SKRZYNKA PORAD
W TEJ RUBRYCE PRZEDSTAWIANE S
KRÓTKIE ODPOWIEDZI NA PYTANIA NADSYA
ANE DO REDAKCJI.
S
TO SPRAWY, KTÓRE NASZYM ZDANIEM ZAINTERESUJ
SZERSZE GRONO CZYTELNIKÓW. jEDNOCZEŚNIE INFORMUJEMY, ŻE REDAKCJA
NIE JEST W STANIE ODPOWIEDZIEĆ NA WSZYSTKIE NADSYA
ANE PYTANIA, DOTYCZ
CE RÓŻNYCH DROBNYCH SZCZEGÓA
ÓW.
Jak to jest z kondensatorami wyjściowymi i wej-
sposób z rezystorami
ściowymi w aparaturze audio? Jak podłączyć wyj-
dołączonymi do ma-
ście z wejściem: czy bezpośrednio, czy trzeba coś
sy, a nie pozostawiać
dodać?
kondensatorów  wi-
szÄ…cych jednÄ… nogÄ…
Cała rzecz w tym, jakie jest napięcie stałe na koń- w powietrzu .
cówkach wyjściowych i wejściowych względem ma- Nieco inaczej jest
sy. przy budowie urzÄ…-
Rysunek A pokazuje przykładowe obwody wyjścio- dzenia audio z goto-
we i wejściowe w urządzeniach audio i występujące wych bloków:
przykładowe napięcia. Układ I jest zasilany pojedyn- przedwzmacniacza,
czym napięciem +24V, i na wszystkich końcówkach korektorów, sumato-
wzmacniacza operacyjnego występuje napięcie ra, wzmacniaczy, itp.
+12V względem masy. Układ II jest zasilany syme- Nie zawsze jest wte-
trycznie, i napięcie na końcówkach wzmacniacza dy konieczne stoso-
operacyjnego jest równe zeru (potencjał masy). Nie wanie sposobu z ry-
Rys. C
można połączyć bezpośrednio wyjścia z wejściem, bo sunku C. Często wystarczy jeden kondensator jak na
napięcia stałe są inne. Bezpośrednie zwarcie zmieni- by dołączenie wyjścia magnetofonu czy odtwarzacza rysunku B. Gdy oporność wejściowa jest duża i kon-
Å‚oby staÅ‚oprÄ…dowe punkty pracy i uniemożliwiÅ‚o pra- kompaktowego do wejÅ›cia mikrofonowego lub wej- densator ma wartość nie wiÄ™kszÄ… niż 1µF, można za-
widłowe działanie. Trzeba przepuścić sygnał zmien- ścia gramofonu magnetycznego - wejścia te mają stosować kondensator stały według rysunku B włą-
ny, a odciąć napięcia stałe. Wystarczy do tego konden- zbyt dużą czułość (a tor gramofonowy dodatkowo czony na wejściu danego urządzenia. Gdy wymagana
sator według rysunku B. nieodpowiednią charakterystykę częstotliwościową). pojemność sprzęgająca ma wartość kilku mikrofara-
Nie należy także bać się o tak zwane dopasowanie dów (ze względu na małą rezystancję wejściową stop-
W przypadku gotowych urządzeń fabrycznych nigdy impedancji. Niektórzy twierdzą, że rezystancja wyj- nia), konieczne jest stosowanie kondensatorów elek-
nie stosuje się takiego prostego rozwiązania z jednym ścia powinna być równa rezystancji wejścia. Jest to trolitycznych, a więc biegunowych. W którą stroną
błędny pogląd - wyjścia ma być włączony taki kondensator? Czy zawsze we-
mają zwykle małą rezystan- dług rysunku E?
cję wyjściową, rzędu 1k&! A może według rysunku F?
i mniej, natomiast wejścia
mają dużą rezystancję wej- Gdy nie wiadomo, jakie napięcia stałe mogą wystąpić
ściową, 47k&! i więcej. w sprzęganych układach, najbezpieczniejsze jest za-
O ile Å‚Ä…czenie gotowych, fa- stosowanie mimo wszystko sposobu z rysunku C.
brycznych urządzeń nie Rysunek G pokazuje przykład prawidłowego i błędne-
sprawia większych trudno- go dołączenia potencjometru.
ści, o tyle amatorzy często Ogólnie biorąc, pojedynczy kondensator (rysunki B,
popełniają ewidentne błędy D, E) można stosować wtedy, gdy bloki połączone są
przy łączeniu poszczegól- na stałe. Jeśli natomiast mają być łączone w czasie
nych bloków (modułów) pracy, koniecznie należy zastosować połączenie we-
w budowanej aparaturze au- dług rysunku C, by uniknąć stuków przy łączeniu i in-
dio. Dlatego warto jeszcze nych kłopotów.
raz podkreślić, iż w układzie Wymagana wartość pojemności sprzęgającej zależy
z rysunku C, dzięki obecno- od rezystancji wejściowej następnego stopnia oraz
Rys. A
ści kondensatorów oraz rezystorów (o dużej wartości, dolnej częstotliwości granicznej. Jeśli rezystancja
rzędu 10...470k&!) dołączonych do masy, na każdym wejściowa ma wartość R, a dolna częstotliwość wyno-
wyjściu i wejściu średnie napięcie stałe jest równe ze- si f, pojemność sprzęgająca Cs nie powinna być
ru (potencjałowi masy). Wtedy nawet przy łączeniu mniejsza niż:
poszczególnych urządzeń  na żywo nie wystąpią Cs = 0,16 / fR
żadne stuki związane z ładowaniem bądz
rozładowa- W praktyce może i powinna być kilkakrotnie (3...10x)
niem kondensatorów. Właśnie ten szczegół jest często większa od tak wyliczonej - wtedy dolna częstotli-
pomijany. Niedoświadczeni amatorzy stosują tylko wość graniczna, przy której wystąpi spadek poziomu
kondensatory do odcięcia składowej stałej. Brak rezy- sygnału o 3dB będzie jeszcze niższa.
storów może powodować potem stuki przy łączeniu, Przykładowo dla rezystancji wejściowej stopnia rów-
ponieważ kondensatory (zwłaszcza elektrolityczne) nej 10k&! i dolnej częstotliwości granicznej 50Hz z ry-
po połączeniu będą się ładować lub rozładowywać. sunku G, pojemność sprzęgająca nie powinna być
Rys. B Rysunek D pokazuje przykład złego i właściwego mniejsza niż:
kondensatorem sprzęgającym. Powszechnie przyjętą sposobu włączania mikrofonu elektretowego. Ktoś Cs = 0,16 / (50Hz *
zasadą jest stosowanie obwodów odcinających skła- mógłby twierdzić, iż sposób pierwszy nie jest z grun- * 10000&!) =
dowÄ… staÅ‚Ä… zarówno na wyjÅ›ciu, jak i wejÅ›ciu każdego tu bÅ‚Ä™dny, ponieważ ewentualny stuk wystÄ…pi tylko = 0,00000032F = 0,32µF
urządzenia, jak pokazano na rysunku C. przy pierwszym włączeniu, a potem kondensatory bę- W praktyce należy zastosować kondensator o pojem-
Bezpośrednia odpowiedz
na pytanie postawione dÄ… już naÅ‚adowane do jakichÅ› napięć staÅ‚ych. Tak jest noÅ›ci co najmniej 1µF.
przez Czytelnika jest więc następująca: wejścia tylko w teorii - trzeba brać pod uwagę samorozłado-
i wyjścia poszczególnych urządzeń fabrycznych au- wanie kondensatorów wskutek upływności. Choćby
dio łączy się bezpośrednio. Oczywiście błędem było- tylko z tego względu należy stosować bezpieczny
12 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99
Czy jest możliwe zbudowanie płynnie regulowane-
go zasilacza o napięciu wyjściowym od 0V na scala-
Znaczna część młodych elektroników koniecznie
ku LM317/350 lub podobnym? Jeśli nie - to jak
chce mieć zasilacz o napięciach wyjściowych  re-
ewentualnie można to zrobić? Gdyby jeszcze był
gulowanych od zera . Praktyka wykazuje, że zasi-
ogranicznik prądu... Ale nie musi być. lacz taki jest potrzebny niezmiernie rzadko, wręcz
nigdy. Ogromna większość
układów jest zasilana napię-
ciem co najmniej 2,4...3V.
Dlatego zasilacz o napięciu
wyjściowym regulowanym
płynnie w zakresie
Rys. E
1,25V...20V w ogromnej
większości przypadków
okazuje się całkowicie wy-
starczajÄ…cy.
W bardzo nielicznych przy-
padkach, gdy potrzebne jest
napięcie zasilające niższe
niż 1,25V, a pobór prądu
jest w miarę stały, wystar-
czy zastosować prosty
 chwyt ze zwykłymi dio-
Rys. F
Rys. D Rys. G
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/99 13