Pojazd zast pczy w przypadku korzystania z
ubezpieczenia OC Posiadaczy pojazdów
mechanicznych sprawcy
Odnosz c si do zagadnienia mo liwo ci skorzystania z pojazdu zast pczego w przypadku szkody
komunikacyjnej likwidowanej w ramach ubezpieczenia odpowiedzialno ci cywilnej (OC) sprawcy
przekazujemy poni sze wyja nienia, które maj na celu w przyst pny sposób ukaza
problematyk .
Na wst pie nale y zaznaczy e w my l art. 361 ż 2 k.c. naprawienie szkody obejmuje - w granicach
normalnego zwi zku przyczynowego - straty, które poszkodowany poniós oraz korzy ci, które móg by
osi gn gdyby mu szkody nie wyrz dzono.
Uszczerbek maj tkowy mo e wi c mie dwojaki charakter. Mo e mie posta straty rzeczywistej
(damnum emergens), powoduj cej zmniejszenie maj tku poszkodowanego oraz posta utraconych
korzy ci (lucrum cessans), co oznacza, i poszkodowany nie powi kszy swojego maj tku, a czego z
du ym prawdopodobie stwem móg si spodziewa .
W odniesieniu do kwestii niemo no ci korzystania z w asnego pojazdu, który zosta uszkodzony
wskutek wypadku spowodowanego przez innego uczestnika ruchu drogowego, mo liwe jest
zaistnienie ka dej z obu przedstawionych powy ej rodzajów szkody:
utracone korzy ci - szkoda taka zaistnieje np. w przypadku, gdy poszkodowany, którego pojazd uleg
uszkodzeniu nie móg wykona us ugi, za któr przys ugiwa oby mu wynagrodzenie (np. uszkodzenie
taksówki powoduje, i taksówkarz nie b dzie mia mo liwo ci pracy przez okre lony czas, a tym
samym nie uzyska z tytu u wykonywanej pracy odpowiedniego wynagrodzenia),
strata rzeczywista - to w du ym uproszczeniu zazwyczaj poniesione koszty, szkoda taka zaistnieje w
sytuacji, gdy poszkodowany by zmuszony do najmu pojazdu zast pczego, gdy wskutek wypadku
zawinionego przez innego kierowc , nie móg ytkowa asnego pojazdu.
Utracone korzy ci
Ustalenie rozmiarów szkody w postaci utraconych korzy ci cz sto sprawia poszkodowanym trudno ci,
wymaga bowiem wyliczenia spodziewanego, hipotetycznego stanu maj tku, który urzeczywistni by si ,
gdyby nie zosta a wyrz dzona szkoda. Dla ich okre lenia konieczne jest równie wykazanie
(przedstawienie dowodów) mo liwie najwy szego prawdopodobie stwa uzyskania przewidywanych
korzy ci (granicz cego niemal z pewno ci ).
Nie ma w ciwie w tpliwo ci, i odszkodowanie za utracone korzy ci przys uguje poszkodowanemu,
który wskutek niemo no ci korzystania z samochodu utraci przewidywane dochody (np.
wynagrodzenie). Odnosi si to przede wszystkim do osób, dla których pojazd stanowi narz dzie pracy.
Przyk adami tutaj mog by osoby pos uguj ce si samochodem jako taksówk , s cym do
przewozu towarów lub prowadz ce inn dzia alno gospodarcz oczywi cie wykonywan przy u yciu
lub z pomoc samochodu.
Strata rzeczywista
Drugi rodzaj szkody, to strata rzeczywista. Tego rodzaju strat m.in. wszelkie koszty poniesione w
zwi zku z zaistnia szkod , których poszkodowany nie musia by ponosi gdyby szkoda nie zaistnia a.
Koszty takie s sk adnikiem uszczerbku maj tkowego w mieniu poszkodowanego i stanowi o
zmniejszeniu jego maj tku. Pozbawienie mo liwo ci korzystania z przedmiotów maj tkowych stanowi
szczególny rodzaj szkody maj tkowej (rzeczywistej), zw aszcza wówczas, gdy przedmiot ten
zaspokaja potrzeby, które mog by zaspokojone zast pczo w drodze odp atnego skorzystania z
cudzej us ugi lub najmu przedmiotu zast pczego. Szkoda w razie utraty mo liwo ci korzystania z
pojazdu obejmuje koszt wynaj cia pojazdu równorz dnego. Kwestia uprawnienia poszkodowanego
do najmu samochodu zast pczego na czas naprawy by a wielokrotnie rozpoznawana przez S d
Najwy szy, który potwierdza prawo poszkodowanego do najmu pojazdu zast pczego. Poni ej
przedstawiamy orzeczenia S du Najwy szego, poruszaj ce t kwesti :
przedstawiamy orzeczenia S du Najwy szego, poruszaj ce t kwesti :
wyrok z dnia 26 listopada 2002r. (sygn. V CKN 1397/00), w którym S d Najwy szy wskaza e
je eli samochód uszkodzony w wypadku komunikacyjnym móg zosta naprawiony, to powód
mo da od zobowi zanego do naprawienia tej szkody zak adu ubezpiecze zwrotu
kosztów wynajmu pojazdu zast pczego poniesionych w okresie naprawy samochodu.
wyrok z dnia 8 wrze nia 2004r. (sygn. IV CK 672/03). S d Najwy szy podkre li , i utrata
mo liwo ci korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia stanowi szkod maj tkow . Je eli
wi c poszkodowany poniós w zwi zku z tym koszty najmu pojazdu zast pczego, to mieszcz
si one w granicach skutków szkodowych podlegaj cych wyrównaniu. Ponadto, S d Najwy szy
podkre li , i postulat pe nego odszkodowania przemawia za przyj ciem stanowiska o potrzebie
zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych, potrzebnych na czasowe u ywanie
zast pczego rodka transportu w zwi zku z niemo liwo ci korzystania z niego wskutek
zniszczenia. "Termin "wydatków koniecznych" oznacza przy tym wydatek niezb dny dla
korzystania z innego pojazdu w takim samym zakresie, w jakim poszkodowany korzysta by ze
swego rodka lokomocji, gdyby mu szkody nie wyrz dzono" .
wyrok z dnia 5 listopada 2004r. (sygn. II CK 494/03). S d Najwy szy przyj e "je eli
uszkodzony pojazd nadaje si do naprawy w postaci wmontowania do niego nowej cz ci
zamiennej, to koszty najmu przez poszkodowanego tzw. samochodu zast pczego obejmowa
mog okres konieczny i niezb dny do naprawy pojazdu" .
wyrok S du Najwy szego z dnia 8 wrze nia 2004r. (sygn. IV CK 672/03) : przeznaczenie auta
do kasacji nie przes dza o tym, i ubezpieczony nie mo e wynaj pojazdu zamiennego;
wyrok S du Najwy szego z dnia 6 stycznia 1999r. (sygn. II CKN 109/98): "mi dzy faktem
uszkodzenia - w wyniku wypadku - samochodu u ywanego przez poszkodowanego jako
samochód dostawczy w ramach prowadzonej przez niego dzia alno ci gospodarczej a faktem
wynaj cia przez poszkodowanego innego samochodu dostawczego i poniesienia kosztów z
tego tytu u, istnieje normalny zwi zek przyczynowy w rozumieniu art. 361 ż 1kc" .
wyrok S du Najwy szego z dnia 2 lipca 2004r. (sygn. akt II CK 412/03). W którym S d
Najwy szy wskaza , i zak ad ubezpiecze jest odpowiedzialny za szkod w postaci kosztów
najmu pojazdu zast pczego.
Jak wida , ukszta towana w tym zakresie linia orzecznictwa wskazuje, i poniesienie przez
poszkodowanego kosztów najmu samochodu zast pczego (w zwi zku z pozbawieniem
poszkodowanego mo liwo ci korzystania z w asnego pojazdu, który uleg uszkodzeniu na skutek
wypadku drogowego, którego sprawc jest inny uczestnik ruchu drogowego) pozostaje w normalnym
zwi zku przyczynowym z wypadkiem i jest szkod w rozumieniu art. 361 kodeksu cywilnego.
W praktyce, zak ady ubezpiecze bardzo cz sto odmawiaj zwrotu kosztów najmu pojazdu
zast pczego osobom fizycznym nieprowadz cym dzia alno ci gospodarczej. Stosowane przez
zak ady ubezpiecze kryteria podzia u podmiotów - na osoby wykorzystuj ce pojazdy w celu
wykonywania dzia alno ci gospodarczej i podmioty, które w takim celu pojazdów nie wykorzystuj (i
tym samym przyznawanie lub nie prawa do zwrotu kosztów najmu pojazdu zast pczego) w naszej
ocenie pozbawione s podstaw prawnych. Je eli bowiem prawo najmu pojazdu zast pczego
przys uguje osobom prowadz cym dzia alno gospodarcz , to przys uguje ono na takich samym
zasadach równie osobom nieprowadz cym takiej dzia alno ci. W ciciel eksploatuj cy rzecz w
celach niezarobkowych nie mo e by trakowany gorzej ni ciciel przedmiotu przeznaczonego do
celów zarobkowych, gdy mo liwo ywania dobra maj tkowego ma okre lon warto ytkow ,
która wyra a si w tym, i zaspokaja ono konkretne i spo ecznie donios e potrzeby, a udaremnienie
zaspokajania tych potrzeb stanowi szkod maj tkow . Traktowanie odmiennie osób prowadz cych
dzia alno gospodarcz oraz nieprowadz cych dzia alno ci gospodarczej stanowi dyskryminacj i
mo e zosta uznane za niezgodne z konstytucyjn zasad równo ci obywateli wobec prawa.
Zauwa ponadto nale y, i okresem, za który przys uguje poszkodowanemu zwrot kosztów pojazdu
zast pczego jest okres, w którym poszkodowany faktycznie nie by w stanie u ywa asnego
pojazdu. Nie mo na wi c w kwestii terminu najmu pojazdu zast pczego kierowa si tzw.
technologicznym czasem naprawy pojazdu w przypadku, gdy pojazd faktycznie przebywa w zak adzie
naprawczym. Technologiczny czas naprawy, okre lony np. w programach kosztorysowych, jest
wyliczony teoretycznie i nie uwzgl dnia wielu istotnych czynników (np. czasu dokonania pierwszych i
ewentualnie kolejnych ogl dzin uszkodzonego pojazdu przez przedstawiciela zak adu ubezpiecze ,
zamówienia, dostarczenia i koniecznego oczekiwania na niezb dne do naprawy cz ci itp.).
Poszkodowanemu przys uguje wi c zwrot kosztów najmu pojazdu za okres od dnia uszkodzenia
pojazdu do dnia jego naprawy (do dnia, w którym poszkodowany móg odebra pojazd, a pojazd by
ju sprawny) lub okres potrzebny do nabycia nowego pojazdu.
ju sprawny) lub okres potrzebny do nabycia nowego pojazdu.
Nale y w tym miejscu zwróci uwag , i poszkodowany ma obowi zek d do zmniejszenia
skutków szkody, co przyk adowo uzasadnia podj cie pracy przy wykorzystaniu posiadanych
kwalifikacji zawodowych oraz wi cych si z tym mo liwo ci zatrudnienia.
W orzecznictwie s dowym mo emy spotka pogl d, i na poszkodowanym w cicielu pojazdu,
cego narz dziem pracy ci y obowi zek wykorzystania - w okresie naprawy pojazdu - swych
mo liwo ci zarobkowych, zw aszcza wtedy, gdy naprawa w wietle towarzysz cych okoliczno ci ma
trwa przez d szy okres czasu. Gdyby mo liwo ci takiego zatrudnienia istnia y (co wymaga
indywidualnego zbadania konkretnej sprawy), od nale nego poszkodowanemu odszkodowania
nale oby odliczy jego zarobki w realnie mo liwej do osi gni cia wysoko ci, a nie zarobki
rzeczywi cie przez niego osi gane przy niepe nym wykorzystaniu swych mo liwo ci zarobkowych.
Ponadto, je eli posiada inny pojazd, który mo e by yty zast pczo w czasie naprawy uszkodzonego
pojazdu, powinien z tego pojazdu korzysta w mo liwym zakresie.
W obecnych uwarunkowaniach rynkowych, codzienne korzystanie z samochodu jako rodka
komunikacji jest cz sto konieczno ci wynikaj z rodzaju wykonywanego zawodu, miejsca
zamieszkania, czy te racjonalnego gospodarowania czasem. Trzeba jednak pami ta , i decyzja o
najmie pojazdu zast pczego powinna by poprzedzona rozwa aniami w rodzaju: czy w okresie, w
którym nie mo na korzysta ze swojego pojazdu, rzeczywi cie by by on u ytkowany, czy te by by
potrzebny jedynie okazjonalnie; czy koszt najmu nie by by wy szy od przewidywanych wskutek braku
samochodu utraconych korzy ci itp. Nie w ka dym przypadku, gdy uszkodzeniu lub zniszczeniu
ulegnie nasz pojazd, najem pojazdu zast pczego musi by uzasadniony.
Istotne jest równie , aby pojazd zast pczy by pojazdem tej samej klasy co pojazd u ywany przed
szkod . Z pewno ci nie mo e by to pojazd lepszy (np. posiadacz samochodu redniej klasy nie
mo e domaga si pokrycia przez zak ad ubezpiecze kosztów najmu pojazdu wy szej klasy).
Konieczne jest tak e wykazanie, i w czasie, w którym poszkodowany oczekuje na naprawienie
szkody, rzeczywi cie u ytkowa by pojazd, a jego brak wi e si z powstawaniem nowych strat lub
powoduje istotne trudno ci w wype nianiu codziennych obowi zków, w szczególno ci zawodowych.
W przypadku gdy Pa stwa problemy wymaga y szerszego wyja nienia zapraszamy do skorzystania z
porad ekspertów udzielanych podczas dy urów telefonicznych. Dy ury te odbywaj si od
poniedzia ku do pi tku pod numerem telefonu: 022 33-37-328 w godzinach od 9.00 do 19.00.
Strona zosta a wydrukowana z serwisu internetowego Biura Rzecznika Ubezpieczonych
.
Orygina znajduje si pod adresem http://www.rzu.gov.pl/skargi/najczestsze-problemy/Pojazd_zastepczy_w_
przypadku_korzystania_z_ubezpieczenia_OC_Posiadaczy_pojazdow_mechanicznych_sprawcy__47.