Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
Wykład 8. Standardy znakowania opakowań
Wszystkie wyroby w opakowaniach będące przedmiotem wymiany towarowej winny
byd zaopatrzone w odpowiednie znaki, które stanowią nośniki niezbędnych informacji.
W ciągu wieków wykształciły się w tym zakresie odpowiednie zwyczaje handlowe, których
miejsce z czasem zajęły regulacje prawne.
W krajach zachodnich używa się terminu labeling na określenie wszystkich czynności
związanych ze znakowaniem opakowao, etykietowaniem, banderolowaniem oraz
stosowaniem różnych form i technik oznaczeo na zawieszkach, naklejkach i innych
akcydensach opakowaniowych. Labeling związany jest również z działalnością ustalającą
przepisy w zakresie oznaczania produktów, harmonizacją sposobów przekazywania
informacji na opakowaniach itp.
Labeling jest w Polsce często tłumaczony jako znakowanie wyrobów. Stosowane są
również różne pojęcia bliskoznaczne, np.: etykietowanie. Wyrażenia te nie są adekwatne do
istoty labelingu, gdyż terminy te oznaczają jedynie czynności techniczne, a nie strategię
postępowania. Określenie labeling pochodzi od ang. słowa label oznaczającego etykietę.
Tłumaczenia na język polski labelingu jako znakowania, etykietowania itp. nie oddają dobrze
istoty rzeczy, gdyż chodzi tutaj również o działania legislacyjne; labeling ma więc znacznie
szersze znaczenie.
Opakowania jednostkowe lub akcydensy opakowaniowe, które trafiają w ręce
nabywcy koocowego, muszą byd odpowiednio oznakowane celem poinformowania go o
cechach handlowych i właściwościach nabywanego towaru, informują one także o
sposobach postępowania z produktem i opakowaniem w całym cyklu ich życia obejmującym
użytkowanie, przechowywanie i utylizację.
W przypadku opakowań transportowych oznakowanie jest ważnym elementem
sprawnego obrotu towarowego zarówno krajowego, jak i międzynarodowego. Istotną
sprawą jest standaryzacja znaków umieszczanych na opakowaniach towarów w celu
jednoznacznego rozumienia ich przez wszystkie osoby biorące udział w obsłudze i stykające
się z opakowaniami w procesie obrotu towarowego. Służą do tego normy i liczne przepisy
organizacji międzynarodowych i krajowych.
Celem tego wykładu jest przedstawienie podstawowych uregulowao w zakresie
oznaczania opakowao oraz zapoznanie z konkretnymi przykładami oznakowania
stosowanego w praktyce.
Instytucje standaryzujące
Symbole znaków i sposoby oznakowania opakowao zostały ujednolicone w skali
międzynarodowej przez następujące organizacje:
�� Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO),
str. 1
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
�� Komitet Ekspertów Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Transportu Towarów
Niebezpiecznych,
�� Europejską Federację Opakowao (EPKF),
�� Międzynarodową Organizacje Pracy (ILO).
Unifikacją znaków zajmują się także organizacje międzynarodowe związane z
transportem, m.in.:
�� Organizacja Kolei Zachodnich (UIC),
�� Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego (IATA).
W Polsce prace w zakresie normalizacji znaków stosowanych na opakowaniach
prowadzone są przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowao (COBRO) w
Warszawie.
Wzrost ilościowy i zwiększenie się obszaru międzynarodowej wymiany towarów
skłoniły Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO - International Organization for
Standardization) do wydania zaleceo normalizacyjnych dotyczących stosowania
piktograficznych (rysunkowych) oznaczeo towarów, stwarzających potencjalne zagrożenie
dla otoczenia.
Rola oznakowania w procesach logistycznych
Znakowanie opakowao transportowych odgrywa ważną rolę w organizacji i technice
procesu transportowego. Brak właściwych oznaczeo dotyczących przeznaczenia ładunku,
jego wrażliwości, sposobu obchodzenia się z nim w czasie transportu może doprowadzid do
poważnych uszkodzeo lub całkowitej utraty wartości użytkowej lub funkcjonalnej ładunku.
Piktograficzne oznakowanie ma również niebagatelny aspekt reklamowy, użytkowy,
technologiczny oraz istotny ze względu na utrzymanie wymaganego poziomu jakości.
Niedostateczne lub niewyraz
ne oznakowanie może spowodowad negatywne
konsekwencje, między innymi takie jak:
�� umieszczenie ładunku w nieodpowiednim miejscu magazynu lub środka
transportowego,
�� ułożenie ładunku w nieodpowiedni sposób,
�� pomieszanie lub pomylenie z inną partią ładunków,
�� wyładowanie w niewłaściwym punkcie odbioru,
�� wydanie niewłaściwemu odbiorcy,
�� uszkodzenie ładunku w wyniku niewłaściwego obchodzenia się z nim,
�� brak możliwości śledzenia przesyłki,
�� brak aktualnych danych ilościowych (w formie elektronicznej) dotyczących
ładunków w magazynie, czy w transporcie,
�� groz
ba przeterminowania (utrudniona realizacja zasady FIFO),
�� nadmierne zapasy magazynowe,
str. 2
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
�� wyższe koszty,
�� & i wiele innych
Znak na opakowaniach mogą byd wyrażone w postaci napisu, litery, cyfry lub rysunku
z zastosowaniem barwy kontrastowej.
Rodzaje oznaczeń
W Polsce w zakresie oznakowania opakowao jednostkowych i transportowych z
zawartością, obowiązują odpowiednio normy: PN-90/O-79251 i PN-85/O-79252. Zgodnie z
tymi normami, znaki umieszczone na opakowaniach jednostkowych i transportowych dzielą
się na następujące grupy:
�� Znaki zasadnicze  zapewniają identyfikację jednostki ładunkowej wraz z zawartością
i dostarczenie jej do określonego odbiorcy,
�� Znaki informacyjne  dostarczają informacje o niektórych cechach jednostki
ładunkowej, takich jak masa, wymiary, wartośd, ilośd itp.
�� Znaki niebezpieczeostwa  wskazują cechy niebezpieczne dla ludzi i otoczenia,
wymagające szczególnych środków ostrożności oraz odpowiednich warunków
transportu i magazynowania,
�� Znaki manipulacyjne  wskazują na koniecznośd określonego sposobu obchodzenia
się z jednostką ładunkową w czasie manipulacji związanej z magazynowaniem i
transportem,
�� znaki reklamowe - mające na celu przede wszystkim zachęcenie do kupna danego
towaru.
Powyższy podział został zastosowany w Polskiej Normie PN-90/0-79251 Opakowania
jednostkowe z zawartością. Znaki i znakowanie. Wymagania podstawowe.
Na znaki zasadnicze składają się:
�� nazwa wyrobu - powinna wyrażad nazwę handlową, użytkową lub chemiczną wyrobu,
np. cukier, mydło,
�� znak firmowy  powinien wyrażad pełną lub skróconą nazwę zakładu wytwórcy lub
zakładu pakującego, z podaniem ewentualnie jego adresu,
�� zastosowanie wyrobu  znak powinien określad zastosowanie wyrobu, jeśli nie
wynika ono z jego nazwy (np. środek owadobójczy).
Znaki informacyjne obejmują:
�� gatunkowośd wyrobu - znak powinien określad gatunek lub klasę jakości wyrobu i
powinien byd umieszczony obok nazwy wyrobu,
�� znaki dotyczące jakości i bezpieczeostwa wyrobu - powinny byd wyrażone
odpowiednimi symbolami rysunkowymi,
str. 3
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
�� skład wyrobu - znak określa zasadnicze składniki wyrobu lub niektóre z nich. Skład
leków należy podawad w nomenklaturze łacioskiej z podaniem ilości poszczególnych
składników obok nazwy,
�� numer serii produkcyjnej - powinien oznaczad zapisaną w sposób umowny ilośd
wyrobu wytworzoną w określonym czasie i miejscu,
�� ilośd wyrobu - znak powinien określad masę netto, objętośd lub liczbę sztuk w
opakowaniu jednostkowym,
�� kraj pochodzenia wyrobu - znak ten powinien wyrażad pełną lub skróconą nazwę
kraju, w którym wyrób został wytworzony,
�� sposób użycia - znak określa sposób postępowania przy użytkowaniu bądz

dawkowaniu wyrobu,
�� data produkcji lub pakowania  znak powinien określad wyrażoną zwyczajowo lub w
sposób umowny datę wyprodukowania wyrobu,
�� okres przydatności do spożycia  znak określa czas w jakim gwarantuje się
zachowanie jakości wyrobu na przykład od momentu otwarcia opakowania, nie
podlegający przedłużeniu,
�� data ważności - znak powinien określad datę, do której gwarantuje się zachowanie
odpowiedniej jakości wyrobu.
Znaki niebezpieieczeństwa umieszczane są w postaci czarnych rysunków na barwnym tle.
Norma PN-90/79251 określa takie znaki, jak:
�� materiały wybuchowe,
�� materiały ciekłe zapalne,
�� materiały stałe zapalne,
�� materiał promieniotwórczy,
�� materiały żrące,
�� upośledzenie sprawności psychofizycznej (stosowany na opakowaniach
jednostkowych leków),
�� środek odurzający - znak w postaci podwójnego czerwonego skośnego paska,
przebiegającego od górnego lewego kąta etykiety lub opakowania, do
prawego dolnego kąta,
�� wyłącznie dla zwierząt - stosowany w lecznictwie zwierząt, przedstawia
zielony skośny pasek, przebiegający z lewego dolnego kąta etykiety do
prawego górnego.
Znaki manipulacyjne występują na
opakowaniach jednostkowych w formie
napisów lub rysunków. Wskazują na
koniecznośd zastosowania określonego
sposobu postępowania z opakowaniem
czasie manipulacji związanych z:
ż� przemieszczaniem
str. 4
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
ż� składowaniem,
ż� użytkowaniem.
Wyróżnia się 19 znaków manipulacyjnych, powyższy rysunek prezentuje niektóre z
nich (więcej na ten temat podczas dwiczeo).
Barwa. Znaki manipulacyjne mają barwę czarną na tle kontrastowym, albo barwę
białą lub jasnożółtą na tle ciemnym. Barwę znaków niebezpieczeostwa określa PN-90/O-
79251 i Kodeks IMDG (International Maritime Dangerous Goods). Barwa pozostałych znaków
może byd dowolna i zależy od wymagao estetyki, reklamy i przyjętych zwyczajów.
Niezależnie od omówionych wyżej znaków na opakowaniach jednostkowych,
umieszczane są na nich często również znaki informujące o specjalnych wyróżnieniach
przyznanych danemu towarowi za wysoką jakośd. Umieszczanie takich znaków ma dosyd
długą historię i powszechnie akceptowaną tradycję. Do tego rodzaju wyróżnieo zalicza się
przede wszystkim medale przyznawane z okazji dużych imprez handlowych, takich jak
międzynarodowe targi, wystawy światowe, zakrojone na dużą skalę targi krajowe i tym
podobne imprezy. Z reguły przyznawane są tam złote medale za szczególnie wysoką jakośd, a
także inne zaszczytne wyróżnienia. Dowody odniesionych sukcesów znalez
d można w postaci
reprodukcji przyznanych medali, umieszczanych na opakowaniach i etykietach wielu
towarów.
Innym sposobem wyróżniania za jakośd jest oznaczanie znakami jakości oraz
specjalnymi wyróżnieniami, np. znakiem  Teraz Polska . Tego rodzaju oznaczanie możliwe
jest jedynie na podstawie uzyskania uprawnienia do umieszczania takiego znaku.
Znaki kontroli jakości (KJ)-są świadectwem dokonania kontroli prze producenta i
powinny byd umieszczone w sposób trwały. Jeśli jest to niemożliwe, wystawia się
świadectwa kontroli jakości, które pełnia taką sama funkcję jak znak KJ. Znaki KJ informują,
że jakośd towarów, na których widnieją, jest zgodna z wymaganiami stawianymi przez normę
lub inne dokumenty. Znaki KJ są jednolite pod względem graficznym dla wszystkich towarów.
Każdy znak składa się z kolistego konturu, inicjałów KJ, numeru kontrolera jakości i niekiedy
numeru ewidencyjnego zakładu.
Oprócz umieszczenia znaków kontrolnych KJ wydawane są świadectwa KJ, zwłaszcza
dla towarów sypkich i sprzedawanych bez opakowania. Świadectwo KJ zawiera dane
charakterystyczne dla danego towaru, a w szczególności: nazwę towaru, symbol, gatunek,
numer partii produkcyjnej, wielkośd partii, daty produkcji i wysyłki towaru.
Paostwowe znaki jakości przyznaje się krajowym i importowanym wyrobom,
podlegającym obowiązkowej lub dobrowolnej kwalifikacji jakości. Obowiązkowej kwalifikacji
jakości podlegają:
 wyroby, które ze względu na niewłaściwą jakośd mogą zagrażad życiu, zdrowiu,
mieniu użytkowników lub środowisku naturalnemu,
str. 5
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
 wyroby o ważnym społeczno-ekonomicznym znaczeniu dla gospodarki narodowej,
wyroby, których poziom jakości musi odpowiadad wymaganiom handlu zagranicznego,
wyroby importowane, w zakresie bezpieczeostwa ich użytkowania. Obowiązkowej
kwalifikacji jakości nie podlegają wyroby produkowane na cele obronności kraju, płody rolne,
surowce mineralne i wyroby rzemiosła artystycznego.
Znaki bezpieczeostwa-muszą mied te towary krajowe i ich odpowiedniki pochodzące z
importu, które mogą stwarzad zagrożenie dla zdrowia, życia lub środowiska naturalnego
użytkownika. Dotyczy to: wyrobów gazowych, hutniczych, przemysłu chemicznego,
maszynowego itp.
Przepisy
Przepisy mówią nie tylko o zasadach nadawania określonych znaków, ale także o
rozmieszczaniu znaków na opakowaniu, w tym o sposobie ich umieszczania, wielkości,
barwie i trwałości oraz o estetyce. W Polsce system oznaczeo opakowao w procesach
logistycznych został uregulowany przez zbiór norm:
Dla opakowao transportowych:
�� PN-85/O-79252  Opakowania transportowe z zawartością  Znaki i znakowanie 
Wymagania podstawowe .
�� PN-EN ISO 78:2001  Opakowania. Graficzne znaki manipulacyjne , ustanowiona
przez PKN 13 sierpnia 2001r.
Dla opakowao jednostkowych:
PN-90/O-79251  Opakowania jednostkowe z zawartością. Znaki i znakowanie.
Wymagania podstawowe
W przypadku opakowao jednostkowych obowiązuje jeszcze szereg aktów prawnych,
w których zawarte są przepisy dotyczące znakowania produktów wprowadzanych na rynek,
niektóre z nich to.:
�� rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu
oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U Nr 99, poz. 894
ze zm.)
�� rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie
oznakowania opakowao substancji niebezpiecznych i preparatów
niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 ze zm.),
�� rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2004 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie oznakowania opakowao substancji niebezpiecznych
i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 260, poz. 25gS),
str. 6
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
�� rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2002 r. w
sprawie znakowania środków spożywczych i dozwolonych substancji
dodatkowych (Dz. U. Nr 220, poz. 1856 ze zm.) ,
�� rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 paz
dziernika 2005 r. w sprawie
szczegółowych wymagao dotyczących oznakowao towarów paczkowanych
(Dz. U. Nr 211, poz. 1760),
�� rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu
oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U Nr 99, poz. 894
ze zm.),
�� rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie
określenia wzorów oznakowania opakowao (Dz. U. Nr 94, poz. 927),
str. 7
Materiały dydaktyczne do przedmiotu Nowoczesne Standardy Informacyjne w Logistyce
Literatura
�� Fertsch M.: Podstawy Logistyki, Wyd. Biblioteka Logistyka, Poznao 2008
�� PN-85/O-79252 Opakowania transportowe z zawartością
�� Strajniak M, Hajdul M., Foltyoski M. Krupa A.: Transport i spedycja, Wyd.
Biblioteka Logistyka, Poznao 2008
�� http://www.wzieu.pl/files/mat_dyd/ladun/Ladunkoznawstwo_konspekt.pdf
str. 8