10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 51 • 26.06.2008 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Jeżeli spółkę jawną zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę

spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Wynika to z art. 61 § 1 Kodeksu

spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.), zwanego dalej K.s.h.

Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej powoduje konieczność wypłaty jego udziału

kapitałowego. Ta kwestia uregulowana została w art. 65 § 1 K.s.h. Z przepisu tego wy-

nika, że w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej wartość udziału kapita-

łowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu,

uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. W przypadku wypowiedzenia jako

dzień bilansowy przyjąć należy ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin

wypowiedzenia.

Należy podkreślić, że bilans sporządzony w celu rozliczenia się ze wspólnikiem różni

się w sposób zasadniczy od bilansu będącego częścią składową rocznego sprawozdania

finansowego. Przede wszystkim obowiązują inne zasady wyceny majątku spółki – jak

wskazano wcześniej, majątek ten należy wycenić według jego wartości zbywczej.

W ustawie o rachunkowości pojęcie wartości zbywczej nie występuje. Powszechnie

przyjmuje się, że jest to cena ukształtowana na dany moment przez rynek (tj. cena ryn-

kowa). Odpowiadać jej może cena sprzedaży netto zdefiniowana w art. 28 ust. 5 ustawy

o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem za

cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania

na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcy-

zowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane

z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a po-

większoną o należną dotację przedmiotową. Przy czym, jeżeli nie jest możliwe ustalenie

ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób ustalić jego

wartość godziwą na dzień bilansowy. Z kolei za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za

jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na

warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi,

niepowiązanymi ze sobą stronami.

W praktyce najczęściej wycenę majątku zleca się rzeczoznawcy – zapewnia to obiek-

tywną i niezależną wycenę majątku spółki. Mogą wówczas powstać różnice między wartoś-

cią poszczególnych składników majątku figurującą w księgach rachunkowych a wartością

zbywczą. Należy pamiętać, aby różnic z wyceny nie ujmować w księgach rachunkowych.

Będą one natomiast uwzględnione w osobnym bilansie sporządzonym w celu ustalenia

wartości udziału kapitałowego wspólnika występującego ze spółki.

Obliczony udział kapitałowy powinien być wypłacony wspólnikowi w pieniądzu.

Natomiast rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się

w naturze (art. 65 § 3 K.s.h.).

Wartość udziału kapitałowego podlegającego wypłacie wspólnikowi zmniejszy wartość

kapitału podstawowego spółki, ujętego na koncie 80 „Kapitał podstawowy”. Zapis tej ope-

racji w księgach rachunkowych może przebiegać następująco:

–

Wn konto 80 „Kapitał podstawowy”,

–

Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: Rozrachunki ze wspólnikiem).

Ewentualna różnica między wartością księgową (bilansową) a wartością zbywczą wy-

płacanego udziału kapitałowego może zostać odniesiona na konto 82 „Rozliczenie wyniku

finansowego” (w analityce: Wycena udziału kapitałowego), gdzie pozostanie do czasu podję-

cia decyzji przez wspólników o sposobie jej rozliczenia. Saldo Wn konta 82 (saldo debetowe)

zmniejsza kapitał własny spółki (uszczupla udziały kapitałowe poszczególnych wspólni-

ków). Z kolei saldo Ma konta 82 (saldo kredytowe) zwiększa kapitał własny spółki.

W bilansie spółki jawnej saldo konta 82 będzie podlegało wykazaniu w pasywach w po-

zycji A.VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych.

Należy jeszcze dodać, że jeżeli udział kapitałowy wspólnika występującego albo spadko-

biercy wspólnika przy rozliczeniu wykazuje wartość ujemną, jest on obowiązany wyrównać

spółce przypadającą na niego brakującą wartość. Wynika to z art. 65 § 4 K.s.h.

Przykład

Założenia

1. Umowa spółki jawnej została zawarta na czas nieokreślony.

2. Kapitał podstawowy spółki – zgodnie z umową spółki – wynosi 200.000 zł. Struktura

udziałów posiadanych przez trzech wspólników przedstawia się następująco:

– wspólnik A wpłacił 50.000 zł (posiada 25% udziałów w spółce),

– wspólnik B wpłacił 120.000 zł (posiada 60% udziałów w spółce),

– wspólnik C wpłacił 30.000 zł (posiada 15% udziałów w spółce).

Wsp

ólnik występuje ze spółki jawnej

– wypłata udziału kapitałowego

3. Zgodnie z umową spółki zysk jest dzielony proporcjonalnie do udziałów kapitało-

wych.

4. Wspólnik C wypowiedział w czerwcu 2008 r. umowę spółki.

5. Na dzień 31 grudnia 2008 r. spółka sporządziła roczne sprawozdanie finansowe.

Bilans po stronie aktywów i pasywów wykazywał kwotę 430.000 zł:

Aktywa

Wartość

w zł

Pasywa

Wartość

w zł

A.

II.

Aktywa trwałe

Rzeczowe aktywa trwałe

1. Środki trwałe

300.000

300.000

300.000

A.

I.

VIII.

IX.

Kapitał (fundusz) własny

Kapitał (fundusz) podstawowy

Zysk (strata) netto

Odpisy z zysku netto w ciągu roku

330.000

200.000

230.000

– 100.000

B.

I.

II.

III.

Aktywa obrotowe

Zapasy (materiały)

Należności krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe

(środki pieniężne na

rachunku bankowym)

130.000

45.000

30.000

55.000

B.

III.

Zobowiązania i rezerwy na

zobowiązania

Zobowiązania krótkoterminowe

100.000

100.000

Razem aktywa

430.000

Razem pasywa

430.000

6. Aktywa netto według wartości księgowej wynosiły: 330.000 zł (tj. 430.000 zł –

100.000 zł).

7. Z wyceny przeprowadzonej przez rzeczoznawcę na dzień 31 grudnia 2008 r. wynika,

że wartość zbywcza (rynkowa) majątku jest wyższa od wartości księgowej o 80.000 zł.

Różnica ta w całości dotyczy wyceny środków trwałych, które spółka zamierza sprzedać

w 2009 r.:

a) wartość zbywcza środków trwałych wynosi:

380.000 zł,

b) wartość księgowa (bilansowa) środków trwałych wynosi:

300.000 zł,

c) różnica z wyceny (a-b) (nie podlega ujęciu w księgach)

80.000 zł.

8. Sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. osobny bilans uwzględniający wartość

zbywczą majątku spółki, po stronie aktywów i pasywów wykazał kwotę 510.000 zł.

Aktywa

Wartość

w zł

Pasywa

Wartość

w zł

A.

II.

Aktywa trwałe

Rzeczowe aktywa trwałe

1. Środki trwałe

380.000

380.000

380.000

A.

I.

VIII.

IX.

X.

Kapitał (fundusz) własny

Kapitał (fundusz) podstawowy

Zysk (strata) netto

Odpisy z zysku netto w ciągu roku

Różnice z wyceny majątku

według wartości zbywczej

410.000

200.000

230.000

– 100.000

80.000

B.

I.

II.

III.

Aktywa obrotowe

Zapasy (materiały)

Należności krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe

(środki pieniężne na

rachunku bankowym

130.000

45.000

30.000

55.000

B.

III.

Zobowiązania i rezerwy na

zobowiązania

Zobowiązania krótkoterminowe

100.000

100.000

Razem aktywa

510.000

Razem pasywa

510.000

9. Aktywa netto spółki jawnej według wartości zbywczej (rynkowej) wynoszą: 410.000 zł

(tj. 510.000 zł – 100.000 zł).

10. Ustalenie wartości udziałów kapitałowych według wartości zbywczej (proporcjo-

nalnie do posiadanych udziałów):

a) wspólnik A: (410.000 zł × 0,25) = 102.500 zł

b) wspólnik B: (410.000 zł × 0,60) = 246.000 zł

c) wspólnik C: (410.000 zł × 0,15) = 61.500 zł

razem

410.000 zł

11. Wspólnicy A i B zdecydowali, że wypłacony wspólnikowi C udział kapitałowy

(61.500 zł) w części przewyższającej wartość księgową jego udziału przed wystąpieniem

(30.000 zł), czyli kwota 31.500 zł, zostanie pokryta z zysku 2009 r.

Dekretacja

1. PK – udział kapitałowy do zwrotu wspólnikowi C:

a) do wysokości wartości księgowej wniesionego wkładu

30.000 zł

–

Wn konto 80 „Kapitał podstawowy”,

b) wartość wypłaconego udziału kapitałowego przekraczająca wartość

księgową udziału przed wystąpieniem wspólnika ze spółki

(61.500 zł – 30.000 zł) =

31.500 zł

–

Wn konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”

(w analityce: Wycena udziału kapitałowego),

c) kwota do wypłaty (a+b)

61.500 zł

–

Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”

(w analityce: Rozrachunki ze wspólnikiem C).

2. WB – przelew środków pieniężnych na prywatny rachunek

bankowy wspólnika:

61.500 zł

–

Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”

(w analityce: Rozrachunki ze wspólnikiem C),

–

Ma konto 13 „Rachunek bieżący”.

Księgowania

Konto 13 „Rachunek

bieżący”

Konto 24 „Pozostałe

rozrachunki” (w analityce:

Rozrachunki ze wspólnikiem C)

Konto 80 „Kapitał

podstawowy”

S.p.) X

61.500 (2

2) 61.500

61.500 (1c

1a) 30.000 200.000 (S.p.

170.000 (S.k.

Konto 82 „Rozliczenie wyniku

finansowego” (w analityce:

Wycena udziału kapitałowego)

1b) 31.500

Ewa Gruchot