plik

GRAMMA – GRAMATYKA

PART 1 – CZĘŚĆ PIERWSZA

PARTS OF SPEECH – CZĘŚCI MOWY

SPIS TREŚCI

1. Nouns – rzeczowniki
1.1. Singular and plural nouns – Rzeczowniki liczba pojedyncza i liczba
mnoga
1.2. Countable and Uncountable nouns – Rzeczowniki policzalne i
niepoliczalne
1.3. Ways of counting uncountable nouns - Sposoby liczenia rzeczowników
niepoliczalnych
1.4. Forming nouns – Tworzenie rzeczowników

2. Articles – przedimki
2.1.  Articles a / an – przedimki a / an
2.2. Article the – przedimek the
2.3. Some and  any with nouns – Some i any  z rzeczownikami
2.4.  Much   /   many   /   a   lot   of    with   nouns   –  Much   /   many   /   a   lot   of  z
rzeczownikami
2.5.  a little / a few – określenia ilości
2.6.  all / most / some / no / none / both
2.7.  Przedimek / brak przedimka – podsumowanie

3. Pronouns - zaimki
3.1. Singular i Plural subject pronouns – Liczba pojedyncza i mnoga
zaimków w funkcji podmiotu
3.2. Noun + ‘s or apostrophe‘ - Rzeczownik z ‘s lub z apostrofem ‘
3.3. Possessive adjectives – Przymiotniki dzierżawcze
3.4. Possessive pronouns – Zaimki dzierżawcze
3.5. this / that / these / those – Formy zaimków
3.6. one / ones
3.7. Reflexive pronouns – Zaimki zwrotne
3.8. Indefinite pronouns – Zaimek nieokreślony

4. Adjectives – przymiotnik
4.1. Types of adjective – typy przymiotników
4.2. Adjectives with -ed and -ing -

Przymiotniki z końcówką -ed i -ing

4.3. Comparative adjectives – Stopniowanie przymiotników
4.4. more and less
4.5. Superlative adjectives – Stopień najwyższy przymiotnikach
4.6. not as …. as / the same (...as)
4.7. too / not enough
4.8. Forming adjectives – Formowanie przymiotników z rzeczowników i
czasowników
4.9. Making adjectives neative – Tworzenie negatywnych przymiotników

Adverbs – przysłówek

5.1. Types of adverbs – Typy przysłówków
5.2. Adverbs and word order
5.3. Adverbs of degree –Stopień przysłówka

6. Prepositions – przyimki
6.1. Prepositions of place – Przyimek miejsca
6.2.  Prepositions of movement – Przyimki ruchu
6.3.  Prepositions of time – Przyimki czasu
6.4.   Prepositions with other meanings – Przyimki z innymi znaczeniami
6.5.   Common   phrases   with   prepositions   –   Powszechne   wyrażenia   z
przyimkami

6.6.

Dependent Prepositions – Przyimki po czasownikach i przymiotnikach

7. C

onjunction – spójnik

8. Numeral – liczebniki

8.1. Cardinal Numbers

– liczebniki główne

8.2.

Ordinal Numbers – liczebniki porządkowe

8.3. Dates – daty
8. 4. Fractions – Ułamki

1. Nouns – rzeczowniki

1.  Rzeczownik  –   samodzielna   odmienna   część   mowy   nazywająca
rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, czynności, organizmy, zjawiska, pojęcia
abstrakcyjne.   W   języku   polskim   pełni   funkcję   głównie   podmiotu   w
zdaniu,   może   też   pełnić   funkcję   dopełnienia,   okolicznika,   przydawki,
orzecznika.

f.ex. a person, an animal, a place
a dog, a town, a phone
an orange, an egg

Singular and plural nouns – rzeczowniki pojedyncze i mnogie

a) większość rzeczowników jest pojedyncza (jedno) lub mnoga (więcej
niż jedno) – do większości rzeczowników w liczbie mnogiej dodajemy
końcówkę - s

f.ex.  a pizza – two pizzas
         an apple – five apples
         window - windows

b)   do   rzeczowników,   które   kończą   się   na  -s,   -ss,   -ch,   -x,   dodajemy
końcówkę -es

f.ex. box – boxes
bus - buses

c) do rzeczowników, które kończą się na -f, -fe, zamieniamy f na v i
dodajemy -es

f.ex. wolf – wolves
leaf – leaves
wife – wives

d) do rzeczowników, które kończą się na spółgłoski (b,c,d etc.) razem z
y (ay, ey, oy) zamieniamy -y na i i dodajemy -es lub -s

f.ex. day – days

toy – toys

baby – babies

family – families

e) rzeczowniki nieregularne:

man – men
tooth – teeth
child – children
woman – women

foot – feet
mouse – mice
fish – fish
deer – deer

f) rzeczowniki, które są zawsze w liczbie mnogiej:

jeans

scissors

trousers

shorts clothes

glasses

EXERCISES 1.1

1. Which is correct?
a) There are few bus on the road today.
b) There is few buses on the road today.
c) There are few buses on the road today.

Choose the correct form:
2. Your glasses ………. on your head.
a) is
b) are

3. My …… is hurting.
a) foot
b) feet

4. A few men wear ……..
a) watches
b) watch

5. I saw a ……. running by.
a) mouse
b) mice

2. Countable and Uncountable nouns – Rzeczowniki policzalne i
niepoliczalne

a) Countable nouns – rzeczowniki policzalne – takie, które możemy
policzyć

f.ex. a burger

a team

a banana

an egg

an apple

a sandwich

b) rzeczowniki policzalne mogą występować w formie pojedynczej i w
formie mnogiej

f.ex. Where’s the key?
I’d like some oranges, please.

b) Uncountable nouns – rzeczowniki niepoliczalne – takie, których nie
możemy policzyć; często mają some przed zastosowaniem

f.ex. three milks

a sugar

a salt

Can I have some milk in my coffee?

c) rzeczowniki niepoliczalne są zawsze używane z czasownikami w
formie pojedynczej

f.ex. There is some rice.
Education is very important.

d) Rzeczowniki niepoliczalne:
Materials: metal, wood, plastic, paper
Food: bread, cheese, tea, coffee, sugar
Ideas and feelings: advice, love, news, education, information,
Groups of similar things: furniture, luggage, money
School subjects and languages: art, music, English, Spanish

e) Niektóre słowa mogą być zarówno policzalne jak i niepoliczalne – w
zależności od użycia

f.ex. Can I have a glass of water, please?
There’s some broken glass on the pavement.

I’d like two teas, please (cups of tea)
Tea comes form Turkey and India (drink)

EXERCISES 1.2

1. Which is correct?
a) Do you have some advices for me?
b) Do you have some advice form me?
c) Do you have an advice for me?

Choose the correct one:

2. I must get ……. petrol for the car.
a) a
b) some

3. Who lives in……. house?
a) that
b) those

4. Is there…… bank here?
a) a
b) some

5. I haven’t got a lot of …….
a) money
b) moneys

3. Ways of counting uncountable nouns - Sposoby liczenia
rzeczowników niepoliczalnych

a) kiedy wykorzystujemy pojemnik, zbiornik lub miarę

f.ex. a bar of chocolate – tabliczka czekolady
       a box of chocolates
       a slice of bread / cake – plasterek, kawałek
       a loaf of bread - bochenek
       a carton of milk
       a litre of milk
       a bottle of water
       a bit of information
       a can/tin of soup
       five metres of cotton

Przy rzeczownikach niepoliczalnych nie używamy -a, -an

f.ex. Can I have a bread?
Can I have a slice of bread?

EXERCISES 1.3

1. Which is correct?
a) Would you like a glass of cake, too?
b) Would you like a slice of cake, too?
c) Would you like a tin of cake, too?

Choose the correct one:

2. a piece of…..
a) paper
b) toast

3. The …… was too sour to eat.
a) fruit
b) fruits

4. I had ….. for dinner.
a) chicken
b) chickens

5. We need …… sugar.
a) a
b) some

4. Forming nouns – tworzenie rzeczowników

a) rzeczowniki, które kończą się na -er, -or, -ant, -ent, -ist – tworzenie
od czasowników

f.ex. teach – teacher

drive – driver

build – builder

visit – visitor

act – actor

assist – assistant

study – student

cycle – cyclist

art – artist

journal – journalist

b) tworzenie narodowości i języków + -ese, -ian, -ish, -

f.ex. China – Chinese

Japan - Japanese

Italy – Italian

Hungary – Hungarian Russia – Russian

England – English

Poland – Polish Spain – Spanish

c) rzeczowniki, które kończą się na -ment, -tion, -ation, -sion

f.ex. move – movement

argue – argument

        communicate – communication  educate – education
        describe – description
        examine – examination

invite – invitation

discuss – discussion

decide – decision

d) rzeczowniki, które kończą się na -ness, -ity, -ance, -ence

f.ex. happy – happiness

dark – darkness

able – ability

active – activity

important – importance

distant – distance

independent – independence

silent – silence

different – difference

EXERCISES 1.4 REPEAT

1. Przydziel podane rzeczowniki do odpowiedniej grupy:
boy, oil, coffee, water, hair, orange, soup, sugar, milk, rice, tree, ant, air

Countable:

Uncountable

2. Do podanych rzeczowników w liczbie pojedynczej dopisz ich liczbę
mnogą:

singular

plural

box

wolf

wife

baby

family

tooth

mouse

woman

foot

3. Od podanych czasowników utwórz rzeczowniki:
a) Italy -
b) build -
c) visit -
d) Japan -
e) silent -
f) teach -
g) dark -
h) examine -
i) invite -
j) happy -

2. Articles - przedimki

1. Przedimek – część mowy występująca przed rzeczownikiem,
wskazująca na jego kategorię określoności lub nieokreśloności.
W zależności czy mówimy o czymś generalnie (ogólnie) czy mamy na
myśli coś konkretnego.

Do nieokreślonych rzeczowników używamy a lub an
Do określonych rzeczowników używamy the.

f.ex. I work in a library.
I work in an office.

a) przedimka a używamy przed spółgłoskami (b,c,l,m,p,s,t) i przed
samogłoskami u i eu, które brzmią jak y:

f.ex. a bank

a family

a hotel

a uniform

a university

a Europe

b) przedimek an używamy przed słowami brzmiącymi jak samogłoski
(a,e,i,o,u) i h, kiedy nie wymawia się h:

f.ex. an apple

an orange

an honour

an umbrella

an hour

an architect

c) a / an używamy gdy mówimy o: *pracy, *o jednej osobie lub rzeczy,
* opisujemy osobę lub rzecz używając przymiotnika, *mówimy o czymś
jednym lub o numerach, * mówimy o wymiarze, pomiarze

f.ex. I want to be a dentist.

Jim isn’t an artist.

       We are trying to by a house.
        She’s a nice friend.
       a hundred

a million

two and a half

onece a week

twice a day

Nie używamy a /an przed rzeczownikami w liczbie mnogiej

f.ex. Do you like an andventure films?
Do you like adventure films?

Students often listen to a music.
Students often listen to music.

EXERCISES 2.1

1. Which is correct?
a) My uncle is a dentist.
b) My uncle is dentist.
c) My uncle is an dentist.

Choose the correct one:

2. Clouds drifted across … sky
a) a
b) the

3. I like ….. about other countries.
a) books
b) a books

4. Is there …… university in Sydney?
a) a
b) an

5. They’re building ….. hospital in the town centre.
a) a
b) an

2. Przedimek the używamy gdy: * kiedy coś jest jedno, *określamy
coś za pomocą wyrażenia only:

f.ex. Where is the bathroom? (There’s only one bathroom in house)
You can go anywhere in the world. (There’s only one world)

You are the only person he will listen to.
The only tea I like is black tea.

Nie używamy the przed rzeczownikami niepoliczalnymi w liczbie
mnogiej, kiedy mówimy o czymś generalnie:

f.ex. I like dogs. (dogs in general)
I like the dogs. (the dogs in that box)

Juice is good for you. ( juice in general)
The juice tastes horrible (the juice in that bottle)

A / an używamy, kiedy mówimy o czymś pierwszy raz, the używamy,
kiedy mówimy o czymś po raz kolejny:

f.ex. There’s a job available in my company.
The job will onvolve some international travel.

The używamy, kiedy jest jasne o jakiej osobie lub rzeczy jest mowa:

f.ex. Let’s go to a cinema this evening.
Let’s go to the cinema in Dean Street.

Would you like a biscuit?
Jimmy had the last biscuit.

EXERCISES 2.2

Choose the correct form:

1. Look at ….. moon.
a) a
b) the

2. …. president will be speaking on TV tonight.
a) a
b) the

3. We moved into …..new apartment.
a) a
b) the

4. We can’t use …. computer in my office. It’s not working.
a) a
b) the

5. We’are going shopping to buy …. new computer.
a) a
b) the

3. Some i any z rzeczownikami.

Some używamy, kiedy mówimy, że czegoś jest więcej niż jeden lub
kiedy mówimy o wielkości, liczbie czegoś. Dokładna liczby czy
wielkość nie jest ważna.

f.ex. You need some lemons.
We’ve got some oranges today.

Some zastępuje a / an w zdaniach z rzeczownikiem w liczbie mnogiej.

f.ex. There is a hotel in the town.
There are some hotels in the town.
Używamy some w pytaniach, kiedy *pytamy o coś, *kiedy oferujemy
coś komuś, * sugerujemy coś

f.ex. Can I have some red grapes?
Would you like some milk?
Why don’t you give her some advice?

Some jest zastępowane przez any w pytaniach i zaprzeczeniach.

f.ex.  There are some cafes in the town. (Positive)
         Are there any cafes in the town? (Question)
         There aren’t any cofes in the town. (Negative)

Możemy używać some i any w zdaniach nie używając rzeczownika, jeśli
znaczenia zdania jest jasne i sensowne.

f.ex. I didn’t eat any salad but Peter ate some (salad)
James took lots of photos of the mountains but Emma didn’t take
any. (photoes)

EXERCISES 2.3

Choose the correct form:

1. Have you got ….. wool?
a) some
b) any

2. No I haven’t got ….. wool.
a) some
b) any

3. Would you like …. more tea?
a) some
b) any

4. Could I have … milk, please?
a) some
b) any

5. Which is correct?
a) Can I have some water?
-I haven’t got any!

b) Can I have any water?
- I haven’t got any!

c) Can I have some water?
- I haven’t got some!

4. Much / many / a lot of z rzeczownikami – są to określenia ilości.
Używamy ich, kiedy mówimy o dużych wielkościach lub liczbach.

Much używamy przy rzeczownikach niepoliczalnych.

f.ex. There isn’t much time.

Many używamy przy rzeczownikach policzalnych.

f.ex. Are there many students from Korea?

A lot of może być użyte zarówno z rzeczownikami niepoliczalnymi jak i
policzalnymi.

f.ex. We made a lot of mistakes during our first test.
Did you do a lot of shopping in London?

A lot of może być użyte przy potwierdzeniach, zaprzeczeniach i
pytaniach

f.ex. I don’t have a lot of friends who live next to me.
Are there a lot of grapes left?
He knows a lot of vocabulary.

Many / much używamy w zaprzeczeniach i w pytaniach.
f.ex. Do you know much Spanish?
I haven’t got many uncles.

Kiedy chcemy zapytać o dokładną wielkość lub liczbę korzystamy z
wyrażenia How much |(niepoliczalne) / How many (policzalne):

f.ex. How much rice do you need?
How much does it cost?

How many days are there in January?
How many books did you buy?

EXERCISES 2.4

Choose the correct form:

1. How …. eggs are there?
a) much
b) many

2. How …. rice is there?
a) much
b) many

3. There was … food at the event.
a) a lot of
b) many

4. …. chairs are there in this room?
a) how many
b) how much

5. ….. milk is in the fridge?
a) how many
b) how much

5. a little / a few – określenia ilości. Używamy ich, kiedy mówimy o
małych wielkościach lub o liczbach.

A little używamy z rzeczownikami niepoliczalnymi

f.ex. She saves a little money every month.
I have coffee with a little milk.

A few używamy z rzeczownikami policzalnymi

f.ex. We stayed a few days in Paris.
She likes a few songs by Frank Sinatra.

Możemy użyć a little / a few bez rzeczownika, jeśli wiadomo o czym
jest mowa

f.ex. Have you got any money? Yes, a little.
Have you got any friends at school? Yes, a few.

Too much / too many – mają negatywne znaczenie, że czegoś jest za
dużo niż byśmy chcieli.

Too much używamy z rzeczownikami niepoliczalnymi

f.ex. There is too much food on my plate.

Too many używamy z rzeczownikami policzalnymi

f.ex. I have too many things to do today!

Not enought ma negatywne znaczenie – oznacza, że czegoś jest za mało
niż byśmy chcieli. Możemy używać z rzeczownikami niepoliczalnymi i
policzalnymi

f.ex. We haven’t got enough money!
There are not enough cupcakes!

6. all / most / some / no / none / both – używamy z rzeczownikami
policzalnymi i niepoliczalnymi

All – all of them are red

All cars have wheels.

Most – most of them are red                   I’m at home most day.
Some – some of them are red                 Some people are very unfriendly.
No / none – none of them are red.          None od this money is mine.
Both – both of them are red (z rzecz. policzalnymi)

Both salads look
delicious.

All / most / some / no / none używamy, kiedy mówimy o ludziach i
rzeczach generalnie (without of)

f.ex. Most people enjoy going on holiday.
Most days I get up before 7 o’clock.

All of / most of / some of / none of / both of używamy, kiedy wiemy o
jakich dokładnie osobach lub rzeczach mówimy

f.ex Both of us dislike soap operas.

All of the flowers in this garden are beautiful.

EXERCISES 2.5

Choose the correct form:

1. ….. people drive too fast.
a) many
b) none

2. …. children should complete the primary course?
a) all
b) all of

3. …. spiders are poisonous.
a) some
b) some of

4. There’s …… food left on the plate.
a) a little
b) a few

5. Let’s sing …. songs.
a) a little
b) a few

7. Przedimek / brak przedimka – podsumowanie

a / an

rzeczowniki policzalne w l. poj.

a doll, an onion

gdy wspominamy o kimś lub o
czymś pierwszy raz

I have a dog and two cats. The dog’s
name is Tim.

g mówimy o jednej z wielu osób lub
rzeczy (nie jest istotne o czym
konkretnie)

Have you got a pen? (jakikolwiek)

przed nazwiskami zawodów

She is an actress.

the

rzeczowniki w l.poj. i mng.

the desk, the oranges

gzy wspominamy o osobach lub
rzeczach po raz kolejny

I have a dog and two cats. The dog’s
name is Tim.

gdy mówimy o czymś lub o kimś
konkretnym

Where are the car-keys?

nazwy rzeczy lub osób jedynych w
swoim rodzaju

the sun, the Pope

nazwiska rodzin

the Smith family

pory dnia

in the morning

nazwy pokoi, pomieszczeń w
mieszkaniu

In the bedromm

przymiotniki w stopniu najwyższym the worst film

liczebniki porządkowe

the first, the second

l określające stulecia

the seventeenth century

nazwy rzek

the Vistula

nazwy pasm górskich

the Tatra Mountains

brak przedimka

rzeczowniki w l. mnog., gdy
mówimy o osobach lub rzeczach
bardzo ogólnie lub mówimy o nich
pierwszy raz

Teenageres can be very noisy.

rzeczowniki w zdaniach o
charakterze stwierdzeń ogólnych

Money is important.

nazwy dni tygodnia i miesiąca / lata on Mondy, in May / in 2006

nazwy kontynentów i większości
krajów / nazwy pojedynczych wysp

i Europe, in Poland / Sicily

nazwy miast / nazwy ulic

in Paris / in Cumberland Street

nazwy dworców / nazwy lotnik

from Highgate Station / to Heathrow
Airport

nazwy pojedynczych szczytów
górskich / nazwy jezior

Mount Everest / lake Michigan

nazwy posiłków

before lunch

EXERCISES 2.5 REPEAT

Choose correct answer:

1. I can’t get on the bus because there are too … people!
a) little
b) many
c) much

2. Let’s hurry. I don’t have … time.
a) many
b) no
c) a lot of

3. We need ….. toothpaste.
a) a tube of
b) tube
c) tube of

4. There are three …. of books on the table.
a) boxes
b) boxs
c) box

5. The children always have …. milk at breakfast.
a) some
b) any
c) the

6. Let’s make …. food for tonight’s party.
a) the
b) an
c) a

7. Charles Dickens was … famous English writer.
a) the
b) a
c) -
d) an

8. Can I have ….?
a) a milk
b) milks
c) some milk

9. Do you have …. in the bag?
a) banana
b) one banana
c) a banana

10. Is this …. your new car?
a) the
b) a
c) -
d) an

11. ….Kilimanjaro is situated in Tanzania.
a) a
b) an
c) the
d) -

12. My friend was born in … USA.
a) a
b) an
c) the
d) -

13. I don’t like to come home late in …. evening.
a) a
b) an
c) the
d) -

14. Who said thet …. Earth is round?
a) a
b) an
c) the
d) -

3. Pronouns - zaimki

1. Zaimek – część mowy zastępująca rzeczownik np. ja, przymiotnik np.
mój, przysłówek np. tam, liczebnik np. tyle i pełniąca ich funkcję w
zdaniu.

Singular i Plural subject pronouns – liczba pojedyncza i mnoga
zaimków w funkcji podmiotu

f.ex. I , you, he, she, it, we, you, they
       I kicked the ball.
        You like to study.
       We enjoy going to the movies.
       They are not happy.

      me, you, him, her, it, us, you, them
      David kicked the ball to me.
      John smashed it.
      The politician lied to us.
      Mary didin’t invite them.

Zaimków używamy w stosunku do ludzi, rzeczy, zwierząt (jeśli znamy
płeć zwierzęcia możemy użyć he/she/him/her)

f.ex. David likes her.
        We like them.
       I can’t eat all of it.
      Sam has a cat called Fluffy. She is three years old.
Zaimków w funkcji podmiotu używamy przed czasownikami, po
czasownikach, po przyimkach i czasowniku be:

f.ex. I saw Mr. Brown this morning.
        Call them this evening.
         They live near us.
         That’s us in the photo.

2. Noun + ‘s or apostrophe‘
Rzeczownika z ‘s lub z apostrofem ‘ używamy, kiedy chcemy pokazać,
że coś należy do kogoś.
Zaimki dzierżawcze:

a) rzeczownik w liczbie pojedynczej + ‘s

f.ex. the car of John = John’s car
the garden of my mother = my mother’s garden

b) rzeczownik w liczbie mnogiej, które kończą się na s + apostrof ‘

f.ex. the room of the girls = the girls’ room
the house of my parents = parents’ house

c) rzeczowniki w liczbie mnogiej, które nie kończą się na s + ‘s

f.ex. books of children = children’s books
clothes of men = men’s clothes

Możemy użyć rzeczownika + ‘s lub + apostrof ‘, *kiedy znaczenie jest
jasne, *kiedy mówimy o czyimś domu, * kiedy mówimy o jakichś
zakupach

f.ex. That isn’t our dog. It’s our neighbours’.
         Is this your mobile phone? No, it’s John’s.
         Shall we go to Anthony’s for lunch?
         Are you going to the McDonald’s?

Nie używamy ‘s i apostrof ‘, kiedy mówimy o rzeczach
f.ex. I didn’t see the film’s end.
I didn;t see the end of the film.

Rzeczownik + -of – zazwyczaj używamy of + rzeczownik dla rzeczy i
miejsc

f.ex. I am interested in the geography of Japan.
What happend at the end of the film?

Nie używamy of z rzeczownikami, kiedy mówimy o ludziach

f.ex. She is the sister of Sam.
She is Sam’s sister.

EXERCISES 3.1

Choose the correct form:

1. Where did the boy go?…. went to school.
a) he
b) him

2. She and ….. went to the movies.
a) I
b) me

3. I give …. cookies every week.
a) they
b) them

4. ….. mother is running late.
a) John
b) John’s

5. I am interested in history….
a) my contry
b) of my country

3. Possessive adjectives – przymiotniki dzierżawcze – mówią nam do
kogo należy dana rzecz. Używamy ich przed rzeczownikiem.

a) liczba pojedyncza przymiotnika dzierżawczego – my, your, his, her, its

f.ex. This is my laptop.
This is not your bag.
Her dog is small.

b) liczba mnoga przymiotnika dzierżawczego – our, yours, their

f.ex. Our bird is noisy.
Thier car is fast.

4. Possessive pronouns – zaimki dzierżawcze – używamy, żeby
uniknąć powtórzeń informacji, która jest jasna i oczywista

f.ex. This books is my book, not your book.
This book is mine, not yours.

a) liczba pojedyncza zaimka dzierżawczego – mine, yours, his, hers

f.ex. The shirt is mine.
The book is yours.
The dog is hers.

b) liczba mnoga zaimka dzierżawczego – ours, yours, theirs

f.ex. The bird is ours.
The house is yours,

c) Nie używamy a / an / the / apostrof ‘ z przymiotnikami
dzierżawczymi i zaimkami

f.ex. That pencil is her’s.
        That pencil is hers.
        This shirt is the mine.
        This shirt is mine.

5. this / that / these / those – formy zaimków

a) this – liczba pojedyncza czegoś co jest blisko nas

f.ex. This is a nice a cup of tea.

b) these – liczba mnoga czegoś co jest blisko nas

f.ex. Whose shoes are these?

c) that – liczba pojedyncza czegoś co jest daleko od nas

f.ex. This is our house and that’s Rebecca’s house over there.

d) those – liczba mnoga czegoś co jest daleko od nas

f.ex. Those are vey expensive shoes.

Używamy czasowników w liczbie pojedynczej po this / that i
czasowników w liczbie mnogiej po these / those

f.ex. This car is expensive.
        These cars are expensive.

        That is beautiful.
        Those are beautiful.

This / these używamy, kiedy mówimy o czymś teraz lub o czymś co się
niedługo wydarzy

f.ex. This is a good meal (at the time of eating)
I hate these cold winter days. (the winter days we have nowe)

that / those używamy, kiedy mówimy o przeszłości

f.ex. What did you think of that leson yesterday?
There were no cars in those days. (at time in the past)

EXERCISES 3.2

Choose the correct form:

1. …. children are intelligent.
a) our
b) ours

2. Her car is faster than ….
a) my
b) mine

3. I didn’t have my umbrella so Marta lent me….
a) hers
b) her’s

4. …. chocolates are delicious.
a) this
b) these

5. …. was a great evening.
a) that
b) this

6. one / ones – używamy do zastępowania rzeczowników

a) one – zastępuje rzeczownik policzalny w liczbie pojedynczej

f.ex. Whichis your car, the red one or the blue one?

b) ones – zastępuje rzeczownik policzalny w liczbie mnogiej

f.ex. My trousers are torn. I need some new ones.

c) możemy użyć a / an / the / some + przymiotnik + one (ones)

f.ex. I don’t like the black T-shirt, I like the blue one.
Those are old potatoes but jere are some fresh ones.

Nie możemy zastępować one /ones przy rzeczownikach niepoliczalnych

f.ex. I prefer pop music to classical one.
I prefer pop music to classical music.

d) Which one (ones) – służy do zapytania, którą rzecz chcą lub o którą
im chodzi

f.ex. Which one do you want? I want the big one.

e) this / that / these / those + one (ones) używamy, żeby powiedzieć
którą rzecz chcemy lub którą mamy na myśli

f.ex. Which one do you want? I want that one.
Can you pass me saome plates? Those ones on the top shelf.

f) another one używam, kiedy chcemy coś innego albo coś jest extra

f.ex. I haven’t got a student book. Have you got another one? (an extra
book)
I don’t like that color. I want another one. ( a different color)

7. Reflexive pronouns – zaimki zwrotne – używamy, kiedy podmiot i
przedmiot (subject i object) są tą samą osobą lub rzeczą

a) zaimek zwrotny w liczbie pojedynczej - myself, yourself, himself,
herself, itself

f.ex. I am teaching myself to play the piano.
Your migh cut yourself.
John sent himself a copy.

b) zaimek zwrotny w liczbie mnogiej – ourselves, yourselves,
themselves

f.ex. We blame ourselves.
Can you help yourselves?

c) zazwyczaj używamy zaimków zwrotnych czasownikami enjoy /
help / behave

f.ex. I wish the children would behave themselves (behave well)
We enyoed ourselves at the party (had fun)

d) by myself / by himself / etc. używamy, kiedy mówimy, że jesteśmy
sami lub nie potrzebujemy pomocy

f.ex. I live by myself. (I live alone)
She wants to do it by herself. (without any help)

e) each othe używamy kiedy podmiot i przedmiot są różne

f.ex. Anna and Susan liek themselves.
Anna and Susan liek each other.

8. Indefinite pronouns – zaimek nieokreślony – używamy kiedy
wspominamy o kimś, o miejscu lub rzeczy nie mówiąc konkretnie kto to
był lub co to było.

a) używamy końcówki -body lub -one dla ludzi - someone / somebody /
anyone / anybody / everybody / everyone / no one / nobody

f.ex. Everybody enjoyed the concert.
Everyone is sleeping in my bed.
You may invite anybody you want to your birthday part.

b) używam końcówki -thing dla rzeczy – something / anything /
everything / nothing

f.ex. I was a very clear day. We could see everything.
He saw something in the garden.

c) używamy końcówki – where dla miejsc - somewhere / anywhere /
everywhere / nowhere

f.ex. Keith is looking for somewhere to live.
Max would follow your anywhere.

d) dla pozytywnych stwierdzeń używamy some / every / no

f.ex. I need something to eat.
Be quiet! Everyone is asleep.

e) dla negatywnych stwierdzeń używamy -any

f.ex. I don’t have anything to eat.
She didn’t go anywhere lest week.

f) w pytaniach używamy -any i -every

f.ex. Is there anything to eat?
Did you go anywhere last night?
Have you looked everywhere?

g) some- używamy, kiedy chcemy zapytać o coś lub coś zaoferować

f.ex. Would you like somehing to eat?
Can I have something to drink?

h) no one / nobody / nowhere / nothing używamy z pozytywnymi
czasownikami, ale znaczenie jest negatywne

f.ex. No one is sleeping in my bed.
There is nothing to eat.

Nie używamy dwóch zaprzeczeń

f.ex. I didn’t eat nothing.
I didn’t eat anything.

Używamy czasownika w liczbie pojedynczej z zaimkiem nieokreślonym

f.ex. Nobody live on the moon.
Nobody lives on the moon.

Everyone are sleeping in my bed.
Everyone is sleeping in my bed.

EXERCISES 3.4 - REPEAT

Choose correct answer:

1. This dictionary doesn’t belong to me. It’s …..
a) her
b) hers
c) her’s

2. I feel sick and …. head hurts.
a) her
b) hers
c) her’s

3. I don’t like black jeans. I prefer blue….
a) ones
b) them
c) one

4. George likes me but I don’t like….
a) him
b) his
c) he

5. I’d like some apples. How much are … behind you?
a) them
b) these
c) those

6. We enjoed … at the concert.
a) themselves
b) ourselves
c) yourselves

7. Do you like …..?
a) the cooking of Anna
b) Anna’s cooking
c) Anna’ cooking

8. James is ….
a) Alan’s brother
b) brother of Alan
c) Alans’ brother

9. No one …. waiting for the bus.
a) is
b) aren’t
c) isn’t

10. I love the coffee here at …. cefe. It’s really good.
a) that
b) this
c) these

4. Adjectives – przymiotnik - Forming Adjectives

1. Przymiotnik – część mowy określająca cechy istot żywych, rzeczy,
zjawisk, pojęć i stanów.

Nazwa wywodzi się od słowa „przymiot” –

czyli cecha, właściwość, która określa właściwości dostrzegalne
ludzkimi zmysłami oraz pozazmysłowe, wywnioskowane z zachowania
istot żywych bądź właściwości przedmiotów.

Adjective – przymiotniki opisują ludzi, rzeczy i miejsca. Wyróżniamy
wiele typów przymiotników

a) opinion: nice, beautiful, fantastic
b) shape: round, square, short, long
c) color: blue, yellow
d) nationality: Italian, French

Przymiotniki nie mają liczy mnogiej.

Przymiotniki zawsze występują przed rzeczownikami

zasady:
* przymiotniki wyrażające opinie (fantastic, firiendly) przed innymi
przymiotnikami
*przymiotniki określające narodowość po innych rzeczownikach
* przymiotniki określające materiał (cotto, wooden) obok rzeczownika

f.ex. a fantastic red shirt
         a beautiful old car
         an expensive German car
         a red leather jacket
        a Chinese silk skirt

KOLEJNOŚĆ:
opinion – size – age – shape – colour – origin – material - type

Przymiotniki po czasowniku be

f.ex. That dress is beautiful (it is beautiful dress)

a) po czasownikach appear / feel/ look / taste / seem możemy użyć
przymiotnika
f.ex. I feel happy today.
That dress looks beautiful.

Przy użyciu dwóch przymiotników nie używamy spójniku and

f.ex. a beautiful and red shirt
a beautiful red shirt

Przy użyciu dwóch przymiotników po czasowniku używamy spójnika
and:

f.ex. That biology exam was long difficult.
That biology exam was long and difficult.

2. Przymiotniki z końcówką -ed – używamy, kiedy mówimy jak
ludzie lub zwierzęta się czują

f.ex. I was very bored in the maths lesson.
Feeling tired and depressed, he went to bed.
My girlfriend is shocked.

Przymiotniki z końcówką -ing – używamy, kiedy mówimy o przyczynie
naszych uczuć

f.ex. This grammar lesson is bornig. (the lesson made us bored)
We’ve had a very tiring dat. (the day made us tired)
The end of the film was very surprising (the end of the film
surprised me)

Końcówki -ing używamy, kiedy pytamy o coś lub wyrażamy opinię

f.ex. Do you think this gramma app is interesting?
My sister is really boring.

EXERCISES 4.1

Choose the correct form
1. Paul bought two … shirt.
a) reds
b) red

2. We met a …. student.
a) young Spanish
b) Spanish young

3. This film is …..
a) short
b) green

4. I am now ….. to do wonderful things with my life.
a) inspire
b) inspired

5. These books are….
a) bored
b) boring

3. Comparative adjectives – stopniowanie przymiotników

a) w celu stworzenia przymiotnika w stopniu wyższym dodajemy
końcówkę -er, jeśli słowa jest krótkie i ma jedną sylabę

f.ex. small – smaller
        fast – faster
        cheap – cheaper
        short – shorter

do wyrazów, które kończą się ne -e dodajemy -r

f.ex. large – larger
nice – nicer
late - later

b) do przymiotników, które kończą się na samogłoskę i spółgłoskę -ig, -
at, -ot, -in, dodajemy tę samą spółgłoskę
f.ex. thin – thinner
          big – bigger
          fat – fatter
         hot – hotter

c) w przymiotnikach, które kończą się na -y, zamieniamy -y na -i i
dodajemy -er

f.ex.  lucky – luckier
         friendly – friendlier
         easy – easier
         dry - drier

d) do przymiotnikach, które mają dwie, trzy lub więcej sylab, dodajemy
wyrażenie more

f.ex. My mobile is more modern than Lucy’s.
This new computer is more useful than my old one.
Gold is more expensive than silver.

e) stopniowanie przymiotników używamy, kiedy dwie osoby lub rzeczy
porównują się ze sobą

f.ex. His cat is lager than my dog.
James wants to be more popular then Josh.

Zazwyczaj używamy than po stopniowaniu przymiotnika. Po than
używamy me / her ect.

f.ex. She is shorted than her sister.
Maria is taller than her.

Możemy użyć I / he / she/ etc., jeśli użyjemy am / is/ are po zaimku w
funkcji podmiotu

f.ex. Maria is taller than she is.
I think John is nicer than he is.

4. more i less – less używamy z przymiotnikami, które mają dwie lub
więcej sylab

f.ex. Silver is less expensive than gold
Books are less exciting than films.

Nie używamy less z przymiotnikami, które mają jedną sylabę

f.ex. Maria is less old than Alex.
Maria is younger than Alex.

Nie używamy more /less z przymiotnikami, które są już w stopniu
wyższym

f.ex. Mike is less funnier than Isaac.
Mike is funnier than Isaac.

Nie używamy more z nieregularnymi przymiotnikami

f.ex. You dance more good than I do.
Your dance better than I do.

EXERCISES 4.2

Choose the correct form:

1. My exam results are … than yours.
a) worser
b) worse

2. Meat is less …. than vegetables.
a) healthy
b) healthier

3. This car is …. than our old one.
a) more expensive
b) expensiver

4. This book is …. than the last one.
a) boringer
b) more boring

5. My brother is taller than …
a) I am
b) me am

5. Superlative adjectives – stopień najwyższy przymiotnikach

a) do wyrazów krótkich, jednosylabowych dodajemy -est

f.ex. small – smallest
        fast – fastest
         cheap – cheapest
          short – shortest

b) do przymiotników, które kończą się na -e, dodajemy -st

f.ex. large – largest
wide – widest

c) do przymiotników, które kończą się na samogłoskę i spółgłoskę -ig, -
at, -ot, -in, dodajemy tę samą spółgłoskę

f.ex. thin – thinnest
fat – fattest

d) w przymiotnikach, które kończą się na -y, zamieniamy -y na -i i
dodajemy -est
f.ex. lucky – luckiest
dry – driest

e) do przymiotników, które mają dwie i więcej sylab dodajemy the most

f.ex. This is the most interesting book I have every read.
Sam is the most handsome boy in the whole school.

W opozycji do most jest least. The least używamy z przymiotnikami,
którą mają dwie i więcej sylab

f.ex. This is the least harmful chemical in terms of the environment.
What is the least expensive way of travelling in Japan?

f) przymiotnik w stopniu najwyższym używamy, kiedy mówimy o jednej
osobie lub rzeczy, która jest porównywana do kilku innych

f.ex. I am the shortest in my family.
James is the most popular student in the school.

g) the używamy przed przymiotnikiem w stopniu najwyższym

f.ex. He’s the best student in the class.

h) po przymiotniku w stopniu najwyższym używamy -in przed nazwami
miejsc i grup

f.ex. Was that the best one in the town?

i) Możemy użyć my / your / his / etc. przed przymiotnikiem w stopniu
najwyższym

f.ex. Adam is my oldest friend.

j) zazwyczaj używa się przymiotnika w stopniu najwyższym z
wyrażeniami I’ve ever…. / you’ve ever …. / etc. kiedy mówimy o
naszych doświadczeniach

f.ex. This is the most interesting book I have ever read.

PRZYMIOTNIKI NIEREGULARNE

bad

worse

worst

far

further / farther

furthest / farhest

good

better

best

well

better

little

least

6. not as …. as / the same (...as)

a) not as + przymiotnik + as używamy, kiedy mówimy, że jedna rzecz
jest mniej trudniejsza, interesująca, droższa niż inna rzecz

f.ex. It’s not as heavy as I thought it would be, actually.
Tim is not as tall as Robin

Używamy me / him / he / etc. po not as ….as

f.ex. She is not as tall as I.
She is not as tall as me.

b) the same + rzeczownik + as porównuje dwie rzeczy, które są równe
sobie

f.ex. My mother has the same car as my father.

Używamy rzeczownika po the same (...as), nie przymiotnikach

f.ex. The jeans are the same expensive.
The jeans are the same price.

Możemy użyć the same as + mine / yours / this one / that one / etc.

f.ex. Your jacket is the same colour as mine.

7. too / not enough

a) too + przymiotnik używamy jeśli coś jest większe lub jest czegoś
więcej niż byśmy chcieli lub lubili

f.ex. This coffee is too sweet. (sweeter than I want)

Używamy too + przysłówek jeśli coś jest szybsze, późniejsze niż dobre
lub bezpieczne

f.ex. You’re driving too fast. (faster than is safe)
I got up too late and missed the bus.

Porównanie too i very

f.ex. It’s very hot today (This is a fact)
It’s too hot today (it’s hotter than I want or like)

too + przymiotnik + to do something używamy, kiedy chcemy
powiedzieć, że coś jest nie możliwe

f.ex. It’s too cold to sit outside.
I was too exicited to sleep.

b) przymiotnik / przysłówek + enough używamy, jeśli coś jest dla nas w
prawidłowym rozmiarze, wielkości, szybkości etc.

f.ex. The rope isn’t long enough.
She didn’t move quickly enough.

Używamy enough jako przysłówka po przymiotniku lub przysłówku

f.ex. Is this box enough big for all those books?
Is this box big enough for all those books?

Możemy użyć (not) enough przed rzeczownikami niepoliczalnymi w
liczbie mnogiej

f.ex. I don’t have enough money.
Używamy not + przymiotnik + enough + to do something kiedy chcemy
powiedzieć dlaczego coś nie jest możliwe

f.ex. It isn’t warm enough to sit outside.
My sister isn’t old enough to vote.

EXERCISES 4.3

Choose the correct form:

1. Jupiter is the ….. planet in our Solar System,
a) bigger
b) biggest

2. I can’t find my …. jeans.
a) most comfortable
b) comfortablest

3. That was the …. meal I’ve ever eaten
a) worse
b) worst

4. This shirt isn’t …. that blouse.
a) as pretty as
b) as prettier as

5. This computer is the same as….
a) you
b) yours

6.This mobile phone is too….
a) old
b) older

7. I’m afraid your work just isn’t….. enough.
a) good
b) better

8. Forming adjectives – formowanie przymiotników z rzeczowników
i czasowników

a) rzeczownik lub czasownik + al:

f.ex. centre – central

nation – national

music – musical

function – functional

b) rzeczownik lub czasownik + ful:

f.ex. beauty – beautiful

hepl – helpful

care – careful

pain – painful

c) rzeczownik lub czasownik + less:

f.ex. care – careless

use – useless

hope – hopless

pain – painless

d) rzeczownik lub czasownik + able:

f.ex. comfort – comfortable
fashion – fashionable

e) rzeczownik lub czasownik + y:

f.ex. dirt – dirty

rain – rainy

wind – windy

f) rzeczownik lub czasownik + ous:

f.ex. danger – dangerous
fame – famous

g) rzeczownik lub czasownik + ive:

f.ex. attract – attractive

act – active

expense – expensive

9. Making adjectives neative – tworzenie negatywnych
przymiotników

a) in / un / im – znaczy „not” - nie

f.ex. unhappy = not happy
informal = not formal

b) un + przymiotnik

f.ex. healthy – unhealthy

lucky – unlucky

helpful – unhelpful

usual – unusual

c) in + przymiotnik

f.ex. complete – incomplete

formal – informal

correct – incorrect

expensive – inexpensive

d) im + przymiotnik

f.ex. patient – impatient

polite - impolite

perfect – imperfect

possible - impossible

EXERCISES 4.4 REPEAT

1. I would like to buy this flat because it’s …. than that.
a) the largest
b) the most large
c) larger
d) more large

2. Monkey is …. animal I’ve ever seen.
a) the most funny
b) funnier
c) the funniest
d) more funny

3. This black dress is … than the blue one.
a) the elegantest
b) eleganter
c) more elegant
d) the most elegant

4. Sally is …. than Carol.
a) short
b) shorter
c) shortly
d) the shortest

5. I think she is …. girl in our school.
a) beautifuller
b) more beautiful
c) the most beautiful
d) the beautifullest

6. I think that BMW is a good car. Butmy brother Joe thinks that AUDI
is….
a) good
b) better
c) gooder
d) the best

5. Adverbs – przysłówek

1. Przysłówek - nieodmienna część mowy, która prymarnie
jest modyfikatorem czasownika i przymiotnika.

Pełni funkcję okolicznika lub orzecznika. Ze względu na funkcję
składniową do przysłówków należą także zaimki przysłowne.

Przysłówek opisuje jak, kiedy lub gdzie ktoś coś zrobił:

a) sposób (manner) – how?

f.ex. carefully

slowly

loudly

well

Większość przysłówków sposobu ma końcówkę -ly, którą dodaje się do
przymiotnika.

b) częstotliwość (frequency) – how often?

f.ex. always

sometimes

never

hourly

c) czas (time) – when?

f.ex. tomorrow

now

soon

then

d) miejsce (place) = where?
f.ex. above

here

there

e) kierunek (direction) – którędy?

f.ex. left

right

down

Przysłówki nieregularne

fast / hard / late / early są przymiotnikami i przysłówkami. Nie
dodajemy do nich końcówki -ly

f.ex. He has a fast car (fast = adjective)
He drives fast (fast = adverb)

friendly / lovely / silly / lonely kończa się na -ly, ale są przymitnikami,
nie przysłówkami

f.ex. She smiled at me friendly.
She smiled at me in a friendly way.

2. Adverbs and word order – przysłówki i porządek wyrazów –
zazwyczaj przysłówek sposobu używany jest po czasowniku. Jeśli po
czasowniku występuje przedmiot, używamy przysłówka po przedmiocie.

f.ex. He drove carefully.
He drove the car carefully.

He plays well.
He plays basketball well.

a) przysłówki częstotliwości używamy, kiedy chcemy powiedzieć jak
często coś robimy. Używamy przed present simple i past simple.
Używamy po czasowniku być (be) oraz po czasownikach posiłkowych i
modalnych

f.ex. never (0%)
        rarely (5%)
       seldom (10%)
      occasionally (30%)
      sometimes (50%)
       often (70%)
      generally (80%)
      usually (90%)
      always (100%)

f.ex. I never listen to rock music.  - present simple
        I have always done my homework.
         We will never eat a raw meat.

b) zazwyczaj używamy przysłówków miejsca i czasu na końcu zdaniach

f.ex. Anna did her homework yesterday.
She will study later.
The winner is here.

3. Adverbs of degree – stopień przysłówka

a) z czasownikami używamy (very) much i a lot, jeśli chcemy wzmocnić
czasownik

f.ex. She loves her chuldren very much.
You cannot expect much of him.
Alex complains a lot.

a little / a bit używamy, żeby osłabić czasownika

f.ex. I can play the guitar a little.
It annoys me a bit.

Przysłówki używamy po czasownikach i przedmiotach.
b) z przymiotnikami używamy really / very / extremely żeby wzmocnić
przymiotnik lub przysłówek

f.ex. She’s really nice.
They played extremely well.

Używamy fairly / quite żeby osłabić przymiotnik lub przysłówek

f.ex. I saw her fairly recently.
He had been quite good at drawing when he was at school.

c) Porównywanie przymiotników – używamy, kiedy chcemy opisać dużą
różnicę między rzeczami – używamy much lub a lot

f.ex. I’m feeling a lot better today.
Russia is much larger than England.

Używamy a little / a bit żeby opisać małą różnicę między rzeczami

f.ex. She seemed to be getting a little better.
The climate in New Zealand was a bit nicer than we had expected.

EXERCISES 5.1 REPEAT

Choose the correct form:

1. He speaks ….
a) clear
b) clearly

2. She is a … thinker.
a) quick
b) quickly

3. She thinks….
a) fast
b) fastly
4. You did the job…
a) good
b) well

5. Nick …. the dishes.
a) washes usually
b) usually washes

6. Anna can cook…..
a) a little
b) little

7. My home town is….
a) really small
b) small really

8. I feel much …. now I know she’s safe.
a) calm
b) calmer

9. I loved that film; it was … exciting
a) a bit
b) a lot
c) really

10. Did you….
a) see last week the game
b) see the game last week
c) last week see the game

11. The train was moving…
a) slow
b) slowful
c) slowly
d) slowy

12. Carl has learnt the poem….
a) badly
b) bad
c) the worst
d) bady

13. A car appeared …
a) suddenly
b) sudden
c) more sudden
d) the most sudden

14. Rachel will have an exam soon. She studies very …
a) the hardest
b) harder
c) hardly
d) hard
15. Bob got his driver’s license a month ago. He drives very…
a) careful
b) carefully
c) more careful
d) the most careful

6. Prepositions - przyimki

Przyimek - nieodmienna i niesamodzielna część mowy, która łączy się z
innymi wyrazami i

nadaje

inny

sens.

przykład rzeczownik stół tworzy z przyimkami wiele zestawień: na
stole, o stole, za stołem, obok stołu. Przyimek w połączeniu
z rzeczownikiem, przymiotnikiem lub liczebnikiem tworzy wyrażenie
przyimkowe, np. z nudów, ze strachu, sklep z butami, zeszyt w kratkę, z
piętnaście, ze sto, z milion.

1. Prepositions of place – przyimek miejsca

Prepositions of place – przyimek miejsca

w, przy, na

She’s   waiting
at the door.
He’s   sitting   on
his chair  at  his
desk.

rzeczowniki
związane z domem
i miejscem do
nauki, pracy; inne
miejsca w mieście

at home, at school,
at   the   office,   at
work,   at   the   bank,
at   the   stadion,   at
the bus stop

w, we wnętrzu,
do,

wewnątrz

We slept in the
car.
I watch TV in
the

living-

room.

Używamy

miastami i krajami

I grew up in Span.
I live in NewYork.

The   book   is  on
the desk.
Look   at   the
picture  on  the
wall.

above

nad, powyżej, u
góry

James   lives   in
the   flat  above
the shop.
He   lifted   his
bike  above  his
head.

next to / by /

beside

obok, przy,
koło

Anna is sitting
next to / by /
beside / her
computer.

near

blisko,
niedaleko,

This lake is
near the
mointains.

under

pod, poniżej,

The cat is
under the
chair.
The boat is
under the
bridge.

below

pod, poniżej,
niżej

He is standing
below the
clock.
The apartment
below is owned
by a French
couple.

in front of

przed czymś, z
przodku kogoś,
przed kimś

Our house is in
front of the
supermarket.

behind

za, po, w tyle
za,

The sun came
out from
behind the
clouds.

opposite

naprzeciwko,
naprzeciw,

The bank is
opposite the
supermarket.

between

pomiędzy,
między

I sat down
between Joe
and Diana.

2. Prepositions of movement – przyimki ruchu

Prepositions of movement – przyimki ruchu

along

wzdłuż, po, przy,
przed siebie, naprzód,
dalej, z, ze sobą,

He’s waliking along
the path.
The street runs along
the seafront.

past

po, za, dalej, koło,
obok, poza czymś,
ponad coś,

Walk past the theater
on the right and the
bank is on the left.

across / over

przez coś, przez, na
drugą stronę, po
drugiej stronie,
poprzez, w poprzek,
wszerz, poziomo

The boat will take you
across the river.
You must cross over
the bridge.

through

na wskroś, przez,
poprzez,

You must turn on your
lights when passing
through the tunnel.
She walks through the
park on her way to
work.

from

Z skądś, od czegoś,
gdzieś ktoś zaczyna,
skąd ktoś pochodzi, od
odległość, od kiedy
coś się zaczyna

She began to walk
away from him.
Has the train from
London arrived?

I go to school by bus.
You walk to work
every day.

onto

do, na, w kierunku,

The dog got onto the
sofa.
We can get onto the
bus here.

off

z, ze, z daleka, z dala,
od kogoś, z oddali,
niedaleko, blisko, w
pobliżu,

Get your feet off the
sofa.

Into

*podobne jest do in,

ale używamy into jeśli

mówimy o ruchu

do środka czegoś, w,
na, do, przez, na,

Don’t go into your
sister’s room.

out of

spośród, z, poza,

This cork won’t come
out of the bottle.

around

około, mniej więcej, w
kółko, wkoło, dookoła,

The earth moves
around the sun.

Używamy get into / out of jeśli mówimy o aucie lub taksówce.
Używamy get on / off jeśli mówimy o autobusie, samolocie, pociągu,
statku, rowerze.

f.ex. I got into the bus. I got on the bus.

EXERCISES 6.1.

Choose the correct form:

1. I walk …. the street.
a) along
b) through

2. I always walk … the bridge to get to work.
a) past
b) over

3. Please take your papers … my desk.
a) off
b) past

4. They walked … the town for an hour.
a) around
b) onto

5. It’s … that drawer.
a) at
b) in

6. The toys aren’t … the table.
a) below
b) under

7. I met her … the festival.
a) in
b) at

8. Who’s the girl standing ...Sam?
a) between
b) behind

9. Write your adress …...your name.
a) between
b) opposite

10. Switzerland lies … France, Germany, Austria and Italy.
a) behind
b) between

3. Prepositions of time – przyimki czasu – pozwalają omówić
konkretny okres czasu

Prepositions of time – przyimki czasu

użycie

przykład

kiedy określamy
dokładny czas

The event starts at
7:00.
Meet me at 7:30.

wyjątkowy dzień lub
okazja

John met an old friend
at her sister’s
wedding.
Do you give each
other presents at
Christmas?

azas posiłków i czas
weekendu

Jane went home at
lunchtime.
Will you be here at the
weekend?

część dnia

I’ll see you in the
morning.
Do you work in the
evening?

miesiące, pory roku,
lata, wieki

In England, it often
snows in December.
Birds often migrate in
spring and autumn.

kiedy chcemy
powiedzieć, ile czasu
zajmie komuś zrobienie
czegoś

He could learn a song
in about ten minutes.

Daty i dni

My brother John was
born on September 3rd.
My vacation ends on
Monday.

Nie używamy przyimków z wyrażeniami this / last / next / every.

f.ex. We’ll call you in this evening.  We’ll call you this evening.
        I went to London in last June.    I went to London last June.
He’s coming back on next Tuesday. He’s coming back next Tuesday.
I go home at every Easter.    I go home every Easter.

until

aż do czegoś, póki,
dopóki, do czasu, gdy,
do,

We’ll wait until
tomorrow.

from...to / until

kiedy coś się zaczęło i
kiedy się skończyło

I worked out at the gym
from 6 pm to / until
7:30 pm.

before / after

wcześniej niż / później
niż

czas

Can you call me back
before 5 pm, please?
Trin tickets are cheaper
after 9:30 in the
morning.

wydarzenia, sytuacje

Let’s watch TV after
dinner.
I like to go for a run
before breakfast.

nie wcześniej niż

The postman is always
here by 11 am.
They said that the
plumber would be here
by Friday.

for

mówimy o czasie
trwania, jak długo coś
trwa

We’re going to Cape
Twon for two months.
We waited for the bus
for an hour.

during

w czasie, podczas, w
trakcie, w dobie

They went to Florida
during the winter.
Your grandfather came
during your absence.

EXERCISES 6.2

Choose the correct form:

1. The festival is …. April.
a) in
b) on

2. The festival starts 7 April.
a) in
b) on

3. The film starts….9:00.
a) at
b) in

4. My Spanish course starts…...week.
a) in next
b) next

5. The festival continues ...12 April.
a) in
b) until

6. Please give me your homework...Tuesday.
a) by
b) for

7. My father has been in Paris ….six days.
a) for
b) during

4. Prepositions with other meanings – przyimki z innymi
znaczeniami

sposób podróży

We went to London by
bys.

sposób komunikacji

People are willing to
recelve ads by SMS.

sposób płacenia za coś I pay for my shopping

by credit card.

kto napisał lub
wyprodukował coś

I’m reading some
short stories written by
Chekhov.

with

razem

He lives with his
grandmother.

użyć czegoś, żeby coś
zrobić,
wykorzystywać coś,
żeby coś zrobić

She wiped her lipstick
off with a tissue.
Join the two pieces
together with glue.

kiedy mówimy o
czyjejś pracy

John works as a
waiter.

kiedy coś możemy
wykorzystać do
czegoś

You can use the side of
a book as a ruler.

like

podobny do

He looks like his
brother.
She sings like an
angel.

5. Common phrases with prepositions – powszechne wyrażenia z
przyimkami

at home
at school
at work

I’m usually at home
in the evenings.
What did you learn at
school today?

at first
at last
at once
at the same time

I’ve finished my essay
at last (after a long
time)
You have to call him
at once (immediately)

in bed

Teenageres often stay
in bed till late,

in a hurry
in the end
in time

She was in a hurry to
be leaving.

in love
in public
in provate

I’m in love for the first
time and it’s
wonderful.

on holiday
on business

Patricia is on holiday
next week.

on time

Last years 89 precent of
South-East trains left
on time.

on fire
on purpose

I didn’t do it on
purpose – it was an
accident.
The motorway was
closed because a car
was on fire.

by chance
by mistake

I got this job
completely by chance.

for

for sale

Is this painting for
sale?

out of

out of order

I’m afraid we have to
walk up the stairs – the
elevator is out of
order.

EXERCISES 6.3

Choose the correct form:

1. „Guernica” is famous painting …. Pablo Picasso.
a) of
b) by

2. Robert spent years … a carpenter before he became a teacher.
a) as
b) like

3. You’re acting … a complete idiot.
a) as
b) like

4. The children are … school next week.
a) at
b) in

5. The plane left….
a) in time
b) on time

6. I didn’t get wet … - I fell in the water.
a) on purpose
b) on fire

6. Dependent Prepositions – przyimki po czasownikach i
przymiotnikach

arrive at (the station)
laugh at
bad / good at

arrive in (London)
believe in
succeed in
interested in

depend on

with

agree with
pleased with

for

apologise for
ask for
pay for
wait for
responsible for

belong to
happen to sb
listen to
object to
allergic to
married to
polite to
similar to

dream of / about
remind of
typical of
unaware of

into

divide into

from

suffer from
translate from / into
different from

EXERCISES 6.4 – REPEATE

Choose correct answer:

1. I’ve marked the interesting points in the article …. a red pen.
a) of
b) with
c) by

2. You can have a lovely walk ….the path beside the river.
a) along
b) under
c) past

3. That photo is …. Rachel. She’s a great photographer.
a) by
b) of
c) from

4. We discovered this hotel … chanse – we intended to stay at a
different one.
a) by
b) with
c) on

5. Gary lives ….. the airport. It takes about 20 minutes to get there.
a) next to
b) near
c) beside

6. My house is …. the red house and the grey one.
a) in
b) by
c) between

7. The bus will leave at 9:00 am. Please be at the bus station ...8:45.
a) by
b) after
c) during

8. Arnold Schwarzenegger was born …. Austria.
a) from
b) in
c) at

9. I’ve got an appointment … the doctor’s in the morning.
a) in
b) at
c) by

10. Please leave the building quietly ...the concert.
a) before
b) on
c) after

7. C

onjunction – spójnik

1. Spójnik -

wyraz łączący dwa zdania, równoważniki

zdań lub wyrażenia w jedno zdanie złożone.

Conjunction - Spójniki

and

i , a

służy do
łączenia
wydarzeń
wynikających z
siebie lub
chronologicznyc
h, a także do
połączenia serii

We ate breakfast
and went to
school.

but

ale

do wyrażenia
kontrastu

He likes playing
chess but is not
good at it.

lub

do wyrażenia
alternatywy,
opcji

We can go to the
cinema, or we
could stay at
home.

więc

do wyrażenia
skutku

I hate being lat,
so I left home
very early.

jeśli

do wyrażenia
warunku

You can visit her
in hospital if you
want.

unless

jeśli nie, chyba
że

do wyrażenia
warunku

I won’t help you
unless you tell
me the truth.

neither …. nor ani … ani

do wykluczenia
rzeczy

He can have
neither pizza
nor spaghetti.

either …. or

albo ….albo

do wykluczenia
rzeczy

You either drink
or drive.

Reason Linking Words – Spójniki łączące powód, uzasadnienie

because

ponieważ, bo

do wyrażenia
przyczyny

I didn’t come
because I had a
terrible
headache.

that’s why

to dlatego,
dlatego

Their car has
broken down.
That’s why they
are late.

that’s the reason

(why)

to jest przyczyna
dlaczego, to
powód dla
którego, dlatego

I have a test
tomorrow.
That’s the
reason why I
ned this book.

Time Linking Words – Spójniki łączące czas

ttill / until

do, aż do, zanim do wyrażenia

czasu

I’ll wait till you
come home.

afer

po, kiedy

do opisywania
wydarzeń
następujących
po sobie

After I
graduated, I
started working
as a teacher.

before

zanim, przed

do opisywania
wydarzeń
następujących
po sobie

It’ll be weeks
before we see
each other again.

w momencie,
gdy

I broke my leg
as I was learning
to ski.

as soon as

jak tylko
(moment po
czymś)

As soon as we
left it started
raining.

once

jak tylko, kiedy,
gdy

Once you have
learned to ride a
bike you never
forget it.

since

od (czasu jak)

I haven’t seen
him since we
argued

while

podczas gdy

do opisywania
wydarzeń
występujących
w tym samym
czasie lub
wyrażania
kontrastu

He phoned
while I was
having a shower.

Robert loves
basketball,
while his
brother prefers
tennis.

Concession Linking Words – Spójniki do wyrażenia kontrastu

although,

though

chociaż,
pomimo tego

do wyrażania
kontrastu

Though she had
a lot of friends,
nobody offered
to help her.

even though

chociaż,
pomimo że

I know I would
like China even
though I don’t
support their
political system.

however

pomimo to,
mimo tego

She doesn’t like
him. However,
she helps him if
he needs it.

whereas, while a, podczas gdy

Her boyfriend
likes active
holidays
whereas / while
she could only
walk to and
from the beach.

Result Linking Words – Spójniki łączące rezultat, wynik

as a result

w rezultacie

He didn’t learn
mech. As a
result he failed
his exam.

consequently

as a

consequence

w związku z tym

The factory was
closed. As a
consequence
many people
lost their jobs.

such that

taki, że

The
government’s
decisions are
such that hardly
anybody can
accept them.

therefore

w rezultacie

She refused to
help the police.
Therefore she is
under arrest
now.

so….that

tak….że

She was so tired
that she went to
bed earlier.

such….that

tak...że

They are such
rich people that
they can afford
to buy new car
once a year.

Purpose Linking Words – Spójniki do wyrażenia celu (dlaczego coś

robimy)

so as to

po to, żeby

We bought the
guide so as to
read a bit about
the country.

so that

żeby

She turned the
music down so
that the baby
could sleep.

in order that

po to, żeby

Read it carefully
in order that
you have no
doubts.

in order to

po to, żeby

You have to
learn another
language in
order to get a
better job.

żeby

They went to the
basement to
check what was
going on.

that, when,

where

zaimki względne

They were sure
that somebody
was following
them.

I last saw her
when she was
very little.

8. Numeral – liczebniki

1. Liczebniki - część mowy określająca cechy ilościowe desygnatu:
liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność. Odpowiadają na
pytania: ile? który z kolei?

Cardinal Numbers

– liczebniki główne

1 – one
2 – two
3 – three
4 – four
5 – five
6 – six
7 – seven

8 – eight
9 – nine
10 – ten
11 – eleven
12 – twelve

a) do tworzenia kolejnych liczb wykorzystujemy końcówkę -teen i rdzeń
z pierwszej dziesiątki

13 – thirteen
14 – fourteen
15 – fifteen
16 – sixteen

17 – seventeen
18 – eighteen

b) liczebniki dziesiętne mają końcówkę -ty

20 – twenty
30 – thirty
40 – fourty
50 – fifty
60 – sixty

70 – seventy
80 – eighty
90 – ninety
100 – hundred
1000 – thousand

c) liczebniki główne używamy do
* ogólnego liczenia

f.ex. Two boys are watching TV.
I have sixteen apples.

* do podawania cen

f.ex. It’s two (pounds) thirty.

287 -

two hundred (and) eighty-seven

712 -

seven hundred (and) twelve

1278 -

one/a thousand two hundred (and) seventy-eight

4444 -

four thousand four hundred (and) forty-four

Ordinal Numbers – liczebniki porządkowe

1st first – pierwszy
2nd second – drugi
3rd third – trzeci

każdy kolejny liczebnik posiada końcówkę -th

4 – fourth
5 – fifth
6 – sixth
7 – seventh
8 – eighth
9 – nineth
10 – tenth
11 – eleventh

12 – twelfth
13 – thirteenth

przy pełnych dziesiątkach, które kończa się na -y, - y zamieniamy na -ie i
dodajemy -th

20 - twenty – twentieth
40 – forty – fortieth
60 - sixty – sixtieth
f.ex. 68 - sixty-eigh

175 - one hundred seventy fif

92 - ninety-second

Liczby porzadkowe wykorzystujemy do podawania dat:

2 May, 1983

2nd May, 1983

May 2, 1983

May 2nd, 1983

Możemy datę zapisać na cztery sposoby, ale każdy czytamy tak samo:

the second of May nineteen eighty-three
May the second, nineteen eighty-three

3. Daty – cyfry w dacie dzieli się na pół I w ten sposób się je czyta

f.ex. 1789 - seventeen eighty-nine

1466 -

fourteen sixty-six

* daty rozpoczynające nowe stulecie

f.ex. 1700 -

seventeen hundred

1900 -

nineteen hundred

2000 -

two thousand

1004 -

one thousand (and) four

1066 -

ten sixty-six

Fractions – Ułamki

a) Vulgar Fractions - ułamki zwykłe

1/2

połowa

a one half

1/3

jedna trzecia

a one third

1/4

jedna czwarta

a one quarter

1/5

jedna piąta

a one fifth

1/6

jedna szósta

a one sixth

2/3

dwie trzecie

two thirds

3/4

trzy czwarte

three quarters

4/5

cztery piąte

four fifths

1 1/4

jedna i jedna czwarta

one and a quarter

1 1/2

jedna i jedna druga

one and a half

1.to, co znajduje się w liczniku czytamy jak zwykły liczebnik: one, two,

four

2.to, co znajduje się w mianowniku 'porządkujemy' liczebnikiem

porządkowym – sixth, fifth, third etc. (oprócz ułamków 1/2 i 1/4, które

czyta się tak, jak podano powyżej).

3.Jeśli licznik jest większy niż 'jeden', to nasz mianownik oprócz tego

otrzymuje liczbę mnogą – sixths, fifths, thirds, quarters (w przypadku

np. dwie trzecie 2/3)

Decimal Fractions – ułamki dziesiętne

f.ex. 1.5 – one point five
        2.25 – two point two five
        3.75 – three point seven five
        1.05 – one point oh five / one point nought five

5. Odległość, prędkość, procenty, wyniki itp.

distance -

odległość

37. 897 km

thirty-seven point
eight
nine seven kilometres

851.56

eight hundred (and)
fifty-one
point five six
kilometres

percentage -

procenty

5.9%

five point nine per
cent

45.2%

forty-five point two
per cent

speed - prędkość

120 km/h

one hundred and
twenty
kilometres an/per hour

częstotliwość

Raz – once – one time
dwa razy – twice –
two times
trzy razy – three times

I have been to the
USA once.
I told her twice.

EXERCISES 8.1

1. Wpisz słownie podane liczby:

a) 169 - ………………………………………………………………..

b) 355 - ……………………………………………………………….

c) 1278 -………………………………………………………………

d) 7315 - ……………………………………………………………..

2. Przetłumacz na angielski podane liczebniki porządkowe:

a) 24-ty dwudziesty czwarty - …………………………………………

b) 68-my sześćdziesiąty ósmy - ………………………………………..

c) 175-ty sto siedemdziesiąty piąty -
…………………………………………………………………………..

d) 63-ci sześć dziesiąty trzeci - …………………………………………

3. Wpisz słowie po angielsku

a) 3/9 trzy dziewiąte - ………………………………………………….

b) 5.4 - ………………………………………………..

c) 1 4/6 jedna i cztery szóste - …………………………………………

d) 4.05 - ………………………………………………………………..

PARTS OF SPEECH – TEST 1

Choose the correct form:

1. Have you already heard this …….?
a) newes
b) new
c) news
d) a new

2. There are a few ….. (an oasis) in deserts.
a) oasiss
b) oasis
c) oases
d) oasises

3. There are a lot of …. (a person) in the club.
a) persons
b) people
c) person
d) persones

4. We saw nine … (a wolf) in the zoo.
a) wolve
b) wolfs
c) wolves
d) wolvs

5. Mothers always give us ……
a) many advices
b) much advice
c) many advice
d) much advices

6. We travelled to ….. Netherlands last year.
a) a
b) an
c) the
d) -

7. I ate ….. plum and went out.
a) a
b) an
c) the
d) -

8. My husband gave me … twenty five roses.
a) a
b) an
c) the
d) -

9. We are going to travel around …. Europe next year.
a) a
b) an
c) the
d) -

10. Tom sent me a photo of …. Trafalgar Square. It’s amazing.
a) a
b) an
c) the
d) -

11. Jake, we haven’t seen you for ages. When will you come and see….?
a) them
b) we
c) our
d) us

12. They have done …. work properly.
a) them
b) they’re
c) there
d) their

13. Tom, be careful with the knife! You can cut….
a) yours
b) it
c) you
d) yourself

14. Sandra had to send an email to the headmaster…..
a) him
b) itself
c) yourself
d) himself

15. Oh no, am I alone here? I can’t find….
a) everybody
b) nobody
c) somebody
d) anybody

16. I think this street is …. in the town.
a) the most short
b) shorter
c) the shortest
d) more short

17. My grandmother knitted a ….. …… ….. sweater.
a) black new winter
b) winter new black
c) new black winter
d) black winter new

18. David’s story is …. than Kelly’s one.
a) interestingest
b) interestinger
c) the most interesting
d) more interesting

19. Teachers think that Rachel is ….. girl in the group.
a) the most smart
b) smarter
c) the smartest
d) more smart

20. Sandra looked at Bob …..
a) angryness
b) angryful
c) angrily
d) angry

21. She ran ….
a) quickful
b) quicky
c) quick
d) quickly

22. Their trip was ….. difficult.
a) extremeful
b) extremy
c) extremely
d) extreme

23. Susan plays the piano …..
a) beautifuly
b) beautifullest
c) beautiful
d) beautifully

24. Rachel will have an exam soon. She studies very….
a) the hardest
b) harder
c) hardly
d) hard

25. I will wait for you …. the car. It’s raining heavily.
a) onto
b) at
c) into
d) in

26. I will pay …. cash.
a) in
b) for
c) at
d) to

27. I’ve known him …. five years.
a) ago
b) from
c) for
d) since

28. I got to work ….. car every morning.
a) in
b) on
c) at
d) by

29. John gets up …. 9 o’clock every day.
a) in
b) at
c) on
d) for

30. Oh, please, don’t eat so many pancakes! You are…. a diet!
a) in
b) at
c) on
d) with

31. We are …. a hurry, so we shouldn’t stay here for a long time.
a) by
b) at
c) on
d) in

32. There is …. coffee on the shelf.
a) many
b) a few
c) any
d) some

33. We don’t have …. milk.
a) some
b) a few
c) any
d) many

34. There are …. students in the class (formal written English)
a) many
b) much
c) a lot of
d) a little

35. There is …. sugar in my cup of tea.
a) a few
b) many
c) any
d) a lot of

36. We don’t have …. time for it.
a) few
b) a few
c) many
d) much

37. It’s late but Rob hasn’t come yet. I think ...has happened.
a) anything
b) some
c) someone
d) something

38. How …. photoes do you need?
a) much
b) lots of
c) little
d) many

39. He looked though the window for a minute or two, ….. went inside.
a) and
b) because
c) but
d) then

40. We didn't have any money ….. we couldn't go to a restaurant.
a) and
b) because
c) but
d) so

41. He closed all the doors and windows, and ….. he left the house.
a) and
b) because
c) but
d) then

42. I was feeling very tired, …. I went to bed very early.
a) and
b) because
c) but
d) so

43.

I was in the park with Dave…...suddenly started to rain heavily.

a) when it
b) but
c) if it

44.

We can buy a new carpet…...you've got a job.

a) when that
b) now that
c) if that

45.

You'll be fine…...you follow the instructions carefully.

a) as long as
b) as soon as
c) by the time

ANSWERS

1.1. 1) C 2) B 3) A 4) A 5) A
1.2. 1) B 2) B 3) A 4) A 5) A
1.3. 1) B 2) A 3) A 4) A 5) B
1.4. 1) Countable: boy, orange, tree, ant
Uncountable: oil, coffee, water, hair, soup, sugar, milk, rice, air
2) boxes, wolves, wives, babies, families, teeth, mice, women, f feet
3) Italian, builder, visitor, Japanese, silence, teacher, darkness,
examination, invitation, happiness

2.1. 1) A  2) B  3) A 4) A 5) A
2.2. 1) B 2) B 3) A 4) B 5) A
2.3. 1) B 2) B 3) A 4) A 5) A
2.4.  1) B 2) A 3) A 4) A 5) B
2.5. 1) A 2) A 3) A 4) A 5) B
2.6. 1) B 2) C 3) A  4) A 5) A 6) A  7) B 8) C 9) C 10) C 11) D 12) C
13) C 14) C 15)  C 16) C 17) B 18) A 19) A 20 ) C

3.1. 1) A 2) A 3) B 4) B 5) B
3.2. 1) A  2) B  3) A  4) B 5) A
3.3. 1) A  2) B  3 B  4) B  5) B 6) A 7) A 8) B
3.4. 1) B 2) B 3) A  4) A 5) C 6) B 7) B 8) A  9) A 10) B

4.1. 1) B 2) A 3) A 4) B 5) B
4.2. 1) B 2) A 3) A 4) B 5) A
4.3. 1) B 2) A 3) B 4) A 5) B 6) A 7) A
4.4. 1) C 2) C 3) C 4) B 5) C 6) B

5.1. 1) B 2) A 3) A 4) B 5) B 6) A 7) A 8) B 9) C 10) B 11) C 12) A
13) A 14) D 15) B

6.1. 1) A 2)  B 3) A  4) A 5) B 6) B7) B 8) B 9) B 10) B
6.2. 1) A 2) B 3) A  4) B 5) B  6) A 7) A
6.3. 1) B 2) A 3) B 4) A 5) B 6) A
6.4. 1) B 2) A 3) B 4) A 5) B 6) C  7) A 8) B 9) B 10) C

7.1. 1) C 2) B 3) A 4) D 5) B

8.1. 1) a - one/a hundred sixty-nine
b) three hundred (and) fifty-five
c) one/a thousand two hundred (and) seventy-eight
d) seven thousand three hundred (and) fifteen

2) a) - twenty-fourth b) sixty-eighth c) one hundred seventy fifth d)
sixty-third

3) a) three nineths b) five point four c) one and four sixths d) four point
oh five

TEST 1
1) C 2) C 3)  B 4) C 5) B 6) C 7) 8) D 9) D 10)  D 11) D 12) D 13) D
14) D  15) D 16) C 17) C 18) D 19) C 20) C 21) D  22) C 23) D  24) D
25) D 26) A 27) C 28) D  29) B 30) C 31) D
32) D 33) C 34) A 35) D 36) D 37) D 38) D 39) D  40) D 41) D 42) D
43) A 44) B 45) A

Document Outline