Rok akademicki
2009/2010
Prawo celne- skrypt
by Alastor
Spis treści
Zagadnienia wstępne............................................................................................................................... 3
Pojęcie cła ................................................................................................................................................ 3
Krótki rys historyczny .............................................................................................................................. 3
Rodzaje ceł............................................................................................................................................... 3
1. Cel nałożenia ............................................................................................................................... 3
2. Kierunek ruchu towarów: ............................................................................................................ 4
3. Sposób podejmowania decyzji o wysokości stawek: .................................................................. 4
Pojęcie i z
ródła prawa celnego ................................................................................................................ 4
Podstawowe problemy międzynarodowego prawa celnego .................................................................. 4
1. Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) i Światowa Organizacja Handlu (WTO)4
2. Prawo celne a międzynarodowa integracja gospodarcza ........................................................... 5
Materialne Prawo Celne .......................................................................................................................... 5
1. Podstawowe pojęcia........................................................................................................................ 5
a. Obszar celny ................................................................................................................................ 5
b. Towar wspólnotowy .................................................................................................................... 5
c. Towar niewspólnotowy ............................................................................................................... 5
d. Należności celne .......................................................................................................................... 5
2. Taryfa Celna Unii Europejskiej i klasyfikacja taryfowa towarów ..................................................... 6
3. Pochodzenie towaru. ....................................................................................................................... 6
4. Wartośd celna towaru ..................................................................................................................... 7
5. Wprowadzenie towarów na obszar celny Unii ................................................................................ 7
A. objęcie towaru procedurą celną.................................................................................................. 7
B. wprowadzenie towaru do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego ....................... 8
C. powrotny wywóz towaru poza obszar celny Unii........................................................................ 8
D. zniszczenie towaru ...................................................................................................................... 8
E. zrzeczenie siÄ™ towaru na rzecz Skarbu Paostwa.......................................................................... 8
DÅ‚ug celny ................................................................................................................................................ 8
Przedstawicielstwo w sprawach celnych................................................................................................. 9
Organy celne i postępowanie w sprawach celnych................................................................................. 9
Zagadnienia wstępne
Pojęcie cła
Brak definicji normatywnej tak w prawie krajowym, jak i europejskim. Według doktryny prawa
podatkowego, cło stanowi bezspornie daninę publiczną. Należy przyjąd, iż nie stanowi rodzaj
podatku, gdyż w odróżnieniu od podatku, większośd dochodu z cła jest odprowadzana do
budżetu UE.
Krótki rys historyczny Jð
Cło znane już w starożytności, w Polsce od zarania paostwowości. W średniowieczu pobierane nie na
jego granicach, a na terenie całego kraju, w komorach celnych. Ze względu na prywatyzację poboru,
ciężko odróżnid ówczesne cło od myta.
1159- taryfa kołobrzeska- pierwsza znana taryfa celna z terenów dzisiejszej Polski.
Co najmniej od 1496 w Polsce zwolniona z ceł szlachta.
XVI-XVIIIw.  obok dawnych ceł pochodzących jeszcze ze średniowiecza wprowadzane cła paostwowe
na różne towary.
1775- cło generalne zastępujące wszystkie dawne.
1945-1990- regres rozwoju celnictwa ze względu na zmonopolizowanie obrotu towarowego z
zagranicÄ… przez paostwo.
1997 r.- Kodeks celny- dostosowanie polskiego prawa celnego do uregulowao UE.
1 maja 2004 r.- Polska staje się terenem obowiązywania wspólnotowego prawa celnego.
Rodzaje ceł
1. Cel nałożenia
a. Cła fiskalne- pierwszorzędny cel: dostarczenie dochodu paostwu.
b. Cła prohibicyjne- celem wyeliminowanie pewnych dóbr z obrotu. Charakterystyczne dla nich
bardzo wysokie stawki.
c. Cła retorsyjne- celem odwet za politykę celną innego paostwa. (np. z czasów wojny celnej Polski
i Niemiec w dwudziestoleciu międzywojennym).
d. Cła wyrównawcze- celem wyrównanie subsydiów eksportowych udzielanych na dobra
pochodzące z innych krajów.
e. Cła ekspansywne- celem podwyższenie cen na dany towar na terenie kraju, co ma zmobilizowad
producentów krajowych do eksportu.
f. Cła preferencyjne- cła niższe od ogólnie stosowanych. Kryterium może byd kraj pochodzenia lub
sposób dostania się na teren kraju (np. droga morska).
g. Cła wychowawcze- mają umożliwid rozwój lub zaistnienie danej dziedziny przemysłu na obszarze
kraju. Mają charakter przejściowy.
h. Cła antydumpingowe- nakładane na towary przywożonych na obszar kraju po cenach
zaniżonych.
2. Kierunek ruchu towarów:
a. przywozowe- stosowane powszechnie
b. wywozowe- ze względów ekonomicznych wyszły z użycia. Czasem stosowane na wywóz
surowców.
c. tranzytowe- zakazane przez konwencje międzynarodowe o wolności tranzytu.
3. Sposób podejmowania decyzji o wysokości stawek:
a. Autonomiczne- swobodne uznanie kraju ustanawiajÄ…cego.
b. Konwencyjne- władza paostwowa związana postanowieniami umów międzynarodowych.
Pojęcie i z
ródła prawa celnego
Klasyczna definicja: prawo celne: dział prawa zajmujący się wysokością, trybem poboru , organizacją
organów celnych i zagadnieniami pokrewnymi.
Współcześnie jednak funkcja staje się inna- prawo celne zajmuje się stymulowaniem procesami
gospodarczymi za pomocą ceł.
Elementarne znaczenie dla z
ródeł prawa celnego ma:
Artykuł 28 TFUE
(dawny artykuł 23 TWE)
1. Unia obejmuje unię celną, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł
przywozowych i wywozowych między Paostwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku
równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z paostwami trzecimi.
2. Postanowienia artykułu 30 i rozdziału 3 niniejszego tytułu stosują się do produktów
pochodzących z Paostw Członkowskich oraz do produktów pochodzących z paostw trzecich, jeżeli
znajdują się one w swobodnym obrocie w Paostwach Członkowskich.
Prawo celne podlega daleko idącej unifikacji. Dla paostw członkowskich pozostały poszczególne jego
zagadnienia, np. postępowanie celne, w Polsce regulowane działem IV ordynacji podatkowej ze
zmianami wypływającymi z ustawy Prawo celne.
Podstawowe problemy międzynarodowego prawa celnego
1. Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT)
i Åšwiatowa Organizacja Handlu (WTO)
Porozumienia celne są prawie tak stare jak samo prawo celne. Ze względu na proces globalizacji
obecnie cła są regulowane postanowieniami umów ogólnoświatowych i kontroli międzynarodowych
organizacji.
1947- podpisanie GATT, zasad handlu międzynarodowego. Podstawowe znaczenie ma zawarta w nich
Zasada Najwyższego Uprzywilejowania, odnosząca się do handlu i ceł (odstępstwem może byd tylko
dalej idÄ…ca unia celna lub strefa wolnego handlu) oraz Klauzula Narodowa.
1994- utworzenie WTO, do którego włączono postanowienia GATT.
Zgodnie z orzecznictwem ETS przed organami administracyjnymi i sądami można się powoływad na
postanowienia powyższych, tylko, gdy prawo unijne opiera się na nich, bądz
bezpośrednio odnosi.
2. Prawo celne a międzynarodowa integracja gospodarcza
Bariery celne Swoboda kształtowania ceł na Przykłady
wewnÄ…trz zewnÄ…trz
Strefa wolnego - + EFTA, CEFTA
handlu
Unia celna - - XIX wieczny ZwiÄ…zek
Celny, Unia Europejska
Materialne Prawo Celne
1. Podstawowe pojęcia
a. Obszar celny
Obszar Unii Europejski stanowi jednolity obszar celny, rozciÄ…gajÄ…cy siÄ™ zasadniczo na terytorium,
morza terytorialne, morskie wody wewnętrzne i przestrzeo powierzchną paostw członkowskich.
IstniejÄ… pewne wyjÄ…tki: do obszaru nie wchodzi np. duoska Grenlandia, Wyspy Owcze, czy hiszpaoska
Ceuta i Melilla, a wchodzi Monako.
b. Towar wspólnotowy
-towar całkowicie uzyskany lub wyprodukowany na obszarze celnym Unii bez udziału towarów spoza
niego.
-towar przywieziony spoza Unii i dopuszczony do obrotu
-towar uzyskany lub wyprodukowany z towarów wymienionych powyżej
c. Towar niewspólnotowy
Towar niemieszczący się w powyższych kategoriach.
d. Należności celne
Cła i opłaty równoważne należne przy przywozie lub wywozie towarów, a także rolne opłaty
wyrównawcze.
2. Taryfa Celna Unii Europejskiej i klasyfikacja taryfowa towarów
Taryfa celna, obok pochodzenia towaru i wartości celnej stanowi podstawę do naliczenia należności
celnej.
Taryfa celna składa się z:
-nomenklatury towarowej- wykaz towarów z przypisanymi im kodami cyfrowymi. Możliwa Wiążąca
Informacja Taryfowa (WIT), gdzie przedsiębiorca zapytuje o kwalifikację towaru krajowy organ celny,
który dopiero ma byd wprowadzony na rynek. WIT wiąże inne organy celne Unii.
-stawek celnych i innych elementów opłat- zasadniczo są to stawki wartościowe (ad valorem),
wyrażone jako procent wartości celnej towaru.
-preferencyjnych środków taryfowych określonych przez Unię na podstawie umowy lub
jednostronnie- np. stawki konwencyjne z GATT, stawka ryczałtowa 3,5 % ad valorem na towary w
przesyłkach od osoby prywatnej do osoby prywatnej, nie mające cech handlowych.
-zawieszeo przewidujących obniżenie należności celnych an niektóre towary- np. cła sezonowe na
produkty rolne
-innych środków taryfowych- próg taryfowy, którego celem jest zwalczanie towarów sprowadzanych
po cenach dumpingowych.
3. Pochodzenie towaru.
Reguły niepreferencyjne- mają zasadnicze zastosowanie. Towar pochodzi z danego kraju, jeżeli został
w nim całkowicie uzyskany lub wyprodukowany. Jeśli w produkcie było zaangażowanych kilka
paostw, to uważa się, iż pochodzi on z kraju, gdzie podlegał ostatniej istotnej ekonomicznie obróbce
lub przetworzeniu, które skutkowały nowym towarem lub istotnym przetworzeniem.
Reguły preferencyjne- potrzebne przy ustalaniu stawek preferencyjnych. Zazwyczaj są one ustalone w
poszczególnych umowach. Trzy najczęściej spotykane kryteria wystarczalności do uznania za
pochodzÄ…cy z danego kraju to:
-zmiana prowadzi do zmiany taryfowej towaru,
-nastąpiło określone zwiększenie wartości
-zastosowano określoną procedurę przetworzenia.
Można uzyskad wiążącą informację o pochodzeniu, analogiczną do WIT.
4. Wartośd celna towaru
Metody ustalania wartości muszą następowad wyłącznie w niżej ustalony sposób:
1. Wartośd transakcyjna towaru- cena faktycznie zapłacona lub należna za towar.
2. Wartośd transakcyjna identycznych towarów, w(y)wożonych w tym samym lub zbliżonym czasie.
3. Wartośd transakcyjna towarów podobnych
4. Cena jednostkowa sprzedaży w Unii w największych zbiorczych ilościach osobom niepowiązanym
ze sprzedawcami
5. Wartośd kalkulowana
6. Wszelkie możliwe sposoby ustalenia (Metoda ostatniej szansy)
5. Wprowadzenie towarów na obszar celny Unii
Zasadniczo powinno nastąpid przez przejście graniczne. Następnie należy dostarczyd towary do
granicznego urzędu celnego, gdzie należy złożyd deklarację skróconą. Po tym powinno nastapid
nadanie towarom przeznaczenia celnego:
A. objęcie towaru procedurą celną
Zgłoszenie celne powinno nastąpid w zasadzie w formie pisemnej (możliwe również formą
elektroniczną i ustnie). Przyjęcie zgłoszenia z mocy prawa oznacza objęcie procedurą celną i
określenie kwoty długu celnego.
Szczególny przypadek: przekroczenie przejścia dla osób posiadających wyłącznie towary
niepodlegające należnością celnym stanowi dorozumianie zgłoszenie celne.
Rodzaje procedur celnych:
a. dopuszczenie do obrotu
Dopuszczenie towaru niewspólnotowego do swobodnego obrotu, po spełnieniu szeregu
wymogów, wskutek czego staje się towarem wspólnotowym. Należności celne określane według
stanu i stawek z dnia przyjęcia zgłoszenia celnego.
b. wywóz
W chwili wyprowadzenia towaru z terenu Unii, towar przestaje byd towarem wspólnotowym. Nie
wiąże się z tym obowiązek uiszczenia cła, gdyż w Unii nie ma ceł wywozowych.
c. tranzyt zewnętrzny
Przemieszczanie towarów niewspólnotowych między dwoma miejscami znajdującymi się na
terenie wspólnoty oraz wspólnotowych, dla których dokonano już stosownych formalności
wywozowych. Może się odbywad na podstawie karnetu TIR lub ATA.
d. tranzyt wewnętrzny
Przemieszczenie towarów wspólnotowych między krajami członkowskimi przez teren paostwa
trzeciego, bez utraty cechy wspólnotowości towaru.
e. skład celny
Pozwala na składowanie towarów niewspólnotowych w składach celnych, bez obowiązku
zapłacenia cła i podleganiu innym ograniczeniom. Powstają one dopiero przy wyprowadzeniu
towarów ze składu celnego. Składy celne dzielimy na publiczne (może składowad każda osoba
krajowa) oraz prywatne (służące do składowania towarów prowadzącego skład).
f. uszlachetnienie czynne
System zawieszeo: towary niewspólnotowe podlegają na terenie Unii naprawie, obróbce lub
przetworzeniu i wracajÄ… poza obszar Unii (towary kompensacyjne)
System ceł zwrotnych: towary są dopuszczane do obrotu, ale cło podlega zwrotowi lub
umorzeniu w razie wywiezienia jako towary kompensacyjne.
Systemy te zachęcają do przenoszenia produkcji na teren Unii.
g. przetworzenie pod kontrolÄ… celnÄ…
Należności celne przywozowe powstają dopiero przy dopuszczeniu do obrotu, po przetworzeniu,
a nie już  na granicy . Opłaca się, gdy cło na surowce jest wyższe niż na produkt.
h. odprawa czasowa
objęte są nim towary, które mają trafid z powrotem poza Unie, a ich wykorzystanie na terenie
Unii ma ograniczyd się wyłącznie do zwykłego zużycia.
i. uszlachetnienie bierne
produkty wspólnotowe są wywożone poza Unię, gdzie są poddawane uszlachetnianiu i wracają.
Dopuszczane do obrotu przy zastosowaniu częściowego i całkowitego zwolnienia z cła.
B. wprowadzenie towaru do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego
Wydzielone obszary lub pomieszczenia na terenie Unii, na których towary niewspólnotowe są
traktowane jakby znajdowały się poza granicami Unii. Dopiero opuszczenie tych miejsc powoduje
koniecznośd uiszczenia cła. W odróżnieniu od składów celnych na ich obszarze można nie tylko
składowad, ale i przetwarzad towary.
C. powrotny wywóz towaru poza obszar celny Unii
wywiezienie towarów niewspólnotowych poza Unię- stosowanie przepisów o wyprowadzeniu poza
obszar Unii.
D. zniszczenie towaru
Możliwe z inicjatywy podmiotu dokonującego obrotu za zezwoleniem organu celnego lub na jego
żądanie.
E. zrzeczenie siÄ™ towaru na rzecz Skarbu Paostwa
Tylko za zgodą organu celnego. Występuje tylko w niektórych paostwach Unii (np. w Polsce).
DÅ‚ug celny
Zobowiązanie do uiszczenia należności celnych przywozowych lub wywozowych. Powstaje z mocy
prawa, w chwili zgłoszenia celnego, a w wypadku przemytu- jego dokonania. Kwota należności
celnych z zasady jest obliczana na podstawie elementów kalkulacyjnych z chwili powstania długu
celnego (chyba, że przepisy stanowią inaczej).
Po powstaniu, organ celny musi dług zaksięgowad i powiadomid dłużnika. Nie może to nastąpid
póz
niej, niż 3 lata od powstania długu celnego. Po tym czasie zaksięgowanie jest anulowane. W razie
złego zaksięgowania lub niedokonania go, następuje zaksięgowanie retrospektywne. Kwota
należności powinna byd uregulowana w terminie nie dłuższym, niż 10 dni od powiadomienia. Z tą
chwilą dług wygasa.
Inne możliwości wygaśnięcia długu celnego:
-umorzenie- może nastąpid, gdy cło było prawne nienależne lub zaksięgowane retrospektywnie
niezgodnie z przepisami lub osoba wprowadzająca towaru nie przyjęła na terenie Unii.
-przedawnienie
-unieważnienie zgłoszenia
-w pewnych okolicznościach zniszczenie, zrzeczenie lub przepadek przedmiotów.
Przedstawicielstwo w sprawach celnych
Agencja celna to podmiot świadczący usługi na rzecz podmiotów handlujących z zagranicą, które
mogą polecad na dokonywaniu zgłoszeo celnych i uiszczaniu opłat. Czynności celnych może
dokonywad tylko pracownik wpisany na listę agentów celnych.
Organy celne i postępowanie w sprawach celnych
Organami administracji rzÄ…dowej w sprawach celnych sÄ… dyrektorzy izb celnych oraz naczelnicy
urzędów celnych. Zasadniczo organem I instancji jest NUC, DIC np. w kwestii WIT.
Procedura krajowa w sprawach celnych jest regulowana przez dział IV ordynacji podatkowej ze
zmianami wynikajÄ…cymi z prawa celnego.