzorców i zasad kulturowych, a tak˙ze komunikowania si˛e
metod ˛

a parawerbaln ˛

a z jakimikolwiek nie znaj ˛

acymi jej wysoko inteligentnymi

formami ˙zycia. Zakaz ten dotyczy wszystkich bez wyj ˛

atku planet kolonialnych,

a uchyli´c go mo˙ze jedynie Rada Sektora i tylko za zgod ˛

a całego Plenum, uznaj ˛

ac,

˙ze dana planeta dojrzała do sprawowania pełni władzy na swym terenie lub do

ubiegania si˛e o status członkowski Ligi. . . ” Widzisz, oznacza to, ˙ze musieli´smy

˙zy´c dokładnie na takim samym poziomie jak wy. Ka˙zde odst˛epstwo od tej zasady

oznacza łamanie praw Ligi.

— Ani nam, ani wam nie przyniosło to nic dobrego — powiedziała Rolery.

— Nie ty b˛edziesz nas os ˛

adza´c — osadziła j ˛

a z chłodn ˛

a uraz ˛

a Seiko, po czym

opanowuj ˛

ac si˛e jeszcze raz, dodała: — Czeka nas mnóstwo roboty. Idziesz ze

mn ˛

Potulnie udała si˛e za Seiko Esmit. Wychodz ˛

ac spojrzała jeszcze raz ukradkiem

na obraz. Nic, co do tej pory widziała w swoim ˙zyciu, nie tworzyło tak wspaniale
zamkni˛etej cało´sci. Jego mroczna, srebrzysta, niepokoj ˛

aca pełnia działała na ni ˛

podobnie jak obecno´s´c Agata; ale kiedy on był przy niej, bała si˛e tylko jego,
niczego wi˛ecej. Niczego i nikogo.

Wojownicy Landinu wyruszyli z miasta. Mieli nadziej˛e, ˙ze za pomoc ˛

a zasa-

dzek i nagłych wypadów uda im si˛e skłoni´c ghalów, ˙zeby zostawili Landin w spo-
koju i pospieszyli dalej na południe na tereny zamieszkane przez mniej agresywne
Ludy. Była to jednak nadzieja bardzo nikła, tote˙z kobiety przygotowywały miasto
do obl˛e˙zenia.

Seiko i Rolery zgłosiły si˛e w Gmachu Ligi przy wielkim placu i zostały przy-

dzielone do sp˛edzania stad haynn z pastwisk ci ˛

agn ˛

acych si˛e daleko od miasta.

Wysłano po nie dwadzie´scia kobiet, przy wyj´sciu z Gmachu ka˙zda z nich otrzy-
mała pajd˛e chleba i gomółk˛e haynniego sera, bo miało im to zaj ˛

a´c cały dzie´n.

W miar˛e tego jak ubywało paszy, zwierz˛eta zapuszczały si˛e coraz dalej na po-
łudnie mi˛edzy pla˙ze i nadbrze˙zne wzgórza. Kobiety wyprawiły si˛e mniej wi˛ecej
osiem mil w t˛e wła´snie stron˛e, po czym zawróciły i przeczesuj ˛

ac cały teren za-

kosami, zacz˛eły zbiera´c i p˛edzi´c w stron˛e miasta coraz wi˛eksze stado małych,
cichych, kosmatych zwierz ˛

at.

Rolery ujrzała teraz kobiety farbornów w zupełnie nowym ´swietle. Do tej pory

ich mi˛ekkie, jasne stroje, ˙zywo´s´c mowy i my´sli sprawiały, ˙ze wydawały si˛e deli-
katne i dziecinne. Tutaj, na oszronionych ´scierniskach Wzgórz, ubrane jak kobiety
ludzi w futra i spodnie, p˛edziły wspólnie powolne, kudłate stada pod wiatr wie-
j ˛

acy od północy, wykazuj ˛

ac ogromny spryt i determinacj˛e. Fantastycznie radziły

sobie ze zwierz˛etami — raczej wiodły je ni˙z poganiały, zupełnie jakby miały nad
nimi jak ˛

a´s tajemn ˛

a władz˛e. Było ju˙z po zachodzie sło´nca, gdy wreszcie zbli˙zyły

si˛e do miasta drog ˛

a od Morskiej Bramy — garstka kobiet w´sród kosmatej rze-

ki biegn ˛

acych truchtem zwierz ˛

at o zadartych zadach. Ujrzawszy mury Landinu,

jedna z kobiet podniosła głos i zacz˛eła ´spiewa´c.

Rolery nigdy jeszcze nie słyszała tej zabawy głosu z wysoko´sci ˛

a brzmienia

i rytmem. Zamrugała oczami, poczuła dziwny ucisk w gardle, a jej stopy pod-
chwyciły na ciemnej drodze takt melodii. Podj˛eły j ˛

a zaraz inne głosy z przodu

i z tyłu; ´spiewały o utraconym domu, którego nigdy nie znały, o tkaniu sukna
i wyszywaniu go klejnotami, o wojownikach poległych na wojnie. Jedna z pie´sni
mówiła o dziewczynie, która zakochana do szale´nstwa skoczyła do morza: „O,
fale, co p˛edzicie w dal przed przypływu grzywaczem. . . ”

Podeszły ze stadami do bram miasta — dwadzie´scia kobiet nuc ˛

acych

w wietrznej ciemno´sci rzewnymi głosami pie´s´n zrodzon ˛

a ze smutku. Ponad wy-

dmami po lewej stronie kołysał si˛e z leniwym poszumem czarny bezmiar przypły-
wu. Pochodnie na wysokich murach płon˛eły jasno przed nimi, czyni ˛

ac z miasta

wygnania wysp˛e ´swiatła.

Cał ˛

a ˙zywno´s´c zacz˛eto ´sci´sle racjonowa´c. Posiłki jadano wspólnie w jednym

z wielkich budynków przy Rynku, chyba ˙ze kto´s wolał zabra´c swoje racje do
domu. Kobiety, które p˛edziły stada, zjawiły si˛e w tym dziwacznym budynku zwa-
nym Thiatrem mocno spó´znione. Po zjedzonym napr˛edce obiedzie Rolery poszła
z Seiko Esmit do domu Alli Pasfal. Wolałaby co prawda wróci´c do pustego do-
mu Agata i zosta´c sama, ale robiła wszystko co jej kazano. Nie była ju˙z młod ˛

dziewczyn ˛

a i nie była ju˙z wolna. Była ˙zon ˛

a Alterry i tolerowanym wi˛e´zniem. Po

raz pierwszy w ˙zyciu okazywała pełne posłusze´nstwo.

W kominku nie płon ˛

ał ogie´n, a mimo to w wysokim pokoju było ciepło;

w szklanych klatkach na ´scianach paliły si˛e lampy bez knotów. W tym wielkim
domu, wi˛ekszym ni˙z domostwo całego rodu w Tewarze, mieszkała samotnie tylko
jedna stara kobieta. Jak oni znosili t˛e samotno´s´c? I w jaki sposób zatrzymywali
w swoich domach ´swiatło i ciepło Lata? W domach, w których mieszkali cały
Rok, całe ˙zycie, z których nigdy nie przenosili si˛e do namiotów rozbitych hen, na
kra´ncach dziedziny, ˙zeby w˛edrowa´c po rozległych terenach letnich. . . ˙

Zeby w˛e-

drowa´c. . . Poderwała głow˛e, która opadła jej na piersi i zerkn˛eła ukradkiem na
star ˛

a, na t˛e Pasfal, ˙zeby sprawdzi´c, czy zauwa˙zyła jej senno´s´c. Zauwa˙zyła. Stara

nigdy niczego nie przeoczyła; i nienawidziła Rolery.

Tak jak wszyscy Alterrowie, ta starszyzna farbornów, nienawidziła jej, bo ko-

chała Jacoba Agata zaborcz ˛

a miło´sci ˛

a. Bo wzi ˛

ał j ˛

a za ˙zon˛e. Bo ona była człowie-

kiem, a oni nie.

Jeden z nich mówił co´s o Tewarze, co´s tak dziwnego, ˙ze nie mogła da´c temu

wiary. Spu´sciła oczy, ale jej twarz musiała zdradzi´c przestrach, bo jeden z m˛e˙z-
czyzn, Dermat Alterra, przestał przysłuchiwa´c si˛e innym i spytał:

— Rolery, nie wiedziała´s, ˙ze Tewar padł?
— Ja ciebie słucham — szepn˛eła cichutko.
— Przez cały dzie´n n˛ekali´smy dzi´s ghalów wypadami od zachodu — zacz ˛

ał

jej wyja´snia´c farborn. — Kiedy ghalowie zaatakowali Tewar, my uderzyli´smy na
ich tabory i obozy rozbijane przez kobiety na wschód od lasów. Odci ˛

agn˛eli´smy

ich tym troch˛e i cz˛e´sci mieszka´nców Tewaru udało si˛e przedrze´c na Wzgórza,
ale i oni, i nasi zostali rozproszeni. Niektórzy zdołali do tej pory dotrze´c tu, do
Landinu, ale co z reszt ˛

a — nie wiemy. Tyle tylko, ˙ze jest mro´zna noc, a oni s ˛

gdzie´s tam, w górach. . .

Rolery milczała. Była bardzo zm˛eczona i nic nie rozumiała. Zimowe Miasto

zdobyte, zniszczone? Czy to mo˙zliwe? Odeszła od swoich, a teraz oni wszyscy
nie ˙zyli albo bł ˛

akali si˛e bezdomni mi˛edzy wzgórzami po´sród mro´znej, zimowej

nocy. Została sama. Twarde głosy obcych wokół niej nie umilkły ani na chwil˛e.
Na moment doznała złudzenia — zdaj ˛

ac sobie jednocze´snie spraw˛e, ˙ze to tylko

złudzenie — ˙ze jej r˛ece od dłoni a˙z po łokcie pokrywa cienka warstewka krwi.
Zrobiło jej si˛e troch˛e niedobrze, ale poprzednia senno´s´c min˛eła bez ´sladu; tylko
co jaki´s czas czuła, jak na króciutk ˛

a chwil˛e wkracza do pierwszego przedsionka

Krainy Niebycia. Ta stara wied´zma Pasfal nie spuszczała z niej l´sni ˛

acych, zim-

nych oczu. Nie była w stanie si˛e poruszy´c. Nie miała gdzie si˛e podzia´c. Wszyscy
zgin˛eli.

I nagle co´s si˛e zmieniło. Jakby w spowijaj ˛

acej j ˛

a kompletnej ciemno´sci ujrzała

gdzie´s daleko błyskaj ˛

ace małe ´swiatełko.

— Agat tu idzie — powiedziała na głos, cho´c tak cicho, ˙ze usłyszeli j ˛

a tylko

najbli˙zej siedz ˛

acy.

— Czy on do ciebie przemawia? — spytała ostro Alla Pasfal.
Rolery wpatrywała si˛e przez chwil˛e w powietrze obok starej wied´zmy, która

napawała j ˛

a takim strachem, ale wcale jej nie widziała.

— Idzie tutaj — powtórzyła.
— On chyba nie nadaje, Allo — powiedział farborn nazywany Pilotsonem. —

Oni pozostaj ˛

a w czym´s w rodzaju stałego kontaktu.

— Bzdura, Huru.
— Dlaczego? Mówił, ˙ze nadawał do niej, z cał ˛

a moc ˛

a, tam, na pla˙zy, i uda-

ło mu si˛e przebi´c. Ona musi mie´c wrodzon ˛

a zdolno´s´c porozumiewania si˛e. To

pozwoliło im nawi ˛

aza´c kontakt. Takie rzeczy ju˙z si˛e zdarzały.

— Owszem, ale mi˛edzy parami ludzi — odparła stara. — Nie szkolone dziec-

ko nie mo˙ze odbiera´c ani wysyła´c parawerbalnych przekazów, Huru; a wrodzone
zdolno´sci w tej dziedzinie to najrzadsza rzecz na ´swiecie. A ona jest wifem, a nie
człowiekiem!

W czasie tej wymiany zda´n Rolery wstała, wymkn˛eła si˛e z kr˛egu siedz ˛

acych

i podeszła do drzwi. Otworzyła je. Na dworze było ciemno, pusto i zimno. Spoj-
rzała w gł ˛

ab ulicy i po chwili wyłowiła z mroku zarys sylwetki m˛e˙zczyzny; biegł

w jej stron˛e, słaniaj ˛

ac si˛e na nogach ze zm˛eczenia. Kiedy znalazł si˛e w smudze

˙zółtego ´swiatła padaj ˛

acego z uchylonych drzwi, wyci ˛

agn ˛

ał do niej r˛ece i bez tchu

wymówił jej imi˛e. Jego u´smiech odsłonił brak trzech przednich z˛ebów, głow˛e pod
futrzan ˛

a czapk ˛

a opasywał mu sczerniały banda˙z, twarz miał poszarzał ˛

a z bólu

i wycie´nczenia. Walczył w górach od trzech dni i dwóch nocy, od chwili wtar-
gni˛ecia ghalów do Dziedziny Askatewaru.

— Daj mi co´s do picia, troch˛e wody — poprosiła cicho Rolery i dopiero wtedy

wszedł do o´swietlonego domu, gdzie natychmiast wszyscy otoczyli go zwartym
kołem.

Rolery odnalazła kuchni˛e, a w niej metalow ˛

a trzcink˛e z kwiatkiem na górze,

który trzeba było przekr˛eci´c, ˙zeby z trzcinki popłyn˛eła woda — w domu Agata
te˙z było takie urz ˛

adzenie. Ale nigdzie nie widziała ˙zadnych misek ani czerpaków,

wi˛ec nabrała wody w lu´zny r ˛

abek skórzanej bluzy i tak j ˛

a zaniosła swemu m˛e˙zowi

do pokoju obok. Agat z absolutn ˛

a powag ˛

a napił si˛e z r ˛

abka jej tuniki. Pozostali

wytrzeszczyli tylko oczy, a wied´zma Pasfal rzuciła ostro: — W kredensie s ˛

a kub-

ki. — Ale na pró˙zno; utraciła ju˙z cał ˛

a swoj ˛

a zł ˛

a moc; jej zło´sliwo´s´c przeszyła

powietrze jak chybiona strzała. Rolery kl˛eczała obok Agata, zasłuchana w jego
głos.

Rozdział 9 — Wojna podjazdowa

Po tamtym pierwszym ´sniegu znów si˛e ociepliło. Było słonecznie, północno-

zachodni wiatr przyniósł przelotny deszcz, a w nocy lekki szron — niczym si˛e
to nie ró˙zniło od pogody, jaka panowała przez cały ostatni cykl ksi˛e˙zyca Jesieni.
Zima nie przyniosła wcale takiej wielkiej zmiany; a˙z trudno było uwierzy´c w za-
pisy z poprzednich lat, mówi ˛

ace o dziesi˛eciostopowych opadach ´sniegu i całych

cyklach ksi˛e˙zyca, kiedy lód w ogóle nie topniał. Mo˙ze to miało dopiero nadej´s´c.
Na razie najpowa˙zniejszym problemem byli ghalowie. . .

Mimo paskudnych wyłomów, jakie poczynili w skrzydłach ich armii party-

zanci Agata, plemiona z północy zdawały si˛e nie zwraca´c na nich niemal ˙zad-
nej uwagi. Szybkim przemarszem wlały si˛e do Dziedziny Askatewaru, rozło˙zyły
obozem na wschód od lasów i teraz, trzeciego dnia, zaatakowały Zimowe Miasto.
Ghalowie przypu´scili na nie szturm, ale nie po to, aby je zrówna´c z ziemi ˛

a; wi-

da´c było wyra´znie, ˙ze staraj ˛

a si˛e ratowa´c z po˙zarów zapasy ˙zywno´sci, stada haynn

i chyba tak˙ze kobiety. Tylko m˛e˙zczyzn wycinali w pie´n. Mo˙ze, tak jak donoszono,
chcieli po zdobyciu miasta obsadzi´c je własnym garnizonem. Z nadej´sciem Wio-
sny powracaj ˛

acy z południa ghalowie ci ˛

agn˛eliby ju˙z od miasta do miasta swego

własnego imperium.

„To zupełnie niepodobne do wifów” — pomy´slał Agat, le˙z ˛

ac w ukryciu pod

ogromnym powalonym drzewem i czekaj ˛

ac, a˙z jego mała armia zajmie pozycje

przed ich własnym atakiem na Tewar. Od dwóch dni i nocy walczyli pod gołym
niebem, dokonuj ˛

ac nagłych wypadów i szybko wycofuj ˛

ac si˛e w bezpieczne miej-

sca. ˙

Zebro złamane tamtej nocy, kiedy pobito go w lesie, mimo ciasnego banda˙za,

mocno dawało mu si˛e we znaki, tak jak i rana głowy, któr ˛

a poprzedniego dnia

zadał mu jaki´s procarz ghalów. Przy pełnej odporno´sci na zaka˙zenia rany goiły
si˛e błyskawicznie, tote˙z Agat niemal zupełnie nie zwracał na nie uwagi. Tylko
krwotok z t˛etnicy mógłby by´c dla niego gro´zny i tylko siła ciosu mogła powali´c
go na ziemi˛e.

W tej chwili m˛eczyło go pragnienie i ´scierpły mu nogi od niewygodnej po-

zycji, ale ten krótki, wymuszony odpoczynek w najmniejszym stopniu nie osłabił
przyjemnej czujno´sci umysłu. To planowanie, to wybieganie my´slami w przy-
szło´s´c było zupełnie niepodobne do wifów. Oni nie postrzegali czasu ani prze-

strzeni liniowo, na imperialistyczn ˛

a modł˛e jego własnego gatunku. Dla nich czas

był jak latarnia ´swiec ˛

aca jeden krok w przodzie, jeden krok w tyle — reszta roz-

pływała si˛e w nierozró˙znialnym mroku. Dla nich czas, to było dzi´s, to był ten
jeden bie˙z ˛

acy dzie´n nieogarnionego umysłem Roku. Nie znali słów na okre´slenie

zaszło´sci historycznych — wszystko działo si˛e albo „dzi´s”, albo w „przedczasie”.
Je´sli wybiegali my´slami w przyszło´s´c, to nie dalej ni˙z do nast˛epnej pory Roku.
Nie patrzyli na czas jak na co´s zewn˛etrznego, ale tkwili wewn ˛

atrz niego, jak lam-

pa w ciemno´sci nocy, jak serce w ˙zywym ciele. Podobnie było z przestrzeni ˛

Przestrze´n nie była dla nich płaszczyzn ˛

a słu˙z ˛

ac ˛

a do kre´slenia granic, ale terenem,

obszarem, dziedzin ˛

a rozci ˛

agaj ˛

ac ˛

a si˛e zawsze wokół miejsca, gdzie w danej chwili

przebywali — które´s z nich, cały ród, całe plemi˛e. Wokół tej dziedziny rozci ˛

agały

si˛e tereny nabieraj ˛

ace wyrazisto´sci, gdy si˛e do nich zbli˙zało, i zatracaj ˛

ace wszel-

kie kontury, gdy si˛e od nich oddalało. Im dalej, tym bardziej stawały si˛e rozmyte.
Ale ˙zadnych kra´nców, ˙zadnych granic. To budowanie planów, ta próba utrzyma-
nia podbitych terenów w czasie i przestrzeni była czym´s zupełnie nietypowym.
Wskazywała na. . . Wła´sciwie na co? Czy ta zmiana wzorca kulturowych zacho-
wa´n wifów nast ˛

apiła samoistnie, czy te˙z wzorzec ten został zainfekowany poprzez

kontakty z dawnymi koloniami północnymi, najdalszymi zagonami Człowieka?

„Co za ironia — pomy´slał Agat. — Byłby to pierwszy przypadek, kiedy cze-

gokolwiek si˛e od nas nauczyli. Jeszcze troch˛e i zaczniemy łapa´c ich przezi˛ebienia.
I wymrzemy od nich jak muchy. A im to, czego nauczyli si˛e od nas, ka˙ze si˛e na-
wzajem wymordowa´c. . . ”

W gł˛ebi duszy i raczej pod´swiadomie czuł uraz˛e do mieszka´nców Tewaru za

rozbit ˛

a głow˛e i skopane boki, za zerwanie przymierza, wreszcie za to, ˙ze musi

patrze´c, jak na jego oczach daj ˛

a si˛e wyrzyna´c w pie´n w tym swoim idiotycznym

miasteczku z błota. Był bezsilny wobec ich napa´sci na siebie, teraz był niemal
równie bezsilny wobec napa´sci ghalów na nich. Nie mógł ´scierpie´c tego uczucia
narzuconej bezsilno´sci.

W tym momencie — Rolery zawracała wła´snie do Landinu ze stadem

haynn — z zagł˛ebienia za plecami dobiegł go szelest zeschłych li´sci. Nie zd ˛

˙zył jeszcze przebrzmie´c, gdy Agat wycelował w dół ze swej strzałkówki.

Embargo Kulturowe, które urosło do rangi etosu wygna´nców, zakazywało

u˙zywania materiałów wybuchowych, ale w czasie pierwszych lat walk niektó-
re tubylcze plemiona posługiwały si˛e zatrutymi strzałami i dzidami. Uwolnieni
tym spod zakazów Embarga lekarze z Landinu wyprodukowali kilka skutecznych
substancji nadal stosowanych w czasie polowa´n i walk. Były w´sród nich ´srodki
obezwładniaj ˛

ace, parali˙zuj ˛

ace, trucizny zabijaj ˛

ace powoli i szybko. Jego strzałka

miała ostrze pokryte tak ˛

a wła´snie ´smierteln ˛

a trucizn ˛

a, która w ci ˛

agu pi˛eciu se-

kund pora˙zała system nerwowy du˙zego organizmu, takiego jak organizm ghala.
Mechanizm strzałkówki był prosty i niezawodny, pozwalał zachowa´c celno´s´c na
odległo´s´c nieco powy˙zej pi˛e´cdziesi˛eciu metrów.

— Wyła´z! — zawołał do zagł˛ebienia, w którym nie drgn ˛

ał teraz nawet jeden

li´s´c, rozci ˛

agaj ˛

ac opuchni˛ete wargi w nieprzyjemnym u´smiechu. Zwa˙zywszy na

okoliczno´sci, był gotów zabi´c jeszcze jednego wifa.

— Alterro?
Spomi˛edzy zeschni˛etych szarych krzaków porastaj ˛

acych niewielki parów wy-

rosła na pełn ˛

a wysoko´s´c sylwetka wifa z r˛ekami opuszczonymi wzdłu˙z boków.

Był to Umaksuman.

— Psiakrew! — zakl ˛

ał Agat, opuszczaj ˛

ac bro´n, ale nie do ko´nca. Pohamowana

agresja wstrz ˛

asn˛eła całym jego ciałem spazmatycznym dreszczem.

— Alterro — powiedział ochrypłym głosem Umaksuman — w namiocie mo-

jego ojca byli´smy przyjaciółmi.

— A potem, w lesie?
Tubylec nic nie odpowiedział. Stał w milczeniu wielki i oci˛e˙zały, jasne włosy

kleiły mu si˛e od brudu, na ziemskiej twarzy malowało si˛e zm˛eczenie i wygłodze-
nie.

— Słyszałem twój głos po´sród głosów innych. Je´sli ju˙z musieli´scie m´sci´c si˛e

za siostr˛e, to mogli´scie przynajmniej robi´c to jeden po drugim, po kolei, a nie
wszyscy naraz. — Agat nie zdejmował palca ze spustu, ale kiedy Umaksuman
odpowiedział, wyraz jego twarzy uległ zmianie.

— Ja nie byłem jednym z nich. Poszedłem tylko za nimi, ˙zeby ich powstrzy-

ma´c. Pi˛e´c dni temu zabiłem Ukweta, mojego brata-siostrze´nca, który im przewo-
dził. Od tamtej pory bł ˛

akam si˛e po wzgórzach.

Agat zabezpieczył bro´n i spu´scił z niego wzrok.
— Podejd´z tutaj — powiedział po chwili. Dopiero w tym momencie dotarło

do nich, ˙ze stoj ˛

a i rozmawiaj ˛

a na cały głos na terenie, na którym a˙z roi si˛e od

zwiadowców ghalów. Kiedy Umaksuman w´slizn ˛

ał si˛e do nory pod wielkim pniem

drzewa, Agat zaniósł si˛e bezgło´snym ´smiechem. — Wróg, przyjaciel — a co mi
tam! Masz — powiedział, podaj ˛

ac mu pajd˛e chleba ze swojej torby. — Od trzech

dni Rolery jest ju˙z moj ˛

a ˙zon ˛

Umaksuman bez słowa wzi ˛

ał chleb i zacz ˛

ał zajada´c, jak tylko głodny potrafi

zajada´c.

— Na gwizd z lewej, o stamt ˛

ad, rzucamy si˛e wszyscy razem do tamtej wyrwy

w murach przy północnym naro˙zniku, wpadamy do Tewaru i wyprowadzamy tylu
mieszka´nców, ilu si˛e da. Ghalowie szukaj ˛

a nas koło Suchego Bagniska, gdzie

byli´smy dzi´s rano, a nie tutaj. To nasza pierwsza i ostatnia wyprawa w obr˛eb
murów miasta. Chcesz i´s´c z nami?

Umaksuman skin ˛

ał głow ˛

— Masz bro´n?
Podniósł swój topór. Nie odzywali si˛e ju˙z wi˛ecej do siebie. Przykucn˛eli ra-

mi˛e w rami˛e w swojej kryjówce, obserwuj ˛

ac miasteczko na wzgórzu na wprost

nich, jego płon ˛

ace dachy, nagłe wybuchy ruchu i bieganiny obróconymi w perzyn˛e

w ˛

aziutkimi uliczkami. Zwały szarych chmur przyspieszyły nadej´scie nocy, wiatr

niósł gryz ˛

acy sw ˛

ad spalenizny.

Po lewej r˛ece rozległ si˛e przenikliwy gwizd. Zbocza wzgórz na zachód i pół-

noc od miasta zaroiły si˛e lud´zmi. Małe, rozproszone figurki zbiegły przykulone
do ziemi na dno doliny, wdrapały si˛e błyskawicznie na stok Tewaru, wcisn˛eły si˛e
hurm ˛

a w wyłom w murach i wpadły mi˛edzy zgliszcza i ruiny miasta.

Spotkawszy si˛e przy wyrwie w murach, wojownicy Landinu utworzyli dru˙zy-

ny licz ˛

ace od pi˛eciu do dwudziestu osób i od tej chwili członkowie tych oddział-

ków trzymali si˛e ju˙z razem, czy to atakuj ˛

ac pl ˛

adruj ˛

ace miasto watahy ghalów, czy

zbieraj ˛

ac wszystkie kobiety i dzieci, jakie udało im si˛e znale´z´c, i przebijaj ˛

ac si˛e

z nimi do bramy. Swój wypad przeprowadzili tak błyskawicznie i pewnie, jakby
go przedtem wielokrotnie prze´cwiczyli. Zaskoczenie ghalów, zaj˛etych likwido-
waniem ostatnich ognisk oporu w mie´scie, było kompletne.

Agat i Umaksuman gnali rami˛e w rami˛e wraz z o´smioma czy dziesi˛ecioma in-

nymi, którzy doł ˛

aczyli do nich po drodze. Przebiegli przez plac Kamiennego Kr˛e-

gu, w ˛

askim tunelem-uliczk ˛

a wydostali si˛e na jaki´s inny, mniejszy placyk i wpadli

do jednego z wielkich domostw rodowych. Jeden po drugim zeskoczyli w dół wy-
ci˛etych w ziemi schodów, w zalegaj ˛

acy wn˛etrze mrok. W tej samej chwili z po-

twornym wrzaskiem zast ˛

apiło im drog˛e dwóch wojowników o białych twarzach,

z czerwonymi piórami wplecionymi w przywodz ˛

ace na my´sl rogi włosy; topory,

którymi wymachiwali, wyra´znie ´swiadczyły, ˙ze nie maj ˛

a zamiaru odda´c swego

łupu bez walki. Strzałka Agata trafiła pierwszego z nich prosto w otwarte usta;
Umaksuman jednym ciosem topora, jak drwal odcinaj ˛

acy gał ˛

a´z od pnia, odr ˛

abał

r˛ek˛e drugiemu. Zapadła martwa cisza. W ciemno´sci pod ´scian ˛

a kuliło si˛e w mil-

czeniu kilka kobiet. Jakie´s niemowl˛e zanosiło si˛e płaczem.

— Chod´zcie z nami! — zawołał Agat. Kobiety poderwały si˛e z ziemi i zbli˙zy-

ły, lecz ujrzawszy, kto je woła, stan˛eły jak wryte.

W m˛etnej plamie ´swiatła wpadaj ˛

acego przez otwór wej´sciowy zamajaczyła

sylwetka Umaksumana, przygi˛etego pod jakim´s ci˛e˙zkim ładunkiem zarzuconym
na ramiona.

— Chod´zcie, zabierzcie dzieci! — rykn ˛

ał potwierdzaj ˛

aco i na ten znajomy

głos kobiety o˙zyły. Agat zebrał je przy schodach, otoczył dla ochrony własnymi
lud´zmi i dał sygnał. Wypadli z rodowego domostwa i co sił w nogach pop˛edzili do
bramy. ˙

Zaden ghal nie próbował zatrzyma´c tej dziwacznej grupki kobiet, dzieci

i m˛e˙zczyzn prowadzonej przez Agata, który ghalijskim toporem osłaniał Umak-
sumana nios ˛

acego na ramionach du˙zy, bezwładny tobół — starego wodza, swego

ojca Wolda.

Dopadli bramy, prze´slizn˛eli si˛e mi˛edzy dwoma oddziałami ghalów buszuj ˛

cych po starym obozowisku i wraz z innymi takimi samymi lotnymi dru˙zynami
wojowników z Landinu i uciekinierów z Tewaru p˛edz ˛

acymi przed i za nimi roz-

proszyli si˛e po lesie. Cały wypad w obr˛eb murów miasta nie trwał dłu˙zej ni˙z pi˛e´c
minut.

Lecz las nie stanowił bezpiecznej kryjówki. Wzdłu˙z całej drogi do Landinu

kr˛ecili si˛e zwiadowcy i wojownicy z regularnych oddziałów ghalów. Uciekinie-
rzy i ich wybawcy rozsypali si˛e pojedynczo i parami w szeroki wachlarz i zacz˛eli
przemyka´c przez lasy w kierunku na południe. Agat pozostał z Umaksumanem,
który ze starym wodzem na plecach nie byłby w stanie przed nikim si˛e obroni´c.
Przedarli si˛e przez g˛este poszycie. ˙

Zaden wróg nie zast ˛

apił im drogi przez kolum-

nady drzew, pagórki, pl ˛

atanin˛e powalonych pni, spróchniałych gał˛ezi i zeschni˛e-

tych krzaków. Sk ˛

ad´s z daleka, zza pleców dobiegał przera´zliwy kobiecy krzyk,

nie milkn ˛

acy ani na chwil˛e.

Długo trwało, nim udało im si˛e przedrze´c przez las szerokim kołem na połu-

dnie i zachód, potem przez wzgórza i wreszcie znów na północ do Landinu. Kiedy
Umaksuman ustawał, Wold próbował i´s´c o własnych siłach, ale ledwie powłóczył
nogami. Gdy wynurzyli si˛e wreszcie z lasów, ujrzeli w oddali, w targanej wiatrem
ciemno´sci ponad morzem, płon ˛

ace jasno ´swiatła Miasta Wygnania. Na wpół wlo-

k ˛

ac starca za sob ˛

a, przebrn˛eli ostatni odcinek wzdłu˙z stoku wzgórza i podeszli do

Bramy L ˛

adowej.

— Wify! — obwie´sciły stra˙ze, nim znale´zli si˛e w zasi˛egu dobrej widoczno´sci,

dostrzegłszy jasne włosy Umaksumana. Chwil˛e pó´zniej zobaczono Agata i liczne
głosy zawołały:

— Alterro, Alterro!
Wyszli mu na powitanie i wprowadzili go do miasta — wszyscy ci, którzy

walczyli u jego boku, wykonywali jego rozkazy, ratowali mu skór˛e przez te trzy
dni wojny podjazdowej w górach i lasach.

Zrobili wszystko, co si˛e dało, tyle, ile mogło zdziała´c czterystu ludzi prze-

ciwko armii wroga licznej jak chmara w˛edrownych zwierz ˛

at, nie mniej, według

Agata, ni˙z pi˛etnastotysi˛ecznej. Pi˛etna´scie tysi˛ecy wojowników, sze´s´cdziesi ˛

at, sie-

demdziesi ˛

at tysi˛ecy wszystkich razem, z namiotami, saganami, ci ˛

agnionymi no-

szami, haynnami, derkami ze skór zwierz ˛

at, toporami, naramiennikami, kolebka-

mi, hubkami, krzesiwami, z całym swoim sk ˛

apym dobytkiem, z całym strachem

przed Zim ˛

a i głodem. Widział w obozowiskach ghalów kobiety jedz ˛

ace suchy

mech zeskrobany z pni drzew. Wydawało si˛e zupełnie nieprawdopodobne, ˙ze ten
zalew przemocy, mordu i głodu omin ˛

ał jak dot ˛

ad niewielkie Miasto Wygnania, ˙ze

stoi ono nadal nietkni˛ete, z pochodniami płon ˛

acymi jasno nad bramami z okutego

˙zelazem rze´zbionego drewna, i ˙ze ma go jeszcze kto powita´c w domu.

— Wczoraj po południu udało nam si˛e ich obej´s´c i przedosta´c si˛e na drug ˛

stron˛e linii ich przemarszu — rozpocz ˛

ał opowie´s´c, próbuj ˛

ac opisa´c wydarzenia

ostatnich trzech dni, ale uj˛ete w słowa wydawały mu si˛e one zupełnie nierzeczy-
wiste, tak jak nierzeczywisty wydawał mu si˛e ten ciepły pokój i znane od naj-
wcze´sniejszego dzieci´nstwa twarze słuchaj ˛

acych go ludzi. — Ziemia w w ˛

askich

dolinach, którymi zeszło z gór całe to ich mrowie, była. . . wygl ˛

adała jak po obsu-

ni˛eciu si˛e zbocza. Czysty piach i skała. Nie zostało nic, kompletnie nic. Wszystko
stratowane na pył, na proch. . .

— Jak oni daj ˛

a rad˛e posuwa´c si˛e do przodu? Czym si˛e ˙zywi ˛

a? — spytał przy-

ciszonym głosem Huru.

— Zapasami z Zimowych Miast, które zdobywaj ˛

a. Pola s ˛

a ju˙z zupełnie puste,

zbiory zwiezione, zwierzyna odeszła na południe. Musz ˛

a łupi´c ka˙zde miasto, jakie

napotkaj ˛

a po drodze, i dobra´c si˛e do ka˙zdego stada haynn, bo inaczej wygin ˛

z głodu, nim wydostan ˛

a si˛e poza granic˛e opadów ´sniegu.

— To znaczy, ˙ze przyjd ˛

a i tutaj — powiedział cicho który´s z Alterrów.

— Tak s ˛

adz˛e. Jutro albo pojutrze.

To była prawda, ale i ona wydawała si˛e zupełnie nierzeczywista. Przesun ˛

ał

r˛ek ˛

a po twarzy, wyczuwaj ˛

ac pod palcami brud, napi˛ecie mi˛e´sni i nie wygojone

obrzmienie warg. Uwa˙zał za sw ˛

a powinno´s´c zło˙zenie raportu rz ˛

adowi tego miasta,

ale teraz ogarn˛eło go takie zm˛eczenie, ˙ze nie był w stanie powiedzie´c ju˙z ani słowa
wi˛ecej i przestało do niego dociera´c, co mówi ˛

a inni. Odwrócił si˛e do kl˛ecz ˛

acej

obok niego Rolery.

— Powiniene´s i´s´c do domu, Alterro — powiedziała, nie podnosz ˛

ac swych

bursztynowych oczu.

Przez całe trzy ci ˛

agn ˛

ace si˛e w niesko´nczono´s´c dni i noce walk, ucieczek, strze-

laniny i ukrywania si˛e w lasach ani razu o niej nie my´slał. Znali si˛e dwa tygodnie,
mo˙ze ze trzy razy rozmawiali nieco dłu˙zej, raz ze sob ˛

a spali; wczesnym rankiem

przed trzema dniami poj ˛

ał j ˛

a za ˙zon˛e w Gmachu Prawa, a godzin˛e pó´zniej wyru-

szył z miasta ze swymi partyzantami. Prawie nic o niej nie wiedział, nie nale˙zeli
nawet do tej samej rasy. A w ci ˛

agu kilku najbli˙zszych dni oboje mieli pewnie

zgin ˛

a´c. Roze´smiał si˛e tym swoim bezgło´snym ´smiechem i uj ˛

ał j ˛

a delikatnie za

r˛ek˛e.

— Tak, zabierz mnie do domu — powiedział. Milcz ˛

aca, delikatna i obca, wsta-

ła z podłogi, czekaj ˛

ac, a˙z po˙zegna si˛e z innymi.

Powiedział jej, ˙ze Wold i Umaksuman wraz z około dwustoma jej rodaka-

mi uciekli lub zostali uratowani ze zdobytego Zimowego Miasta i przebywaj ˛

obecnie w dzielnicy uchod´zców w Landinie. Nie zapytała, czy mo˙ze si˛e z nimi
zobaczy´c. Kiedy wspinali si˛e strom ˛

a uliczk ˛

a z domu Alli do domu Agata, spytała:

— Dlaczego poszedłe´s do Tewaru ratowa´c ludzi?
— Jak to dlaczego? — Pytanie wydało mu si˛e dziwne. — Bo sami nie mogli

si˛e uratowa´c.

— To nie jest powód, Alterro.
Sprawiała wra˙zenie nie´smiałej, tubylczej ˙zony, potulnie uległej woli swego

pana i władcy. Tymczasem zacz ˛

ał si˛e przekonywa´c, ˙ze kieruje si˛e własn ˛

a wol ˛

jest uparta i dumna. Mówiła cicho i spokojnie, ale dokładnie to, co chciała.

— To jest powód, Rolery. Nie mo˙zna siedzie´c z zało˙zonymi r˛ekami i przy-

gl ˛

ada´c si˛e, jak te dranie powoli wyrzynaj ˛

a wszystkich w pie´n. Chc˛e si˛e broni´c,

walczy´c, wet za wet. . .

— A co z twoim własnym miastem? Jak wykarmisz tych wszystkich ludzi,

których tu sprowadziłe´s, je´sli ghale przyst ˛

api ˛

a do obl˛e˙zenia? I potem, w czasie

Zimy?

— Mamy wszystkiego w bród. O ˙zywno´s´c nie musimy si˛e martwi´c. Potrzeba

nam tylko ludzi.

Ze zm˛eczenia ledwie powłóczył nogami, ale rze´ski chłód nocy rozja´snił mu

my´sli i poczuł, ˙ze wzbiera w nim fala rado´sci, jakiej nie czuł ju˙z od dawna. Zdawał
sobie niejasno spraw˛e, ˙ze t˛e ulg˛e, t˛e lekko´s´c ducha przyniosła mu jej obecno´s´c. Od
tak dawna d´zwigał na swych barkach odpowiedzialno´s´c za wszystko, co si˛e działo
w mie´scie. Ona, nieznajoma, nieznana, istota z obcej krwi i ciała, nie wiedziała
zupełnie nic o jego władzy, sumieniu, posiadanej wiedzy, o jego tułaczce. Nie
mieli ze sob ˛

a nic wspólnego, a jednak poznali si˛e i poł ˛

aczyli natychmiast i całko-

wicie poprzez otchła´n dziel ˛

acych ich ró˙znic; zupełnie jakby to wła´snie te ró˙znice,

ta wzajemna obco´s´c doprowadziła ich do spotkania, a poł ˛

aczenie si˛e przyniosło

im wyzwolenie.

Weszli przez nie zamkni˛ete frontowe drzwi. W wysokim, w ˛

askim domu z le-

dwie obrobionego kamienia nie paliły si˛e ˙zadne ´swiatła. Stał tu od trzech Lat,
stu osiemdziesi˛eciu cykli ksi˛e˙zyca; tu przyszedł na ´swiat pradziadek Agata, je-
go dziadek, ojciec i on sam. Znał ten dom jak swoje własne ciało. Znalezienie
si˛e w nim z ni ˛

a, kobiet ˛

a z plemienia koczowników, której jedynym domem mógł

by´c ten albo tamten namiot na tym czy tamtym wzgórzu albo duszna nora pod

´sniegiem, dostarczyło mu przedziwnej rado´sci. Przepełniła go czuło´s´c, której zu-

pełnie nie potrafił wyrazi´c. Bez zastanowienia wymówił jej imi˛e, ale nie na głos,
lecz w my´slach. Natychmiast odwróciła si˛e do niego w ciemno´sci zalegaj ˛

acej hol;

w tej gł˛ebokiej ciemno´sci spojrzała mu prosto w oczy. Dom wokół nich i całe mia-
sto ton˛eło w ciszy. Usłyszał w my´slach cichutko swoje własne imi˛e, niby szelest
nocy, niby mu´sni˛ecie dłoni spoza bezdennej otchłani.

— Przemówiła´s do mnie — powiedział na głos, osłupiały z podziwu. Nic

nie odpowiedziała, ale raz usłyszał wewn ˛

atrz siebie, we krwi, w ka˙zdym zwoju

nerwów, jej my´sl si˛egaj ˛

ac ˛

a do jego my´sli: Agat, Agat, Agat. . .

Rozdział 10 — Stary wódz

Stary wódz był twardy. Prze˙zył napad na Agata, utrat˛e władzy, wyczerpanie,

zapomnienie i kl˛esk˛e, zachowuj ˛

ac nienaruszon ˛

a wol˛e i niemal niezm ˛

acon ˛

a ja-

sno´s´c umysłu.

Niektórych rzeczy nie rozumiał, inne co jaki´s czas ulatywały mu z pami˛eci.

Był nawet rad, ˙ze udało mu si˛e wyrwa´c z dusznej ciemno´sci swego rodowego
domostwa, gdzie siedzenie przy ogniu robiło z niego tak ˛

a bab˛e — tego jednego

był zupełnie pewien. Podobało mu si˛e — tak samo jak zawsze — to osadzone
na skałach, pełne sło´nca, smagane wiatrem miasto farbornów, wzniesione przed
przyj´sciem na ´swiat najstarszych ludzi i trwaj ˛

ace niezmiennie wci ˛

a˙z w tym sa-

mym miejscu. O ile˙z lepiej je zbudowano od Tewaru. Sam Tewar nie zawsze jasno
rysował mu si˛e w pami˛eci. Czasami stawały mu wyra´znie przed oczyma płon ˛

ce dachy, por ˛

abane, rozprute trupy wnuków i synów, w uszach d´zwi˛eczały mu

przera´zliwe krzyki — a czasami nie. Wola prze˙zycia była w nim bardzo silna.

Nadal napływali nieliczni uciekinierzy, w tym kilku ze spl ˛

adrowanych Zimo-

wych Miast le˙z ˛

acych dalej na północy, ale w całym mie´scie farbornów nie zna-

lazłby wi˛ecej ni˙z trzystu ludzi z rasy Wolda. Tak dziwnie było nale˙ze´c do słabe-
go, nielicznego plemienia, ˙zyj ˛

acego na łasce pariasów, ˙ze niektórzy tewarczycy,

zwłaszcza m˛e˙zczy´zni w sile wieku, nie byli w stanie tego znie´s´c. Siadali ze skrzy-

˙zowanymi nogami, ´zrenice oczu kurczyły im si˛e do rozmiarów male´nkiej kropki,

jakby si˛e natarli olejkiem gezinowym i pogr ˛

a˙zali si˛e w Niebyciu. Tak˙ze kilka

kobiet, które na własne oczy widziały, jak ich m˛e˙zów rozr ˛

abywano na kawałki,

i które straciły wszystkie dzieci, wp˛edziło si˛e z ˙zalu w chorob˛e lub odeszło do
krainy pod morzem. Ale dla Wolda upadek tewarskiego ´swiata był tylko cz˛e´sci ˛

kl˛eski jego własnego ˙zycia. Zdaj ˛

ac sobie doskonale spraw˛e, ˙ze zaszedł ju˙z daleko

na drodze ku ´smierci, przyjmował ka˙zdy nowy dzie´n jak szczodry dar i z wielk ˛

˙zyczliwo´sci ˛

a patrzył na wszystkich młodszych m˛e˙zczyzn, tak ludzi, jak i farbor-

nów — to na nich spadał teraz ci˛e˙zar ci ˛

agni˛ecia walki.

Kamienne ulice ton˛eły w sło´ncu kład ˛

acym si˛e jaskrawymi plamami na malo-

wanych frontonach domów, cho´c ponad wydmami na północy m ˛

aciła niebo jaka´s

rozmazana, brudna smuga. Na wielkim placu, przed budynkiem zwanym Thia-
trem, w którym rozlokowano wszystkich ludzi, pozdrowił Wolda jaki´s farborn.

Potrwało dobr ˛

a chwil˛e, nim rozpoznał w nim Jacoba Agata. Zachichotał gło´sno

i powiedział: — Alterro, byłe´s kiedy´s takim przystojnym m˛e˙zczyzn ˛

a! A teraz wy-

gl ˛

adasz jak szaman z Pernmeku, któremu wyrwano przednie z˛eby. Gdzie jest. . .

(znów zapomniał, jak ona si˛e nazywa). . . ta kobieta z mego rodu?

— W moim domu, Najstarszy.
— Wstyd i ha´nba. — Nic go nie obchodziło, czy obrazi Agata, czy nie. Agat

był teraz oczywi´scie panem i wodzem, ale w niczym nie zmieniało to faktu, ˙ze
to wstyd trzyma´c kochank˛e we własnym namiocie czy domu. Farborn czy nie,
powinien przestrzega´c fundamentalnych zasad przyzwoito´sci.

— Jest moj ˛

a ˙zon ˛

a. Czy to wła´snie jest t ˛

a ha´nb ˛

— Słabo słysz˛e, uszy mam ju˙z stare — powiedział ostro˙znie Wold.
— Jest moj ˛

a ˙zon ˛

Wold podniósł wzrok, po raz pierwszy spogl ˛

adaj ˛

ac Agatowi prosto w twarz.

Oczy Wolda były m˛etno˙zółte jak zimowe sło´nce, spod sko´snych powiek nie wi-
da´c było ani kawałka białek. Agata — ciemne, ciemne tam, gdzie t˛eczówki i tam,
gdzie ´zrenice, okolone białymi k ˛

acikami w równie ciemnej twarzy — nieziem-

skie; ciarki chodziły po plecach pod spojrzeniem tych oczu.

Wold odwrócił wzrok. Ze wszystkich stron otaczały go wielkie kamienne do-

my farbornów, czyste, jasne i bardzo stare w promieniach sło´nca.

— Ja wzi ˛

ałem sobie za ˙zon˛e jedn ˛

a z was, farbornie — powiedział w ko´ncu —

ale nigdy przez my´sl mi nie przeszło, ˙ze ty we´zmiesz sobie ˙zon˛e ode mnie. . . ˙

Zeby

córka Wolda poszła mi˛edzy niby-ludzi. . . nigdy nie urodzi´c dziecka. . .

— Nie masz nad czym lamentowa´c, Najstarszy — odparł młody farborn, nie-

poruszony jak skała. — Jestem ci równy, Woldzie. We wszystkim prócz wieku.
Miałe´s farbornk˛e za ˙zon˛e, teraz masz farborna za zi˛ecia. Skoro´s sam chciał pierw-
szego, to mo˙zesz jako´s przełkn ˛

a´c drugie.

— Ci˛e˙zko b˛edzie — odparł starzec z prostot ˛

a i uporem. Zapadła chwila mil-

czenia. — Nie jeste´smy sobie równi, Jacobie Agacie. Moi ludzie wygin˛eli, ci, co
prze˙zyli, s ˛

a zupełnie załamani. Ty jeste´s wodzem, panem. Ja nie. Ja jestem czło-

wiekiem, ty nie. Niby co takiego nas ł ˛

aczy?

— Przynajmniej nic nas nie dzieli — odparł Agat, nadal nieporuszony. —

Zadna uraza, ˙zadna nienawi´s´c.

Wold obrzucił go przeci ˛

agłym spojrzeniem i na koniec lekko wzruszył ramio-

nami na potwierdzenie.

— Dobrze, ˙ze si˛e ze mn ˛

a zgadzasz, przynajmniej w zgodzie b˛edziemy mogli

razem zgin ˛

a´c — powiedział farborn i, ni st ˛

ad, ni zow ˛

ad, roze´smiał si˛e. Nigdy

nie wiadomo, kiedy farbornowi przyjdzie do głowy si˛e ´smia´c. — Wydaje mi si˛e,
Najstarszy, ˙ze ghalowie zaatakuj ˛

a nas w ci ˛

agu najbli˙zszych godzin.

— Najbli˙zszych godzin?
— W ka˙zdym razie ju˙z wkrótce. Mo˙ze kiedy sło´nce stanie wy˙zej. — Stali

obok pustej areny. U ich stóp le˙zał lekki dysk. Agat podniósł go i bez namysłu,

jak mały chłopiec, posłał go na drug ˛

a stron˛e boiska. Wiod ˛

ac za nim wzrokiem,

˙zeby sprawdzi´c, gdzie upadnie, powiedział: — Przypada ich ze dwudziestu na

ka˙zdego z nas, wi˛ec je´sli przedr ˛

a si˛e przez mury albo wyłami ˛

a bram˛e. . . Wysy-

łam wszystkie jesienne dzieci z matkami na Skał˛e. Po podniesieniu zwodzonych
mostów nie sposób j ˛

a zdoby´c, ma zapasy wody i ˙zywno´sci dla pi˛eciuset ludzi na

cały cykl ksi˛e˙zyca. Ale z tym babi´ncem musi pój´s´c kilku m˛e˙zczyzn. Czy mógł-
by´s wybra´c trzech czy czterech swoich ludzi i kobiety z małymi dzie´cmi i je tam
zaprowadzi´c? Kto´s musi im przewodzi´c. Czy ten plan ci si˛e podoba?

— Owszem, ale ja zostan˛e tutaj — odparł starzec.
— Doskonale, Najstarszy — powiedział Agat bez cienia sprzeciwu, z kamien-

nym wyrazem młodej, surowej, pokrytej bliznami twarzy. — Wska˙z zatem m˛e˙z-
czyzn, którzy maj ˛

a towarzyszy´c waszym kobietom i dzieciom. Musz ˛

a rusza´c jak

najszybciej. Nasz ˛

a grup˛e poprowadzi Kemper.

— Pójd˛e z nimi — powiedział Wold dokładnie takim samym tonem co przed-

tem, co chyba lekko zbiło z tropu Agata.

A wi˛ec jednak mo˙zna go było zbi´c z tropu. Ale i tym razem nie zaprotestował.

Odnosił si˛e do Wolda niezwykle uprzejmie, na pozór oczywi´scie — bo z jakiego˙z
to niby powodu miałby okazywa´c szacunek umieraj ˛

acemu starcowi, którego na-

wet własne, pokonane plemi˛e nie uznawało ju˙z za swego wodza? — i trwał w tym
uparcie, bez wzgl˛edu na to, jak głupio by Wold nie odpowiadał. Naprawd˛e był jak
skała. Niewielu si˛e takich spotykało.

— Panie mój, synu mój, bracie — powiedział starzec z u´smiechem, kład ˛

r˛ek˛e na ramieniu Agata — po´slij mnie tam, gdzie uwa˙zasz za stosowne. Jestem
ju˙z do niczego, jedyne, co mog˛e zrobi´c, to umrze´c. Widziałem ju˙z lepsze miejsca
do umierania ni˙z ta wasza czarna skała, ale mog˛e to zrobi´c i tam, je´sli sobie tego

˙zyczysz. . .

— W ka˙zdym razie wy´slij z kobietami kilku m˛e˙zczyzn — powiedział Agat —

i wybierz pewnych, takich, co nie pozwol ˛

a kobietom popada´c w panik˛e. Musz˛e

i´s´c do Bramy L ˛

adowej, Najstarszy. Chcesz pój´s´c ze mn ˛

Szybki i gibki odwrócił si˛e na pi˛ecie i tyle go było. Wold zacz ˛

ał powoli pi ˛

a´c

si˛e ulicami i stromymi schodami, wspieraj ˛

ac si˛e ci˛e˙zko na farbornskiej włóczni

z jasnego metalu. Ale doszedłszy ledwie do połowy drogi, musiał przystan ˛

a´c dla

zaczerpni˛ecia oddechu. Wtedy uprzytomnił sobie, ˙ze powinien wróci´c i wysła´c
młode matki z dzie´cmi na Skał˛e, jak go o to prosił Agat. Zawrócił i ruszył z po-
wrotem w dół. Kiedy spostrzegł, z jakim trudem powłóczy nogami po kamiennych
płytach, zrozumiał, ˙ze powinien usłucha´c Agata i uda´c si˛e z kobietami na czarn ˛

wysp˛e, bo tutaj mógłby tylko zawadza´c.

Zalane sło´ncem ulice były zupełnie puste, tylko od czasu do czasu przemykał

nimi jaki´s spiesz ˛

acy dok ˛

ad´s farborn. Wszyscy byli gotowi albo wła´snie ko´nczyli

przygotowania do obj˛ecia wyznaczonych stanowisk i obowi ˛

azków. Gdyby jego

rodacy w Tewarze byli tak przygotowani, gdyby wyruszyli na północ naprzeciw

ghalom, gdyby zajrzeli w przód, w nadchodz ˛

acy czas, tak jak to zdawał si˛e czyni´c

Agat. . . Nic dziwnego, ˙ze ludzie mieli farbornów za czarowników. Cho´c z dru-
giej strony to z winy Agata nie wymaszerowali. Dopu´scił do tego, ˙zeby mi˛edzy
sprzymierze´ncami stan˛eła kobieta. Gdyby on, Wold, wiedział, ˙ze ta dziewczyna
zamieniła z Agatem bodaj jeszcze jedno słowo, kazałby j ˛

a zabi´c za namiotami,

a jej ciało wrzuci´c do morza, i Tewar stałby mo˙ze do dzi´s. . .

Wyszła z jednego z wysokich kamiennych domów i ujrzawszy Wolda, znie-

ruchomiała w progu. Spostrzegł, ˙ze cho´c zwi ˛

azała włosy na plecach na sposób

m˛e˙zatek, nadal nosiła skórzan ˛

a tunik˛e i spodnie z wyci´sni˛etym li´sciem trzykrotki,

herbem jego rodu.

Nie spojrzeli sobie w oczy.
Dziewczyna milczała.
— Idziesz na czarn ˛

a wysp˛e czy zostajesz tutaj, kobieto z mego rodu? — spytał

w ko´ncu Wold, bo co było, to było, a i nazwał przecie˙z Agata synem.

— Zostaj˛e tu, Najstarszy.
— Mnie Agat wysyła na czarn ˛

a skał˛e — powiedział nieco enigmatycznie,

przenosz ˛

ac ci˛e˙zar sztywnego ciała z nogi na nog˛e. Stał w poplamionych krwi ˛

futrach w nie daj ˛

acym ciepła sło´ncu, wsparty ci˛e˙zko na włóczni.

— Agat obawia si˛e chyba, ˙ze kobiety nie zechc ˛

a tam pój´s´c, je´sli ty ich nie

poprowadzisz, Najstarszy. Ty albo Umaksuman. A Umaksuman dowodzi naszymi
wojownikami strzeg ˛

acymi północnego muru.

Utraciła całe swoje trzpiotostwo, beztrosk˛e, ujmuj ˛

ac ˛

a zuchwało´s´c; mówiła na-

tarczywie, a zarazem łagodnie. Nagle zupełnie wyra´znie przypomniał j ˛

a sobie

jako małe dziecko, jedyne dziecko na całych letnich terenach — córeczka Shaka-
tany, urodzona w ´srodku Lata.

— A wi˛ec została´s ˙zon ˛

a Alterry? — powiedział ni z tego, ni z owego i nało-

˙zenie si˛e tej my´sli na jej wspomnienie jako rozbrykanego, roze´smianego brzd ˛

aca

zrobiło mu znów takie zamieszanie w głowie, ˙ze nie usłyszał, co odpowiedziała.

— Dlaczego wszyscy nie schronimy si˛e na wyspie, skoro jest taka niezdobyta?
— Ma za małe zapasy wody, Najstarszy. Ghalowie zaj˛eliby miasto, a my wy-

marliby´smy na tej skale z pragnienia.

Ponad dachami Gmachu Ligi majaczył mu w oddali fragment wiaduktu. Był

przypływ; za czarnym ramieniem warownej wyspy skrzyły si˛e w sło´ncu fale.

— Dom zbudowany na morskich wodach to nie jest miejsce dla ludzi —

powiedział z chmurn ˛

a min ˛

a. — Za blisko do podmorza. . . Słuchaj, miałem co´s

powiedzie´c Arilii, to znaczy Agatowi. Zaraz, zaraz, co to takiego było? Zapo-
mniałem. Nie słysz˛e ju˙z własnych my´sli. . . — Za wszelk ˛

a cen˛e próbował sobie

przypomnie´c, ale nic mu z tego nie wyszło. — No trudno, mniejsza z tym. My´sli
starych s ˛

a jak pył na wietrze. Do widzenia, córko.

Ruszył dalej, powłócz ˛

ac ci˛e˙zko nogami i przystaj ˛

ac co kilka kroków dla za-

czerpni˛ecia oddechu. Przeci ˛

ał na ukos wielki plac i wszedł do Thiatru, gdzie roz-

kazał młodym matkom zabra´c dzieci i i´s´c za sob ˛

a. I poprowadził ostatni ˛

a w swoim

˙zyciu dru˙zyn˛e — stadko zastraszonych kobiet i jesiennych berbeci trzymaj ˛

acych

si˛e tu˙z za nim oraz trzech młodszych m˛e˙zczyzn, którzy zamykali ten pochód po-
suwaj ˛

acy si˛e ogromn ˛

a, napowietrzn ˛

a drog ˛

a, gdzie od ka˙zdego spojrzenia w dół

kr˛eciło si˛e w głowie, ku czarnej, budz ˛

acej groz˛e skalnej warowni.

Panował w niej chłód i cisza. Do wysokich grobowców sal nie docierały ˙zadne

d´zwi˛eki poza szumem morza, ss ˛

acego i ˙zuj ˛

acego w g˛ebach fal skały w dole. Ple-

mi˛e Wolda zbiło si˛e w ciasn ˛

a gromadk˛e w jednym wielkim pokoju. ˙

Załował, ˙ze nie

ma przy sobie starej Kerly, byłaby mu wielk ˛

a pomoc ˛

a, ale stara Kerly le˙zała teraz

martwa w Tewarze albo gdzie´s w okolicznych lasach. Kilka odwa˙zniejszych ko-
biet poderwało wreszcie do ˙zycia cał ˛

a reszt˛e. Znalazły ziarno bhanu i wod˛e, ˙zeby

je w niej ugotowa´c, i drewno do rozpalenia ognia. Kiedy dziesi˛eciu farbornskich
wojowników przyprowadziło swoje kobiety i dzieci, tewarczycy mogli ich pocz˛e-
stowa´c gor ˛

acym posiłkiem. Wszystkich razem było ich teraz w forcie pi˛e´c czy

sze´s´c setek, niemal tyle, ile mógł pomie´sci´c, tote˙z rozbrzmiewał echem licznych
głosów, a wsz˛edzie pod nogami kr˛eciły si˛e małe brzd ˛

ace, prawie dokładnie tak

samo jak w kobiecej cz˛e´sci rodowego domostwa w Zimowym Mie´scie. A przez
w ˛

askie okna z przezroczystego kamienia, który nie wpuszczał do ´srodka wiatru,

patrzyło si˛e hen, w dół, na fale roztrzaskuj ˛

ace si˛e z hukiem o skały, zasnuwaj ˛

ace

powietrze kł˛ebami wodnego dymu.

Wiatr zmieniał kierunek, brudna smuga na północnym niebie rozpłyn˛eła si˛e

w tuman mgły, który otoczył małe blade sło´nce wielkim bladym kr˛egiem — ´snie˙z-
nym kr˛egiem.

To było to. To wła´snie o tym miał powiedzie´c Agatowi — ˙ze idzie ´snieg. Nie

kilka drobnych płatków, jakby kto solił straw˛e, jak za ostatnim razem, ale ´snieg,
prawdziwy ´snieg. Zimowa zawieja, ´snie˙zyca. . . Na to słowo, którego nie słyszał
i nie wymawiał od tak dawna, ogarn˛eło go przedziwne uczucie. A wi˛ec po to, ˙zeby
umrze´c, musi powróci´c przez jednostajny, lodowy krajobraz swego dzieci´nstwa,
wkroczy´c ponownie w biały ´swiat ´snie˙znych burz.

Stał nadal przy oknie, lecz nie widział ju˙z hucz ˛

acych w dole fal. W pami˛eci

od˙zył mu obraz Zimy. Nie na wiele zda si˛e tym ghalom zdobycie Tewaru, a nawet
i Landinu. Dzi´s, jutro wykarmi ˛

a si˛e mi˛esem haynn i zbo˙zem. Ale co poczn ˛

a, kiedy

nadejdzie ´snieg? Prawdziwy ´snieg, którego zwały zasypi ˛

a na równo lasy i doliny,

gnany porywistym wiatrem, co mrozi do szpiku ko´sci? Kiedy ten wróg na nich
spadnie, b˛ed ˛

a czmycha´c co sił w nogach! Za długo mitr˛e˙zyli na północy. Nagle

zarechotał gło´sno i odwrócił si˛e od okna, za którym zacz ˛

ał zapada´c zmierzch.

Utracił wodzostwo, na jego oczach wymordowano mu synów, nie nadawał si˛e ju˙z
do niczego i przyszło mu umrze´c tu, na skale po´srodku morza; ale miał pot˛e˙znych
sprzymierze´nców, słu˙zyli mu mocarni wojownicy, z którymi ani Agat, ani nikt
inny nie mógł si˛e równa´c. Walczyły dla niego Zima i ´Snie˙zyca, jeszcze dane mu
b˛edzie ujrze´c ´smier´c swoich wrogów.

Dowlókł si˛e ci˛e˙zko do kominka, rozsupłał mieszek z gezin ˛

a, rzucił na w˛egle

male´nk ˛

a grudk˛e ˙zywicy i wci ˛

agn ˛

ał trzy gł˛ebokie oddechy. A potem rykn ˛

ał tubal-

nym głosem:

— No, kobiety, czy ta breja ju˙z gotowa?!
Obsłu˙zyły go potulnie, a on zjadł, po raz pierwszy od dawna z apetytem.

Rozdział 11 — Obl˛e˙zenie miasta

Przez cały pierwszy dzie´n obl˛e˙zenia Rolery pomagała tym, którzy pilnowali,

aby m˛e˙zczyznom na murach i dachach nie zabrakło lanc — długich, szorstkich,
szablowatych li´sci trawy holn, wa˙z ˛

acych kilka funtów i ´sci˛etych z jednego ko´n-

ca w ostry szpic. Kto celnie rzucał, mógł nimi zabi´c, a ich grad posyłany nawet
niewprawnymi r˛ekami skutecznie zra˙zał grup˛e ghalów próbuj ˛

acych przystawi´c

drabiny do wygi˛etego w łuk muru od strony l ˛

adu. Nosiła całe nar˛ecza tych lanc

po niezliczonych schodach; na innych schodach stała w ła´ncuchu podaj ˛

acych je

sobie w gór˛e z r ˛

ak do r ˛

ak, biegała z nimi smaganymi wiatrem ulicami i do tej po-

ry nie zd ˛

a˙zyła wyci ˛

agn ˛

a´c z r ˛

ak całej masy cieniutkich jak włos, kłuj ˛

acych drzazg.

A dzi´s od samego ´switu d´zwigała pociski do katapult, dziwacznych urz ˛

adze´n do

miotania kamieni, czego´s w rodzaju wielkich proc, umieszczonych nad Bram ˛

a L ˛

dow ˛

a. Kiedy ghalowie podci ˛

agali tłumnie do bramy, ˙zeby u˙zy´c swoich taranów,

wielkie kamienie lec ˛

ace na nich z góry z hukiem i ´swistem wci ˛

a˙z na nowo ich

rozp˛edzały. Ale katapulty po˙zerały straszliwe ilo´sci pocisków. Mali chłopcy bez
chwili przerwy wyrywali kamienie z bruku pobliskich ulic, a jej kobieca dru˙zyna
woziła je po osiem, dziesi˛e´c na raz wojownikom obsługuj ˛

acym katapulty, dziwn ˛

skrzyni ˛

a na okr ˛

agłych nogach. Osiem kobiet zaprz˛egało si˛e w długie liny, ˙zeby j ˛

poci ˛

agn ˛

a´c, ale załadowana po brzegi ci˛e˙zka skrzynia wydawała si˛e nie do rusze-

nia. Kiedy jednak zaparły si˛e ze wszystkich sił, małe okr ˛

agłe nó˙zki zaczynały si˛e

w ko´ncu nagle obraca´c i cała skrzynia ruszała z grzechotem i turkotem pod gór˛e.
Wyt˛e˙zaj ˛

ac siły, ˙zeby si˛e przypadkiem nie zatrzymała, wlokły j ˛

a spiesznie jednym

ci ˛

agiem a˙z do bramy, tam, jeszcze rozp˛edzon ˛

a, wywracały do góry nogami, przy-

stawały na chwil˛e dla złapania oddechu i odgarni˛ecia włosów z czoła, po czym
wracały z pustym, roztrz˛esionym wózkiem po nast˛epny ładunek. I tak przez cały
ranek. Kamienie i liny raniły r˛ece do krwi. Rolery udarła dwa kawałki skóry ze
swojej cienkiej skórzanej spódnicy i przywi ˛

azała je sobie do dłoni rzemieniami

od sandałów. Pomogło. Reszta kobiet poszła w jej ´slady.

— Szkoda, ˙ze zapomnieli´scie, jak si˛e robi te erkary! — krzykn˛eła do Seiko

Esmit za którym´s razem, kiedy zbiegały ulic ˛

a tu˙z przed turkoc ˛

acym, trudnym do

kierowania wózkiem. Seiko nic nie odpowiedziała; mo˙ze nie usłyszała. Harowała

jak wszyscy inni, bo w´sród farbornów trudno było znale´z´c słabeusza, ale wida´c
po niej było napi˛ecie, w jakim ˙zyli przez ostatnie dni — pracowała jak w transie.

Raz, kiedy zbli˙zały si˛e do bramy, ghalowie rozpocz˛eli ostrzał płon ˛

acymi ˙za-

gwiami, które tliły si˛e i dymiły na bruku ulic i dachówkach domów. Seiko szarp-
n˛eła si˛e w linach uprz˛e˙zy jak zwierz˛e schwytane we wnyki i przypadła do ziemi
ze strachu przed przelatuj ˛

acymi nad głow ˛

a ognistymi strzałami.

— Zgasn ˛

a, to miasto si˛e nie zapali — powiedziała cicho Rolery, ale Seiko

tocz ˛

ac wokół niewidz ˛

acym spojrzeniem powtarzała tylko raz po raz:

— Boj˛e si˛e po˙zaru, boj˛e si˛e po˙zaru. . .
Ale kiedy jaki´s młody kusznik trafiony w twarz kamieniem z procy ghala ru-

n ˛

ał z rozpostartymi r˛ekami z w ˛

askiej półki na szczycie muru i roztrzaskał si˛e tu˙z

obok nich, przewracaj ˛

ac dwie z ci ˛

agn ˛

acych wózek kobiet i zbryzguj ˛

ac im spódni-

ce własn ˛

a krwi ˛

a i mózgiem, to wła´snie Seiko podeszła do zabitego, poło˙zyła sobie

na kolanach jego zmasakrowan ˛

a głow˛e i wyszeptała mu do ucha słowa ostatniego

po˙zegnania.

— To był kto´s z twego rodu? — spytała Rolery, kiedy Seiko przywdziała na

powrót uprz ˛

a˙z i ruszyły dalej.

— W tym mie´scie wszyscy jeste´smy dla siebie jednym rodem — odparła far-

bornka — To był Jonkendy Li, najmłodszy z Rady.

Młody zapa´snik z areny na wielkim placu, który l´sni ˛

ac od potu i tryskaj ˛

ac ra-

do´sci ˛

a z odniesionego zwyci˛estwa pozwolił jej chodzi´c po swoim mie´scie, dok ˛

zechce. Pierwszy farborn, z jakim rozmawiała w swoim ˙zyciu.

Jacoba Agata nie widziała od przedostatniej nocy, bo ka˙zdy, kto pozostał

w mie´scie, człowiek czy farborn, miał wyznaczone stanowisko i zaj˛ecie, a do
Agata nale˙zało by´c wsz˛edzie naraz, utrzyma´c półtoratysi˛eczne miasto przed na-
wał ˛

a pi˛etnastu tysi˛ecy.

W miar˛e upływu dnia głód i zm˛eczenie zacz˛eły podkopywa´c jej sił˛e i coraz

cz˛e´sciej widziała go rozci ˛

agni˛etego na zakrwawionym bruku, tam, po przeciwnej

stronie miasta, przy Bramie Morskiej nad urwiskiem, w miejscu drugiego głów-
nego szturmu ghalów. Jej kobieca dru˙zyna przerwała na chwil˛e prac˛e, ˙zeby posili´c
si˛e chlebem i suszonymi owocami przywiezionymi małym wózkiem na okr ˛

agłych

nogach przez jakiego´s roze´smianego chłopca; mała powa˙zna dziewczynka, d´zwi-
gaj ˛

aca wielki skórzany bukłak, dała im si˛e napi´c wody. Posiłek pokrzepił troch˛e

Rolery. Była pewna, ˙ze wszyscy zgin ˛

a, bo z dachów domów widziała chmary

wroga czerni ˛

ace okoliczne wzgórza — nie było im ko´nca, tak naprawd˛e obl˛e˙zenie

wcale jeszcze si˛e nie rozpocz˛eło. Ale z t ˛

a sam ˛

a pewno´sci ˛

a wiedziała, ˙ze Agat nie

zostanie zabity, a skoro on b˛edzie ˙zył, to przecie˙z ona te˙z. Co on miał wspólnego
ze ´smierci ˛

a? Był ˙zyciem, samym ˙zyciem — jej ˙zyciem. Rozsiadła si˛e wygodniej

na bruku ulicy, ˙zuj ˛

ac twardy chleb. O rzut kamieniem ze wszystkich stron otaczał

j ˛

a mord, gwałt, masakra i koszmar, a oto ona siedziała tutaj, zajadaj ˛

ac spokojnie

chleb. Jak długo b˛ed ˛

a si˛e broni´c ze wszystkich sił, z całego serca, tak jak to robili

do tej pory, pozostan ˛

a bezpieczni przynajmniej przed strachem.

Jednak niedługo potem nastały bardzo ci˛e˙zkie chwile.
Kobiety podci ˛

agały wła´snie swój ci˛e˙zki ładunek do bramy, gdy nagle turkot

wózka i w ogóle wszystkie inne d´zwi˛eki uton˛eły w potwornym wyciu dobiega-
j ˛

acym zza bramy, w ryku dudni ˛

acym jak łoskot trz˛esienia ziemi, tak dono´snym

i gł˛ebokim, ˙ze si˛e go nie słyszy, tylko czuje szpikiem ko´sci. W nast˛epnej chwili
brama drgn˛eła na zawiasach i zadygotała. Wtedy wła´snie na moment zobaczyła
Agata. P˛edził z dalszej cz˛e´sci miasta, prowadz ˛

ac dru˙zyn˛e łuczników i strzałkarzy,

wykrzykuj ˛

ac w p˛edzie rozkazy do tych, którzy stali na murach.

Kobiety otrzymały rozkaz schronienia si˛e na ulicach le˙z ˛

acych bli˙zej centrum

miasta i natychmiast si˛e rozproszyły. „Łuuu-u! Łuu-u! Łuuu-u!” dochodził zza
bramy ryk tłumu, tak pot˛e˙zny, jakby dobywał si˛e z gardzieli samych gór, jakby
lada chwila miał unie´s´c miasto ze szczytów urwiska i str ˛

aci´c je do morza. Wiatr

przybrał na sile, zrobiło si˛e przejmuj ˛

aco zimno. Dru˙zyna Rolery rozbiegła si˛e,

wsz˛edzie panowało potworne zamieszanie. Nie było ˙zadnej pracy, któr ˛

a by mogła

zaj ˛

a´c r˛ece. Zacz˛eło si˛e ´sciemnia´c. Dzie´n był jeszcze młody, za wczesna pora na

ten zmierzch. I nagle zrozumiała, ˙ze jednak zginie, uwierzyła w swoj ˛

a ´smier´c.

Przystan˛eła bez ruchu na pustej ulicy, po´sród wysokich pustych domów, i zaniosła
si˛e cichym płaczem.

W jednym z bocznych zaułków kilku chłopców wyrywało kamienie z bru-

ku i nosiło je w stron˛e Rynku, by podwy˙zszy´c barykady wzniesione na czterech
prowadz ˛

acych do niego ulicach i wzmocni´c w ten sposób zamykaj ˛

ace je bramy.

Doł ˛

aczyła do nich, ˙zeby si˛e rozgrza´c, ˙zeby nie sta´c bezczynnie, ˙zeby co´s robi´c.

Harowali w milczeniu, w pi ˛

atk˛e czy szóstk˛e, wykonuj ˛

ac prac˛e przerastaj ˛

ac ˛

a ich

siły.

— ´Snieg — powiedział naraz który´s z chłopców, przystaj ˛

ac obok Rolery. Ode-

rwała wzrok od kamienia, który wlokła krok za krokiem w dół ulicy, i ujrzała
tu˙z przed sob ˛

a zasłon˛e z wiruj ˛

acych małych płatków, g˛estniej ˛

ac ˛

a z ka˙zd ˛

a chwi-

l ˛

a. Wszyscy przerwali prac˛e. Wiatr ucichł, potworne wycie za bram ˛

a ustało jak

no˙zem uci ˛

ał. ´Snieg i zmrok spadły razem na ´swiat, przynosz ˛

ac cisz˛e.

— Patrzcie! — zawołał z zachwytem jeden z chłopców. Sypało ju˙z tak g˛esto,

˙ze koniec ulicy znikn ˛

ał im z oczu. ´Swiatła Gmachu Ligi stoj ˛

acego ledwie kawałek

dalej zmieniły si˛e w migotliwe ˙zółte plamki.

— B˛edziemy mieli cał ˛

a Zim˛e, ˙zeby si˛e na to napatrzy´c — powiedział drugi. —

Je´sli prze˙zyjemy. No dobra, idziemy! W Gmachu wydaj ˛

a ju˙z pewnie kolacj˛e.

— Idziesz z nami? — spytał Rolery najmłodszy z chłopców.
— Zdaje mi si˛e, ˙ze my jadamy w tym drugim budynku, w Thiatrze.
— Nie, teraz wszyscy jedz ˛

a w Gmachu. W ten sposób oszcz˛edza si˛e wiele

pracy. Chod´z. — Chłopcy byli nie´smiali, małomówni, serdeczni. Poszła z nimi.

Noc zapadła wcze´sniej ni˙z zwykle, dzie´n nastał pó´zniej. Obudziła si˛e w do-

mu Agata, u jego boku, i otworzywszy oczy ujrzała szare ´swiatło padaj ˛

ace na

szare ´sciany, mrok s ˛

acz ˛

acy si˛e przez szczeliny w okiennicach chroni ˛

acych szyby

w oknach. Najmniejsze drgnienie nie m ˛

aciło absolutnej ciszy. Ani z wn˛etrza do-

mu, ani z dworu nie dobiegał ˙zaden d´zwi˛ek. Czy to mo˙zliwe, ˙zeby w obl˛e˙zonym
mie´scie panowała taka absolutna cisza? W tej tłumi ˛

acej wszystkie d´zwi˛eki sza-

rówce brzasku i obl˛e˙zenie, i sami ghalowie wydawali si˛e czym´s bardzo odległym.
Tutaj było ciepło, tu˙z obok siebie miała pogr ˛

a˙zonego we ´snie Agata. Zastygła

w bezruchu, ˙zeby go nie zbudzi´c.

Pukanie na dole, walenie do drzwi, głosy. Czar prysł: najpi˛ekniejsza chwila

min˛eła. Wołali Agata. Zacz˛eła go budzi´c — trudne zadanie. W ko´ncu zwlókł si˛e
z łó˙zka, wci ˛

a˙z jeszcze nic nie widz ˛

ac na zaspane oczy, otworzył okno i okienni-

ce i wpu´scił do pokoju ´swiatło dnia. Trzeciego dnia obl˛e˙zenia, pierwszego dnia

´sniegu. Zasłał ju˙z ulice grubo na stop˛e i sypał nadal, bezustannie, czasami rów-

no i g˛esto, najcz˛e´sciej jednak gnany porywistym północnym wiatrem. Uciszył
i zmienił cały ´swiat. Góry, lasy i pola — wszystko znikn˛eło. Znikn˛eło całe niebo.
Szczyty najbli˙zszych dachów zlewały si˛e i rozpływały w bieli. Był tylko ´snieg,
który spadł, i ´snieg, który padał i to jedynie na wyci ˛

agni˛ecie r˛eki, bo dalej nie

było ju˙z zupełnie nic.

Na zachód od miasta cichym sztormem powracał przypływ. Prz˛esła wiaduktu

prowadziły w nico´s´c. Skały nie było. Nie było nieba ani morza. Sypi ˛

acy na ciemne

urwiska ´snieg skrywał piaski w dole.

Agat zatrzasn ˛

ał okiennice i okno i odwrócił si˛e do Rolery. Twarz miał nadal

odpr˛e˙zon ˛

a snem, głos mu sennie chrypiał.

— To niemo˙zliwe, ˙zeby odeszli — mrukn ˛

ał, bo tak wła´snie wołano do niego

z ulicy: — Ghalowie odeszli, odst ˛

apili od obl˛e˙zenia, uciekaj ˛

a na południe. . .

Nie sposób to było sprawdzi´c. Z murów Landinu wida´c było tylko ´snieg. Ale

ju˙z kilka kroków za jego zasłon ˛

a mogły sta´c tysi ˛

ace namiotów rozbitych po to,

˙zeby go przeczeka´c — albo mogło nie by´c ˙zywego ducha.

Z murów spuszczono na linach kilku zwiadowców. Trzech z nich powróciło

z wie´sci ˛

a, ˙ze wspi˛eli si˛e na wzgórza do granicy lasu i nie natkn˛eli si˛e na ghalów;

ale potem musieli wraca´c, bo z odległo´sci stu jardów nie widzieli samego mia-
sta. A jeden w ogóle nie wrócił — został schwytany przez ghalów czy zabł ˛

adził

w ´snie˙zycy?

W bibliotece Gmachu zwołano narad˛e Alterran. Jak to było w zwyczaju, mógł

na niej by´c obecny ka˙zdy, kto chciał posłucha´c i zabra´c głos w omawianej sprawie.
Rada Alterrów składała si˛e ju˙z nie z dziesi˛eciu osób, lecz o´smiu. Jonkendy Li
i Haris, najmłodszy i najstarszy, zgin˛eli. Obecnych było tylko siedmiu, bo Pilotson
pełnił wart˛e na murach, ale sala p˛ekała w szwach od milcz ˛

acych słuchaczy.

— Nie odeszli. . . Odst ˛

apili od murów. . . Ale nie wszyscy. . . nie wszy-

scy. . . — Alla Pasfal mówiła zduszonym szeptem, ˙zyły wyst ˛

apiły jej na szyi,

a twarz ziemi´scie poszarzała. Była najbieglejsza ze wszystkich farbornów w sztu-
ce nazywanej przez nich słuchaniem my´sli. Potrafiła słucha´c czyich´s my´sli na
wi˛eksz ˛

a odległo´s´c ni˙z ktokolwiek inny, i umiała to robi´c tak, ˙zeby ten kto´s wcale

o tym nie wiedział.

— To zakazane — powiedział dawno temu (przed tygodniem?) Agat, wyst˛e-

puj ˛

ac przeciwko takiej próbie sprawdzenia, czy ghalowie nadal obozuj ˛

a w pobli˙zu

Landinu. — Nigdy nie złamali´smy tego zakazu, nigdy przez cały czas Wygna-
nia. — Po czym dodał: — Jak tylko przestanie pada´c i tak dowiemy si˛e, gdzie s ˛

A do tego czasu mo˙zemy czuwa´c.

Ale pozostali nie zgodzili si˛e z nim i ich głosy przewa˙zyły. Rolery poczuła

si˛e zdezorientowana i zagubiona, kiedy ujrzała, ˙ze Agat ust˛epuje, godzi si˛e z ich
decyzj ˛

a. Próbował jej wyja´sni´c, dlaczego musiał tak post ˛

api´c; tłumaczył, ˙ze nie

jest wodzem miasta czy rady, ˙ze wszyscy dziesi˛ecioro Alterrowie zostali wybrani
i rz ˛

adz ˛

a wspólnie, ale Rolery nie potrafiła tego poj ˛

a´c. Albo był wodzem, albo nie.

A je´sli nie, to wszyscy byli zgubieni.

No i teraz ta stara kobieta wpatrywała si˛e przed siebie niewidz ˛

acym spojrze-

niem i dysz ˛

ac ci˛e˙zko próbowała wyrazi´c słowami to, co słowami było nie do wyra-

˙zenia — krótkie przebłyski kontaktu z umysłami obcych istot, my´sl ˛

acych w obcej

mowie, nieuchwytny odbiór zmysłem dotyku wra˙ze´n obcych r ˛

ak trzymaj ˛

acych

jaki´s przedmiot.

— Trzymam. . . trzymam. . . sz. . . sznur. . . lin˛e. . . — wydusiła z siebie słowo

po słowie.

Rolery wzdrygn˛eła si˛e ze strachu i odrazy. Agat siedział odwrócony tyłem do

Alli, zamkni˛ety w sobie.

W ko´ncu Alla uspokoiła si˛e, spu´sciła głow˛e na piersi i na dług ˛

a chwil˛e zastygła

w bezruchu.

Seiko Esmit nalała wszystkim Alterrom i Rolery male´nk ˛

a fili˙zaneczk˛e cere-

monialnej ti. Ka˙zdy ledwie maczał usta i podawał j ˛

a nast˛epnemu, a ten dalej i da-

lej, a˙z fili˙zaneczka została pusta. Rolery jak urzeczona wpatrywała si˛e w misecz-
k˛e, któr ˛

a podał jej Agat, nim upiła herbaty i przekazała j ˛

a dalej. Bł˛ekitna, krucha

jak li´s´c, przepuszczała ´swiatło niczym jaki´s klejnot.

— Ghalowie odeszli — odezwała si˛e na głos Alla Pasfal, podnosz ˛

ac um˛eczo-

n ˛

a twarz. — Wyruszyli w drog˛e, posuwaj ˛

a si˛e teraz jak ˛

a´s dolin ˛

a mi˛edzy dwoma

pasmami wzgórz. To odebrałam zupełnie wyra´znie.

— Dolin ˛

a Giln — mrukn ˛

ał jeden z m˛e˙zczyzn. — To jakie´s dziesi˛e´c kilomów

na południe od Suchego Bagniska.

— Uciekaj ˛

a przed Zim ˛

a. Mury miasta s ˛

a bezpieczne.

— Ale Prawo zostało złamane — przebił si˛e przez ogólny szmer nadziei i roz-

radowania ochrypły głos Agata. — Mury mo˙zna naprawi´c. No có˙z, zobaczymy. . .

Rolery zeszła z nim po schodach do ogromnej Sali Zgromadzenia, zastawionej

teraz stołami i długimi ławami, bo to tu wła´snie, pod złotymi zegarami i krysz-

tałowym rysunkiem planet kr ˛

a˙z ˛

acych wokół swoich sło´nc, urz ˛

adzono komunaln ˛

jadalni˛e.

— Chod´zmy do domu — powiedział na dole. Nało˙zyli obszerne, podbite fu-

trem płaszcze z kapturami, które wydano wszystkim mieszka´ncom miasta z ma-
gazynów pod Starym Ratuszem, i wyszli razem w zadymk˛e szalej ˛

ac ˛

a na Rynku.

Nie zd ˛

a˙zyli jednak uj´s´c nawet dziesi˛eciu kroków, gdy ze ´snie˙zycy wypadła na

nich jaka´s groteskowa posta´c owini˛eta w pasy przesi ˛

akni˛etej czerwieni ˛

a bieli.

— Ghale przy Morskiej Bramie! — krzykn˛eła przera´zliwie. — Wdarli si˛e do

miasta! Przy Morskiej Bramie.

Agat posłał Rolery jedno jedyne spojrzenie i znikn ˛

ał w ´snie˙znej zawiei. W na-

st˛epnej chwili wysoko na wie˙zy nad jej głow ˛

a rozległo si˛e hucz ˛

ace dudnienie

metalu uderzanego o metal, gł˛ebokie, stłumione przez padaj ˛

acy ´snieg. Nazywali

ten hałas dzwonem i jeszcze przed rozpocz˛eciem obl˛e˙zenia wszyscy musieli si˛e
nauczy´c jego sygnałów. Cztery, pi˛e´c uderze´n — cisza; znów pi˛e´c i jeszcze raz to
samo: „Wszyscy m˛e˙zczy´zni do Morskiej Bramy! Wszyscy do Morskiej Bramy!”

Ledwie zd ˛

a˙zyła odci ˛

agn ˛

a´c posła´nca na bok, pod kolumnad˛e Gmachu Ligi, gdy

z drzwi zacz˛eli wypada´c wojownicy, bez szub albo szamoc ˛

acy si˛e, ˙zeby nało˙zy´c je

w biegu, uzbrojeni i nie uzbrojeni. P˛edzili co sił w nogach w kurzaw˛e wiruj ˛

acego

´sniegu i rozpływali si˛e w niej, nim dotarli na drug ˛

a stron˛e Rynku.

Nie pojawił si˛e nikt wi˛ecej. Od strony Morskiej Bramy docierał jaki´s zgiełk,

tak stłumiony przez ´swist wiatru i sypi ˛

acy ´snieg, ˙ze zdawał si˛e dochodzi´c z ogrom-

nej dali. Posłaniec oparł si˛e na niej ci˛e˙zko w zaciszu kolumnady.

Krwawił z gł˛ebokiej rany na szyi i byłby upadł, gdyby go nie podtrzymała.

Rozpoznała rysy jego twarzy — to był Alterra zwany Pilotsonem. Przemówiła
do niego tym nazwiskiem, ˙zeby cho´c troch˛e oprzytomniał i starał si˛e trzyma´c na
nogach. Zacz˛eła go taszczy´c do wn˛etrza budynku. Zatoczył si˛e bezwładnie i wci ˛

a˙z

jeszcze próbuj ˛

ac przekaza´c wiadomo´s´c, wybełkotał:

— Wdarli si˛e. . . S ˛

a ju˙z w murach miasta. . . Ghalowie w mie´scie. . .

Rozdział 12 — Obrona Rynku

Wysokie, w ˛

askie skrzydła Bramy Morskiej zatrzasn˛eły si˛e z hukiem, sztaby

i rygle zaskoczyły na swoje miejsce. Bitwa w ´snie˙znej zawiei została zako´nczona.
Ale kiedy obro´ncy odwrócili si˛e twarz ˛

a do miasta, ujrzeli przez sypi ˛

acy ´snieg

jakie´s cienie przemykaj ˛

ace mi˛edzy spryskanymi krwi ˛

a zaspami.

Zabrali swoich zabitych i rannych i pospiesznie wrócili na Rynek. W tej za-

dymce nie sposób było wypatrzy´c drabin i wdrapuj ˛

acych si˛e po nich napastni-

ków — widoczno´s´c zmalała do pi˛etnastu stóp w ka˙zd ˛

a stron˛e murów. Jaki´s ghal

czy mo˙ze nawet kilku w´slizn˛eło si˛e przez nie pod samymi nosami stra˙zy i otwo-
rzyło Bram˛e Morsk ˛

a grupie szturmuj ˛

acych. Szturm odparto, ale w ka˙zdej chwili

i w ka˙zdym dowolnym miejscu mogli przypu´sci´c nast˛epny, znacznie wi˛ekszymi
siłami.

— Według mnie — powiedział Umaksuman, id ˛

ac obok Agata w stron˛e bary-

kady mi˛edzy Thiatrem a Szkoł ˛

a — wi˛ekszo´s´c ghalów odeszła dzisiaj na południe.

Agat skin ˛

ał głow ˛

— Po prostu musieli. Je´sli stoj ˛

a w miejscu, to głoduj ˛

a. Teraz mamy do czy-

nienia z oddziałem okupacyjnym, który ma nas wyko´nczy´c i przetrzyma´c Zim˛e
na naszych zapasach. Jak my´slisz, ilu ich tu zostawili?

— Tam, przy bramie, było ich nie wi˛ecej ni˙z tysi ˛

ac — odparł niepewnie te-

warczyk. — Ale przecie˙z mo˙ze ich by´c znacznie wi˛ecej. I teraz wszyscy znajd ˛

si˛e w obr˛ebie murów. . . Patrz, tam! — zawołał, wskazuj ˛

ac przytulony do ziemi,

przemykaj ˛

acy szybko cie´n, który uniesione na moment kurtyny ´sniegu ukazały

gdzie´s w połowie ulicy.

— Ty t˛edy — mrukn ˛

ał i znikn ˛

ał nagle po lewej. Agat okr ˛

a˙zył ci ˛

ag domów

z prawej strony i spotkał si˛e z nim ponownie na ulicy.

— Nic z tego — powiedział.
— Owszem — odparł lakonicznie Umaksuman i pokazał wykładany ko´sci ˛

ghalijski topór, którego nie miał jeszcze minut˛e temu.

Nad ich głowami dzwon na wie˙zy Gmachu Ligi słał wci ˛

a˙z swój stłumiony

przez ´snieg, monotonny sygnał: raz, dwa. . . raz, dwa. . . — „Odwrót na Rynek!
Odwrót na Rynek!” Wszyscy, którzy walczyli przy Morskiej Bramie, strzegli mu-
rów i Bramy L ˛

adowej, spali w swych domach lub próbowali wypatrze´c co´s z da-

chów, ´sci ˛

agali lub ´sci ˛

agn˛eli ju˙z do serca miasta, na plac mi˛edzy czterema wielki-

mi budynkami, przepuszczani pojedynczo przez barykady. W ko´ncu pod ˛

a˙zył tam

tak˙ze Umaksuman z Agatem, bo pozostawanie na ulicach, którymi przemykały
cienie, było zwykłym szale´nstwem.

— Idziemy, Alterro, trzeba i´s´c — ponaglał go tubylec i Agat poszedł, cho´c

mocno si˛e oci ˛

agał. Ci˛e˙zko mu było porzuca´c to miasto na pastw˛e wroga.

Wiatr wyra´znie si˛e uspokoił. Czasami tłumi ˛

aca zasłona ´sniegu w jaki´s nie-

poj˛ety sposób przepuszczała z której´s ze spowitych w ni ˛

a ulic brz˛ek tłuczonego

szkła czy trzask drewna drzwi rozłupywanych uderzeniem topora. Sporo domów
pozostawiono otwartych, nie zabezpieczonych w ˙zaden sposób przed spl ˛

adrowa-

niem, ale poza schronieniem przed ´sniegiem niewiele tam mo˙zna było znale´z´c.
Ju˙z tydzie´n wcze´sniej ka˙zdy okruch ˙zywno´sci przekazano do wspólnej jadalni
tu, w Gmachu. Poprzedniej nocy odci˛eto dopływ gazu i wody do wszystkich bu-
dynków poza czterema wokół Rynku. Fontanny Landinu stały suche, obwieszone
soplami lodu, przywalone czapami ´sniegu. Wszystkie zapasy ukryte były pod zie-
mi ˛

a, w piwnicznych spichrzach wykopanych przed pokoleniami pod Starym Ra-

tuszem i Gmachem Ligi. Domy stały opuszczone, puste, wyzi˛ebione i pozbawione

´swiatła. Nie dawały naje´zd´zcom niczego.

— Samych naszych stad wystarczy im na cały cykl ksi˛e˙zyca. I wcale nie mu-

sz ˛

a mie´c dla nich paszy. Wyr˙zn ˛

a haynny i ususz ˛

a mi˛eso. . . — Dermat Alterra

czekał na Agata u samych drzwi Gmachu Ligi. W jego głosie słycha´c było panik˛e
i dezaprobat˛e.

— Najpierw b˛ed ˛

a musieli je wyłapa´c — odburkn ˛

ał Agat.

— Jak to wyłapa´c?
— A tak to. Kilka minut temu, kiedy byli´smy przy Bramie Morskiej, otworzy-

li´smy obory i je wypu´scili´smy. Paol Pasterz nadał panik˛e. Pognały jak oszalałe,
prosto w ´snie˙zyc˛e.

— Wypu´scili´scie haynny? Wszystkie stada?! A co b˛edziemy je´s´c przez cał ˛

Zim˛e, je´sli ghalowie odejd ˛

a?!

— Czy ta panika, któr ˛

a Paol nadał do haynn, podziałała i na ciebie?! — wy-

buchn ˛

ał Agat. — Czy naprawd˛e my´slisz, ˙ze nie zdołamy sp˛edzi´c własnych zwie-

rz ˛

at? A poza tym mamy jeszcze zapasy zbo˙za, mo˙zemy polowa´c, zbiera´c ´snie˙zn ˛

traw˛e! Co si˛e z tob ˛

a, u diabła, dzieje?!

— Jacob — mrukn˛eła cicho Seiko Esmit, staj ˛

ac mi˛edzy nim a starszym m˛e˙z-

czyzn ˛

a. Dopiero teraz dotarło do niego, ˙ze krzyczy na Dermata i ˙ze musi wzi ˛

a´c

si˛e w gar´s´c. Ale piekielnie trudno było wróci´c z krwawej jatki, takiej jak obrona
Morskiej Bramy i spokojnie radzi´c sobie z przypadkiem m˛eskiej histerii. Głowa
p˛ekała mu od bólu, rana, któr ˛

a odniósł w czasie jednego z wypadów na obozo-

wiska ghalów, tak˙ze wci ˛

a˙z jeszcze dawała o sobie zna´c, cho´c ju˙z dawno powinna

si˛e była zagoi´c. Z bitwy pod Bram ˛

a Morsk ˛

a udało mu si˛e wyj´s´c bez szwanku, ale

a˙z lepił si˛e od krwi innych. Za wysokimi oknami biblioteki, za nie zamkni˛ety-

mi okiennicami ´snieg sypał bez ko´nca i szeptał cicho. Było dokładnie południe,
a wydawało si˛e, ˙ze to ju˙z zmrok. W dole pod oknami le˙zał Rynek i jego dobrze
strze˙zone barykady, za nimi porzucone domy, pozbawione obro´nców mury —
miasto ´sniegu i cieni.

Tego dnia, dnia odwrotu do miasta w mie´scie, czwartego dnia obl˛e˙zenia, nie

ruszali si˛e poza barykady; ale ju˙z tej samej nocy, kiedy ´snieg na chwil˛e si˛e przerze-
dził, przez dach Szkoły wymkn˛eła si˛e pierwsza grupa zwiadowców. Nad rankiem
zawieja znów przybrała na sile, czy te˙z mo˙ze tu˙z po pierwszej ´snie˙znej burzy roz-
p˛etała si˛e nast˛epna, i pod osłon ˛

a ´sniegu m˛e˙zczy´zni i chłopcy Landinu rozpocz˛eli

wojn˛e partyzanck ˛

a na ulicach własnego miasta. Wypuszczali si˛e po dwóch, trzech

i przemykali ulicami, dachami, przez pokoje pustych domów, poluj ˛

ac na sw ˛

a zdo-

bycz — cienie po´sród cieni. U˙zywali no˙zy, zatrutych strzałek, bolo i strzał. Wdzie-
rali si˛e do własnych domów i zabijali chroni ˛

acych si˛e tam ghalów albo ghalowie

zabijali ich.

Agat, który nie wiedział, co to l˛ek wysoko´sci, celował w gonitwie po dachach.

Strome i oblodzone, stały si˛e bardzo ´sliskie, ale pokusa trafienia kilku ghalów
zatrutymi strzałkami była nie do odparcia, a ryzyko ´smierci nie wi˛eksze ni˙z w in-
nych odmianach tego sportu — ulicznej ciuciubabce czy chowanym po domach.

Szósty dzie´n obl˛e˙zenia, czwarty ´snie˙zycy. Tego dnia ´snieg był drobny, rzadki,

gnany wiatrem. Termometry w podziemiach Archiwum pod Starym Ratuszem,
zamienionych teraz na szpital, wskazywały, ˙ze na zewn ˛

atrz jest — 4

◦

C, a szyb-

ko´s´c wiatru w porywach znacznie przekracza sto km/h. Na dworze było strasz-
nie, wichura biła człowieka w twarz tym drobnym ´sniegiem jak ˙zwirem, wciskała
go przez roztrzaskane szyby w oknach, zasypuj ˛

ac nim podłogi usłane drzazgami

z wyrwanych na ogniska okiennic. W całym mie´scie poza czterema budynkami
przy Rynku nie sposób było znale´z´c co´s do jedzenia albo ciepły k ˛

at. Ghalowie

kulili si˛e w pustych pokojach, palili na ´srodku podłóg materace, por ˛

abane drzwi,

okiennice i skrzynie, próbuj ˛

ac przeczeka´c burz˛e. Nie mieli ˙zadnych zapasów —

cał ˛

a ˙zywno´s´c zabrała ze sob ˛

a ich główna armia. Gdyby pogoda si˛e zmieniła, mo-

gliby zapolowa´c, wyko´nczy´c mieszka´nców, dobra´c si˛e do ich zimowych zapasów
i o nich przetrwa´c do Wiosny. Ale póki ´snie˙zyca trwała, przymierali głodem.

Zaj˛eli wiadukt, ale niewiele im z tego przyszło. Czujki na wie˙zy Gmachu Ligi

widziały ich niepewny atak na Skał˛e, któremu szybko poło˙zył kres grad lanc i pod-
niesienie zwodzonego mostu. Tylko bardzo nieliczni zapuszczali si˛e na zalewowe
piaski u podnó˙za urwisk Landinu; pewnie widzieli nadci ˛

agaj ˛

acy z rykiem przy-

pływ i nie mieli poj˛ecia, jak cz˛esto si˛e zdarza ani kiedy nastanie nast˛epny, wszak
całe ˙zycie mieszkali w gł˛ebi l ˛

adu. Tak wi˛ec Skale nic nie groziło, a kilku wpraw-

nych parawerbalistów z miasta pozostawało w stałym kontakcie z przebywaj ˛

acy-

mi na niej kobietami, dzi˛eki czemu wiedziano, ˙ze wszystko tam w porz ˛

adku i ˙ze

ojcowie mog ˛

a by´c spokojni, bo ˙zadne dziecko nie jest chore. O Skał˛e mo˙zna si˛e

było nie martwi´c. Ale samo miasto zostało zaatakowane, zdobyte i zaj˛ete, ju˙z po-

nad stu mieszka´nców zgin˛eło w jego obronie, a reszt˛e obl˛e˙zono w kilku zaledwie
budynkach, zamkni˛eto w potrzasku. Miasto ´sniegu, cieni i krwi.

Jacob Agat przykucn ˛

ał w pokoju o szarych ´scianach. Pokój był zupełnie pusty,

tylko tu i ówdzie walały si˛e strz˛epy zdartego z podłóg filcu i kawałki rozbitych
szyb przysypane warstw ˛

a miałkiego ´sniegu. W całym domu panowała zupełna ci-

sza. Tam, pod oknem, gdzie niegdy´s le˙zał jego materac, spał jedn ˛

a noc z Rolery,

tam rankiem go obudziła. Skulony pod ´scian ˛

a, włamywacz w swym własnym do-

mu, my´slał o Rolery z czuło´sci ˛

a zm ˛

acon ˛

a gorycz ˛

a. Kiedy´s — wydawało si˛e to tak

dawno, mo˙ze przed całymi dwunastoma dniami — w tym wła´snie pokoju powie-
dział, ˙ze nie mo˙ze bez niej ˙zy´c. A teraz ani we dnie, ani w nocy nie miał chwili
czasu, ˙zeby o niej cho´cby pomy´sle´c. — Wi˛ec teraz daj mi o niej porozmy´sla´c,
cho´c porozmy´sla´c! — warkn ˛

ał w´sciekły do ciszy. Ale jedyna my´sl, jaka tłukła

mu si˛e po głowie, to to, ˙ze oboje urodzili si˛e nie w por˛e. Nie mo˙zna zaczyna´c
miło´sci, gdy nastaje czas umierania.

Wiatr ´swistał ze zło´sci ˛

a na wybitych szybach. Agat poczuł, ˙ze chwytaj ˛

a go

dreszcze. Przez cały dzie´n albo spływał potem, albo trz ˛

asł si˛e z zimna. Termo-

metr wci ˛

a˙z szedł w dół i wielu z tych, którzy walczyli na dachach, zaczynało si˛e

uskar˙za´c na co´s, co starzy ludzie nazywali odmro˙zeniami. Czuł si˛e lepiej, kiedy
si˛e ruszał. Rozmy´slania ´zle na niego wpływały. Z wyrobionego przez całe ˙zycie
nawyku skierował si˛e do drzwi, opami˛etał si˛e jednak w por˛e i podszedł cicho do
okna, przez które si˛e tu dostał.

Na parterze domu obok koczowała grupa ghalów. Jeden z nich stał tu˙z przy

oknie, odwrócony do niego plecami. Byli biali i mieli jasne włosy; czernili je
sobie i usztywniali jak ˛

a´s mazi ˛

a czy smoł ˛

a, ale pochylona, muskularna szyja, któr ˛

widział ze swego miejsca Agat, była zupełnie biała. To dziwne, jak mało miał
wła´sciwie okazji, ˙zeby przyjrze´c si˛e swoim wrogom. Strzelało si˛e z daleka albo
zadawało cios i uciekało, albo tak jak przy Morskiej Bramie walczyło w zbyt
du˙zym ´scisku i po´spiechu, ˙zeby przygl ˛

ada´c si˛e przeciwnikom. Zastanawiał si˛e,

czy oczy maj ˛

a ˙zółtawe lub bursztynowe jak tewarczycy; wydawało mu si˛e jednak,

˙ze chyba raczej szare. Nie była to najlepsza okazja, ˙zeby to sprawdzi´c. Wyszedł

na parapet za oknem, podci ˛

agn ˛

ał si˛e na r˛ekach i opu´scił swój dom via dach.

Drog˛e, któr ˛

a zazwyczaj wracał na Rynek, miał odci˛et ˛

a — ghalowie tak˙ze za-

cz˛eli si˛e bawi´c we wspinaczk˛e po dachach. Do´s´c szybko zgubił wszystkich ´sci-
gaj ˛

acych poza jednym, który uzbrojony w dmuchaw˛e i strzałki deptał mu niemal

po pi˛etach i jednym pot˛e˙znym susem przesadził o´smiostopow ˛

a szczelin˛e mi˛edzy

dwoma domami, która powstrzymała wszystkich pozostałych. Nie pozostało mu
nic innego, jak zeskoczy´c z dachu na jak ˛

a´s uliczk˛e, pozbiera´c si˛e natychmiast po

upadku i gna´c na złamanie karku do najbli˙zszej barykady.

Wartownik przy barykadzie na ulicy Esmita wypatruj ˛

acy takich wła´snie ucie-

kinierów rzucił mu sznurow ˛

a drabink˛e.

Agat błyskawicznie zacz ˛

ał si˛e po niej wspina´c. Był ju˙z prawie na samej górze,

gdy w prawej r˛ece utkwiła mu strzałka. Zjechał na pi˛etach po wewn˛etrznej ´scianie
barykady, wyrwał strzałk˛e z dłoni, wyssał ran˛e i wypluł krew. Ghalowie nie zatru-
wali swoich strzałek ani strzał, ale zbierali strzałki u˙zywane przez mieszka´nców
Landinu, a w´sród tych zdarzały si˛e oczywi´scie zatrute. Była to do´s´c dobitna de-
monstracja jednej z przyczyn wprowadzenia kanonicznego Prawa Embarga. Agat
prze˙zył kilka fatalnych minut w oczekiwaniu na pierwsze objawy chwytaj ˛

acych

go konwulsji; po upływie odpowiedniego czasu uznał, ˙ze jednak miał szcz˛e´scie,
i dopiero wtedy zacz ˛

ał odczuwa´c sam ˛

a do´s´c paskudn ˛

a ran˛e na r˛ece. I to na tej,

któr ˛

a strzelał.

Pod złotymi zegarami w Sali Zgromadzenia wydawano obiad. Od ´switu nie

miał nic w ustach. Konał z głodu do chwili, kiedy usiadł przy jednym ze stołów
z misk ˛

a gor ˛

acego bhanu i kawałkiem peklowanego mi˛esa. Wtedy nagle poczuł,

˙ze nie jest w stanie niczego przełkn ˛

a´c. Na rozmowy tak˙ze nie miał ochoty, ale

wszystko było lepsze ni˙z jedzenie, wi˛ec wdawał si˛e w pogaw˛edk˛e z ka˙zdym, kto
do niego podszedł, a˙z dzwon na wie˙zy znów ogłosił alarm przed kolejnym ata-
kiem.

Jak zwykle przypuszczano go kolejno do wszystkich barykad; jak zwykle

spełzł na niczym. W tak ˛

a pogod˛e nikt nie był w stanie długo ci ˛

agn ˛

a´c natarcia.

W tych lotnych atakach o szarówce dnia chodziło im raczej o to, ˙zeby przemyci´c
jednego czy dwóch swoich wojowników przez któr ˛

a´s chwilowo nie strze˙zon ˛

a ba-

rykad˛e, tak by znalazłszy si˛e na Rynku mogli od wewn ˛

atrz otworzy´c masywne,

˙zelazne wrota na tyłach Starego Ratusza. Z zapadni˛eciem ciemno´sci napastnicy

znikn˛eli. Łucznicy w górnych oknach Starego Ratusza wstrzymali ostrzał i na-
tychmiast obwie´scili, ˙ze ulice s ˛

a puste. Jak zwykle kilku obro´nców zostało ran-

nych lub zabitych: jeden kusznik, trafiony w swoim oknie strzał ˛

a z dołu, jeden

chłopiec, który za mocno wychylił si˛e za barykad˛e, by mie´c lepsz ˛

a pozycj˛e do

strzału, i dostał w brzuch okut ˛

a ˙zelazem dzid ˛

a — kilka l˙zejszych obra˙ze´n.

Ka˙zdego dnia gin˛eło lub odnosiło rany kilku nast˛epnych i coraz mniej zosta-

wało zdolnych do walki i pełnienia stra˙zy. Coraz mniej z i tak ju˙z niewielu. . .

Z tej akcji Agat powrócił zlany potem i z dreszczami. Wi˛ekszo´s´c tych, których

ogłoszenie alarmu zastało przy obiedzie, zasiadła z powrotem do stołów doko´n-
czy´c posiłku. Agata natomiast jedzenie interesowało tylko o tyle, ˙ze za wszelk ˛

cen˛e chciał unikn ˛

a´c jego zapachu. R˛eka zaczynała krwawi´c od nowa za ka˙zdym

razem, kiedy jej u˙zywał, co dało mu wymówk˛e, ˙zeby zej´s´c do podziemi pod Sta-
rym Ratuszem, do Archiwum, i poprosi´c nastawiacza ko´sci o jej opatrzenie.

Było to du˙ze, niskie pomieszczenie, w którym w dzie´n i w nocy utrzymywano

stał ˛

a temperatur˛e i równe przy´cmione ´swiatło — doskonałe miejsce do przecho-

wywania starych instrumentów, map i dokumentów i równie dobrze nadaj ˛

ace si˛e

do opieki nad rannymi. Na pokrytej filcem podłodze rozło˙zono prowizoryczne
posłania, małe wysepki snu i bólu rozrzucone w ciszy długiej sali. Tak jak miał

nadziej˛e, ujrzał mi˛edzy nimi podchodz ˛

ac ˛

a do niego ˙zon˛e. Jej widok, prawdziwy

widok, nie wzbudził w nim tej zaprawionej gorycz ˛

a czuło´sci, która ogarniała go

zawsze, kiedy o niej my´slał; zamiast tego poczuł po prostu ogromn ˛

a rado´s´c.

— Cze´s´c, Rolery — wymamrotał i natychmiast odwrócił si˛e do Seiko i nasta-

wiacza Wattocka z pytaniem o Huru Pilotsona. Nie wiedział ju˙z, co si˛e robi z tak
wielk ˛

a rado´sci ˛

a, zupełnie nie potrafił nad ni ˛

a zapanowa´c.

— Jego rana si˛e powi˛eksza — szepn ˛

ał mu nad uchem Wattock. Agat drgn ˛

ał,

spojrzał na niego ze zdumieniem i dopiero wtedy u´swiadomił sobie, ˙ze Wattock
mówi o Pilotsonie.

— Powi˛eksza? — powtórzył, nie pojmuj ˛

ac, co to znaczy, i podszedł do Pilot-

sona, ˙zeby ukl˛ekn ˛

a´c przy jego materacu.

Pilotson wpatrywał si˛e w niego z podłogi.
— No jak tam, Huru?
— Popełniłe´s fatalny bł ˛

ad — odparł ranny.

Znali si˛e i przyja´znili od najwcze´sniejszego dzieci´nstwa. Agat natychmiast

i bezbł˛ednie domy´slił si˛e, o co Pilotsonowi chodzi — o jego mał˙ze´nstwo. Ale
zupełnie nie wiedział, co odpowiedzie´c.

— Niewiele by zmieniło. . . — zacz ˛

ał w ko´ncu i urwał; nie miał zamiaru si˛e

usprawiedliwia´c.

— Za mało, za mało. . . — wybełkotał Pilotson i dopiero w tym momencie

Agat zdał sobie spraw˛e, ˙ze jego przyjaciel majaczy.

— Wszystko w porz ˛

adku, Huru! — powiedział tak autorytatywnie, ˙ze Pilotson

odetchn ˛

ał z ulg ˛

a i zamkn ˛

ał oczy, jakby to ogólnikowe zapewnienie zupełnie mu

wystarczało. Agat wstał i wrócił do Wattocka.

— Przewi ˛

a˙z mi to, dobrze? — poprosił. — ˙

Zeby przestało krwawi´c. No, co

z tym Pilotsonem?

Rolery przyniosła płótno i plaster. Wattock kilkoma wprawnymi ruchami

obanda˙zował Agatowi r˛ek˛e.

— Nie wiem, Alterro — powiedział. — Ghalowie musz ˛

a stosowa´c trucizny,

z którymi nasze antidota nie daj ˛

a sobie rady. Próbowali´smy ju˙z wszystkiego. Pi-

lotson Alterra nie jest jedynym takim przypadkiem. Rany nie zamykaj ˛

a si˛e, wdaje

si˛e opuchlizna. Spójrz na tego chłopca. Dokładnie to samo.

Chłopiec, szesnasto- czy siedemnastoletni partyzant z dru˙zyny ulicznej, j˛eczał

i miotał si˛e jak w sennym koszmarze. Przebite włóczni ˛

a udo nie krwawiło, ale rana

wygl ˛

adała bardzo dziwnie, była gor ˛

aca w dotyku i na wszystkie strony biegły od

niej pod skór ˛

a jakie´s czerwone pr˛egi.

— Próbowali´scie wszystkich odtrutek? — spytał Agat, odrywaj ˛

ac wzrok od

udr˛eczonej twarzy chłopca.

— Wszystkich, Alterro. Powiem ci, ˙ze przypomina mi to tamt ˛

a ran˛e, któr ˛

a ty

sam odniosłe´s wczesn ˛

a Jesieni ˛

a podczas polowania na kloisy. Pami˛etasz? Mo˙ze

oni wyrabiaj ˛

a jak ˛

a´s trucizn˛e z krwi albo gruczołów kloisów. Mo˙ze po jakim´s cza-

sie te rany same si˛e zagoj ˛

a tak jak twoja. Tak, to wła´snie ta blizna. . . Kiedy był

młodym chłopakiem, jak ten tutaj — wyja´snił zwracaj ˛

ac si˛e do Seiko i Rolery —

wszedł na drzewo za kloisem, który go nie´zle podrapał. Zadrapania nie wygl ˛

adały

zbyt gro´znie, ale spuchły, zaogniły si˛e i rozło˙zyły go na kilka dni. A potem same
si˛e wygoiły.

— Te si˛e same nie wygoj ˛

a — powiedziała cicho Rolery do Agata.

— Sk ˛

ad wiesz?

— Przygl ˛

adałam si˛e. . . zamawiaczce naszego rodu. Troch˛e si˛e nauczyłam. . .

Te pr˛egi, tu, na jego nodze — nazywaj ˛

a je ´scie˙zkami ´smierci.

— Czy to znaczy, ˙ze znasz t˛e trucizn˛e, Rolery?
— Nie wydaje mi si˛e, ˙zeby to była trucizna. To si˛e mo˙ze zrobi´c przy ka˙z-

dej gł˛ebszej ranie. Nawet małej, je´sli nie krwawi albo si˛e zabrudzi. To zły urok
broni. . .

— Co za zabobon! — Przerwał jej gwałtownie stary nastawiacz.
— Na nas nie działaj ˛

a złe uroki, Rolery — wtr ˛

acił si˛e pospiesznie Agat, odci ˛

gaj ˛

ac j ˛

a obronnym gestem od zacietrzewionego starego lekarza. — My jeste´smy

na nie. . .

— Ale na tego chłopca i Pilotsona Alterr˛e on działa! Patrz! — Podprowadziła

go do jednego z rannych tewarczyków, pogodnego, niskiego m˛e˙zczyzny w sile
wieku, który z ochot ˛

a pokazał Agatowi miejsce, gdzie przedtem miał ucho, nim

odr ˛

abał mu je toporem jaki´s ghal. Rana goiła si˛e, ale nadal była opuchni˛eta, roz-

ogniona, ciekła z niej jaka´s wydzielina. . .

Agat odruchowo dotkn ˛

ał r˛ek ˛

a własnej pulsuj ˛

acej, nie opatrzonej rany na gło-

wie.

Wattock podszedł do nich spiesznym krokiem. Piorunuj ˛

ac wzrokiem Bogu

ducha winnego tubylca, powiedział:

— To, co miejscowe wify nazywaj ˛

a złym urokiem broni, to oczywi´scie in-

fekcja bakteryjna. Uczyłe´s si˛e o niej jeszcze w szkole, Alterro. Poniewa˙z istoty
ludzkie s ˛

a w pełni odporne na zaka˙zenie wszystkimi miejscowymi organizmami

bakteryjnymi i wirusowymi, gro´zne dla nas s ˛

a wył ˛

acznie uszkodzenia wa˙znych

dla ˙zycia organów, krwotoki i zatrucia substancjami chemicznymi, na które ma-
my odpowiednie antidota. . .

— Ale ten chłopiec umiera, Starszy — powiedziała Rolery cicho i nieust˛epli-

wie. — Jego rana nie została przed zaszyciem oczyszczona. . .

Stary lekarz zesztywniał z w´sciekło´sci.
— Wracaj do swoich! Nie b˛edziesz mnie uczyła, jak si˛e leczy ludzi!
— Do´s´c tego — przerwał mu Agat. Cisza.
— Rolery — powiedział do swej ˙zony — je´sli mo˙zesz si˛e na chwil˛e st ˛

ad wy-

rwa´c, pomy´slałem, ˙ze mo˙ze poszliby´smy. . . — chciał powiedzie´c „do domu” —
. . . mo˙ze co´s zje´s´c — doko´nczył enigmatycznie.

Nie jadła jeszcze obiadu; usiadł z ni ˛

a w Sali Zgromadzenia i podziobał tro-

ch˛e w talerzu. Potem nało˙zyli podbite futrem płaszcze i przeszli razem przez nie
o´swietlony, smagany wichur ˛

a Rynek do Szkoły, gdzie do spółki z dwoma innymi

parami zajmowali jedn ˛

a z klas. Sypialnie w Starym Ratuszu były wygodniejsze,

ale wi˛ekszo´s´c mał˙ze´nstw, w których ˙zona nie odeszła na Skał˛e, wolała cho´cby
t˛e półprywatno´s´c, gdy przypadkiem nadarzała si˛e okazja, ˙zeby z niej skorzysta´c.
Jedna z kobiet spała twardo za rz˛edem ławek, zwini˛eta w kł˛ebek na własnej szu-
bie. Przewrócone na bok stoły zasłaniały wybite okna, chroni ˛

ac przed kamienia-

mi, strzałami i wiatrem. Agat i jego ˙zona uło˙zyli sobie na gołej podłodze posłanie
ze swych płaszczy. Nim pozwoliła mu zasn ˛

a´c, zebrała z parapetu za oknem gar´s´c

czystego ´sniegu i przemyła mu nim rany na głowie i r˛eku. Bardzo go to bola-
ło, wi˛ec protestował gwałtownie, ze zm˛eczenia skory do gniewu, ale ona odparła
łagodnie:

— Tak, tak, wiem, wiem, jeste´s Alterr ˛

a, nigdy nie chorujesz. . . Ale to nie

zaszkodzi, na pewno nie zaszkodzi. . .

Rozdział 13 — Dzie ´n ostatni

W zimnym mroku tego pokoju Agat mówił co chwila na głos przez niespokoj-

ny sen, a raz, kiedy i ona zasn˛eła, zacz ˛

ał j ˛

a przyzywa´c jej imieniem z gł˛ebi swego

snu, spoza otchłani bez ´swiatła, oddalaj ˛

ac si˛e od niej coraz bardziej i bardziej.

Jego głos wyrwał j ˛

a z sennych marze´n i obudził. Było jeszcze ciemno.

Ranek wstał wcze´sniej ni˙z zwykle, przez szpary wokół ustawionych pod okna-

mi stołów wpadło pierwsze ´swiatło, kład ˛

ac si˛e białymi smugami na suficie. Kobie-

ta, któr ˛

a zastali w klasie poprzedniego wieczoru, wci ˛

a˙z jeszcze odsypiała ogrom-

ne zm˛eczenie, ale mał˙ze´nstwo, które dla unikni˛ecia przeci ˛

agów sypiało na jednym

z biurek, ju˙z wstało. Agat usiadł, potoczył wokół oszołomionym spojrzeniem i po-
wiedział swym ochrypłym głosem:

— ´Snie˙zyca min˛eła. . . — Odsun ˛

awszy troch˛e w bok jeden ze stołów, wyjrze-

li na dwór i znów stan ˛

ał im przed oczami ´swiat: zdeptany Rynek, czapy ´sniegu

na barykadach, fasady czterech wielkich budynków z zabitymi szczelnie okien-
nicami, o´snie˙zone dachy i przebłysk morza mi˛edzy nimi. Biało-bł˛ekitny ´swiat,
krystalicznie czysty, ´swiat niebieskich cieni i o´slepiaj ˛

aco białych plam wczesne-

go sło´nca na ka˙zdym wy˙zszym punkcie, wzniesieniu i szczycie.

Było niezwykle pi˛eknie; ale jednocze´snie poczuli si˛e tak, jakby chroni ˛

ace ich

do tej pory mury w ci ˛

agu tej nocy run˛eły.

Agat musiał my´sle´c o tym samym co ona, bo powiedział:
— Lepiej wracajmy do Gmachu, nim dotrze do nich, ˙ze mog ˛

a po prostu wle´z´c

na dachy i wali´c do nas jak do tarcz.

— Mo˙zemy przechodzi´c z budynku do budynku piwnicami — podsun ˛

ał kto´s

z pozostałych.

— Tak b˛edziemy robi´c — skin ˛

ał głow ˛

a Agat. — Ale barykady kto´s musi ob-

stawia´c. . .

Rolery zwlekała z wyj´sciem, dopóki nikogo ju˙z nie było w sali, po czym udało

jej si˛e nakłoni´c niecierpliwi ˛

acego si˛e Agata, ˙zeby jeszcze raz pozwolił obejrze´c

sobie ran˛e na głowie. Było lepiej, a przynajmniej nie gorzej. Jego twarz nadal
nosiła ´slady pobicia przez jej rodaków, a i jej r˛ece pokrywały si´nce i otarcia od
kamieni i lin, j ˛

atrz ˛

ace si˛e od mrozu. Poło˙zyła te swoje poobijane r˛ece na jego

poobijanej głowie i wybuchn˛eła ´smiechem.

— Jak dwaj starzy, zaprawieni w bojach wojownicy — powiedziała. — Och,

Jacobie Agacie, czy kiedy odejdziemy od krainy pod morzem, b˛edziesz miał z po-
wrotem swoje przednie z˛eby?

Spojrzał na ni ˛

a, nie bardzo rozumiej ˛

ac, o czym mówi, i spróbował si˛e

u´smiechn ˛

a´c, ale nic mu z tego nie wyszło.

— A mo˙ze farborni po ´smierci odchodz ˛

a do gwiazd, do tamtych innych ´swia-

tów? — powiedziała i ´smiech zamarł jej na ustach.

— Nie — odparł wstaj ˛

ac z podłogi. — Nie, zostajemy tutaj. Chod´z, moja

˙zono, trzeba i´s´c.

Przy całej o´slepiaj ˛

acej jasno´sci, jak ˛

a zalewały ´swiat sło´nce, niebo i ´snieg, na

dworze było tak mro´zno, ˙ze oddychanie sprawiało ból. Spieszyli wła´snie przez
Rynek pod kolumnad˛e Gmachu Ligi, gdy usłyszeli za plecami jaki´s hałas. Przy-
stan˛eli gotowi w ka˙zdej chwili uskoczy´c w bok i rzuci´c si˛e do ucieczki, a Agat od-
bezpieczył strzałkówk˛e. W tej samej chwili zza barykady wyleciała łukiem z po-
twornym wrzaskiem jaka´s dziwna posta´c, przekoziołkowała głow ˛

a w dół i roztrza-

skała si˛e niecałe dwadzie´scia stóp od nich — ghal z dwoma lancami stercz ˛

acymi

mu spomi˛edzy ˙zeber. Wartownicy na barykadzie wybałuszyli oczy i natychmiast
podnie´sli alarm, a strzelcy zacz˛eli w po´spiechu ładowa´c swoje kusze, spogl ˛

adaj ˛

nerwowo na m˛e˙zczyzn˛e, który krzyczał co´s do nich z górnego pi˛etra wschodniej
cz˛e´sci budynku tu˙z obok. Martwy ghal le˙zał w zbryzganym krwi ˛

a, zdeptanym

´sniegu, w bł˛ekitnym cieniu barykady.

Jeden z obro´nców podbiegł do Agata, wołaj ˛

ac:

— Alterro, to musi by´c sygnał do ataku!
— Nie — przerwał mu jaki´s inny m˛e˙zczyzna, wypadaj ˛

ac z drzwi Szkoły. — Ja

to widziałem! Widziałem, jak go goniło! Dlatego wła´snie tak potwornie wrzesz-
czał. . .

— To? To znaczy co? Czy on tak sam, w pojedynk˛e, rzucił si˛e na barykad˛e?
— On uciekał! Uciekał przed tym czym´s! Próbował ratowa´c ˙zycie! A wy tam,

na barykadzie, nic nie widzieli´scie? Nic dziwnego, ˙ze tak si˛e darł. To było białe,
biegło jak człowiek, a kark miało. . . wielki Bo˙ze, o, taki! Wypadło za nim zza
rogu, a potem zawróciło.

— ´Sniegołak — powiedział Agat i spojrzał na Rolery, szukaj ˛

ac potwierdzenia.

Rolery słyszała opowie´sci Wolda; skin˛eła głow ˛

— Biały, wielki i łeb mu chodzi na boki, o tak. . . — powiedziała, na´sladu-

j ˛

ac przera˙zaj ˛

acy na´sladowczy gest Wolda, na co m˛e˙zczyzna, który widział to co´s

z okna, zawołał: — Dokładnie!

Agat wdrapał si˛e na barykad˛e, chc ˛

ac sprawdzi´c, czy nie uda mu si˛e zobaczy´c

bestii na własne oczy. Rolery została na dole, przygl ˛

adaj ˛

ac si˛e zabitemu, które-

go widok ´sniegołaka przeraził do tego stopnia, ˙ze próbował ucieczki wprost na
lance wroga. Nie widziała jeszcze ghala z tak bliska, bo cały czas pracowała pod
ziemi ˛

a, przy rannych, a ˙zadnych je´nców nie wzi˛eto. Był niski i szczupły, natar-

ty tłuszczem, a˙z skóra, ja´sniejsza ni˙z jej własna, błyszczała mu jak połe´c słoni-
ny; w sklejonych jak ˛

a´s mazi ˛

a włosach tkwiło kilka czerwonych piór. ´

Zle ubrany,

w podartym filcowym łachmanie za całe odzienie, le˙zał z rozrzuconymi r˛ekami,
tam gdzie spotkała go nagła ´smier´c, z twarz ˛

a wtulon ˛

a w ´snieg, jakby wci ˛

a˙z jeszcze

próbował si˛e ukry´c przed biał ˛

a besti ˛

a, która go goniła.

Rolery stan˛eła przed nim bez ruchu w jasnym, lodowatym cieniu barykady.
— Tam! — usłyszała nad głow ˛

a krzyk Agata, wysoko na stromej wewn˛etrznej

´scianie muru usypanego z bruku i skał z nadmorskiego urwiska. Zbiegł do niej

z błyszcz ˛

acymi oczyma i poci ˛

agn ˛

ał j ˛

a szybko za sob ˛

a do Gmachu Ligi. — Mign ˛

ał

mi przed oczyma, kiedy przebiegał na drug ˛

a stron˛e ulicy Otake. Biegł i kołysał

łbem w nasz ˛

a stron˛e. Czy one poluj ˛

a w stadach?

Tego nie wiedziała; jedyne, co słyszała, to opowie´s´c Wolda o tym, jak to sam,

w pojedynk˛e, zabił ´sniegołaka w legendarnych ´sniegach zeszłej Zimy. Obwie´scili
nowin˛e i ponowili to pytanie w zatłoczonej jadalni. Umaksuman twierdził stanow-
czo, ˙ze ´sniegołaki cz˛esto zbieraj ˛

a si˛e w stada, ale farborni nie dowierzali słowu wi-

fa i pobiegli to sprawdzi´c w swoich ksi˛egach. Ta, któr ˛

a przynie´sli, powiadała, ˙ze

´snie˙zne bestie widziano po pierwszej wielkiej zawiei Dziewi ˛

atej Zimy grasuj ˛

ace

w stadach po dwana´scie, pi˛etna´scie sztuk.

— W jaki sposób te wasze ksi˛egi mówi ˛

a? Nie wydaj ˛

a przecie˙z ˙zadnych d´zwi˛e-

ków. Czy w my´slach, tak jak ty przemawiasz do mnie?

Agat podniósł wzrok. Siedzieli przy jednym z długich stołów w Sali Zgro-

madzenia, pili gor ˛

ac ˛

a, rzadk ˛

a zup˛e z trawy, któr ˛

a farborni tak lubili — ti, jak j ˛

nazywali.

— Nie. . . To znaczy, troch˛e wła´snie tak. Słuchaj, Rolery, za chwil˛e wychodz˛e.

Wró´c do szpitala. Nie zwracaj uwagi na humory Wattocka. Jest ju˙z stary i do
tego przem˛eczony. Ale to bardzo m ˛

adry człowiek. Nie przechod´z przez Rynek;

je´sli b˛edziesz musiała przedosta´c si˛e do innego budynku — korzystaj z tuneli.
Tu łucznicy ghalów, tam te ´snie˙zne stwory. . . — Wydał z siebie co´s w rodzaju

´smiechu. — Ciekawe, co jeszcze nas czeka.

— Jacobie Agacie, chciałam ci˛e o co´s spyta´c.
Przez cały krótki okres ich znajomo´sci nigdy nie była pewna, z ilu cz˛e´sci skła-

da si˛e jego imi˛e i których z nich powinna u˙zywa´c.

— Ja ciebie słucham — powiedział najzupełniej powa˙znie.
— Dlaczego nie przemówicie do ghalów? Dlaczego nie ka˙zecie im, ˙zeby. . .

sobie poszli? Tak jak ty, tam na piaskach, kazałe´s mi biec do Skały. Tak jak wasz
pasterz kazał haynnom. . .

— Ludzie to nie haynny — odparł krótko; uzmysłowiła sobie, ˙ze ze wszyst-

kich farbornów tylko on jeden mówił i o swoich, i o tewarczykach, i o ghalach
„ludzie”.

— Ale przecie˙z ta stara Pasfal słuchała ghalów, kiedy ich wielka armia odeszła

na południe.

— Owszem. Ludzie, którzy maj ˛

a ten dar, po odpowiednim treningu potrafi ˛

słysze´c czyje´s my´sli, nawet na znaczn ˛

a odległo´s´c i bez wiedzy tego kogo´s. To

troch˛e tak, jak kiedy si˛e jest w tłumie — człowiek bez słów wyczuwa strach
czy rado´s´c innych. Słuchanie my´sli to oczywi´scie co´s wi˛ecej, ale tak˙ze odbywa
si˛e bez słów. Natomiast przemawianie, odbieranie mowy my´sli, to zupełnie inna
sprawa. Niewyszkolony umysł, gdyby do niego przemówi´c, zatrza´snie si˛e przed
tym, jeszcze nim si˛e zorientuje, ˙ze w ogóle cokolwiek słyszał. Zwłaszcza je´sli
to, co słyszy jest sprzeczne z tym, czego sam chce lub w co sam wierzy. Istoty
niekomunikatywne maj ˛

a zazwyczaj znakomite bariery obronne. Do tego stopnia,

˙ze nauka parawerbalnego porozumiewania si˛e polega głównie na wytrenowaniu

metod przełamywania swoich własnych barier.

— A co ze zwierz˛etami? Mówiłe´s przecie˙z, ˙ze one te˙z słysz ˛

— Do pewnego stopnia. To tak˙ze odbywa si˛e bez słów. S ˛

a ludzie, którzy po-

siadaj ˛

a zdolno´s´c nadawania do zwierz ˛

at. To bardzo przydatne przy polowaniu,

sp˛edzaniu stad. Chyba wiesz, ˙ze my´sliwi farbornów zawsze maj ˛

a szcz˛e´scie.

— Wiem, dlatego wła´snie nazywamy was magami. Ale czy to znaczy, ˙ze ja

jestem jak haynna? Przecie˙z ci˛e słyszałam.

— Tak. I przemówiła´s do mnie — raz, w moim domu. . . To si˛e czasami zda-

rza, ˙ze mi˛edzy dwojgiem ludzi znikaj ˛

a wszelkie mury, wszelkie bariery obron-

ne. — Dopił swojej ti i spojrzał w zamy´sleniu na rysunek sło´nca i wysadzanych
klejnotami ´swiatów po przeciwnej stronie sali. — A kiedy to si˛e zdarzy — powie-
dział po chwili — to musz ˛

a si˛e oni kocha´c. Po prostu musz ˛

a. . . Nie mog˛e nada´c

ghalom swego strachu czy nienawi´sci, bo oni w ogóle by mnie nie usłyszeli. Ale
gdybym je wysłał tobie, Rolery, tobym ci˛e tym zabił. A ty mnie. . .

W tym momencie przybiegli po niego z Rynku i musiał j ˛

a zostawi´c. Zeszła

do szpitala, ˙zeby zaj ˛

a´c si˛e rannymi tewarczykami, co nale˙zało do jej obowi ˛

azków,

a tak˙ze pomóc umrze´c rannemu farbornskiemu chłopcu; to była straszna ´smier´c,
konał cały dzie´n. Stary nastawiacz ko´sci pozwolił jej si˛e nim opiekowa´c, rozgo-
ryczony i w´sciekły, ˙ze cała jego wiedza na nic si˛e nie zdała.

— My, ludzie, nie umieramy wasz ˛

a paskudn ˛

a ´smierci ˛

a! — wybuchn ˛

ał w pew-

nej chwili. — Ten chłopak musi mie´c jak ˛

a´s wrodzon ˛

a wad˛e krwi!

Rolery nie zwracała na niego uwagi, tak jak i ranny chłopiec, który umarł

w m˛eczarniach, ´sciskaj ˛

ac j ˛

a kurczowo za r˛ek˛e.

Przez cały dzie´n do wielkiej, cichej sali znoszono nowych rannych, po jednym,

czasami po dwóch. Tylko po tym orientowali si˛e, ˙ze tam, na górze, na zalanych
sło´ncem ´sniegach musi toczy´c si˛e za˙zarta walka. Jednym z rannych był Umak-
suman, nieprzytomny po trafieniu kamieniem z procy ghala. Le˙zał tak dostojny
i mocarny, ˙ze Rolery popatrzyła na niego z dum ˛

a — oto prawdziwy wojownik, jej

brat. W pierwszej chwili s ˛

adziła, ˙ze jest o krok od ´smierci, ale ju˙z wkrótce usiadł

na posłaniu, potrz ˛

asn ˛

ał głow ˛

a i wstał. — Sk ˛

ad ja si˛e tu wzi ˛

ałem? — spytał tubal-

nym głosem, a Rolery omal nie wybuchn˛eła ´smiechem, nim mu odpowiedziała.

Ród Wolda to twarde sztuki. To wła´snie od Umaksumana dowiedziała si˛e, ˙ze gha-
lowie przyst ˛

apili do ataku na wszystkie barykady naraz, nieprzerwanego szturmu,

takiego jak tamten na Bram˛e L ˛

adow ˛

a, kiedy to wszyscy jednocze´snie próbowali

si˛e wedrze´c na mury wła˙z ˛

ac sobie nawzajem na plecy.

— To strasznie głupi wojownicy — powiedział rozcieraj ˛

ac sobie wielki guz

nad prawym uchem. — Gdyby obsiedli dachy wokół Rynku i przyło˙zyli si˛e do
łuków i kusz, to po tygodniu nie mieliby´smy kim obsadzi´c barykad. Ale oni po-
trafi ˛

a tylko p˛edzi´c cał ˛

a kup ˛

a i wy´c, jakby ich kto obdzierał ze skóry. . . — Jeszcze

raz potarł głow˛e, spytał: — Gdzie moja włócznia? — i poszedł walczy´c dalej.

Zabitych nie znoszono na dół, lecz umieszczano ich w otwartej szopie na Ryn-

ku do czasu, kiedy b˛edzie mo˙zna ich spali´c. Gdyby Agat zgin ˛

ał, w ogóle by si˛e

o tym nie dowiedziała. Kiedy noszowi schodzili z nowym pacjentem, spogl ˛

adała

na nich z iskierk ˛

a nadziei — je´sli rannym byłby Agat, znaczyłoby to przynajmniej,

˙ze ˙zyje. Ale za ka˙zdym razem był to kto´s inny. Zastanawiała si˛e, czy gdyby go za-

bili, zd ˛

a˙zyłby przed ´smierci ˛

a zawoła´c do niej w my´slach i czy to wołanie by j ˛

zabiło.

Pod wieczór tego ci ˛

agn ˛

acego si˛e w niesko´nczono´s´c dnia przyniesiono star ˛

All˛e Pasfal. Wraz z kilkoma innymi starymi farbornami i farbornkami za˙z ˛

adała

przydzielenia do niebezpiecznego zaj˛ecia, do noszenia broni obro´ncom barykad,
co oznaczało konieczno´s´c biegania przez Rynek bez ˙zadnej osłony przed ogniem
wroga. Lanca ghala trafiła j ˛

a z boku w szyj˛e i przebiła j ˛

a na wylot. Wattock nie-

wiele mógł dla niej zrobi´c. Mała, czarna i stara, umierała samotnie po´sród mło-
dych m˛e˙zczyzn. Napotkawszy jej spojrzenie, Rolery podeszła do niej z mis ˛

a peł-

n ˛

a krwawych wymiocin. Stare oczy wpatrywały si˛e w ni ˛

a z napi˛eciem, twarde,

mroczne i pozbawione gł˛ebi — jak skała. I Rolery spojrzała prosto w te oczy,
cho´c nie było to w zwyczaju jej rasy.

Z obanda˙zowanego gardła dobył si˛e charkot, wargi poruszyły si˛e bezsilnie.
Przełama´c własne bariery. . .
— Ja ciebie słucham — wypowiedziała dr˙z ˛

acym głosem zwyczajow ˛

a formuł-

k˛e.

„Oni odejd ˛

a — rozległ si˛e w jej my´slach głos Alli Pasfal, wycie´nczony i sła-

by. — B˛ed ˛

a próbowali dogoni´c główn ˛

a armi˛e, która odeszła na południe. Boj ˛

a si˛e

nas, boj ˛

a si˛e ´sniegołaków, boj ˛

a si˛e domów i ulic. S ˛

a przera˙zeni, odejd ˛

a po tym

ataku. Powtórz to Jacobowi. Słysz˛e ich, słysz˛e ich. . . Powiedz Jacobowi, ˙ze oni
odejd ˛

a. . . jutro. . . ”

— Powiem mu — odparła Rolery i wybuchn˛eła płaczem. Umieraj ˛

aca stara

kobieta wpatrywała si˛e w ni ˛

a bez słowa i bez ruchu, oczami jak czarne kamienie.

Rolery wróciła do swojej pracy, bo ranni potrzebowali opieki, a Wattock nie

miał ˙zadnego innego pomocnika. A poza tym, jaki sens miałoby szukanie Agata
tam, na górze, w zgiełku i wrzawie, po´sród zakrwawionych ´sniegów, by powtó-

rzy´c mu, nim zostanie zabity, ˙ze jaka´s obł ˛

akana stara kobieta powiedziała tu˙z

przed ´smierci ˛

a, ˙ze prze˙zyj ˛

Zabrała si˛e do roboty z twarz ˛

a wci ˛

a˙z jeszcze mokr ˛

a od łez. Jeden z farbornów,

ci˛e˙zko ranny, ale cierpi ˛

acy ju˙z znacznie mniej po cudownym lekarstwie Wattocka,

male´nkiej kulce, po połkni˛eciu której ból zmniejszał si˛e lub w ogóle ust˛epował,
spytał: — Dlaczego płaczesz? — pytał sennie, z zaciekawieniem, jak pytaj ˛

a si˛e

nawzajem dzieci. — Nie wiem — odparła Rolery. — ´Spij ju˙z. — A jednak wie-
działa, dlaczego płacze, cho´c tylko mgli´scie; dlatego, ˙ze promie´n nadziei prze-
dzieraj ˛

acy si˛e przez rezygnacj˛e, w której ˙zyła od tylu dni, okazał si˛e niezno´snie

bolesny, a ból, jako ˙ze była tylko kobiet ˛

a, wyciskał jej z oczu łzy.

Tu, na dole, nie sposób było to wiedzie´c na pewno, ale dzie´n musiał si˛e chyli´c

ku ko´ncowi, bo Seiko Esmit przyniosła na tacy gor ˛

acy posiłek dla Rolery, Wattoc-

ka i tych rannych, którzy mogli je´s´c. Zaczekała, ˙zeby zabra´c z powrotem miski,
wi˛ec Rolery powiedziała jej, ˙ze stara Pasfal Alterra nie ˙zyje.

Seiko skin˛eła tylko głow ˛

a. Na jej twarzy malowało si˛e ogromne napi˛ecie, wy-

gl ˛

adała bardzo dziwnie.

— Strzelaj ˛

a ˙zagwiami — powiedziała podniesionym głosem — i rzucaj ˛

a z da-

chów płon ˛

ace deski. Nie mog ˛

a sforsowa´c barykad, wi˛ec chc ˛

a spali´c budynki

i wszystkie nasze zapasy, ˙zeby´smy wymarli na mrozie z głodu. Je´sli Ratusz si˛e
zajmie, to znajdziecie si˛e tu w pułapce. Spłoniecie ˙zywcem.

Rolery zabrała si˛e do jedzenia i nic nie odpowiedziała.
Gor ˛

acy bhan doprawiono sosem z mi˛esa i siekanymi ziołami. Farborni na-

wet podczas obl˛e˙zenia gotowali lepiej ni˙z oni w najlepszym okresie jesiennej
obfito´sci. Zjadła cał ˛

a swoj ˛

a porcj˛e, pół porcji, które zostawił jeden z rannych,

wyskrobała resztki z kilku innych misek i odniosła tac˛e Seiko, ˙załuj ˛

ac, ˙ze to ju˙z

wszystko.

Bardzo długo nie pojawiał si˛e nikt wi˛ecej. Ranni spali, poj˛ekuj ˛

ac przez sen.

Było ciepło; gor ˛

ace powietrze z płon ˛

acego gazu biło w gór˛e przez ruszty ogrze-

waj ˛

ac du˙z ˛

a sal˛e przyjemniej ni˙z ognisko namiotu. Poprzez oddechy ´spi ˛

acych do-

chodziło j ˛

a czasami cichutkie tykanie okr ˛

agłych przedmiotów na ´scianach; i po

nich, i po szklanych szafkach, i po wysokich rz˛edach ksi ˛

ag pełgały złote i br ˛

azo-

we odblaski płon ˛

acych równo j˛ezyczków gazu.

— Dała´s mu ´srodek przeciwbólowy? — spytał szeptem Wattock. Wzruszy-

ła ramionami na potwierdzenie i wstała z podłogi od jednego z rannych. Siadaj ˛

obok niej przy stole słu˙z ˛

acym im do ci˛ecia banda˙zy, stary nastawiacz ko´sci wygl ˛

dał jakby mu przybyło pół Roku. Rolery uwa˙zała, ˙ze jest wspaniałym lekarzem.

Zeby da´c mu cho´c na chwil˛e zapomnie´c o zm˛eczeniu i osłodzi´c mu gorycz znie-
ch˛ecenia, spytała:

— Starszy, je´sli to nie od złego uroku broni gnij ˛

a rany, to od czego?

— Och, to przez takie małe stworzonka. Tak male´nkie, ˙ze wcale ich nie wida´c.

Mógłbym ci je pokaza´c tylko przez specjalne szkło, takie jak to w gablocie pod

´scian ˛

a. Te stworzonka ˙zyj ˛

a prawie wsz˛edzie — na broni, w powietrzu, na skórze.

Je´sli dostan ˛

a si˛e do krwi, organizm z nimi walczy i to wła´snie ta walka wywołuje

opuchlizn˛e, zaczerwienienie i tak dalej. Tak powiadaj ˛

a ksi˛egi. Mnie jako lekarza

nigdy to nic nie obchodziło.

— A dlaczego te stworzonka nie gryz ˛

a farbornów?

— Bo nie lubi ˛

a cudzoziemców — odparł Wattock i prychn ˛

ał ´smiechem z tego

swego małego dowcipu. — Musisz chyba wiedzie´c, ˙ze jeste´smy cudzoziemcami.
Bez za˙zywania co jaki´s czas dawki pewnych enzymoidów nie trawiliby´smy nawet
tutejszej ˙zywno´sci. Nasza struktura chemiczna ró˙zni si˛e odrobin˛e od lokalnego
wzorca organicznego, co ujawnia si˛e w cytoplazmie. . . Nie wiesz, co to znaczy?
Znaczy to, ˙ze jeste´smy zrobieni z nieco innego materiału ni˙z wy.

— I dlatego macie ciemn ˛

a skór˛e, a my jasn ˛

— Nie, to nie ma ˙zadnego znaczenia. To zupełnie powierzchowne wariacje —

kolor skóry, budowa oka i tak dalej. Nie, ró˙znica wyst˛epuje na ni˙zszym pozio-
mie i jest bardzo mała — jedna molekuła w ła´ncuchu dziedziczno´sci. — Wattock
zapalił si˛e i rozsmakował w swoim wykładzie. — To oznacza, ˙ze nie odbiegacie
zbytnio od Ogólnego Typu Humanoidalnego. Tak napisali pierwsi koloni´sci, a oni
wiedzieli. Ale ró˙znica ta powoduje, ˙ze nasze organizmy nie mog ˛

a trawi´c miej-

scowego po˙zywienia organicznego bez specjalnej pomocy, ˙ze jeste´smy odporni
na wasze wirusy. . . Cho´c szczerze mówi ˛

ac, z tymi enzymoidami to lekka prze-

sada. Zwykła ch˛e´c wiernego na´sladowania Pierwszego Pokolenia. A po cz˛e´sci
zwykły zabobon. Sam na własne oczy widziałem ludzi powracaj ˛

acych z długich

wypraw my´sliwskich czy te˙z uchod´zców z Atlantiki zeszłej Wiosny, którzy nie
brali zastrzyków ani pastylek z enzymoidami przez dwa i trzy cykle ksi˛e˙zyca i nie
mieli ˙zadnych kłopotów z trawieniem. W ko´ncu ˙zycie wykazuje zdolno´sci adap-
tacyjne. — Wypowiedziawszy te słowa, zmienił si˛e nagle przedziwnie na twarzy
i spojrzał na ni ˛

a szeroko otwartymi oczyma. Rolery ogarn˛eło poczucie winy, bo

nie rozumiała ani słowa z tego, co jej tłumaczył; ˙zadne z kluczowych słów nie
pochodziło z jej j˛ezyka.

— Co ˙zycie wykazuje? — spytała nie´smiało.
— Zdolno´sci adaptacyjne. Przystosowuje si˛e. Reaguje. Zmienia! Przy odpo-

wiedniej presji konieczno´sci i odpowiedniej liczbie pokole´n zaczyna dominowa´c
forma o korzystniejszych zmianach dostosowawczych. Czy promieniowanie sło-
neczne mo˙ze na dłu˙zsz ˛

a met˛e działa´c w kierunku dopasowania struktur bioche-

micznych do miejscowej normy?. . . W takim razie wszystkie poronienia i martwe
porody byłyby wynikiem nadmiernej adaptacji albo niezgodno´sci mi˛edzy mat-
k ˛

a a przystosowanym płodem. . . — Przestał wymachiwa´c no˙zycami do ci˛ecia

banda˙zy i pochylił si˛e ponownie nad robot ˛

a, ale ju˙z w nast˛epnej chwili podniósł

głow˛e i wpatruj ˛

ac si˛e na powrót gdzie´s przed siebie niewidz ˛

acym spojrzeniem,

mrukn ˛

ał: — Dziwne, dziwne, bardzo dziwne. . . Czy wiesz, co z tego wszystkiego

wynika? ˙

Ze krzy˙zowe zapłodnienie mo˙ze by´c jednak mo˙zliwe.

— Słucham ci˛e jeszcze raz — szepn˛eła Rolery.
— ˙

Ze ludzie i wify mog˛e mie´c ze sob ˛

a dzieci!

To wreszcie zrozumiała, ale nie wiedziała, czy Wattock stwierdza fakt, czy te˙z

tylko wyra˙za swoje nadzieje, a mo˙ze obawy.

— Starszy, jestem za głupia, ˙zeby ci˛e usłysze´c — powiedziała.
— Rozumiesz go zupełnie dobrze — odezwał si˛e tu˙z obok nich słaby głos.

Pilotson Alterra odzyskał przytomno´s´c. — Wi˛ec uwa˙zasz Wattock, ˙ze w ko´ncu
zmienili´smy si˛e w takich jak oni? — D´zwign ˛

ał si˛e ci˛e˙zko na łokciu, oczy pałały

mu w wymizerowanej, rozpalonej gor ˛

aczk ˛

a twarzy.

— Je´sli ty i inni macie zainfekowane rany, to ten fakt trzeba jako´s wytłuma-

czy´c.

— Niech piekło pochłonie takie przystosowanie! Niech pochłonie krzy˙zowe

zapłodnienia i rodzenie dzieci! — zawołał ranny, patrz ˛

ac na Rolery. — Dopóki

sami si˛e płodzili´smy, ka˙zdy z nas był Człowiekiem, Wygna´ncem, Alterr ˛

a, isto-

t ˛

a ludzk ˛

a. Pozostawali´smy wierni wiedzy i Prawom Ludzi. Je´sli zaczniemy si˛e

krzy˙zowa´c z wifami, przed upływem Roku kropla naszej ludzkiej krwi rozpły-
nie si˛e i zupełnie zaginie. Rozrzedzona, rozcie´nczona tak, ˙ze nie pozostanie po
niej nawet ´sladu. Nie b˛edzie komu nastawia´c tych instrumentów, nie b˛edzie komu
czyta´c tych ksi ˛

ag. Wnukowie Jacoba Agata b˛ed ˛

a siada´c w kucki, wali´c kamieniem

o kamie´n i wy´c do siebie po kres dziejów. . . Niech was piekło pochłonie, głupi
barbarzy´ncy! Czy nie mo˙zecie nas zostawi´c samych?! Samych!!!

Dygotał z gor ˛

aczki i w´sciekło´sci. Stary Wattock pomajstrował co´s przy jednej

ze swoich wydr ˛

a˙zonych strzałek, napełnił j ˛

a, si˛egn ˛

ał wprawnym ruchem lekarza

i wbił j ˛

a biednemu Pilotsonowi w rami˛e.

— Połó˙z si˛e, Huru — powiedział, a ranny usłuchał z wyrazem oszołomienia

na twarzy.

— Mog˛e sobie umrze´c na te wasze cuchn ˛

ace infekcje — wychrypiał z coraz

wi˛ekszym trudem. — Ale wasze cuchn ˛

ace b˛ekarty. . . Trzymajcie je z daleka ode

mnie. . . trzymajcie je z daleka. . . od miasta. . .

— To go na jaki´s czas uspokoi — powiedział Wattock i westchn ˛

ał. Zapadł

w milczenie, a Rolery wzi˛eła si˛e do ci˛ecia banda˙zy. Szło jej to zr˛ecznie i szybko.
Stary lekarz przygl ˛

adał si˛e jej z zadum ˛

Kiedy po jakim´s czasie oderwała si˛e od pracy, ˙zeby rozprostowa´c plecy, zoba-

czyła, ˙ze on tak˙ze zasn ˛

ał — ciemna kupka skóry i ko´sci skulona w rogu za stołem.

Zabrała si˛e z powrotem do banda˙zy, zastanawiaj ˛

ac si˛e, czy dobrze zrozumiała to,

co mówił i czy mówił to powa˙znie — ˙ze b˛edzie mogła urodzi´c Agatowi syna.

Zupełnie zapomniała, ˙ze przecie˙z Agat mo˙ze ju˙z w ogóle nie ˙zy´c. Siedziała

tam po´sród snu rannych m˛e˙zczyzn, pod zrujnowanym miastem ´smierci i dumała
bez słów nad szans ˛

a ˙zycia.

Rozdział 14 — Dzie ´n pierwszy

Z nadej´sciem nocy chwycił jeszcze wi˛ekszy mróz. Nadtopiony w sło´ncu ´snieg

zamarzł na ´slisk ˛

a lodow ˛

a skorup˛e. Ukryci na pobliskich dachach i strychach gha-

lowie prowadzili swój ostrzał maczanymi w smole strzałami, które szybowały
łukiem w zapadaj ˛

acym zmroku niby czerwono-złote ptaki ognia. Dachy czterech

obleganych budynków były z miedzi, ich ´sciany z kamienia. ˙

Zaden nie dał si˛e pod-

pali´c. Ataki na barykady ustały, przestano zasypywa´c je gradem ˙zelaznych i ogni-
stych strzał. Ze szczytu jednej z nich Jacob Agat lustrował wzrokiem opustoszałe,
pogr ˛

a˙zone w ciemno´sci ulice opadaj ˛

ace w dół mi˛edzy ciemnymi domami.

Z pocz ˛

atku na Rynku spodziewano si˛e nocnego ataku, bo ghalowie wyra´znie

gotowi byli na wszystko, ale z chwili na chwil˛e robiło si˛e zimniej, coraz zimniej.
W ko´ncu Agat rozkazał pozostawi´c na stanowiskach tylko minimaln ˛

a obsad˛e war-

towników i pu´scił cał ˛

a reszt˛e, ˙zeby opatrzyli sobie rany, zjedli co´s i odpocz˛eli.

Skoro oni byli zupełnie wyczerpani, to i ghalowie musieli mie´c dosy´c, zwłasz-
cza ˙ze ludzie mieli chroni ˛

ace przed mrozem ubrania, a oni nie. Nawet najwi˛eksza

desperacja nie mogła ich wygna´c na dwór, pod to straszliwie wygwie˙zd˙zone, kry-
stalicznie czyste niebo, jedynie w strz˛epach filcu i skór. Tak wi˛ec obro´ncy udali
si˛e na spoczynek, niektórzy na swoich stanowiskach, skuleni pod ´scianami i okna-
mi domów, przy ogniskach roznieconych w wysokich kamiennych salach; a ich
zabici spoczywali sztywno na oblodzonym ´sniegu u podnó˙za barykad.

Agatowi nie chciało si˛e spa´c. Nie mógł wej´s´c do wn˛etrza budynku, nie mógł

opu´sci´c Rynku, na którym przez cały długi dzie´n walczyli o ˙zycie, a który le˙zał
teraz taki cichy pod zimowymi konstelacjami. Drzewo, Strzała, pi˛eciogwiazdowy
Tor i sama Gwiazda ´Sniegu, jarz ˛

aca si˛e jaskrawo nad dachami na wschodzie —

gwiazdy Zimy. Skrzyły si˛e w gł˛ebokiej, mro´znej czerni nad głowami jak kryształy.

Czuł, ˙ze to ostatnia noc — mo˙ze jego własna, mo˙ze miasta, mo˙ze ostatnia noc

obl˛e˙zenia; tego ju˙z nie wiedział. Gdy godziny płyn˛eły jedna za drug ˛

a, Gwiazda

´Sniegu pi˛eła si˛e coraz wy˙zej na niebo, a ciszy Rynku i s ˛asiednich ulic nie m ˛acił

najdrobniejszy odgłos. Zacz˛eło go ogarnia´c co´s w rodzaju radosnego uniesienia.
Wszyscy wrogowie w murach tego miasta spali, a on czuł si˛e tak, jakby tylko on
jeden czuwał, jakby całe to miasto ze wszystkimi ´spi ˛

acymi i zmarłymi nale˙zało

wył ˛

acznie do niego. To była jego noc.

Nie miał zamiaru sp˛edzi´c jej w potrzasku wewn ˛

atrz Rynku. Rzuciwszy sło-

wo do sennego wartownika, wdrapał si˛e na barykad˛e na ulicy Esmita i zeskoczył
na ziemi˛e po jej drugiej stronie. — Alterro! — zawołał za nim kto´s ochrypłym
szeptem, ale Agat odwrócił si˛e tylko, pokazał na migi, ˙ze maj ˛

a przygotowa´c lin˛e,

po której mógłby si˛e wspi ˛

a´c z powrotem, i ruszył przed siebie samym ´srodkiem

ulicy. Miał tak niezachwiane poczucie własnej nietykalno´sci, ˙ze ka˙zde wahanie
musiałoby przynie´s´c pecha. Zawierzył mu i ruszył ciemn ˛

a ulic ˛

a pomi˛edzy swych

wrogów, jakby wybierał si˛e na poobiedni spacer.

Min ˛

ał zaułek prowadz ˛

acy do jego domu, ale nie skr˛ecił w bok. Gwiazdy zni-

kały za´cmiewane czarnymi szczytami domów i znów si˛e pojawiały; ich odbicia
skrzyły si˛e w gładkim lodzie pod stopami. W pobli˙zu górnego ko´nca miasta ulicz-
ka zw˛e˙zała si˛e, zataczała lekki łuk mi˛edzy domami opuszczonymi jeszcze przed
narodzinami Agata, po czym wypadała nagle na niewielki placyk przed Bram ˛

L ˛

adow ˛

Wci ˛

a˙z jeszcze stały na nim wielkie katapulty, cz˛e´sciowo rozbite i rozszabro-

wane przez ghalów na opał, a przy ka˙zdej z nich le˙zała sterta kamiennych poci-
sków. Sam ˛

a wysok ˛

a bram˛e po otwarciu znów zaryglowano pot˛e˙znymi sztabami,

które zamarzły teraz na mur. Wszedł po schodach jednej z wie˙zyczek bramy na
platform˛e na szczycie muru. Pami˛etał, jak z tej wła´snie platformy, tu˙z przed na-
dej´sciem ´snie˙zycy, obserwował cał ˛

a armi˛e ghalów, rycz ˛

acy przypływ ludzi, jak

ten na piaskach koło Skały. Gdyby mieli wi˛ecej drabin, wszystko sko´nczyłoby si˛e
tamtego pierwszego dnia. . . Teraz nic si˛e tam nie poruszało, nie dobiegał stam-
t ˛

ad najdrobniejszy szelest. Był tylko ´snieg, cisza i po´swiata gwiazd na zboczach

wzgórz zwie´nczonych koron ˛

a martwych, oblodzonych drzew.

Przeniósł wzrok na drug ˛

a stron˛e, na Miasto Wygnania. Miał je całe przed sob ˛

jak na dłoni — male´nkie skupisko dachów opadaj ˛

acych w nieładzie od miejsca,

gdzie stał, do murów na kraw˛edzi nadmorskiego urwiska. Ponad t ˛

a garstk ˛

a kamie-

nia sun˛eły z wolna na zachód gwiazdy. Usiadł bez ruchu, zzi˛ebni˛ety mimo grubej
futrzanej odzie˙zy, i zacz ˛

ał pogwizdywa´c cichutko jak ˛

a´s skoczn ˛

a melodi˛e.

W ko´ncu poczuł, ˙ze opuszcza go zm˛eczenie po całym ci˛e˙zkim dniu i ruszył

w dół ze swego posterunku. Schody były zupełnie oblodzone. Po´slizn ˛

ał si˛e na

przedostatnim stopniu i stracił równowag˛e; broni ˛

ac si˛e przed upadkiem przytrzy-

mał si˛e szorstkiej ´sciany muru i w tej samej chwili dostrzegł k ˛

atem oka jaki´s ruch

po przeciwnej stronie placyku przed bram ˛

W czarnej czelu´sci ulicy mi˛edzy dwoma domami poruszało si˛e co´s białego,

kołysało si˛e lekko jak fala widziana w ciemno´sci. Agat otworzył szeroko oczy ze
zdumienia. I wtedy to co´s wybiegło w m˛etn ˛

a, szar ˛

a po´swiat˛e gwiazd — wysokie,

chude i białe p˛edziło ku niemu z szybko´sci ˛

a człowieka, kołysz ˛

ac lekko z boku

na bok wielkim łbem na długiej, wygi˛etej szyi. Biegn ˛

ac wydawało z siebie ni to

pomruk, ni to ciche popiskiwanie.

Strzałkówki ani na chwil˛e nie wypuszczał z r˛eki, ale r˛eka zdr˛etwiała mu od ra-

ny, któr ˛

a odniósł poprzedniego dnia, a r˛ekawica kr˛epowała ruchy. Strzelił i trafił,

ale bestia ju˙z go dopadła, ju˙z si˛egała krótkimi łapami o ostrych pazurach, ju˙z
wysun˛eła do przodu rozkołysany łeb z rozwart ˛

a szeroko paszcz ˛

a o pot˛e˙znych z˛e-

bach. Agat rzucił si˛e na ziemi˛e, próbuj ˛

ac zbi´c monstrum z nóg i umkn ˛

a´c przed

pierwszym ciosem tej kłapi ˛

acej paszczy, ale potwór był szybszy. W tym samym

momencie, w którym Agat padał na ziemi˛e, dokonał błyskawicznego skr˛etu ca-
łego ciała i chwycił go pazurami na pozór słabych przednich łap. Jednym szarp-
ni˛eciem rozdarł wszystkie warstwy grubej skórzanej odzie˙zy Agata i przyszpilił
go do ziemi. Agat poczuł, jak straszliwa siła wygina go do tyłu, obna˙zaj ˛

ac mu

gardło; zd ˛

a˙zył jeszcze ujrze´c gwiazdy wiruj ˛

ace na niebie wysoko ponad głow ˛

i stracił przytomno´s´c.

Kiedy j ˛

a odzyskał, na oblodzonych kamiennych płytach tu˙z obok siebie zo-

baczył wielki kł ˛

ab cuchn ˛

acego futra wij ˛

acego si˛e w konwulsyjnych drgawkach.

D´zwign ˛

ał si˛e powoli na czworakach. Tylko pi˛eciu sekund potrzebowała trucizna,

któr ˛

a nas ˛

aczono czubek strzałki, ˙zeby zadziała´c, i mało brakowało, a byłoby to

o sekund˛e za długo. Okr ˛

agła paszcza nadal otwierała si˛e i zatrzaskiwała, tylne ła-

py o płaskich, szerokich stopach, ułatwiaj ˛

acych chodzenie po ´sniegu, wierzgały,

jakby ´sniegołak nadal biegł. „ ´Sniegołaki poluj ˛

a w stadach!” — odezwała si˛e nagle

alarmowym dzwonkiem pami˛e´c, kiedy wstał, próbuj ˛

ac złapa´c oddech i odzyska´c

zimn ˛

a krew. „ ´Sniegołaki poluj ˛

a w stadach. . . ” Niezdarnie, ale starannie, załado-

wał ponownie strzałkówk˛e i trzymaj ˛

ac j ˛

a w pogotowiu, ruszył z powrotem ulic ˛

Esmita. Nie biegiem, w obawie, ˙zeby si˛e nie po´slizn ˛

a´c, ale ju˙z nie spacerkiem.

Ulica nadal była zupełnie pusta i idealnie spokojna, lecz tym razem wydała mu
si˛e bardzo długa.

Dochodz ˛

ac do barykady znów pogwizdywał.

Spał jak zabity w swojej klasie w Szkole, kiedy nadbiegł młody Szevik, naj-

lepszy łucznik w mie´scie, i zacz ˛

ał go tarmosi´c szepc ˛

ac gor ˛

aczkowo: — Wstawaj,

Alterro, no, obud´z si˛e, wstawaj, musisz zaraz tam i´s´c. . . — Rolery nie przyszła na
noc do Szkoły, pozostali współlokatorzy pogr ˛

a˙zeni byli we ´snie.

— O co chodzi? Co si˛e stało? — wymamrotał Agat, zerwawszy si˛e ju˙z na

równe nogi i próbuj ˛

ac wcisn ˛

a´c na siebie podart ˛

a szub˛e.

— Musisz natychmiast i´s´c na wie˙z˛e — odparł Szevik, nie wyja´sniaj ˛

ac niczego

wi˛ecej.

Agat ruszył za nim, z pocz ˛

atku potulnie, oszołomiony snem, a˙z wreszcie roz-

budził si˛e zupełnie i co´s mu zacz˛eło ´swita´c w głowie. Przeszli na drug ˛

a stron˛e

Rynku, szarzej ˛

acego w pierwszych zorzach brzasku, wbiegli po kr˛econych scho-

dach na wie˙z˛e Gmachu Ligi i spojrzeli z góry na miasto. Brama L ˛

adowa była

otwarta na o´scie˙z.

Ghalowie tłoczyli si˛e do niej od wewn ˛

atrz i opuszczali Landin.

W tej szarówce przed ´switaniem ledwie ich było wida´c. Z wie˙zy wydawało si˛e,

˙ze jest ich około tysi ˛

aca, mo˙ze dwóch, ale ilu dokładnie — nikt nie wiedział. Byli

tylko ciemnymi plamkami ruchu kł˛ebi ˛

acymi si˛e na ´sniegu pod murami. Wyciekali

za bram˛e wi˛ekszymi i mniejszymi grupkami, jeden po drugim znikali pod mura-
mi, by pojawi´c si˛e ponownie dopiero du˙zo dalej, na zboczu pierwszego Wzgórza,
dług ˛

a, postrz˛epion ˛

a nitk ˛

a sun ˛

ac ˛

a truchtem na południe. Nim odsadzili si˛e od mia-

sta na wi˛eksz ˛

a odległo´s´c, skryła ich ciemno´s´c przed´switania i fałdy Wzgórz; ale

Agat nie przestawał patrzy´c w ´slad za nimi nawet wówczas, gdy cały wschód
rozjarzył si˛e ju˙z brzaskiem i chłodny blask wschodz ˛

acego sło´nca si˛egn ˛

ał połowy

nieba.

Domy i strome uliczki miasta tchn˛eły w ´swietle poranka niezwykłym spoko-

jem.

Kto´s zacz ˛

ał bi´c w dzwon wisz ˛

acy tam, na tej wie˙zy, tu˙z nad ich głowami.

Jednostajne, hucz ˛

ace dudnienie br ˛

azu uderzanego o br ˛

az ogłuszało, siało zam˛et

w głowie. Przyciskaj ˛

ac r˛ece do uszu, rzucili si˛e biegiem w dół schodów i w po-

łowie drogi napotkali grup˛e kobiet i m˛e˙zczyzn wbiegaj ˛

acych na wie˙z˛e. Wszyscy

wybuchn˛eli ´smiechem, zacz˛eli woła´c za Agatem, próbowali go dogoni´c, ale on p˛e-
dził dalej w dół rozkołysanych schodów i gnany radosnym uniesieniem bij ˛

acego

dzwonu wpadł do Gmachu Ligi. W wielkiej, zatłoczonej, przepełnionej zgiełkiem
sali, gdzie złote sło´nca kołysały si˛e na ´scianach, a złote zegary odmierzały czas
kolejnych Lat, zacz ˛

ał gor ˛

aczkowo rozgl ˛

ada´c si˛e za t ˛

a obc ˛

a, nieznan ˛

a, nieznajo-

m ˛

a — swoj ˛

a ˙zon ˛

a. W ko´ncu znalazł j ˛

a, chwycił za r˛ece i zawołał: — Odeszli,

odeszli, odeszli. . .

Dopiero wtedy odwrócił si˛e i hukn ˛

ał co sił w płucach do wszystkich pozosta-

łych: — Odeszli!!!

Odpowiedziała mu ogólna wrzawa, wszyscy zacz˛eli krzycze´c naraz, do niego

i do siebie nawzajem, wybuchaj ˛

ac ´smiechem i płaczem.

— Chod´z, idziemy do Skały — powiedział po chwili. Rozpierała go taka ra-

do´s´c, był ni ˛

a tak oszołomiony, ˙ze nie mógł usiedzie´c na miejscu, musiał i´s´c, p˛e-

dzi´c przed siebie, pobiec do miasta, upewni´c si˛e, ˙ze naprawd˛e znów nale˙zy do
nich. Byli pierwsi, przed nimi jeszcze nikt nie opu´scił Rynku. Przechodz ˛

ac przez

zachodni ˛

a barykad˛e, Agat wyci ˛

agn ˛

ał strzałkówk˛e.

— Miałem wczoraj w nocy przygod˛e — powiedział do Rolery.
— Wiem — odparła, wpatruj ˛

ac si˛e szeroko otwartymi oczami w rozdarcie

jego szuby.

— Zabiłem go.
— ´Sniegołaka?
— Aha.
— W pojedynk˛e?
— Tak. Na szcz˛e´scie on tak˙ze był sam.

Powaga, jaka pojawiła si˛e na jej twarzy, sprawiła mu tak ˛

a rado´s´c, ˙ze patrz ˛

ac,

jak drobi nogami, nie mog ˛

ac za nim nad ˛

a˙zy´c, roze´smiał si˛e na cały głos.

Wyszli na wiadukt zawieszony na mro´znym wietrze mi˛edzy jasnym niebem

a ciemn ˛

a, spienion ˛

a wod ˛

Wie´sci zostały ju˙z oczywi´scie przekazane sygnałem dzwonu i mow ˛

a my´sli,

tote˙z zwodzony most opadł natychmiast, gdy tylko Agat postawił stop˛e na wia-
dukcie. Na spotkanie wybiegł im tłum m˛e˙zczyzn, kobiet i małych, zaspanych,
okutanych w futra dzieci i znów rozległy si˛e okrzyki, posypały si˛e pytania, znów
wszyscy rzucili si˛e sobie w obj˛ecia.

W tyle za kobietami z Landinu pojawiły si˛e kobiety z Tewaru, zbite w gromad-

k˛e, wyl˛eknione, nie okazuj ˛

ace ˙zadnej rado´sci. Agat zobaczył, ˙ze Rolery podchodzi

do jednej z nich, młodej kobiety o zmierzwionych włosach i twarzy a˙z lepi ˛

acej si˛e

od brudu. Prawie wszystkie przyci˛eły krótko włosy, były zupełnie rozczochrane
i nawet m˛e˙zczy´zni wifów, którzy pozostali na Skale, wygl ˛

adali dziwnie niechluj-

nie. Zdegustowany t ˛

a brudn ˛

a plam ˛

a na nieskazitelnie jasnym poranku zwyci˛estwa,

Agat zwrócił si˛e do Umaksumana, który zjawił si˛e w ´slad za nim, ˙zeby zebra´c
swoich współplemie´nców. Stali na zwodzonym mo´scie, pod lit ˛

a ´scian ˛

a czarnego

fortu. Wifowie otoczyli ciasnym wianuszkiem Umaksumana, wi˛ec Agat podniósł
głos, ˙zeby wszyscy mogli go słysze´c.

— M˛e˙zowie Tewaru bronili naszych murów rami˛e w rami˛e z M˛e˙zami Lan-

dinu. Mog ˛

a je dzi´s opu´sci´c, lecz z rado´sci ˛

a ujrzymy, ˙ze w nich pozostaj ˛

a; mog ˛

zamieszka´c z nami albo odej´s´c — wedle swojej woli. Bramy mojego miasta b˛ed ˛

stały dla nich otworem przez cał ˛

a Zim˛e.

— Ja ciebie słyszałem — odparł Umaksuman, pochyliwszy jasnowłos ˛

a głow˛e.

— Ale gdzie jest Najstarszy? Gdzie jest Wold? Chciałem mu powiedzie´c. . .
I w tym momencie zrozumiał nagle, co oznaczaj ˛

a te natarte popiołem twarze,

te obci˛ete i potargane włosy. To była ˙załoba. Kiedy to poj ˛

ał, przed oczyma stan ˛

ał

mu zast˛ep jego własnych zabitych, przyjaciół, krewnych, rodaków — i w jednej
chwili opu´sciła go cała buta triumfu.

— Najstarszy mego rodu odszedł do krainy pod morzem w ´slad za swymi sy-

nami, którzy zgin˛eli w Tewarze — powiedział Umaksuman. — Wczoraj. Wznosili
wła´snie stos, by zapali´c go o brzasku dnia, gdy usłyszeli dzwon i ujrzeli ghalów
odchodz ˛

acych na południe.

— Chciałbym by´c przy zapaleniu tego stosu — powiedział Agat, prosz ˛

Umaksumana o zgod˛e. Tewarczyk zawahał si˛e, ale stoj ˛

acy obok niego starszy

m˛e˙zczyzna odparł stanowczo: — Córka Wolda jest jego ˙zon ˛

a. Ma do tego prawo

rodu.

Tak wi˛ec pozwolili mu pój´s´c, z Rolery i t ˛

a resztk ˛

a rodu Wolda, jaka pozostała

jeszcze przy ˙zyciu, na mały taras na szczycie Skały za wysok ˛

a galeri ˛

a wychodz ˛

ac ˛

na morze. Tam na stosie por ˛

abanych drew le˙zało ciało starca, zdeformowane wie-

kiem i pot˛e˙zne, zawini˛ete w czerwone płótno, bo czerwie´n to kolor ´smierci. Jakie´s

małe dziecko podło˙zyło ogie´n, czerwonozłote płomienie lizn˛eły stos, wprawiły
w dr˙zenie powietrze i przybladły w pierwszych, chłodnych promieniach sło´nca.
Zacz ˛

ał si˛e odpływ, fale huczały i dudniły na głazach u podnó˙za czarnej, litej ska-

ły. Na wschodzie i zachodzie, nad górami Dziedziny Askatewaru i bezkresnym
morzem, niebo było krystalicznie czyste. Ale na północy czaiła si˛e w powietrzu
bł˛ekitnawa mgiełka — Zima.

Pi˛e´c tysi˛ecy zimowych nocy, pi˛e´c tysi˛ecy zimowych dni — cała reszta ich

młodo´sci, a mo˙ze cała reszta ich ˙zycia.

Wobec tej odległej, bł˛ekitnej mgiełki ich zwyci˛estwo było niczym. Ghalo-

wie wydawali si˛e zwykłym robactwem, które ju˙z uciekło, pierzchaj ˛

ac w popłochu

przed prawdziwym władc ˛

a, białym władc ˛

a ´snie˙zyc. Stoj ˛

ac u boku Rolery przy

dogasaj ˛

acym stosie, na szczycie obleganego przez morze fortu, Agat pomy´slał

nagle, ˙ze ´smier´c starca i zwyci˛estwo młodzie´nca to dokładnie to samo. Ani ˙za-
łoba, ani duma nie były tak prawdziwe jak rado´s´c, rado´s´c, któr ˛

a rozedrgany był

zimny wiatr mi˛edzy niebem a morzem, płomienna i ulotna jak ogie´n stosu. To był
jego fort, to było jego miasto, to był jego ´swiat — to byli jego rodacy. Nie był tu

˙zadnym Wygna´ncem.

— Chod´z — powiedział do Rolery, kiedy ostatnie w˛egle stosu rozsypały si˛e

w popiół. — Chod´z, wracamy do domu.

KONIEC

Document Outline

SPIS TREŚCI
Rozdział 1 --- Garść mroku
Rozdział 2 --- W czerwonym namiocie
Rozdział 3 --- Prawdziwe imię słońca
Rozdział 4 --- Smukli młodzi mężczyźni
Rozdział 5 --- Zmierzch w lasach
Rozdział 6 --- Śnieg
Rozdział 7 --- Trek
Rozdział 8 --- W mieście obcych
Rozdział 9 --- Wojna podjazdowa
Rozdział 10 --- Stary wódz
Rozdział 11 --- Oblężenie miasta
Rozdział 12 --- Obrona Rynku
Rozdział 13 --- Dzień ostatni
Rozdział 14 --- Dzień pierwszy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Le Guin Ursula K Planeta Wygnania
Le Guin Ursula K Planeta wygnania BLACK
Le Guin Ursula K Planeta wygnania
Ursula K Le Guin Hain 2 Planeta Wygnania
Le Guin, ursula K Planeta de Exilio
Le Guin Ursula K Miasto zludzen WHITE
Le Guin Ursula K Swiat Rocannona WHITE
Le Guin Ursula K Hain Planeta Wygnania
Le Guin Ursula K Ekumena T 2 Planeta Wygnania
Le Guin Ursula K Hain 02 Planeta wygnania
Le Guin Ursula Hain 2 Planeta wygnania
Le Guin Ursula K Ekumen 02 Planeta wygnania
Le Guin Ursula K Hain 02 Planeta Wygnania
Le Guin Ursula Zdrady
Le Guin Ursula K Czarnoksieznik z Archipelagu
Le Guin Ursula K Zdrady
Le Guin Ursula K Lewa Reka Ciemnosci
Le Guin Ursula K Najdalszy brzeg

więcej podobnych podstron

Le Guin Ursula K Planeta wygnania WHITE

Document Outline