szwów czaszki) lub chrząstkozrostów (skostnienie chrząstek nasadowych). Spotykamy je
m. in. między kręgami krzyżowymi i kośćmi miednicy.
ANATOMIA CZA
OWIEKA
Połączenia ruchome, czyli stawowe
podstawowe zagadnienia
Są to ruchome i najbardziej różnorodne połączenia kości. Ruchomość stawu zależy od
kształtu stykających się z sobą powierzchni stawowych.
KOÅšCI
MI
SNIE
Stałe elementy stawu :
UKA
AD ODDECHOWY
Główka i panewka tworzące powierzchnie stawowe pokryte chrząstka szklista, która
UKA
AD POKARMOWY
dzięki swej gładkości zmniejsza tarcie w stawie, a dzięki elastyczności - łagodzi siłę
UKA
AD KRWIONOÅšNY
zderzeń kości podczas ruchu i amortyzuje wstrząsy.. W niektórych stawach, jak
NARZADY WEWN
TRZNE
skroniowo-żuchwowy, kolanowy - występują płytki chrząstkowe, tzw. krążki i łąkotki
stawowe. Wyrównują one niedopasowane powierzchnie stawowe, zwiększają
ruchomość stawu i jego właściwości amortyzujące.
Torebka stawowa otacza końce kości i łączy je za pomocą wiązadeł - wytworów jej
warstwy zewnętrznej. Zamyka ona warstwę stawową. Torebka tworzy się z dwu warstw,
KOÅšCI
a mianowicie: - torebki włóknistej (zewnętrznej) zbudowanej z tkanki łącznej zbitej,
Rodzaje :
zawierającej gęstą sieć włókien klejodajnych, które przez okostną przenikają w głąb
o długie  mają trzon i nasadę np. kość udowa ,paliczki
kości tworzących staw,
o krótkie  brak nasady i trzonu np. nadgarstka ,śródstopia
- torebki maziowej (wewnętrznej) zbudowanej z tkanki łącznej wiotkiej,
o płaskie  łopatka , żebra , trzon mostka
pokrytej warstwą nabłonka produkującego maz
stawową. Tworzy ona fałdy i kosmki
o różnokształtne  kręgi żuchwa ,koś krzyżowa
maziowe, wypełniające zachyłki jamy stawowej, oraz kaletki maziowe uwypuklone na
o pneumatyczne (zawierające zatoki z powietrem0 kości czaszki ; czołowa,
zewnÄ…trz torebki. Warstwa ta jest silnie ukrwiona i unerwiona. Maz
dostarcza
szczękowa, klinowa
składników pokarmowych dla chrząstek, zmniejsza tarcie,. .
Wiązadła są to pasma tkanki łącznej, wzmacniające włóknistą torebkę stawową. W

postaci silnych pęczków włókien łącznotkankowych biegną od jednej kości ku drugiej,
POA

CZENIA KOÅšCI
spajajÄ…c je mocno i stopniowo przechodzÄ…c w okostnÄ….
- jama stawowa wypełniona mazią stawową.
więzadła stawowe (w
ścisłe
większości stawów)
W więzozrostach łącznikiem kości bywa tkanka łączna włóknista lub sprężysta. Tkanka
wzmacniajÄ…ce torebkÄ™
łączna włóknista występuje w postaci błon międzykostnych, np. między kośćmi podudzia
stawowÄ… i
lub przedramienia. Tkanka łączna sprężysta tworzy m. in. więzozrosty, łączące ze sobą
przechodzÄ…ce w
łuki kręgów. Swoistym rodzajem więzozrostu są szwy, łączące u osobników młodych
okostną obu kości.
kości czaszki. Z wiekiem szwy kostnieją.
Chrząstkozrosty są to połączenia kości za pośrednictwem chrząstki. W wieku
dziecięcym i młodzieńczym występują pomiędzy poszczególnymi częściami jednej kości,
np. między trzonem a nasadą kości długich (chrząstki nasadowe), bądz
między dwiema
kośćmi, np. w spojeniu łonowym miednicy lub między I żebrem a mostkiem. Ruchomość
tych połączeń jest minimalna.
Kościozrosty powstają z wiekiem przez skostnienie niektórych więzozrostów (np.
1
 Staw kulisty panewkowy- składa się wklęsłej głębokiej panewki otaczającej
główkę)
Dodatkowe /niestałe elementy stawu Wsytępuje w stawie biodrowym gdzie główką jest głowa kości udowej,
panewka  kość miedniczną pogłębiona przez wysoki obrąbek stawowy. staw
chrząstka śródstawowa (krążki stawowe ) wzmacniają 4 więzadła. ,Duży zakres ruchów ale mniejszy niż w stawie wolnym
chrząstki włókniste w formie kręgu znajdujące się pomiędzy powierzchniami stawowymi
Na obwodzie są zrośnięte z torebką stawową Działają jako amortyzatory, wyrównują staw płaski - posiada płaskie powierzchnie stawowe (brak główki i panewki) ,
powierzchnie stawowe, umożliwiają dopasowanie stawu niedopasowanego umożliwiają one jedynie na niewielkie przesuwanie się względem siebie, liczne więzadła
występowanie : staw mostkowo obojczykowy zabezpieczające przykłady : staw krzyżowo biodrowy, i stawy kości nadgarstka i stępu
kaletki maziowe :nadgarstkowo-śródręczny piszczelowo-strzałkowy klinowo-łódkowy
- Uwypuklenia błony maziowej, A
ączno tkankowy worek, połączony z się z jamą stawową Stawy stępowo-śródstopne międzyśródstopne międzyśródręczne
i wytwarzajÄ…cy maz
stawową. staw zawiasowy - jedna powierzchnia stawowa ma kształt bloczka który wchodzi we
Kaletki maziowe występują w otoczeniu stawów do których dochodzą wiązadła i ścięgna wcięcie drugiej kości . Taki staw jest stawem jednoosiowym umożliwia ruch zawiasowy.
umożliwiając swobodne ślizganie tych elementów dzięki wytwarzaniu płynu maziowego (ruch zginania i prostowania ). Posiada silne więzadła poboczne Np. staw ramienno
który zmniejsza tarcie łokciowy , kolanowy
A
ąkotki (łac. menisci)  płaskie szerokie twory o kształcie półksiężycowatym staw obrotowy - powierzchnie stawowe mają kształt panewki i główki. Również jest
zbudowane z tkanki chrzęstnej włóknistej leżące pomiędzy kością udową a piszczelową, stawem jednoosiowym. Ruch jest obrotowy względem powierzchni stawowych
w stawie kolanowym Wyróżniamy łąkotkę boczną i łąkotkę przyśrodkową,. Nie są Np. staw promienno łokciowy
przyrośnięte do podłoża tylko przymocowane do torebki stawowej. Na przekroju staw eliptyczny - kłykciowy jedna powierzchnia ma kształt eliptyczny, wypukły, a druga
poprzecznym mają kształt trójkąta (klina), stąd wyróżnimy powierzchnie : górną, dolną i powierzchnia jest wklęsła. Wykonywane ruchy zginanie i prostowanie, odwodzenie i
zewnętrzną (zwróconą do torebki stawowej) oraz brzegi : górny, dolny i wewnętrzny przywodzenie. Przykłady : staw promieniowo-nadgarstkowy , staw skroniowo-
Ich zadanie polega na: pogłębieniu i dopasowaniu do siebie powierzchni stawowych żuchwowy
stawu kolanowego i umożliwienie ruchów obrotowych w zgiętym stawie kolanowym, staw siodełkowaty - powierzchnie stawowe sąwklęsłe. Jest to staw dwuosiowy,
poprzez przesuwanie się ich na powierzchni stawowej górnej kości piszczelowej. występuje tylko w stawie śródręczno-nadgarstkowym kciuka. umożliwia ruchy boczne
Dzielą staw kolanowy na dwa piętra: górne i dolne. oraz w przód i w tył.
Więzadła wewnątrzstawowe (śród - ) Staw śrubowy - stanowi połączenie I i II kręgu szyjnego (atlas i obrotnik) - jest to tzw.
pasma tkanki łącznej zbitej, której włókna kolagenowe łączą ze sobą kości. znajdują się staw dolny głowy (staw szczytowo-obrotowy) Staw ten zaliczany jest do stawów
wew. jamy stawowej. Pokryte są mazią, regulują zakres ruchu np. więzadło głowy kości jednoosiowych. Ruch posuwisto obrotowy - podobnie jak przy wkręcaniu śruby.
udowej, krzyżowo- kolanowe
Obrębek stawowy KR
GOSA
UP
Szeroki twór z chrząstki włóknistej przyrośnięty do panewki otaczający brzegi I. Budowa ogólna.
powierzchni stawowych, pogłebia staw umożliwia lepsze dopasowanie Kręgosłup posiada 33-34 kręgi. Górny koniec podpiera głowę, dolny łączy się z kośćmi
Występuje w stawie biodrowym i kolanowym miednicznymi. Ma kształt podwójnej litery "S" w płaszczyz
nie strzałkowej, ponieważ
posiada 4 krzywizny: - Lordozy - wygięcia do przodu w odcinku szyjnym i lędz
wiowym -
Typy stawów Kilofozy - wygięcia do tyłu w odcinku piersiowym i krzyżowo- guzicznym. Kręgosłup
staw kulisty - to typ stawu wieloosiowego, pozwala na dowolne ruchy: zginania i dzielimy na 5 odcinków:
prostowania oraz odwodzenia i przywodzenia, obrót na zewnątrz i do wewnątrz, . 1. szyjny (C) - 7 kręgów
Powierzchnie stawowe mają kształty główki i wklęsłej panewki. 2. piersiowy (Th) - 12 kręgów
Staw kulisty wolny panewka obejmuje główkę częściowo (stąd  wolny ) 3. lędz
wiowy (L) - 5 kręgów
umożliwia ruchy we wszystkich płaszczyznach ale torebka stawowa jest luz
na i 4. krzyżowy (S) - 5 kręgów
może się wcisnąć między kości przykładem jest staw barkowy, 5. guziczny (Co) - 4-5 kręgów
II. Budowa ogólna kręgu
2
- trzon - od przodu się z kanałem krzyżowym (przedłużenie kanału kręgowego) - miejsce dla nerwów kanału
- łuk - od tyłu krzyżowego. Od tyłu znajduje się, nierówna wypukła powierzchnia grzbietowa, na której
- 7 wyrostków: widoczne są grzebienie (przedłużenie poszczególnych wyrostków kręgowych):
- grzebień środkowy - po wyrostkach kolczystych
·ð 1 kolczysty
- grzebienie pośrednie - po wyrostkach stawowych
·ð 2 poprzeczne
- grzebienie boczne - po wyrostkach poprzecznych Między grzebieniem pośrednim a
·ð 4 stawowe - (2 górne i 2 dolne)
bocznym leżą otwory krzyżowe grzbietowe. Na bokach kości krzyżowej leżą pow.
Między trzonem a łukiem znajduje się otwór kręgowy, dlatego kręgi nakładając się na
uchowate łączące się z podobnymi pow. kości miednicznych (stawy krzyżowo -
ciebie tworzą kanał kręgowy
biodrowe)
7. kość guziczna Ma u człowieka charakter szczątkowy. W jej skład wchodzi 4-5
III. Charakterystyka poszczególnych odcinków.
1. pierwszy kręg - szczytowy (atlas) Nie posiada trzonu, lecz składa się z dwóch łuków:
nieregularnych kręgów, które w póz
niejszym wieku ulegajÄ… skostnieniu.
tylnego i przedniego. Miejsce ich połączenia są zgrubiałe i naszą nazwę części bocznych,
na których leżą poziomo powierzchnie stawowe: - górne - służą do połączenia z
IV. Połączenia kręgosłupa
kłykciami kości potylicznej - dolne - przylegają do powierzchni stawowych górnych kręgu
1. nieruchome
obrotowego - (kręgu drugiego) Na tylniej powierzchni łuku przedniego leży dołek
- kościozrosty
zębowy dla zęba kręgu obrotowego. Kręg szczytowy nie posiada wyrostka kolczystego (
- kość krzyżowa
w tym miejscu jest guzek). Wyrostki poprzeczne sÄ… rozdwojone i przebite pionowo
- kość guziczna
otworem, przez który przechodzi tętnica kręgowa.
2. małoruchome
2. drugi kręg - obrotowy (axis) Trzon jest wydłużony ku górze i tworzy ząb kręgu
- chrząstkozrosty - krążki międzykręgowe Znajdują się między trzonami sąsiednich
obrotowego . Powierzchnia stawowa na przedniej pow. zęba służy do połączenia z
kręgów. Składają się z zew. leżącego pierścienia włóknistego i centralnie położonego,
dołkiem zębowym kręgu szczytowego a na tylniej pow. zęba z więzadłem poprzecznym.
półpłynnego, bogatego w wodę jądra miażdżystego. Pierścień włóknisty zrasta się z
Wyrostek kolczysty rozdwojony - na końcu, wyrostki poprzeczne też są rozdwojone i
pow. dwóch trzonów kręgosłupa. Jądro miażdżyste łatwo odkształca się i dopasowuje
ograniczają otwór wyrostka poprzecznego, rozdzielają się na guzek tylni i przedni.
do ruchów kręgosłupa. Krążka nie ma między kręgami 1C a 2C a ostatni jest między 5S a
3. siódmy kręg - wyrastający (prominens) Posiada długi wyrostek kolczysty (łatwo
S1.
namacalny), budową przypomina kręgi piersiowe.
- więzozrosty - więzadła, które dzielimy na:
4. odcinek piersiowy Kręgi są większe od kręgów szyjnych. Trzony są płaskie, ich wymiar
więzadła długie: - podłużne przednie - - podłużne tylnie - - karkowe - - nadkolcowe
strzałkowy jest większy od czołowego. Na ich bocznych powierzchniach w blisko
więzadła krótkie (łączą dwa sąsiednie kręgi):
krawędzi znajdują się dołki żebrowe, które tworzą powierzchnie stawowe do połączenia
z głowami żeber. Wyrostki kolczyste są długie, cienkie i pochyłe ku dołowi i zachodzą na
- 3. ruchome - stawy
siebie dachówkowo. Wyrostki poprzeczne są wyraz
nie zaznaczone, grube, posiadajÄ…
- szczytowo - potyliczny - utworzony przez kłykcie kości potylicznej i pow. stawowe
pow. stawowe do połączenia z guzkami żeber. Wyrostki stawowe ustawione w
górne kręgu szczytowego.
płaszczyz
nie czołowej.
- szczytowo - obrotowy - składa się z 4 stawów:
5. odcinek lędz
wiowy Kręgi są tu największe. Trzony są duże, masywne ich wymiar
a) 2 stawy boczne utworzone przez pow. stawowe dolne kręgu szczytowego i górne
czołowy jest większy od strzałkowego. Wyrostki kolczyste tworzą silnie rozwinięte
obrotowego
wysokie blaszki kostne, ustawione w płaszczyz
nie strzałkowej. Wyrostki poprzeczne są
b) 1 szczytowo - obrotowy pośrodkowy przedni -- między zębem kręgu obrotowego i
długie i cienkie szczątki żeber tzw. wyrostki żebrowe. Wyrostki stawowe ustawione w
dołkiem zębowym na tylniej pow. łuku przedniego
płaszczyz
nie strzałkowej.
c) 1 szczytowo - obrotowy pośrodkowy tylni -- między tylnia pow. zęba a więzadłem
6. kość krzyżowa Powstała ze zrośnięcia 5 kręgów, ma kształt zwężającemu się ku
poprzecznym wchodzącym w skład więzadła krzyżowego
dołowi graniastosłupa, podstawą zwróconą ku górze a wierzchołkiem ku dołowi i tyłowi,
- stawy międzykręgowe - tworzą je wyrostki stawowe sąsiadujących kręgów, każdy staw
gdzie łączy się z kością guziczną. Od przodu znajduje się gładka wklęsła pow.
otacza torebka stawowa.
miedniczna, na której widoczne są 4 pary otworów krzyżowych miednicznych łączących
3
- stawy głów żeber KOŚCI OBR
CZY KOC
CZYNY GÓRNEJ
- stawy krzyżowo  biodrowe 1. obojczyk
- kość długa, parzysta, na której wyróżniamy 2 końce: bliższy, grubszy (mostkowy) i
V. Funkcje kręgosłupa dalszy, płaski (barkowy). Miedzy nimi znajduje się trzon posiadający 2 wygięcia: przy
końcu mostkowym - ku przodowi, a przy końcu barkowym - ku tyłowi.
·ð punkt centralny osiowy, główna podpora ciaÅ‚a
2. łopatka - leży na powierzchni grzbietowej tułowia na wys. od 2 do 6 żebra, ok. 7 cm od
·ð ochrania rdzeÅ„ krÄ™gowy
kręgosłupa. Jest płaską parzystą kością w kształcie trójkąta. Wyróżniamy na niej 2
·ð amortyzuje czaszkÄ™ (dziÄ™ki krążkom miÄ™dzykrÄ™gowym)
powierzchnie:
·ð jest narzÄ…dem ruchu
- żebrową - z dołem podłopatkowym
·ð bierze udziaÅ‚ w produkcji krwi
- grzbietową - na której grzebień łopatki przechodzi do boku w wyrostek barkowy, który
łączy się z obojczykiem, poniżej grzebienia jest dół podgrzebieniowy a powyżej dół
KLATKA PIERSIOWA
nadgrzebieniowy
- ochrona organów znajdujących się wew.
W kącie bocznym znajduję się powierzchnia stawowa zwana panewką lub wydrążeniem
- przyczep mięśni - wspomaganie oddychania
stawowym, przeznaczonym do połączenia z głową kości ramiennej. Poniżej panewki
W skład KP, wchodzi:
znajduję się guzek podpanewkowy, powyżej guzek nadpanewkowy. Są to miejsca
1. 12 kręgów piersiowych
przyczepu mięśni. Na brzegu górnym znajduje się tzw. wcięcie łopatki, od którego od
2. Mostek - kość płaska leżąca od strony przedniej klatki pierściowej, ułożona ukośnie od
boku i przodu odchodzi wyrostek kruczy
tyłu i góry, ku przodowi i ku dołowi. Złożona z :
3. połączenia
- Rękojeści - na której wyróżniamy:
- staw mostkowo - obojczykowy - wzmocniony więzadłami:
a) wcięcie szyjne
a) mostkowo - obojczykowymi przednimi i tylnymi,
b) 2 wcięcia obojczykowe boczne od szyjnego i wcięcie żebrowe do połączenia z
b) międzyobojczykowymi c) żebrowo - obojczykowymi
pierwszym żebrem
- staw barkowo - obojczykowy - wzmocniony więzadłami:
- Trzonu - na jego bocznych powierzchniach są wcięcia żebrowe
a) barkowo - obojczykowymi,
- Wyrostek mieczykowaty - część chrzęstna mostka
b) kruczo - obojczykowymi (składającymi się z więzadła czworobocznego)
3. 12 par żeber - są to blaszki kostne, w których wyróżniamy część kostną (przykręgową) i
KOÅšCI KOC
CZYNY GÓRNEJ WOLNEJ
część chrzestną.
1. kość ramienia
- Na końcu kręgowym znajduje się głowa, a na niej powierzchnia dla połączenia z
- kość długa, parzysta, wyróżniamy 3 główne części:
powierzchniami stawowymi, utworzonymi przez dołki żebrowe na krawędziach trzonów
- nasada bliższa - znajduje się tu głowa kości ramiennej, a na niej pow. stawowa do
(są to stawy głów żeber)
połączenia z wydrążeniem łopatki, wokół głowy znajduje się przewężenie - szyjka
- Guzek - oddzielony od głowy szyjką, również posiada powierzchnie stawową do
anatomiczna, bocznie od głowy - guzek mniejszy i większy (a od nich grzebienie), poniżej
połączenia z kręgami, tzn. z powierzchnia stawową na wyrostku poprzecznym (są to
guzków znajduje się szyjka chirurgiczna
stawy żebrowo- poprzeczne)
- trzon - na jego bocznej pow. znajduje się guzowatość ramienia - miejsce przyczepu
- Na dolnym brzegu żebra znajduje bruzda żebrowa, w której przebiega naczynie
mięśnia naramiennego.
krwionośne i nerwy międzyżebrowe.
- nasada dalsza - posiada 2 nadłykcie: przyśrodkowy większy i boczny mniejszy, poniżej
- Koniec przedni mostka łączy się z mostkiem połączeniem chrzęstnym. Ze względu na
nich są kłykcie, od strony przyśrodkowej znajduje się bloczek przeznaczony do
połączenie z mostkiem żebra dzielimy na:
połączenia z kością łokciową, na jego przedniej pow. jest dół wyrostka dziobiastego, z
a) Prawdziwe - od 1 do 7 pary żeber - łączą się bezpośrednio z mostkiem tworząc stawy
tyłu nad bloczkiem - dół wyrostka łokciowego, bocznie od bloczka znajduje się główka
mostkowo - żebrowe
dla połączenia z kością promieniową.
b) Rzekome - od 8 do 10 pary żeber - dochodzą do chrząstki żebra lezącego wyżej
c) Wolne - 11 i 12 para żeber - są krótsze i kończą się wolno w ścianie brzucha, nie mają
2. kość łokciowa
połączeń.
- nasada bliższa - znajduje się na niej wcięcie bloczkowe, przeznaczone do połączenia z
bloczkiem kości ramiennej. Ograniczone:
4
a). od przodu przez wyrostek dziobiasty 2. kość łonowa - składa się z 2 gałęzi:
b). od tyłu wyrostek łokciowy - górnej - gdzie znajduje się grzebień łonowy przechodzący w guzek łonowy
c). boczne wcięcie promieniowe przeznaczone dla połączenia z obwodem stawowym k. - dolnej - gdzie kości łonowe z 2 przeciwległych stron łączą się ze sobą tworząc spojenie
promieniowej Å‚onowe
- trzon - ma kształt trójkąta 3. kość kulszowa - składa się z leżącego od tyłu trzonu i skierowanej ku przodowi gałęzi:
na granicy trzonu i gałęzi znajduje się guz kulszowy, powyżej którego leży kolec
kulszowy; między guzem a kolcem znajduje się wcięcie kulszowe mniejsze i, powyżej
- nasada dalsza - od strony przyśrodkowej kończy się wyrostkiem rylcowatym, a na
niego wcięcie kulszowe większe. Od boku te 3 kości tworzą otwór zasłonowy. W miejscu
stronie bocznej znajduję się obwód stawowy do połączenia z kością promieniową
ich połączenia znajduje się panewka stawu biodrowego przeznaczona do połączenia z
głową kości udowej. Chrząstka stawowa znajduje się na tzw. pow. księżycowatej,
3. kość promieniowa
stanowiącej właściwą pow. stawową. Dno panewki wypełnione jest tk. tłuszczową i
- nasada bliższa - tworzy ją główka na której znajduje się wklęsła pow. stawowa do
przyczepia się do niego więzadło głowy kości udowej.
połączenia z k. ramienną. Od strony przyśrodkowej na główce znajduje się obwód
stawowy do połączenia z wcięciem promieniowym na kości łokciowej.
Rodzaje chrzÄ…stek:
- szklista - z niej powstaje większość szkieletu, pozostaje chrząstką: nos, krtań, tchawica,
- Trzon - trójkątny
oskrzele, żebro, powierzchnie stawowe kości
- włóknista - krążki międzystawowe
- Nasada dalsza - gruba, od boku kończy się wyrostkiem rylcowatym, od strony
- sprężysta - także krtań, małżowina uszna, trąbka słuchowa
przyśrodkowej - wcięcie łokciowe, między wyrostkiem a wcięciem znajduje się pow.
I Skład kości:
stawowa dla połączenia z pierwszym szeregiem kk. nadgarstka.
- osseina - składnik organiczny nadający elastyczność i giętkość kości, przeważa w wieku
dziecięcym, póz
niej stale zanika, ustępując miejsca solom mineralnym
4. kości nadgarstka
- sole mineralne - (wapń, potas, fosfor) składnik nieorganiczny wieku starszego nadający
kości twardość i kruchość
MIEDNICA
- woda - 15-40%
II Rodzaje tkanki kostnej:
2kości miedniczne z kością krzyżową tworzą miednice. Kość miedniczna powstała ze
- tkanka kostna zbita - buduje trzony kości długich i blaszki kości płaskich. Żłożona jest z
zrośnięcia 3 kości:
cylindrycznych otworów - osteonów, przebitych kanałem Hawersa, przez który biegną
naczynia krwionośne zaopatrujące kość w pożywienie i tlen. Osseina tworzy szereg
1. biodrowej współśrodkowych rur zw. blaszkami kostnymi, obejmujących kanał dookoła. Pomiędzy
2. łonowej blaszkami w jamach kostnych leżą komórki kostne - osteocyty, połączone ze sobą i z
3. kulszowe systemem Hawersa kanałami zaopatrzeniowymi.
- tk.k gąbczasta - buduje nasady kości długich i wypełnia przestrzenie między blaszkami
istoty zbitej w kościach płaskich. Składa się z cieniutkich beleczek, łączących się w cienką
1. Kość biodrowa - wyróżniamy w niej talerz, na którym od zew. mamy pow. pośladkową,
sieć, przebiegających zgodnie z układem działania linii sił (napięć- trajektoria). Taka
a od wew. pow. miedniczną. Talerz od góry zakończony jest grzebieniem kości biodrowej
budowa daje istocie gąbczastej maksymalną wytrzymałość przy wykorzystaniu minimum
przechodza
cym do przodu w kolec biodrowy przedni górny (k.b.p.g.) i k.b.p.dolny. Ku
budulca.
tyłowi grzbień przechodzi w k.b.tylny górny i dolny. Na stronie przyśrodkowej talerza
znajduje się pow. uchowata przeznaczona do połączenia z taką samą pow. na k.
krzyżowej. Trzon jest oddzielony od talerza kresą łukowatą przechodzącą w grzebień na
połączenia w czaszce
gałęzi górnej k. łonowej.
-połączenia stawowe : miedzy czaszką i żuchwą oraz między gnywkową a żuchwą , także
między kosteczkami słuchowymi (w częsci skalistej kości skroniowej
5
sklepienie czaszki :
·ð Mięśnie somatyczne - pochodzÄ… z miotomów; sÄ… to mięśnie tuÅ‚owia, szyi
- u niemowlÄ…t]:
i kończyn - gałęzie brzuszne i grzbietowe nerwów rdzeniowych
6 ciemiączek (błony łącznotkankowe łączące kości sklepienia czaszki)
przednie (główne)
Narządy pomocnicze mięśni:
tylne między kośćmi ciemieniowymi a potylicznymi
·ð PowiÄ™zie ( bÅ‚ony z tkanki Å‚Ä…cznej włóknistej) - otaczajÄ… mięśnie lub grupy
4 boczne
mięśni
-dzieci ,młodzież dorośli
·ð Kaletki maziowe (ksztaÅ‚t pÄ™cherzykowaty) - zmniejszenie tarcia
-więzozrosty (szwy czaszkowe)
·ð Pochewki Å›ciÄ™gien (obejmujÄ… Å›ciÄ™gna ) - zmniejszenie tarcia
-chrzęstozrosty (między podstawą kości potylicznej a trzonem kości klinowej)
·ð Bloczki mięśni (punkty podparcia ) - zmiana kierunku dziaÅ‚ania mięśnia
najpóz
niej pojawiajÄ… siÄ™
-koÅ›ciozrosty (skostniaÅ‚e wiÄ™zozrosty) ·ð Trzeszczki (kostki wÅ‚Ä…czone w Å›ciÄ™gna mięśni)
Nazwy mięśni :
- od miejsca przyczepu : np. miesień mostkowo - sutkowo - obojczykowy
- położenia : np. miesień naramienny
MI
ŚNIE - kierunku przebiegu włókien: np.. mięsień skośny zewnętrzny
- ogólnej postaci: np. mięsień półścięgnisty
Powięz
, mocna, elastyczna błona łącznotkankowa otaczająca poszczególne mięśnie lub
grupy mięśni należy do narządów pomocniczych mięśni i stanowi ich osłonę. Możemy - czynowi : np. mięsień prostownik palców
wyróżnić:
- ilości głów: np. mięsień dwugłowy ramienia
1) powięz
własną - powięz
pojedynczego mięśnia tworząca łożysko, które utrzymuje
rozluz
niony mięsień na właściwym miejscu utrzymując go w gotowości do skurczu,
często służy mięśniom jako miejsce przyczepu - ma wtedy charakter ścięgnisty,
Topografia mięśni :
2) powięz
zespołowa - otacza całe grupy mięśni o zbliżonej funkcji i utrzymuje
Mięśnie grzbietu: - kolcowo - ramienne- kolcowo  żebrowe - prostownik
poszczególne grupy w stałym położeniu względem sąsiadujących grup, np.: powięz

grzbietu
podudzia, powięz
wewnÄ…trzpiersiowa.
Mięśnie klatki piersiowe: - powierzchowne  głębokie - przepona
3) powięz
wspólna - otacza całe umięśnienie szkieletowe ciała, położona jest pod tkanką
Mięśnie brzucha: - boczne i przednie- tylne
łączną podskórną, ustala kształt danej partii ciała np. powięz
szeroka (mięśnie uda).
Mięśnie gładkie :
Miejsca o zmniejszonej odporności ( słabsze utkanie mięśni i powięzi):
Ściana jamy brzusznej od strony bocznej i przedniej składa się z trzech warstw płaskich -ściana naczyń krwionośnych , przewodu pokarmowego
mięśni połączonych pośrodku z pojedynczą warstwą mięśni prostych. W jej obrębie -drogi oddechowe i moczowe
istnieje kilka miejsc, w których mięśnie i rozcięgna krzyżują się lub łączą, są to tzw. -przewody układu rozrodczego
-ściana macicy
miejsca zmniejszonej oporności, w których łatwiej dochodzi do powstania przepuklin.
-skóra (, miesień stroszący włosa )
- okolica pępka
- kreska biała
- kanał pachwinowy
Przepona
- rozwór przełykowy przepony
Mięsień oddechowy, poprzecznie prążkowany, oddziela klatkę piersiową od
jamy brzusznej, składa się z częśc lędz
wiowej , żebrowej ,mostkowej
Wyróżniamy:
·ð Mięśnie trzewne - powstaÅ‚e z mezenchymy Å‚uków skrzelowych; sÄ… to
mięśnie głowy i szyi ( wyjątkowo) oraz V, VII, IX, X, XI nerw czaszkowy.
6
działanie mięsni synergistyczne i antagonistyczne
prostowniki i zginacze
Mięśnie szkieletowe występują zwykle parami i działają antagonistycznie względem
siebie.
* zginacz (zgina) -prostownik (prostuje) w stawie Å‚okciowym
*odwodziciel (odsuwa części ciała od siebie) przywodziciel ( przesuwa części ciała ku prostowniki :Mięsień trójgłowy ramienia (najsilniejszy),miesień łokciowy
sobie) zginacz : mięsień ramienny , dwugłowy ramienia (biceps)
*dz
wigacz ( unosi) obniżacz (obniża)
* zwieracz (zamyka ujścia)rozwieracz (otwiera ujścia) w stawie ramiennym
Np. zginacze :mięsień piersiowy większy ,m.kruczo  ramienny, m. naramienny  część
Mięśnie zginacza położone są na przedniej stronie ramienia. Przyczepione są z jednej obojczykowa i barkowa
strony do kości ramieniowej i łopatki, a z drugiej do kości przedramienia. Prostownik prostowniki : m. naramienny  (część barkowa i grzebieniowa)
znajduje się z tyłu ramienia i jest przyczepiony do tych samych kości. Gdy chcemy zgiąć
rękę, kurczy się zginacz (zwany bicepsem). Gdy prostujemy rękę, prostownik się kurczy, w stawie kolanowym
zginacz jest luz
ny i pozwala się rozciągać.
Antagonistycznie działają także niektóre mięśnie brzucha i grzbietu. Mięśnie brzucha
skracając się, pochylają tułów. Gdy kurczą się mięśnie grzbietu, ciało się prostuje. PRZEPONA
jest głównym mięśniem oddechowym, należy do mięśni poprzecznie prążkowanych
Mięśnie synergistyczne współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu, np.
mięśnie międyżebrowe - oddychanie czy mięśnie tułowia położenie
tworzy podstawę klatki piersiowej. Stanowi ona dolną ścianę klatki piersiowej i oddziela
jÄ… od jamy brzusznej.
funkcja
mięsnie gałki ocznej
Przepona ,obok mięsni międzyżebrowych bierze udział w oddychaniu płucnym
należące do aparatu ruchu :
wdech:
Mięśnie proste : górny dolny przyśrodkowy boczny przyczepy znajdują się daleko za
skurcz przepony ->większa pojemność klatki piersiowej-> ciśnienie zostaje obniżone
gałką oczną w szczycie oczodołu w tzw. pierścieniu ścięgnistym
poniżej ciśnienia atmosferycznego (tworzy się podciśnienie)-> wessanie powietrza do
Mięsień skośny górny i dolny
płuc
Pozostałe
wydech:
: mięsień oczodołowy
rozkurcz przepony -> ciśnienie w klatce piersiowej wzrasta -> powietrze wypchane z płuc
mięsień dz
wigacz powieki górnej
Skurcz przepony zwiększa także ciśnienie w jamie brzusznej, jest to wykorzystywane
tłocznia brzuszna
podczas defekacji.
Tłocznia brzuszna -zostaje wytworzona w wyniku jednoczesnego skurczu wszystkich mięśni
Unerwienie
otaczajÄ…cych jamÄ™ brzusznÄ…
przepony stanowią dwie gałązki nerwu przeponowego. Ma on swój początek w
tworza ją mięsnie :
segmencie szyjnym, posiada włókna ruchowe, oraz czuciowe.
Mięśnie brzucha :
Unaczynienie:
Øð podÅ‚użne (miÄ™sieÅ„ prosty brzucha. miÄ™sieÅ„ czworoboczny lÄ™dz
wi)
gałęzie odchodzące od aorty piersiowej i brzusznej oraz tętnicy piersiowej wewnętrznej.
Øð pÅ‚askie (miÄ™sieÅ„ skoÅ›ny zewnÄ™trzny brzucha , miÄ™sieÅ„ skoÅ›ny wewnÄ™trzny
brzucha i mięsień poprzeczny brzucha [najważniejszy]
przepona,
mięsień dz
wigacz odbytu
7
TCHAWICA.
UKA
AD ODDECHOWY
Stanowi przedłużenie krtani, przebiegając w dół, nieco ku tyłowi w obrębie szyi i na
wysokości czwartego lub piątego kręgu piersiowego rozdziela się na dwa oskrzela
główne. Miejsce podziału tchawicy tworzy rozdwojenie tchawicy. Znajduje się tu także
W skład układu oddechowego wchodzą dwie części:
ostroga tchawicy rozdzielająca powietrze powietrze do płuc.
· Część przewodzÄ…ca
Tchawica w przekroju poprzecznym ma kształt podkowy. Tworzą ją liczne pierścienie
· Część oddechowa
chrzęstne (6- 20) oraz rozciągnięty pomiędzy ich końcami elastyczny mięsień. Mięsień
ten umożliwia rozciąganie i kurczenie się przełyku podczas połykania jedzenia. oddziela
Do części przewodzącej należą:
tchawicę od przełyku. Pierścienie chrzęstne nadają tchawicy sztywność, Tylną ścianę
· Jama nosowa
tchawicy tworzy błona łącznotkankowa, nadająca jej pewną elastyczność, zawiera
· Zatoki przynosowe
również mięśnie gładkie, których skurcz może zmienić przekrój tchawicy. Zewnętrzną
· GardÅ‚o
część tchawicy pokrywa przydanka, łączącą ja z otoczeniem. Jej wewnętrzną
· Tchawica
powierzchnię pokrywa nabłonek migawkowy, którego migawki poruszają się w kierunku
· Drzewo oskrzelowe
gardła.
Do części oddechowej należą:
· Oskrzeliki oddechowe
· Przewody pÄ™cherzykowe
PA
UCA
· PÄ™cherzyki pÅ‚ucne
Pęcherzyki płucne cienkie kuliste zgrubienia lub woreczki na końcach oskrzelików,w
płucach jest ich ok ok. 300-500 mln. .
NABA
ONEK ODDECHOWY
Pęcherzyki płucne mają ścianę zbudowaną z płaskich komórek nabłonkowych noszących
wielorzędowy
nazwę nabłonka oddechowego oraz komórek ziarnistych, produkujących i
występuje w jamie nosowej ,tchawicy ,oskrzelach
wydzielających tzw. czynnik powierzchniowy pęcherzyka płucnego (SURFAKTANT),
nie wsytępuje : błony węchowa, narządu przylemieszowy i oskrzeliki który w postaci cienkiej błonki pokrywa warstwę płynu surowiczego wyściełającego
wnętrze pęcherzyków płucnych. Surfaktant jest specyficznym rodzajem detergentu
buduje go 6 rodzajów komórek : ułatwiającym proces rozprężania pęcherzyków płucnych podczas wdechu. Od zewnątrz
o komórki z brzeżkiem migawkowym - są one zdecydowanie najliczniejsze. Ich ściana pęcherzyków jest opleciona gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych
powierzchnia zaopatrzona jest w gęsto obok siebie upakowane migawki, których (włośniczek płucnych). Pomiędzy powietrzem w pęcherzyku a krwią włośniczki istnieje
zsynchronizowany ruch przesuwa śluz wraz cząsteczkami pyłu. błonka. Nosi ona nazwę błony pęcherzykowo-włośniczkowej. Przez nią odbywa się
o komórki kubkowe- drugie co do liczebności, są typowymi komórkami wymiana gazów, czyli dyfuzja (tlenu, dwutlenku węgla) pomiędzy powietrzem
wydzielniczymi. Komórki produkują śluz, który pokrywa powierzchnię wewnętrzną
pęcherzyków a krwią włośniczek płucnych
dróg oddechowych.
Pęcherzyki płucne ułożone są w taki sposób, że sąsiadujące pęcherzyki posiadają
o komórki macierzyste (niezróżnicowane)- mogą przekształcać się winne typy
wspólną ścianę nazywaną przegrodą międzypęcherzykową. Jest ona bardzo podatna na
komórek i stanowią pulę regeneracyjna nabłonka dróg oddechowych.
uszkodzenia i zawiera pory Kohna.
o komórki szczoteczkowe - pełnią funkcję chemoreceptoryczną. Maja zdolność
syntezy tlenku azotu działającego jako neuroprzekaz
nik
Wymiana gazowa jest możliwa dzięki włośniczkom, które wchodząc do pęcherzyka
o komórki ziarniste (dokrewne) - należą do komórek neuroendokrynowych APUD,
transportują krew bogatą w dwutlenek węgla i wodę. W pęcherzyku tym tlen zostaje
produkują hormony peptydowe. Komórki neuroendokrynne mogą tworzyć skupiska-
wychwycony przez krwinki czerwone we włośniczkach, które jednocześnie pozbywają
cialka neuroepitelialne, które występują głównie u noworodków i dzieci
się dwutlenku węgla. Opuszczająca włośniczki krew jest bogata w tlen, który zostaje
o komórki Langerhansa- należą do grupy komórek prezentujących antygen i
przetransportowany do wszystkich komórek ustroju.
uczestniczą we wstępnych etapach odpowiedzi immunologicznej
8
w żołądku odbywa się trawienie cukrów przez amylazę ślinową - do momentu obniżenia
pH pokarmu do wartości dezaktywującej enzym.
UKA
AD POKARMOWY
JELITO CIENKIE, odcinki, charakterystyka.
.Budowa ściany przewodu pokarmowego
łączy żołądek z jelitem grubym. Jest najdłuższym odcinkiem układu trawiennego, zwykle
jego długość dochodzi do kilkunastu metrów.
Åšciana przewodu pokarmowego zbudowana jest z czterech warstw :
Na jelito cienkie składa się:
-Błona śluzowa (śluzówka) - tworzona przez nabłonek oraz leżącą pod nim tkankę
Dwunastnica
łączną. Liczne komórki gruczołowe nabłonka wydzielają żlus ułatwiający przesuwanie
Organ o kształcie podkowy, rurkowaty, o długości średnio 25-30cm. Znajduje się na tylnej
pokarmu. W żołądku, a szczególnie jelitach, śluzówka jest silnie pofałdowana.
ścianie brzucha. Dwunastnice dzieli się na opuszkę, część zstępującą, poprzeczną oraz
-Błona podśluzowa, łącznotkankowa - znajdują się w niej liczne naczynia krwionośne,
wstępującą. Przez dwunastnice transportowany jest pokarm przetworzony w żołądku.
limfatyczne oraz nerwy.
To właśnie tutaj poddawany jest on działaniu soku trzustkowego oraz żółci (wydzielanej
-Błona mięśniowa - zbudowana zwykle przez dwa różne rodziaje mięśni gładkich -
przez wÄ…trobÄ™).
podłużnych i okrężnych. Rytmiczne skurcze pasm mięśni gładkich, czyli skurcze
Jelito krezkowe (jelito czcze i kręte)
perystaltyczne przesuwajÄ… pokarm w przewodzie pokarmowym.
odpowiada za wchłanianie pokarmu. Jego długość wynosi kilka metrów (średnio 2-8m).
-Błona zewnętrzna (błona surowicza, otrzewna) - pełni funkcje podtrzymującą i
Gruczoły znajdujące się w błonie śluzowej jelita czczego wydzielają soki jelitowe oraz
ochronną rury przewodu pokarmowego, zawiera naczynia krwionośne.
śluz. Posiada wypustki - kosmki i mikrokosmki zwiększające powierzchnie wchłaniania
Jelito kręte
ŻOA

DEK
ostatni odcinek jelita cienkiego, łączy je z jelitem grubym. Ma średnio około 3m długości.
Zachodzą tu końcowe procesy trawienne oraz wchłanianie pokarmu
Położenie
w jamie brzusznej na wysokości
od 11. kręgu piersiowego , gdzie
P
CHERZYK ŻÓA
CIOWY
położony jest wpust żołądka do 3.
Jest to gruszkowaty narząd służący do magazynowania i zagęszczania żółci do czasu, aż
bÄ…dz
4. kręgu lędz
wiowego (
będzie potrzebna do trawienia pokarmu. Anatomicznie dzielimy go na trzy części: dno,
trzon i szyjkę z której uchodzi przewód pęcherzykowy łączący siez przewodem
BUDOWA
wątrobowym w przewód żółciowy wspólny (drogi żółciowe) który uchodzi do
Żołądek jest workiem
Funkcje:
mięśniowym , z przełykiem łączy
1. Magazynowanie i zagęszczanie żółci,
się przez wpust żołądkaa z
2. Wspomaganie trawienia przez emulgację tłuszczów.
dwunastnicÄ… Å‚Ä…czy go odz
wiernik ,
otwór otoczony silną mięśniówką
okrężną, która rozszerza się i
zwęża w zależności od różnicy pH
TRZUSTKA
między środowiskami.
położenie ,budowa ,funkcja
położenie : w jamie brzusznej za żołądkiem, pomiędzy śledzioną a pętlą dwunastnicy , w
ROLA
przestrzeni zaotrzewnowej
rozdrabnia pokarm; ,
budowa : trzy części :głowa, trzon i ogon
wyjaławia pokarm; (kwas solny zabija drobnoustroje)
otoczona jest torebką łącznotkankową,. Wnętrze trzustki dzieli się na liczne płaciki,
trawi białka a lipaza żołądkowa zapoczątkowuje trawienie tłuszczów;
oddzielone są przegrodami międzypłacikowymi w których znajdują się naczynia
9
krwionośne oraz przewody wyprowadzające międzypłacikowe uchodzące do przewodu łączą się w żyły. Pniem płucnym i w jego gałęziach płynie krew odtlenowana (bogata w
trzustkowego . Płaciki składają się z pęcherzyków wydzielniczych (gronek dwutlenek węgla). Żyły płucne prawe i lewe wychodzą po dwie z każdego płuca i po
trzustkowych) , które są odpowiedzialne za wytwarzanie enzymów trawiennych. krótkim przebiegu wpadają do lewego przedsionka serca. Żyłami płucnymi płynie krew
Pomiędzy pęcherzykami występują wyspy trzustki Langerhansa natlenowana (bogata w tlen).
funkcja : Krążenie  duże (obwodowe):
zewnątrzwydzielnicza (trawienna, produkcja sok trzustkowy amylazę , trypsynę i lipazę ) rozpoczyna się w lewej komorze serca, stamtąd krew wpływa do aorty. Aorta
wewnątrzwydzielnicza (hormonalna, wytwarzanie . insuliny i glukagonu somatostatyny wstępująca tworzy łuk i aortę zstępującą, od której na wysokości przepony odchodzą:
przez wysepki Langerhansa aorta piersiowa i aorta brzuszna, której odgałęzieniem jest tętnica biodrowa wspólna
prawa i lewa. Od aorty wstępującej odchodzą tętnice wieńcowe (lewa i prawa), które
unaczyniają serce. Od łuku aorty odchodzą tętnice szyjne (biegną obok tchawicy i krtani)
i tętnice podobojczykowe (biegną między obojczykiem a żebrami). Tętnice szyjne
UKA
AD KRWIONOÅšNY
unaczyniają szyję i głowę (zaopatrują w krew mózgowie, narządy wzroku i słuchu, jamę
nosową). Tętnica podobojczykowa przedłuża się w tętnice pachowe, a dalej  w tętnice
ramienne, promieniowe i łokciowe, aż do utworzenia łuków dłoniowych i naczyń
krwionośnych palców dłoni. Od aorty piersiowej odchodzi 10 par tętnic
międzyżebrowych, tętnice przeponowe oraz tętnice narządów klatki piersiowej. Aorta
brzuszna i jej odgałęzienia zaopatrują w krew powłoki i narządy jamy brzusznej. Pień
trzewny odchodzi od aorty na wysokości pierwszego kręgu lędz
wiowego. Unaczynia on
żołądek, dwunastnicę i trzustkę, wątrobę i śledzionę. Tętnice krezkowe unaczyniają
dwunastnicę i trzustkę, jelita, okrężnicę, a dalej odbytnicę. Tętnice biodrowe zaopatrują
w krew narządy miednicy, dalej przedłużają się w tętnice udowe. Te natomiast  w
tętnice podkolanowe, dalej  tętnice piszczelowe, które biegną wzdłuż łydek aż do
palców stóp. Krew płynąca odpowiednimi tętnicami do tkanek powraca do serca żyłami.
Szkielet serca tworzy tkanka łączna włókinista otaczająca ujścia serca (dwa
przedsionkowo-komorowe, aorty i pnia płucnego), do których przyczepiają się płatki
zastawek i włókna mięśniowe. Składają sie na niego
Zastawki
·ð 4 pierÅ›cienie włókniste  zlokalizowane dookoÅ‚a ujść serca
Zbudowane sa z płatkow 2 lub 3) tkanki włóknistej , przytwierdzone sądo pierścieni
włóknistych należącyh do szkieletu serca) zapobiegajacofaniu siÄ™ krwii ·ð 2 trójkÄ…ty włókniste  Å‚Ä…czÄ…ce pierÅ›cieÅ„ włóknisty aorty z pierÅ›cieniem
Przedsionkowo-komorowe : prawa : trójdzielna zapobiega cofaniu się krwii do prawego włóknistym ujść przedsionkowo-komorowych prawego i lewego
przedsionka ·ð część bÅ‚oniasta przegrody miÄ™dzykomorowej
Lewa : dwudzielna (mitralna)  II_ do lewego przedsionka
Zastawki tętnicze : ŚCIANY SERCA
Zastawka pnia płucnego :- -II-do prawej komory Wsierdzie (jest warstwą składającą się z jednowarstwowego nabłonka płaskiego, blaszki
Zastawka aorty : -II- do lewej komory właściwej i tkanki podwsierdziowej.
Śródsierdzie (tworzą trzy warstwy włókien mięśniowych o przebiegu okrężnym,
podłużnym i skośnym.
Nasierdzie (Å‚ac. epicardium) jest blaszkÄ… surowiczÄ… otaczajÄ…cÄ… serce i stanowi zarazem
Krążenie  małe (płucne): blaszkę trzewną osierdzia.
rozpoczyna się w komorze prawej serca pniem płucnym. Pień płucny tworzą tętnice Osierdzie (jest workiem otaczającym serce, podobnie jak opłucna otaczająca płuca.
płucne (prawa i lewa). Odgałęzienia obu tętnic odchodzą dalej, aż do naczyń zbudowane jest z dwóch blaszek: trzewnej i ściennej. Blaszka ścienna utworzona jest
włosowatych tętniczych. Tętniczki włosowate przechodzą w naczynia zawłosowe, które przez tkankę włóknistą osłaniającą serce. Pomiędzy obiema blaszkami znajduje się jama
10
osierdzia zawierająca niewielką ilość płynu, którego ilość może się zwiększać w stanach W momencie porodu i pierwszego wdechu w całym tym układzie zachodzą ogromne
patologicznych (np. zapalenie osierdzia). Obie blaszki łączą się ze sobą na wysokości zmiany. Przerwaniu ulega pępowina i znajdujące się w niej naczynia, które wkrótce
korony serca. zarastajÄ….
KR
ŻENIE PA
ODOWE Gdy noworodek wykona pierwszy wdech, jego płuca wypełniają się powietrzem,
zwiększając swój rozmiar i nieco także położenie. Wskutek tego przewód tętniczy ulega
płód w łonie matki, nie jest zdolny do wymiany gazowej poprzez swoje płuca, a produkty skręceniu. W póz
niejszym okresie życia także i on zarasta. Krew prawego przedsionka i
metabolizmu muszą być dostarczane bezpośrednio z organizmu matki. komory w większej ilości trafia do płuc, a z nich do lewego przedsionka. Zwiększa się
Krew dwoma tętnicami pępkowymi przechodzi z płodu do łożyska. Tam zostaje panujące tam ciśnienie, napierająca silniej na ściany krew zamyka od tamtej strony
natlenowana i uzupełniona w produkty metabolizmu. Jednocześnie oddaje zbędne poprzez jego zastawkę otwór owalny, który zwykle też zarasta, aczkolwiek nie zawsze
substancje przemiany materii. Następnie krew jedną żyłą pępkową wraca do płodu i całkowicie. Zazwyczaj nawet jeśli nie zarośnie całkowicie, nie ma to negatywnych
przechodzi przez pierścień pępkowy płodu i dąży ku wątrobie gdzie łączy się z lewą konsekwencji, gdyż utrzymuje go zamkniętym duże ciśnienie krwi lewego przedsionka.
odnogą żyły wrotnej wątroby. Rozchodzi się na dwa strumienie: Gorzej jest, gdy zastawka nie przylega do całej jego powierzchni. Zwykle jednak
pozostaje po nim jedynie dół owalny otoczona przez rąbek . Na miejscu przewodu
o przewód żylny tętniczego zaś odnajdujemy więzadło tętnicze
o sieć naczyń zatokowych wątroby Z kolei przewód żylny zarasta, stając się więzadłem żylnym .
Oba schodzą się w żyłę główną dolną, która biegnie do prawego przedsionka serca. Do
prawego przedsionka wpada również krew z żyły głównej górnej (krew z kończyn
górnych, szyi, głowy) i zatoki wieńcowej (unaczynienie serca). Wymieszana krew
prawego przedsionka obiera dwie następujące drogi:
Przez otwór owalny  do lewego przedsionka,( większa część) miesza się z krwią żylną
dopływającą żyłami płucnymi z płuc i przez skurcz tego przedsionka dostaje się do lewej
komory. Jej skurcz powoduje wyrzut krwi przez tętnicę główną (aortę) na krwiobieg
wielki.
Przez ujście przedsionkowo-komorowe prawe  mniejsza część krwi przedsionka
prawego dostaję się do komory prawej, której skurcz powoduje wyrzut krwi pniem
płucnym przez tętnice płucne do płuc. Płuca płodu nie wykonują pracy służącej wymianie
gazowej, która zaczyna się dopiero po porodzie. Stąd w przypadku ukrwienia płuc mowa
tylko o unaczynieniu odżywczym narządu. Od pnia płucnego odchodzi także przewód
tętniczy (przewód Botala, który zarasta po urodzeniu się dziecka), który uchodzi do
wklęsłej części aorty. Krew pochodząca z prawej komory jest słabiej natlenowana, co w
konsekwencji kierowania jej pniem płucnym, następnie przewodem tętniczym do aorty
sprawia, iż części ciała, które zaopatrywane są przez odnogi aorty odchodzące od niej
poniżej ujścia przewodu tętniczego są słabiej ukrwione i mniej rozwinięte. Tułów i
kończyny dolne są słabiej rozwinięte od kończyn górnych i głowy.
Krew z krążenia wielkiego wraca poprzez tętnice biodrowe wspólne , tętnicami
biodrowymi wewnętrznymi , tętnicami pępkowymi do łożyska.
Poród  przekształcenia
11
utworzone są przez płatki zbudowane z tkanki włóknistej otoczonej wsierdziem
przytwierdzonych z jednej strony do pierścieni włóknistych. Płatki u swojej podstawy są
tętnice odchodzące z aorty brzusznej
ze sobą połączone.
tętnice przeponowe dolne
.zastawka przedsionkowo-komorowa prawa zwana trójdzielną (trzy płatki) Pomiędzy
# parzyste gałęzie trzewne:
prawym przedsionkiem a prawÄ… komorÄ… (PP a PK) zapobiega co
* tętnice nadnerczowe środkowe
zastawka przedsionkowo-komorowa lewa zwana dwudzielną .mitralną (dwa płatki)
* tętnice nerkowe
Pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą (LP i LK)
* tętnice jądrowe lub tętnice jajnikowe
Zastawki te za pomocą strun ścięgnistych przyczepiają się do mięśni brodawkowatych
tętnice biodrowe wspólne
(ich zadaniem jest napięcie zastawki i umocowanie jej podczas skurczu komór)
Zastawki tętnicze czyli półksiężycowate : zbudowane są z trzech płatków. Ograniczają
ujścia z obu komór serca.
zastawka pnia płucnego
zastawka aorty
układ przewodzący w sercu
grupa komórek mięśnia sercowego tworzą skupiska węzły i pęczki warunkująca
# Zastawki żylne występujące w żyłach, zbudowane z fałdów błony wewnętrznej żyły.
automatyzm pracy serca przez generowanie rytmiczych impulsów nerwowych
# Zastawki chłonne występujące w naczyniach chłonnych, budową przypominają
wywołujących skurcz serca.
zastawki żylne (fałd błony wewnętrznej) jednak większość z nich posiada w sobie
y
ródłem pobudzeń elektrycznych są wyspecjalizowane komórki rozrusznikowe , których
włókna mięśniowe, co wskazuje na aktywny udział tych zastawek w przepływie chłonki.
potencjał spoczynkowy nie jest stały (jak w komórkach roboczych mięśnia sercowego)
tylko ulega spontanicznie i samoistnie podwyższeniu , aż do osiągnięcia potencjału
Zastawki półksiężycowate zbudowane są z trzech płatków. Ograniczają ujścia z obu
progowego, co wiąże się z wytworzeniem potencjału czynnościowego i powstaniem
komór serca. Są one kieszonkowato uwypuklone w kierunku komór.
pobudzenia które skutkuje wystąpieniem skurczu serca
W skład UP wchodzi
węzeł zatokowo-przedsionkowy zwany fizjologicznym rozrusznikiem serca, Generuje on
BUDOWA ŻYA
I T
TNIC
z największą częstotliwością bodz
ce, narzucając ją pozostałym ośrodkom,leży w prawym
przedsionku
tętnice: odprowadzają krew z
węzeł przedsionkowo-komorowy, leży na granicy między jamami
serca do tkanek. ich ściany są
pęczek Hisa (pęczek przedsionkowo-komorowy), włókna rozdzielają się w przegrodzie
grubsze i elastyczniejsze.
międzykomorowej na dwie odnogi po jednej do każdej komory i przewodzą bodz
ce do
Można rozróżnić trzy warstwy
pojedynczych włókien mięśnia sercowego.(włókna Purkinjego )
ścian - zewnętrzną, środkową i
wewnętrzną. Dzięki
Komórki mięśnia sercowego - kardiomiocyty charakteryzują się automatyzmem. Jest to
elementom sprężystym i
zdolność do samoistnego rozprzestrzeniania się fali pobudzenia w mięśniówce serca
mięśniowym tętnice mogą się
Czynność węzła zatokowo - przedsionkowego regulowana jest przez autonomiczny
aktywnie kurczyć i rozkurczać,
układ nerwowy (niezależny od woli człowieka). Układ współczulny składa się z dwóch
przez co zapewniajÄ… regularny
komponent - współczulnej i przywspółczulnej.
przepływ krwi.
ZASTAWKI  budowa, funkcje i typy
Żyły: Ściany żył są znacznie cieńsze od ścian tętnic (krew nie płynie pod tak dużym
błoniaste fałdy występujące głównie zapobiegające cofaniu krwi
ciśnieniem),majwięsze światło jednakże są zbudowane z tych samych warstw. Żyły mają
Zastawki serca:
na całej długości zastawki (zdwojenia błony wewnętrznej), zapobiegające cofaniu się
Zastawki przedsionkowo-komorowe
krwi. Żyły odprowadzają krew z tkanek do serca
12
ŻYA
A WROTNA W
TROBY
sprowadza do narządu krew z nieparzystych narządów jamy brzusznej. Wszystkie jej żyły
BUDOWA
są pozbawione zastawek. Żyła wrotna wątroby powstaje z połączenia żyły krezkowej
górnej, żyły śledzionowej i żyły krezkowej dolnej. Połączenie to leży ku tyłowi od szyjki
trzustki.
Nerka posiada
charakterystyczny kształt
Część początkowa żyły wrotnej (część zatrzustkowa) biegnie ku górze i w stronę prawą.
fasoli. otoczona jest
Kolejna część (zadwunastnicza) krzyżuje ten odcinek jelita i przechodzi do dolnej części
torebką włóknistą, a wraz z
sieci mniejszej (część sieciowa). W więzadle wątrobowo-dwunastniczym przebiega aż do
położonym nad nią
wątroby i kończy się dzieląc na gałąz
prawÄ… i lewÄ….
nadnerczem objęta jest
torebką tłuszczową. Miąższ
Do gałęzi bocznych żyły wrotnej wątroby należą: żyła żołądkowa lewa, żyła żołądkowa
prawa, żyła przedodz
wiernikowa, żyła trzustkowo-dwunastnicza górna tylna, żyła składa się z rdzenia i kory
pęcherzykowa, żyła pępkowa. Rdzeń tworzy 10-20 piramid
nerkowych których stożki
uchodzą do kielichów
mniejszych i noszÄ… nazwÄ™
UKA
AD WYDALNICZY
brodawek nerkowych. W rdzeniu znajdują się nefrony o długiej pętli W wierzchołku
każdej piramidy znajdują się brodawki nerkowe z polami sitowymi gdzie znajdują się
ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do lejkowatej
NERKI
miedniczki nerkowej, z której mocz odprowadza moczowód.
Kora nerki zbudowana jest z nefronów o krótkiej pętli ,rdzeń z nefronów o długiej.
POA
OŻENIE po obu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i pod wątrobą .Prawa nieco niżej
niż lewa, obie na wysokości ostatniego kręgu piersiowego i drugiego kręgu lędz
wiowego
PowierzchniÄ… tylnÄ… przylegajÄ… do przepony,
NEFRON
FUNKCJA 1) wydalnicza - usuwa z moczem końcowe produkty przemiany materii tj.
mocznik i kreatynina (, toksyny, leki, substancje obce dla organizmu,
2) regulacyjna - zapewnie homeostazę ustroju poprzez wpływ na objętość i skład płynów
ustrojowych, oraz ciśnienie osmotyczne. Poza tym bierze udział w regulacji równowagi
kwasowo-zasadowej, wchłanianie zwrotnym substancji niezbędnych dla organizmu
(glukoza, ), które przefiltrowały się do moczu pierwotnego.
3) wewnÄ…trzwydzielnicza - nerki wydzielajÄ… hormony :reninÄ™ ,prostaglandyny utrzymuje
równowagę wewnętrzną ustroju, szczególnie składu i objętości płynów i elektrolitów.
13
NARZ
DY WEWN
TRZNE
KRTAC

Jest narządem wytwarzającym głos, zbudowanym z chrząstek i fałdów głosowych.
Umieszczona jest pomiędzy 4, a 6 kręgiem szyjnym, u dzieci najczęściej 1-2 kręgi wyżej.
A
ączy gardło z tchawicą. Wyróżnia się trzy piętra krtani: górne, środkowe i dolne. Głośnia
to najwęższa częśc krtani.
·ð miÄ™sieÅ„ pierÅ›cienno - tarczowy,
·ð miÄ™sieÅ„ pierÅ›cienno - nalewkowy tylny,
·ð miÄ™sieÅ„ pierÅ›cienno - nalewkowaty boczny,
·ð miÄ™sieÅ„ tarczowo - nalewkowy,
·ð miÄ™sieÅ„ nalewkowy - poprzeczny,
·ð miÄ™sieÅ„ nalewkowy - skoÅ›ny,
·ð miÄ™sieÅ„ nalewkowo - nagÅ‚oÅ›niowy,
·ð miÄ™sieÅ„ tarczowo - nagÅ‚oÅ›niowy,
·ð miÄ™sieÅ„ gÅ‚osowy.
ÅšLEDZIONA
POA
OŻENIE
w jamie otrzewnej w lewym
podżebrzu pod przeponą, po lewej
stronie i nieco z tyłu żołądka
BUDOWA
Ma średnicę ok. 7 10 cm waży
ok. 500 800 g
W miąższu śledziony wyróżnia się
liczne wypełnione krwią zatoki żylne oraz miazgę białą i czerwoną. Miazga biała tworzy
grudki limfatyczne zwane ciałkami śledzionowymi) iotoczone miazga czerwona. Cała
śledzionę otacza błona surowicza i torebka włóknista Od torebki odchodzą pasma tkanki
włóknistej nazywane beleczkami wchodzące w miąższ narządu w postaci pasm i błon.
14
FUNKCJA węglowodany w glukozę, a jej nadmiar w magazynuje w postaci glikogenu
wytwarzanie immunoglobulin, obumierania krwinek, magazyn hemoglobiny w aminokwasy, białka
organizmie i zbiornik krwi, która zalega w jej pojemnych zatokach żylnych. W życiu tłuszcze - beta-oksydacja, synteza tłuszczów z aminokwasów i cukrów,
płodowym jest miejscem namnażania erytrocytów.
Wytwarza / magazynuje *
żółć, która emulguje tłuszcze
niektóre białka surowicy krwi (np. albuminę)
czynniki krzepnięcia krwi fibrynogen
cholesterol, fosfolipidy, lipoproteiny,
W
TROBA
-dział w syntezie kalcytriolu, czyli witaminy D3,
(Magazynuje glikogen , tłuszcze, białka i witaminy A, D, B12,żelazo)
Położenie
WÄ…troba umiejscowiona jest po prawej stronie jamy brzusznej wewnÄ…trzotrzewnowo, reguluje
pod przeponą głównie w prawym podżebrzu, poziom glukozy we krwi
(siÄ™ga do podżebrza lewego). 2 powierzchnie: temperaturÄ™ (krew wypÅ‚ywa cieplejsza o 1 °C)
powierzchnia górna, wypukła, przylega do przepony zachowuje w organizmie substancje nadające się do ponownego wykorzystania, zbędne
powierzchnia dolna), przylega do trzew jamy brzusznej.- ma 3 bruzdy (poprzeczna oraz  wydala
2 strzałkowe: prawa i lewa). ułożone w kształcie litery H u płodu pełni funkcję krwiotwórczą
budowa
Wątroba pokryta jest torebką, która jest utworzona z tkanki łącznej.
Jakie naczynia w wątrobie rozprowadzają krew odżywczą, a jakie
Miąższ wątroby składa z 4 płatów :
czynnościową?
płat prawy,
lewy,
Tętnica wątrobowa zaopatruje wątrobę w krew odżywczą (utlenowaną)
czworoboczny
Żyła wrotna transportuje do wątroby krew zawierającą produkty trawienia jelitowego 
ogoniasty,
krew czynnościowa
a te z kolei dzielą się na liczne zraziki (płaciki) wątrobowe czyli skupiska komórek
Żyły wątrobowe  odprowadzające krew z wątroby, (czynnościowa)
wątrobowych, (hepatocytów )w kształcie graniastosłupów o płaskiej podstawie i
zaokrąglonym wierzchołku, zrastające się ze sobą. Przez środek płacika przebiega żyła
środkowa, która jest dopływem krwi wątrobowej. Na każdym z wierzchołków obecne są
naczynia należące do sześciu triad. Każda triada wątrobowa zbudowana jest z
odgałęzienia żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego.
funkcje
odtruwa (filtruje krew)
neutralizuje toksyny (np. alkohol , aniektóre leki)
toksyczny amoniak przekształca w mocznik (cykl ornitynowy)
Przekształca /magazynuje
puryny w kwas moczowy
15
 NERWY CZASZKOWE
GRUCZOA
Y
I  nerw węchowy
II  nerw wzrokowy
gruczoły zewnątrz i zewnątrzwydzielnicze
III  nerw okoruchowy
Gruczoły - narządy, pojedyncze komórki lub ich skupienia, wydzielające substancje poza
IV  nerw bloczkowy
swój obszar
V  nerw trójdzielny
gruczoły zewnątrzwydzielnicze, składają się z części wydzielniczej i przewodu
VI  nerw odwodzÄ…cy
wyprowadzającego wydzielinę na zewnątrz, tj. na powierzchnię skóry lub błony
VII  nerw twarzowy
śluzowej (przykłady :. ślinianki, gruczoły potowe, łojowe, mleczne, wątroba itp.),
VIII  nerw przedsionkowo-ślimakowy
gruczoły wewnątrzwydzielnicze (dokrewne), nie posiadają przewodów
IX  nerw językowo-gardłowy
wyprowadzających ich wydzielinę ,przechodzi ona bezpośrednio do krwi lub chłonki. Do
X  nerw błędny
gruczołów. wewnątrzwydzielniczych należą: przysadka mózgowa, tarczyca, nadnercza,
XI  nerw dodatkowy
gruczoły płciowe i wyspy Langerhansa trzustki. Wytwarzają one hormony
XII  nerw podjęzykowy
Ä…ð Opony : miÄ™kka ,pajÄ™czynowa, twarda
NADNERCZA
Ä…ðMigdaÅ‚ki: podniebiennie, jÄ™zykowy, gardÅ‚owy
Położenie
Położone są w przestrzeni zaotrzewnowej, nad górnymi biegunami nerek
budowa i funkcja
Nadnercza składają się z części korowej i rdzeniowej
Kora stanowi główną znaczną większość nadnercza. Składa się z trzech warstw
kłębkowatej pasmowatej i siatkowatej wytwarza hormony:
glikokortykoidy , mineralokortykoidy i niewielkie ilości androgenów
Rdzeń produkuje katecholaminy, głównie adrenalinę i w mniejszych ilościach
noradrenalinÄ™.
UNERWIENIE
SPLOTY NERWOWE :
o szyjny
o barkowy
o lędz
wiowy
o krzyżowy
Splot słoneczny
Zlanie się zwojów trzewnych, największy ze zwojów przedkręgowych ,odchodzą od
niego liczne nerwy
opracowanie : xrio
16