Herbert George Wells

Wyspa Doktora Moreau

(Przełożyła: Ewa Krasińska)

The island of Doctor Moreau

Pl-1988r

Wprowadzenie

Dnia pierwszego lutego 1887 roku parowiec pasażerski “Królowa Próżności” zatonął na

skutek zderzenia się z wrakiem na 1° szerokości geograficznej południowej i 107° długości

geograficznej zachodniej.

Piątego stycznia 1888 roku, a więc po upływie jedenastu miesięcy i czterech dni od tego

zdarzenia, wuj niżej podpisanego, zamożny dżentelmen nazwiskiem Edward Prendick, o którym

wiedziano, iż z całą pewnością wsiadł w Callao na pokład “Królowej Próżności”, i którego

następnie uznano za zaginionego - odnalazł się na 5°3' szerokości geograficznej południowej i 101°

długości geograficznej zachodniej w niewielkiej szalupie o nieczytelnej nazwie, przypuszczalnie

należącej do zaginionego szkunera “Ipecacuanha”. Pierwsza relacja mego wuja brzmiała tak

nieprawdopodobnie, iż posądzano go o pomieszanie zmysłów. Później utrzymywał jednak, że nie

pamięta, co się z nim działo po opuszczeniu pokładu “Królowej Próżności”. Jego przypadek był w

swoim czasie żywo dyskutowany wśród psychologów jako interesujący przykład amnezji

spowodowanej ciężkimi przeżyciami i fizycznym wyczerpaniem. Niniejsza opowieść została

odnaleziona w papierach Edwarda Prendicka przez niżej podpisanego, bratanka oraz spadkobiercę

autora; nie zawierała żadnych wskazówek co do jej ewentualnej publikacji.

W rejonie, gdzie odnaleziono mego wuja, znana jest tylko jedna mała i bezludna

wulkaniczna wysepka, nazwana imieniem Noble'a. W 1891 roku odwiedził ją okręt Jej Królewskiej

Mości “Skorpion”. Grupa marynarzy wysiadła wówczas na ląd, ale nie spotkała na wyspie żadnych

istot żywych prócz dość osobliwego gatunku białych ciem, pewnej ilości dzikich świń i królików

oraz szczególnej odmiany szczurów. .Okazów tych stworzeń nie zabrano. A zatem niniejsza

opowieść w swym najistotniejszym szczególe nie znajduje potwierdzenia. Uczyniwszy to

zastrzeżenie mogę, jak mi się wydaje, bez niczyjej szkody i chyba zgodnie z intencjami mego wuja,

przedstawić szerokiej publiczności jego osobliwą historię. Przemawia za nią w każdym razie jedna

okoliczność, ta mianowicie, iż wuj Prendick przepadł bez wieści mniej więcej na 5° szerokości

geograficznej południowej i 105° długości geograficznej zachodniej, a po jedenastu miesiącach

pojawił się ponownie w tym samym rejonie. Musiał ten okres w jakiś sposób przetrwać. Wiadomo

też, że szkuner o nazwie “Ipecacuanha”, prowadzony przez zapijaczonego kapitana Johna Davisa,

istotnie wyruszył w styczniu 1887 roku z portu Arica, wioząc na pokładzie pumę oraz inne

zwierzęta, że statek ten był znany w wielu portach Południowego Pacyfiku, ale raz na zawsze znikł

z tych mórz (wraz ze sporym ładunkiem kopry), wypływając z Banya na spotkanie niewiadomego

losu w grudniu 1887, która to data pokrywa się w pełni z opowieścią mego wuja.

Charles Edward Prendick

1. W szalupie “Królowej Próżności”

Nie zamierzam dodawać nowych informacji do tego, co zostało już napisane w związku z

katastrofą “Królowej Próżności”. Jak wszystkim wiadomo, statek ten zderzył się z wrakiem w

dziesięć dni po wypłynięciu z Callao. Osiemnaście dni później kanonierka Jej Królewskiej Mości

“Mirt” wyłowiła barkas z siedmioma członkami załogi zatopionego statku, a historia ich cierpień

zyskała sobie niemal równie szeroką sławę, jak znacznie straszniejsze losy rozbitków z “Meduzy”.

Chciałbym jednak do znanej opowieści o “Królowej Próżności” dopisać jeszcze jedną, równie

okropną jak tamta, a na pewno znacznie bardziej niezwykłą. Przyjęło się uważać, że czterej

pasażerowie małej szalupy ponieśli śmierć, jest to jednak wiadomość nieścisła. Mam wszelkie

podstawy, by tak twierdzić, ponieważ jestem jednym z nich.

Muszę jednak na wstępie zaznaczyć, iż szalupa miała od początku tylko trzech, a nie

czterech pasażerów. Ów Constans, którego “kapitan widział wskakującego do łodzi ratunkowej”

(“Daily News” z siedemnastego marca 1887), na nasze szczęście, a swoje nieszczęście nie zdołał

do nas dotrzeć. Skakał do wody spod szlagów zdruzgotanego bukszprytu, otoczony plątaniną lin; w

locie zaczepił piętą o jakąś linkę, chwilę wisiał głową w dół, po czym spadając trafił na unoszącą

się na wodzie belkę lub kawałek masztu. Rzuciliśmy się w jego kierunku, ale już nie wypłynął.

Uważam, iż nie dotarł do szalupy na nasze szczęście, ale chyba i na swoje również,

ponieważ mieliśmy tylko jedną małą baryłkę wody i odrobinę rozmoczonych sucharów - alarm był

tak nagły, a statek tak dalece nie przygotowany na wypadek katastrofy. Sądząc, iż pasażerowie

barkasu mogą być lepiej zaopatrzeni (choć, zdaje się, wcale tak nie było), próbowaliśmy się z nimi

porozumieć. Oni jednak nie słyszeli naszych nawoływań, a gdy nazajutrz rozwiała się deszczowa

mgła - co nastąpiło dopiero po południu - znikli nam z pola widzenia. Nie mogliśmy wstać i

rozejrzeć się, gdyż łódź silnie kołysała. Morze było tak wzburzone, że z trudem utrzymywaliśmy

łódź dziobem do fali. Dwoma rozbitkami, którym do tej pory udało się razem ze mną uratować,

byli - pasażer jak i ja, niejaki Helmar, oraz niski i barczysty, jąkający się lekko marynarz o nie

znanym mi nazwisku.

W sumie dryfowaliśmy osiem dni, cierpiąc męki głodu, a po wyczerpaniu się wody -

nieznośne pragnienie. Po dwóch dniach fale powoli opadły, a morze stało się gładkie i połyskliwe.

Zwykły czytelnik żadną miarą nie potrafi sobie wyobrazić owych ośmiu dni. Nie przeżył bowiem -

na swoje szczęście - niczego podobnego, na czym jego wyobraźnia mogłaby się oprzeć. Poczynając

od drugiego dnia przestaliśmy się niemal do siebie odzywać i każdy leżał w swoim kącie łodzi

wpatrując się w widnokrąg albo rozszerzającymi się z dnia na dzień, coraz mniej przytomnymi

oczyma obserwował mękę i postępującą niemoc towarzyszy niedoli. Słońce prażyło niemiłosiernie.

Czwartego dnia skończył się zapas wody, a nas zaczęły nawiedzać dziwne myśli, które czytaliśmy

sobie nawzajem z oczu; ale chyba dopiero szóstego dnia Helmar wypowiedział je na głos.

Pamiętam nasze schrypnięte, piskliwe głosy - rozmawiając musieliśmy się do siebie nachylać i

oszczędzać słów. Ja stawiłem zacięty opór uważając, iż lepiej już przedziurawić łódź i wspólnie

zginąć w paszczach ciągnących za nami rekinów, ale gdy Helmar powiedział, że przyjęcie jego

propozycji pozwoli nam się napić, marynarz przeszedł na jego stronę.

Odmówiłem jednak udziału w ciągnięciu losów i najbliższej nocy marynarz raz po raz

szeptał coś Helmarowi do ucha, a ja siedziałem na dziobie z nożem w ręku, choć nie sadzę, bym w

decydującej chwili zdobył się na stawienie oporu. Rankiem przystałem na propozycję Helmara, po

czym wyjęliśmy półpensówkę, która miała wskazać ofiarę.

Los padł na marynarza, ale ten był z nas trzech najsilniejszy i zamiast się poddać, skoczył

na Helmara. Zwarli się jak zapaśnicy i prawie wstali. Zacząłem się ku nim czołgać; chciałem

pomóc Helmarowi chwytając marynarza za nogę, ale łódź zakołysała, marynarz stracił równowagę,

padli razem na krawędź burty i spleceni w uścisku stoczyli się do wody. Poszli na dno jak kamień.

Pamiętam swój śmiech, a potem zdziwienie, dlaczego się śmieję. Dźwięk własnego śmiechu

zaskoczył mnie, jakby przyszedł skądś z zewnątrz.

Nie wiem, jak długo leżałem na dnie łodzi oparty plecami o ławkę myśląc sobie, że gdybym

miał dosyć siły, napiłbym się słonej wody, by oszaleć i szybciej umrzeć. Po pewnym czasie

dostrzegłem na widnokręgu zbliżający się żagiel, ale przyglądałem mu się obojętnie, jak malowanej

pocztówce. Musiałem być półprzytomny, ale pamiętam dokładnie wszystko, co się działo.

Pamiętam kołysanie głowy w rytmie morza i horyzont z tańczącym na falach żaglem. Ale

jednocześnie pamiętam dokładnie swoje przeświadczenie, iż jestem martwy, i że sprawiłem im

niezły kawał wymykając się z dała tuż przed przybyciem pomocy.

Niezmiernie długo - przynajmniej w moim wspomnieniu - obserwowałem powolne

zbliżanie się pląsającego na falach szkunera; był to niewielki, dwumasztowy statek z typowym dla

szkunera ożaglowaniem skośnym. Szedł pod wiatr, musiał co chwilę robić zwrot i iść coraz

dłuższymi halsami. Nie przychodziło mi do głowy, by starać się zwrócić na siebie uwagę, a potem

ujrzałem kadłub i od tej chwili aż do obudzenia się w kabinie na rufie mam tylko niejasne

wspomnienia. Pamiętam mgliście, jak wciągają mnie po drabince, a znad burty wychyla się ku

mnie szeroka i rumiana, piegowata twarz pod płomiennie rudą czupryną. Zachowałem też

migawkowy obraz jakiejś innej, z bliska widzianej ciemnej twarzy o niesamowitych oczach, którą

brałem za widziadło, dopóki nie ujrzałem jej po raz drugi. Wydaje mi się, iż pamiętam, jak

wlewano mi coś przemocą do ust. To wszystko.

2. Człowiek, który płynął donikąd

Znajdowałem się w niewielkiej, dość niechlujnej kabinie. Obok siedział niestary mężczyzna

o płowych włosach, szczeciniastym wąsie koloru słomy i obwisłej dolnej wardze, który trzymał

mnie za rękę. Przez chwilę patrzyliśmy na siebie bez słowa. Miał wodnistoszare oczy, dziwnie

pozbawione wyrazu.

Nagle tuż nade mną rozległ się hałas, jakby ktoś przestawiał gwałtownie żelazne łóżko, oraz

niski, gniewny pomruk jakiegoś wielkiego zwierzęcia. W tej samej chwili mężczyzna odezwał się

po raz drugi.

Powtórzył pytanie:

- Jak się pan czuje?

Chyba odpowiedziałem, że dobrze. Nie mogłem sobie przypomnieć, skąd się tutaj wziąłem.

Musiał to pytanie wyczytać z mojej twarzy, gdyż głos odmówił mi posłuszeństwa.

- Wydobyto pana z szalupy, bliskiego śmierci głodowej. Szalupa opatrzona była napisem

“Królowa Próżności”, a na krawędzi jej burty widniały plamy krwi.

Gdy to mówił, spostrzegłem własną rękę, tak chudą, że przypominała brudną skórzaną

sakiewkę, do której wrzucono luzem kości, i w jednej chwili wróciła mi pamięć całej historii z

szalupą.

- Proszę to połknąć - powiedział mężczyzna, podając mi jakąś zamrożoną, szkarłatną

substancję.

Mikstura miała smak krwi i od razu poczułem się silniejszy.

- Miał pan szczęście - mówił mężczyzna - trafić na statek z lekarzem na pokładzie. - Trochę

niewyraźnie artykułował słowa i lekko seplenił.

- Co to za statek? - spytałem wolno schrypniętym ód długiego milczenia głosem.

- Niewielki handlowiec kursujący między Ariką a Callao. Nigdy nie przyszło mi do głowy

zapytać, skąd pochodzi. Najpewniej z krainy obłąkańców. Ja jestem pasażerem i płynę z Ariki.

Skończony bałwan, który jest właścicielem i dowódcą statku w jednej osobie, niejaki Davis, stracił

patent czy coś w tym rodzaju. Zna pan pewnie ten rodzaj ludzi. Nazwał swoją idiotyczną łajbę

“Ipecacuanha”; czy można sobie wyobrazić coś równie kretyńskiego. Choć na pełnym morzu,

kiedy nie ma wiatru przez dłuższy czas, z pewnością zachowuje się zgodnie z nazwą.* [*

ipekakuana brazylijska - roślina o oryginalnej indiańskiej nazwie ipecacuana lub ipecacuanha, jest

stosowana w lecznictwie i ze względu na swe działanie nosi popularne miano wymiotnicy

lekarskiej (przyp. tłum.)]

Na górze rozległ się ponowny rumor, któremu towarzyszyło głuche warczenie i ludzki głos.

Po chwili inny głos nakazał jakiemuś “przeklętemu wypędkowi”, żeby się uspokoił.

- Znajdował się pan o krok od śmierci - ciągnął mój rozmówca. - Jeszcze trochę i byłoby po

wszystkim. Ale pana podreperowałem. Czuje pan ból w ramieniu? To od zastrzyków. Leżał pan

bez przytomności przez blisko trzydzieści godzin.

Z trudem zbierałem myśli. Skowyt kilku psów znowu rozproszył moją uwagę.

- Czy mógłbym już zjeść coś solidniejszego? - spytałem.

- Dzięki mnie - odparł. - Właśnie gotują dla pana baraninę.

- To świetnie - powiedziałem z przekonaniem. - Chętnie zjem kawałek baraniny.

- Muszę panu powiedzieć - podjął z pewnym wahaniem - iż jestem okropnie ciekaw, jak to

się stało, że został pan sam w szalupie.

W jego oczach dostrzegłem jakby błysk podejrzliwości.

- Do diabła z tym wyciem! Wypadł nagle z kabiny i wdał się w gwałtowną kłótnię z kimś,

kto odpowiadał niezrozumiałym mamrotaniem. Sprawa zakończyła się chyba odgłosami uderzeń,

ale mogłem się przesłyszeć. Potem mężczyzna krzyknął na psy i wrócił do kabiny.

- No więc? - spytał od drzwi. - Zaczął mi pan właśnie opowiadać.

Odparłem, iż nazywam się Edward Prendick i że dla rozproszenia nudy mej dostatniej

egzystencji podjąłem studia przyrodnicze. Ta ostatnia wiadomość jakby go trochę zaciekawiła.

- Ja też zajmowałem się trochę przyrodą, przeszedłem na medycynie kurs biologii, wie pan,

preparowanie jajników dżdżownicy, narządów gębowych ślimaka i tak dalej. Mój Boże! Już

dziesięć lat upłynęło od tego czasu! Ale proszę, proszę, niech pan opowiada o szalupie.

Moja szczera opowieść, wypowiedziana zwięzłymi zdaniami - byłem bowiem bardzo

osłabiony - najwyraźniej go zadowoliła, a gdy skończyłem, powrócił natychmiast do sprawy

przyrodoznawstwa i swych studiów biologicznych. Wypytywał mnie też dokładnie o londyńskie

ulice - Tottenham Court Road i Gower Street.

- Czy Caplatzi nadal prosperuje? Cóż to był za sklep!

Musiał być chyba bardzo przeciętnym studentem medycyny, gdyż szybko przerzucił się na

kabarety. Opowiedział mi kilka anegdotek.

- Rzuciłem wszystko dziesięć lat temu - oświadczył;

- Co to były za czasy! Ale fatalnie się zbłaźniłem... Przegrałem życie nie mając jeszcze

dwudziestu jeden lat. Dziś wszystko się pewnie zmieniło... No, ale muszę zajrzeć do tego osła-

kucharza i dopilnować pańskiej baraniny.

Na górze znowu rozległ się ryk, tak raptowny i pełen dzikiej wściekłości, że aż

podskoczyłem.

- Co tam się dzieje? - krzyknąłem, ale on zdążył już zamknąć za sobą drzwi.

Wrócił po chwili niosąc baranią potrawkę, której apetyczny zapach wprawił mnie w takie

podniecenie, iż zwierzęce pomruki natychmiast wyleciały mi z głowy.

Następny dzień, podczas którego na przemian spałem lub jadłem, wzmocnił mnie na tyle, iż

uniosłem się z koi i przez iluminator wyjrzałem na ścigające się ze statkiem zielone fale. Szkuner

najwidoczniej płynął z wiatrem. Montgomery - bo tak nazywał się jasnowłosy mężczyzna - wszedł

właśnie do kabiny, więc poprosiłem go o jakieś odzienie. Pożyczył mi własne drelichowe ubranie,

gdyż to, które miałem na sobie w szalupie, wyrzucono, jak powiedział, za burtę. Ubranie było na

mnie trochę za obszerne, ponieważ jego właściciel był postawnym mężczyzną o długich

kończynach.

Wspomniał mimochodem, że kapitan siedzi zamknięty w swojej kajucie, pijany jak bela.

Podczas ubierania się zacząłem go wypytywać, którędy i dokąd płynie statek. Odparł, iż szkuner

zmierza na Hawaje, ale po drodze zatrzyma się, by wysadzić go na ląd.

- Gdzie? - spytałem.

- To taka wysepka... na której mieszkam. O ile mi wiadomo, nie ma nawet nazwy.

Po tych słowach dolna warga całkiem mu obwisła, a wlepione we mnie oczy przybrały

nagle wyraz tak jawnie udawanej tępoty, iż uznałem, że woli uniknąć indagacji. Powstrzymałem się

więc od dalszych pytań.

3. Niesamowita twarz

Po opuszczeniu kabiny okazało się, że jakiś człowiek blokuje nam wyjście na pokład. Stał

na drabince zwrócony do nas plecami, patrząc ponad górną krawędzią luku. Miał, jak zauważyłem,

niekształtną postać - niską, barczystą i niezgrabną - przygarbione plecy, włochatą szyję i wciśniętą

w ramiona głowę. Miał na sobie granatowe drelichy, a jego czarne włosy były dziwnie grube i

szczeciniaste. Usłyszałem wściekłe warczenie niewidocznych psów i w tej samej chwili człowiek

ów skoczył gwałtownie do tyłu natykając się na rękę, którą wyciągnąłem odruchowo, by się przed

nim osłonić. Obrócił się z iście zwierzęcą zwinnością.

Nie potrafię wyjaśnić, dlaczego nagły widok jego ciemnej twarzy zrobił na mnie tak

wstrząsające wrażenie. Była przedziwnie szpetna. Wysunięta do przodu szczęka mgliście

przypominała zwierzęcą mordę, a z ogromnych półotwartych ust wystawały białe zęby nie

spotykanych u człowieka rozmiarów. Miał przekrwione w kącikach, niemal zupełnie pozbawione

białek oczy o piwnych źrenicach. Jego twarz pałała jakimś osobliwym podnieceniem.

- Diabli cię nadali! - mruknął Montgomery. - Odsuń się, u licha!

Ciemnolicy mężczyzna bez słowa odskoczył w bok.

Wstąpiłem na drabinkę, nie odrywając od niego oczu. Montgomery zatrzymał się chwilę na

dole.

- Mówiłem ci przecież, żebyś się tutaj nie kręcił - rzekł dobitnym tonem. - Twoje miejsce

jest na dziobie.

Ciemnoskóry mężczyzna skulił się.

- Oni... oni nie chcą mnie trzymać na dziobie.

- Mówił powoli jakimś nienaturalnie schrypniętym głosem.

- Nie chcą cię trzymać na dziobie! - powtórzył groźnie Montgomery. - Ale ja każę ci tam

iść.

Miał jeszcze coś dodać, ale rzucił mi szybkie spojrzenie i wszedł za mną na drabinkę.

Stałem odwrócony w połowie luku, nadal nie mogąc ochłonąć ze zdziwienia, jakie budziła

przedziwna brzydota ciemnoskórego człowieka. Pierwszy raz w życiu widziałem tak odrażającą i

niesamowitą twarz, ale jednocześnie - paradoks trudny do uwierzenia - miałem dziwaczne

poczucie, iż jego zdumiewające rysy i gesty są mi skądś znane. Pomyślałem sobie później, że

musiałem go chyba widzieć, kiedy wyciągano mnie na pokład, ale i to nie tłumaczyło podejrzenia

jakiejś wcześniejszej znajomości. Wydawało się niepodobieństwem, bym ujrzawszy bodaj raz tak

szczególną twarz, mógł nie zapamiętać okoliczności owego spotkania.

Wejście Montgomery'ego na drabinkę przerwało bieg mych myśli, obróciłem się więc i

rozejrzałem po płaskim pokładzie małego szkunera. Uprzednie hałasy przygotowały mnie

częściowo na to, co teraz ujrzałem. Z całą pewnością nigdy jeszcze nie widziałem tak brudnego

pokładu. Wszędzie walały się skrawki marchwi, strzępy zieleniny i paskudztwa niewiadomego

pochodzenia. Pod grotmasztem szarpało się na łańcuchach stado przerażających ogarów, które na

mój widok zaczęły gwałtownie ujadać, a przy bezanmaszcie, w małej żelaznej klatce, tak ciasnej,

że zwierzę nie mogło się nawet obrócić, siedziała wielka, skulona puma. Nieco dalej, przy prawym

nadburciu spostrzegłem kilka sporych drewnianych klatek z królikami, na dziobie zaś tkwiła

samotna lama wciśnięta do zwykłej skrzyni. Psy miały na pyskach skórzane kagańce. Jedynym

człowiekiem na pokładzie był chudy i milczący marynarz przy kole sterowym. Główne żagle,

brudne i połatane, napinał wiatr, a i w górze, jak się zdaje, postawiono wszystkie dodatkowe żagle

stateczku. Niebo było czyste, a słońce minęło zenit i zaczęło obniżać się ku zachodowi; wzdłuż

burt pędziły długie, upstrzone białymi grzywami fale. Minąwszy sternika zbliżyliśmy się do relingu

rufowego; za rufą pieniła się woda, a w kilwaterze tańczyły i znikały bańki. Odwróciłem się i

zmierzyłem wzrokiem niechlujny pokład.

- Czy to jakaś pływająca menażeria? - spytałem.

- Na to wygląda - odparł Montgomery.

- Po co im te zwierzęta? Na handel? Dla rozrywki? A może kapitan myśli, że zdoła je

sprzedać gdzieś na morzach południowych?

- Na to wygląda, nie sądzi pan? - odparł Montgomery odwracając się z powrotem ku rufie.

Nagle od strony zejściówki rozległ się wrzask, posypały się wściekłe wyzwiska i

ciemnoskóry mężczyzna pośpiesznie wgramolił się na pokład. W ślad za nim wyłonił się masywny

rudzielec w białej czapce. Ogary, którym znudziło się tymczasem oszczekiwanie mnie, na widok

ciemnoskórego wpadły w szał i szarpiąc łańcuchy zaczęły na nowo ujadać. Ciemnoskóry zawahał

się przez moment na ich widok, dzięki czemu rudy mężczyzna zdążył go dopaść i zadał mu

potężny cios między łopatki. Nieszczęśnik zwalił się jak podcięte drzewo na zaśmiecony pokład,

między rozwścieczoną sforę. Psy były na szczęście w kagańcach. Rudzielec aż zachłysnął się z

uciechy i stał chwiejąc się niepewnie na nogach, jakby lada chwila miał runąć do zejściówki albo w

przód, na swą ofiarę.

Widząc rudzielca, Montgomery gwałtownie się poderwał.

- Przestań pan! - zawołał tonem upomnienia.

Na dziobie pojawiło się paru marynarzy.

Ciemnoskóry mężczyzna wił się po pokładzie deptany przez psy, wydając dziwne,

nienaturalne okrzyki. Nikt nie pośpieszył mu z pomocą. Psiska bezlitośnie trącały go pyskami, a

ich szare, zwinne cielska w tanecznych podskokach kłębiły się nad niezdarnym powalonym ciałem.

Zebrani na dziobie marynarze pokrzykiwali zachęcająco, jakby to była najlepsza zabawa.

Montgomery wydał gniewny okrzyk i rzucił się do przodu. Pośpieszyłem za nim.

Tymczasem ciemnoskóry poderwał się na nogi i zatoczył do przodu. Wpadł z rozpędu na

burtę przy wantach grotmasztu, gdzie stanął dysząc ciężko i rzucając psom przez ramię wściekłe

spojrzenia. Rudowłosy mężczyzna wybuchnął tryumfalnym śmiechem.

- Słuchajcie no, kapitanie - powiedział Montgomery, którego seplenienie wyraźnie się

nasiliło i chwycił rudowłosego za łokcie. - Za wiele pan sobie pozwala.

Stałem tuż za Montgomerym. Kapitan odwrócił głowę i spojrzał nań z tępą powagą pijaka.

- A bo co? - zapytał; mierzył przez chwilę Montgomery'ego sennym spojrzeniem, a

wreszcie rzekł:

- Przeklęty konował!

Gwałtownym szarpnięciem uwolnił ręce i po paru nieudanych próbach zdołał wpakować

piegowate pięści do bocznych kieszeni.

- Ten człowiek jest pańskim pasażerem - oświadczył Montgomery. - Radzę trzymać ręce z

daleka od niego.

- Idź do diabła! - huknął kapitan. Odwrócił się gwałtownie i zatoczył na bok. - To jest mój

statek i robię na nim, co mi się podoba - oświadczył.

Uważam, że Montgomery powinien był w tym momencie zostawić pijanego brutala w

spokoju. Ale on zbladł tylko jeszcze bardziej i zbliżył się za kapitanem do burty.

- Słuchajcie no, kapitanie - powiedział. - Nie pozwolę maltretować mego służącego. Pan i

pańscy ludzie znęcacie się nad nim bez przerwy, odkąd wszedł na pokład.

Alkoholowe opary na dłuższą chwilę odebrały kapitanowi mowę.

- Przeklęty konował! - To było wszystko, co uznał za stosowne odpowiedzieć.

Zorientowałem się, iż Montgomery należy do zawziętych uparciuchów, którzy stale

podsycają hodowaną w sercu urazę i nigdy niczego nie darowują; domyśliłem się także, że ich spór

musiał narastać od dłuższego czasu.

- Przecież on jest pijany - wtrąciłem, może trochę zbyt nachalnie. - Nic pan z nim nie

wskóra.

Montgomery wykrzywił obwisłą wargę.

- On zawsze jest pijany. Czy pana zdaniem to ma usprawiedliwiać znieważanie pasażerów?

- Mój statek - zaczął kapitan pokazując drżącą ręką klatki - był kiedyś czysty i schludny. A

dziś, co? - Rzeczywiście, czystości nie można mu było zarzucić. - Moja załoga - ciągnął. - Moja

schludna, przyzwoita załoga.

- Zwierzęta znalazły się na pokładzie za pańską zgodą.

- Niech będzie przeklęty dzień, w którym moje oczy ujrzały pańską piekielną wyspę. Po

jakiego diabła... wozić zwierzęta na taką wyspę? I do tego ten pański pomagier... Myślałem, że

chodzi o człowieka. Ale to jakiś pomyleniec. I czego łazi po rufie. Co pan sobie myśli, że cały

statek do pana należy, czy co?

- Pańscy marynarze od pierwszej chwili robią, co mogą, żeby temu nieborakowi zatruć

życie.

- Ładny mi nieborak, toż to diabeł z piekła rodem. Moi ludzie nie mogą na niego patrzeć. Ja

nie mogę na niego patrzeć. Nikt nie może na niego patrzeć. Pan też nie może na niego patrzeć.

Montgomery odwrócił się.

- W każdym razie proszę zostawić go w spokoju - powiedział kiwając głową.

Ale kapitan zmierzał teraz do awantury. Podniósł głos:

- Jeśli jeszcze raz przyłapię drania w tej części statku, wypruję mu flaki, zobaczy pan.

Wypruję mu te przeklęte flaki! Niech się panu nie wydaje, że może mi pan dyktować, co mi wolno,

a czego nie wolno. Ja tu jestem kapitanem i właścicielem - wbij pan to sobie do głowy. Jestem

panem... i władcą. Umowa była, że zabiorę do Ariki i z powrotem człowieka ze służącym i

przywiozę kilka zwierząt. Nie godziłem się na wożenie piekielnego wariata z durnym konowałem...

Nieważne, jak nazwał Montgomery'ego. Zobaczyłem, że ten ostatni robi krok do przodu,

postanowiłem więc interweniować.

- On jest pijany - rzekłem. Kapitan zaczął sypać jeszcze plugawszymi obelgami. - Zamknij

się pan! - rzuciłem mu ostro, widząc w twarzy Montgomery'ego niebezpieczny błysk. Tym

odezwaniem się ściągnąłem lawinę na siebie.

Byłem jednak zadowolony, że udało mi się zapobiec wiszącej na włosku bójce - nawet za

cenę pijanej furii kapitana. Ale choć zdarzało mi się bywać w dość podejrzanych towarzystwach,

nie pamiętam, bym kiedykolwiek nasłuchał się tylu najplugawszych przekleństw płynących jednym

nieprzerwanym strumieniem. Jestem człowiekiem łagodnym, lecz chwilami z trudem nad sobą

panowałem. Nakazując kapitanowi milczenie zapomniałem, niestety, iż jestem tylko bezradnym,

odciętym od swoich zasobów, płynącym na gapę rozbitkiem, i mój los zależy od dobrej woli - albo

interesowności - załogi statku, który mnie przygarnął. Kapitan nie omieszkał dobitnie mi o tym

przypomnieć. Ale przynajmniej zapobiegłem rękoczynom.

4. Na pokładzie szkunera

Tego samego dnia wieczorem dostrzeżono po zachodzie słońca ląd i szkuner zatrzymał się.

Montgomery oznajmił, że tu kończy się jego podróż. Wyspa była zbyt daleko, by rozpoznać

jakiekolwiek szczegóły; przypominała płaski skrawek bladego błękitu wśród nieokreślonego,

szarobłękitnego morza. Znad wyspy unosiła się ku niebu niemal pionowa smużka dymu.

Kapitana nie było w tym czasie na pokładzie. Wyładowawszy na mnie gniew, zszedł

chwiejnym krokiem pod pokład i, o ile wiem, usnął w swej kajucie na podłodze. Faktyczne

dowództwo przejął jego zastępca. Był nim ów chudy, małomówny osobnik, który stał poprzednio

przy sterze. Widać było, że i on ma z Montgomerym na pieńku. Nie zwracał na nas obu

najmniejszej uwagi. Kolacja, którą jedliśmy razem, po paru nieudanych próbach nawiązania przeze

mnie rozmowy upłynęła w ponurym milczeniu. Zwróciło również moją uwagę, ze marynarze

dziwnie nieżyczliwie odnoszą się do mego towarzysza oraz do jego zwierząt. Montgomery, jak

zauważyłem, bardzo wymijająco mówił o przeznaczeniu zwierząt i celu swej podróży, więc mimo

narastającej ciekawości nie narzucałem się.

Zostaliśmy rozmawiając na pokładzie rufowym, aż niebo zaroiło się od gwiazd. Noc była

cicha i spokojna, tylko z połyskującej żółtym światłem dziobówki dolatywały czasem oderwane

dźwięki albo poruszyło się któreś ze zwierząt. W kącie klatki majaczył ciemny kształt zwiniętej w

kłębek pumy, która obserwowała nas świecącymi ślepiami. Psy chyba posnęły. Montgomery wyjął

cygara.

Z nutą na wpół bolesnej nostalgii rozmawiał ze mną o Londynie, zadając najrozmaitsze

pytania, by dowiedzieć się, co się tam zmieniło. Mówił jak człowiek, który uwielbiał tamtejsze

życie, ale został zeń nagle i nieodwracalnie wykluczony. Gawędziłem o tym i owym dla

podtrzymania rozmowy. Przez cały czas narastało we mnie poczucie, że w tym człowieku kryje się

coś dziwacznego, toteż ukradkiem obserwowałem jego bladą, zagadkową twarz, na którą padało,

przyćmione światło latarni nad kompasem za moimi plecami. A potem popatrzyłem na ciemne

morze, tam, gdzie w mroku kryła się jego wysepka.

Ten człowiek, myślałem sobie, wyłonił się z bezmiaru świata po to tylko, by uratować mi

życie. Jutro przekroczy burtę i znów zniknie z mego życia. Nawet w najbanalniejszych

okolicznościach miałbym powód do zadumy. Ale jak wytłumaczyć zdumiewający fakt, iż

wykształcony, cywilizowany człowiek mieszka na nieznanej wysepce, a na dobitkę wiezie z sobą

tak niecodzienny ładunek. Przyszło mi na myśl to samo pytanie, które postawił kapitan:

Po co mu te zwierzęta? I dlaczego udawał, iż nie są jego własnością, kiedy pierwszy raz

zagadnąłem go o to? A ten jego pomocnik, którego dziwaczna powierzchowność tak bardzo mnie

poruszyła. Wszystkie te okoliczności tworzyły wokół niego aurę tajemniczości. Przykuwały moją

wyobraźnię i pętały język.

Przed północą rozmowa o Londynie wygasła, więc staliśmy obok siebie oparci o poręcz i

mierząc rozmarzonym wzrokiem cichy, połyskujący w blasku gwiazd ocean, pogrążyliśmy się

każdy we własnych myślach. Atmosfera sprzyjała sentymentom, przeto poruszyłem wątek osobistej

wdzięczności.

- Chciałbym, jeśli pan pozwoli - ozwałem się po pewnym czasie - podziękować panu za

uratowanie mi życia.

- Przypadek - odparł. - Ślepy traf.

- Chciałbym jednak wyrazić swoją wdzięczność jego wykonawcy.

- Niech pan nie dziękuje. Pan potrzebował pomocy, a ja wiedziałem, jak jej udzielić,

karmiłem więc pana i szpikowałem zastrzykami - można powiedzieć, że był pan dla mnie nowym

okazem do kolekcji. Nudziłem się, szukałem jakiegoś zajęcia. Gdybym tamtego dnia był zmęczony

lub gdyby nie przypadła mi do gustu pańska twarz... kto wie, co by się z panem w tej chwili działo.

Jego słowa trochę mnie ostudziły.

- Nie zmienia to jednak... - zacząłem.

- Ślepy traf, zapewniam pana - przerwał mi - jak wszystko w ludzkim życiu. Tylko osły nie

chcą tego zrozumieć. Dlaczego jestem tutaj, wyrzucony poza nawias cywilizacji, zamiast cieszyć

się życiem, korzystać ze wszystkich uroków Londynu? Tylko dlatego, iż jedenaście lat temu

pewnej mglistej nocy na dziesięć minut straciłem głowę...

Urwał.

- Tak? - podchwyciłem.

- To wszystko.

Znów zapadło milczenie. Po chwili zaśmiał się.

- Światło gwiazd ma dziwną moc rozwiązywania języków. Wiem, że robię z siebie głupca,

a jednak coś mnie kusi, by się przed panem zwierzyć.

- Cokolwiek pan powie, zapewniam, iż zachowam to dla siebie... jeśli o to chodzi.

Już miał zacząć, ale tylko z powątpiewaniem pokręcił głową.

- Proszę nie mówić - rzekłem. - Nie muszę nic wiedzieć. Tak będzie chyba dla pana lepiej.

Cóż to może dać, oprócz chwilowej ulgi - o ile dochowam sekretu. A gdybym go nie dochował...

prawda?

Chrząknął niepewnie. Czułem się, jak bym go podstępnie przyłapał w chwili słabości.

Prawdę powiedziawszy, nie byłem specjalnie ciekaw, co mogło młodego medyka wygnać z

Londynu. Mam odrobinę wyobraźni. Wzruszyłem ramionami i odwróciłem się. Na rufie, wsparta o

reling, stała ciemna, milcząca postać obserwująca gwiazdy. Był to dziwny pomocnik

Montgomery'ego. Gdy się poruszyłem, rzucił mi przez ramię szybkie spojrzenie i znów odwrócił

głowę.

Ktoś powie może, że to drobiazg, ale ja poczułem się, jakby runął we mnie grom z jasnego

nieba. Jedyne światło w naszym sąsiedztwie padało od latarni przy sterze. W owej krótkiej chwili,

gdy jego twarz wyłoniła się z mroku rufy i oświetlił ją promień latarki, w zwróconych na mnie

oczach zapaliły się bladozielone błyski.

Nie wiedziałem wówczas, że ludzkie oczy też czasami fosforyzują - czerwonym blaskiem.

W. każdym razie widok ten sprawił na mnie wrażenie czegoś absolutnie nieludzkiego. Owa czarna

postać z jarzącymi się ślepiami wymiotła ze mnie wszystkie dojrzałe myśli i uczucia i znalazłem się

na moment w zapomnianym świecie dziecinnych koszmarów. Dziwne to doznanie minęło równie

szybko, jak się pojawiło. Oparta o reling rysowała się na tle wygwieżdżonego nieba ciemna i

niezdarna, mało znacząca postać, a jednocześnie posłyszałem głos Montgomery'ego.

- No, chyba już czas pójść spać - powiedział - pewnie i pan ma już tego dosyć.

Odpowiedziałem coś bez sensu. Zeszliśmy pod pokład, a Montgomery pod drzwiami mej

kajuty powiedział dobranoc.

Miałem tej nocy nieprzyjemne sny. Malejący księżyc późno wyszedł na niebo. Smuga

bladego, upiornego światła wdarła się do kajuty rzucając złowieszczy cień na deski koi. Potem

obudziły się psy; ich wycie i ujadanie wplotło się w moje sny i do świtu prawie nie zmrużyłem oka.

5. Człowiek, który nie miał dokąd pójść

Wczesnym rankiem - było to drugiego dnia po mym ozdrowieniu i chyba czwartego po

odnalezieniu mnie - z otchłani niespokojnych, pełnych wrzawy i szczęku broni snów wyrwały mnie

dochodzące z góry ochrypłe wrzaski. Przetarłszy oczy nasłuchiwałem chwilę hałasów, nie bardzo

wiedząc, gdzie jestem. Potem rozległ się szybki tupot bosych stóp, odgłos przesuwania ciężkich

przedmiotów, gwałtowny zgrzyt i szczęk łańcuchów. Usłyszałem bulgotanie wody przy

gwałtownym obrocie statku i spieniona szarozielona fala zalała małe, okrągłe okienko, by po chwili

spłynąć po szybie strużkami wody. Pośpiesznie narzuciłem ubranie i wyszedłem z kajuty.

- Idąc po schodkach, na tle różowiejącego nieba - słońce zaledwie wschodziło - ujrzałem

szerokie bary i rudą czuprynę kapitana, a dalej, patrząc mu przez ramię, zobaczyłem klatkę z pumą

huśtającą się na linie zamocowanego przy bezanbomie wyciągu. Biedne, skulone zwierzę

przywarło ze strachu do podłogi swego ciasnego więzienia.

- Za burtę z nimi! - wrzeszczał kapitan. - Za burtę! Zaraz oczyścimy statek z całego

tałatajstwa!

Ponieważ zagradzał mi drogę, musiałem chcąc nie chcąc stuknąć go w ramię, by wydostać

się na pokład. Odskoczył gwałtownie i z wybałuszonymi oczami zatoczył się do tyłu. Nie trzeba

było wielkiej przenikliwości, by poznać, że jest nadal pijany.

- Hej - mruknął tępo, ale po chwili oczy mu się rozjaśniły i dodał: - Ejże, toć to szanowny,

no jakże mu...?

- Prendick - rzekłem.

- Jaki tam Prendick! - zawołał. - “Zamknij Się” - tak się pan nazywasz. Wasza

Wielmożność “Zamknij Się”.

Nie było sensu wdawać się z brutalem w sprzeczkę. Ale jego następne posunięcie przeszło

moje najśmielsze oczekiwania. Pokazał ręką przystawiony do burty trap, obok którego stał

Montgomery zajęty rozmową ze świeżo widać przybyłym na pokład potężnie zbudowanym siwym

mężczyzną w przybrudzonym granatowym ubraniu.

- Tędy, Wasza Przeklęta Wielmożność “Zamknij Się”. Tędy! - ryknął kapitan.

Montgomery i jego towarzysz odwrócili się na głos kapitana.

- O co panu chodzi? - spytałem.

- Tędy, Wasza Przeklęta Wielmożność - o to mi chodzi. Za burtę, panie “Zamknij Się”, i to

już. Robimy porządki, oczyszczamy ten biedny statek z wszelkiego paskudztwa. I wyrzucamy pana

za burtę.

Patrzyłem na niego, nie wierząc własnym uszom. Ale po chwili pomyślałem sobie, że

niczego innego nie pragnę. Perspektywa dalszej samotnej podróży w towarzystwie awanturniczego

pijaka bynajmniej nie była kusząca. Zwróciłem się więc do Montgomery'ego.

- Nie możemy pana zabrać - odparł krótko jego towarzysz.

- Nie możecie mnie zabrać? - zdumiałem się. W życiu nie widziałem równie stanowczej,

zdecydowanej twarzy.

- Niech pan posłucha - zwróciłem się znów do kapitana.

- Za burtę - oświadczył. - Na tym statku nie ma od dziś miejsca dla dzikich zwierząt,

ludojadów i gorszych od zwierząt bydlaków. Wynocha... panie “Zamknij Się”. Skoro oni nie chcą

pana zabrać, sam pan sobie popłyniesz. Ale ja pana stąd wyrzucam: Razem z pańskimi kamratami.

Skończyłem raz na zawsze z tą przeklętą wyspą i kropka! Mam was po dziurki w nosie.

- Niech pan posłucha, Montgomery- rzekłem błagalnie.

Wykrzywił dolną wargę i bezradnie wskazał głową swego siwowłosego towarzysza na

znak, że nic nie może dla mnie zrobić.

- Zaraz się za pana weźmiemy - oświadczył kapitan.

Rozpoczęła się osobliwa rozgrywka słowna na trzy fronty. Odwoływałem się kolejno do

trzech mężczyzn - najpierw do siwowłosego pana, aby pozwolił mi wysiąść na ląd, potem do

kapitana, aby zatrzymał mnie na statku. Zwracałem się nawet o pomoc do marynarzy. Montgomery

nie odezwał się słowem, tylko potrząsał głową.

- Wynocha ze statku i kropka - powtarzał w kółko kapitan. - Do diabla z prawem! Ja tu

jestem królem.

Muszę wyznać, iż na koniec, w trakcie wypowiadania energicznej pogróżki, załamał mi się

głos. Rozdrażniony, rozhisteryzowany, poszedłem na rufę i wbiłem ponury wzrok w nicość.

Tymczasem marynarze pośpiesznie wyładowywali pakunki oraz klatki ze zwierzętami. Przy

zawietrznej burcie stal spory dwumasztowy lugier z postawionymi żaglami, do którego spuszczano

osobliwy dobytek. Przybyłych z wyspy pomocników, którzy odbierali bagaże, nie widziałem, gdyż

kadłub lugra zasłaniało nadburcie szkunera.

Montgomery i jego towarzysz nie zwracali na mnie najmniejszej uwagi. Byli zajęci

doglądaniem czterech czy pięciu marynarzy, którzy wyładowywali ich rzeczy. Kapitan plątał się po

dziobie, zawadzając raczej niż pomagając. Ogarniała mnie na przemian rozpacz i rezygnacja.

Oczekując rozwiązania sytuacji parę razy mimo woli roześmiałem się na myśl o dziwaczności

swego położenia. Pusty żołądek pogłębiał moją niedolę. Głód i wycieńczenie całkowicie odbierają

człowiekowi hart ducha. Czułem, iż nie starczy mi wigoru, by przeciwstawić się kapitanowi, gdy

ten zechce wyrzucić mnie za burtę, ani by zmusić Montgomery'ego i jego towarzysza do zabrania

mnie na wyspę. Czekałem więc bezwolnie, co przyniesie los, a tymczasem przeładunek dobytku

Montgomery'ego trwał nadal, jak bym w ogóle nie istniał.

Wreszcie ukończono pracę i rozpoczęła się walka; prawie nie stawiając oporu pozwoliłem

się doprowadzić siłą do trapu. Już wtedy brunatne twarze ludzi siedzących w łodzi obok

Montgomery'ego sprawiły na mnie dziwne wrażenie. Ale wyładowana po brzegi łódź szybko

odpłynęła od burty. Widząc w dole rozszerzające się pasmo zielonkawej wody, zaparłem się z

całych sił, by nie runąć w dół.

Z łodzi dobiegły mnie drwiące okrzyki majtków, a potem łajania Montgomery'ego.

Wówczas kapitan, mat i jeden z marynarzy zawlekli mnie na rufę. Szalupa “Królowej Próżności”

płynęła za statkiem na holu; była do połowy zalana wodą, pozbawiona wszelkiego prowiantu i nie

miała wioseł. Padłem jak długi na pokład, odmawiając zejścia do szalupy. W końcu spuścili mnie

w dół na linie - nie mieli bowiem drabinki rufowej - i odcięli hol.

Szalupa z wolna oddalała się od szkunera. W niemym osłupieniu obserwowałem, jak

marynarze podnoszą żagle i statek powoli, ale zdecydowanie ustawia się do wiatru. Żagle

załopotały, chwyciły wiatr i wydęły się. Ujrzałem nad sobą naruszoną zębem czasu burtę statku w

przechyle. Po krótkiej chwili szkuner znikł z pola mego widzenia.

Nawet się za nim nie obejrzałem. W pierwszej chwili nie mogłem uwierzyć w to, co się

stało. Siedziałem skulony na dnie szalupy, oszołomiony, spoglądając tępo w oleistą pustkę oceanu.

Dopiero po pewnym czasie zdałem sobie sprawę, iż jestem z powrotem w dobrze mi znanym

zamkniętym piekle, na dodatek wypełnionym do połowy wodą. Spojrzawszy w tył, zobaczyłem

rudowłosego kapitana, który drwił sobie ze mnie, wychylając się znad relingu rufowego; a gdy

popatrzyłem w kierunku wyspy, malejący w oczach lugier zbliżał się do brzegu.

Dopiero teraz uświadomiłem sobie w pełni, jak okrutnie ze mną postąpiono. Nie miałem

możliwości dotarcia do lądu, chyba że fale przypadkiem mnie tam zaniosą. Pamiętajmy, iż byłem

jeszcze osłabiony po poprzednich przeżyciach w szalupie; gdyby nie wycieńczenie i pusty żołądek,

z większym męstwem stawiłbym czoła sytuacji. Ale w ówczesnym stanie rozpłakałem się po prostu

jak małe dziecko. Łzy spływały mi po twarzy. W bezsilnej rozpaczy tłukłem pięściami zebraną na

dnie łodzi wodę i wściekle kopałem o burty. Modliłem się na głos do Boga, aby pozwolił mi

umrzeć.

6. Dziwaczni wioślarze

Ale wyspiarze ulitowali się nade mną widząc, iż naprawdę znalazłem się na łasce fal. Moja

szalupa pod ostrym kątem dryfowała powoli na wschód, w stronę wyspy, gdy nagle ku mej

szaleńczej radości łódź zawróciła i zaczęła płynąć w moim kierunku. Była mocno wyładowana;

kiedy podpłynęła bliżej, zobaczyłem, że siwy i barczysty towarzysz Montgomery'ego siedzi na

rufie wciśnięty między psy i skrzynie. Człowiek ten uparcie mi się przypatrywał, nie poruszając się

i nic nie mówiąc. Z dziobu równie uporczywie spoglądał na mnie usadowiony w sąsiedztwie pumy

ciemnoskóry pokraka. W łodzi znajdowało się jeszcze trzech innych dziwacznie wyglądających,

zwierzopodobnych ludzi, na których ogary wściekle warczały. Siedzący przy sterze Montgomery

doprowadził łódź do szalupy, po czym wstał, chwycił cumę, którą mu rzuciłem, przywiązał do

rumpla i wziął mnie na hol, gdyż o 'wejściu na zatłoczony pokład nie było mowy.

Zdążyłem się już opanować po histerycznym ataku i w miarę pogodnie odpowiedziałem na

jego powitanie. Dowiedziawszy się, że szalupa jest pełna wody, podał mi cebrzyk. Rzuciło mnie do

tyłu, gdy łączący nas hol naprężył się i szarpnął. Przez jakiś czas pracowicie wybierałem wodę.

Dopiero po całkowitym osuszeniu szalupy - była bowiem cała, tylko zalana przez fale -

mogłem się przyjrzeć spokojnie pasażerom łodzi.

Siwowłosy mężczyzna nadal nie spuszczał mnie z oka, ale teraz na jego twarzy czytałem

jakby pewne zaniepokojenie. Gdy nasze oczy spotkały się, opuścił wzrok na siedzące między jego

kolanami ogary. Był to, jak już wspomniałem, silnie zbudowany mężczyzna o wyniosłym czole i

dość grubych rysach twarzy; spod brwi opadały mu na oczy fałdy skóry, co często przychodzi wraz

z wiekiem, a opuszczone kąciki mocno zarysowanych warg zdawały się świadczyć o porywczości i

zdecydowaniu. Mówił do Montgomery'ego, ale tak cicho, że go nie słyszałem. Potem przeniosłem

wzrok na trójkę ludzi - jakże przedziwną stanowili załogę. Widziałem tylko ich twarze, ale było w

nich coś - sam nie wiedziałem co - budzącego mimowolną, niezrozumiałą odrazę. Przypatrywałem

się im uważnie, ale przykre wrażenie nie mijało, choć jego przyczyny nadal nie umiałem sobie

wytłumaczyć.

Wyglądali na ciemnoskórych, ale ich ciała, z wyjątkiem stóp i dłoni, były od góry do dołu

dokładnie opatulone białą i cienką, pobrudzoną materią. Pierwszy raz w życiu widziałem tak

szczelnie okulanych mężczyzn, a kobiety - tylko na Wschodzie. Na głowach mieli turbany, spod

których wyzierały na mnie twarze koboldów, twarze o wysuniętych do przodu szczękach i

połyskliwych oczach. Mieli czarne, proste włosy przypominające końską grzywę, a w siedzącej

pozycji zdawali się przewyższać wzrostem wszystkie znane rasy ludzi. Siwy mężczyzna, który

musiał mieć ponad sześć stóp wzrostu, sięgał im głową do ramion.

Jak się później okazało, nie byli wcale ode mnie wyżsi, tylko ich tułowie były nienaturalnie

drugie, a za to nogi niezwykle krótkie, o dziwnie kabłąkowatych udach. W sumie trudno sobie

wyobrazić równie szkaradną grupę, a nad ich głowami, spod grotżagla wyzierała ciemna twarz

człowieka, którego oczy świeciły w ciemnościach.

Oni też mi się przyglądali, ale ilekroć nasze spojrzenia spotkały się, umykali oczami w bok

i popatrywali na mnie ukradkiem. Pomyślałem sobie, że być może wprawiam ich w zakłopotanie,

więc skierowałem uwagę na wyspę, do której właśnie dopływaliśmy.

Był to nizinny skrawek lądu, pokryty gęstą roślinnością, wśród której przeważał nie znany

mi gatunek palmy. Z jednego miejsca wyrastała pod niebo wąska smuga białej pary rozwiewająca

się na końcu jak puchowe piórko. Wpłynęliśmy do szerokiej zatoki pomiędzy dwoma niskimi

cyplami. Pokryta szarym i matowym piaskiem plaża wznosiła się stromo na wysokość

sześćdziesięciu lub siedemdziesięciu stóp ponad poziom morza, a szczyt skarpy porastały

nieregularne kępy drzew i krzewów. W połowie zbocza wznosił się czworobok muru z pstrokatego

kamienia, który, jak się później przekonałem, zbudowany był z bloków pumeksu i koralu. Ponad

ogrodzenie wystawały dwa pokryte strzechą dachy.

Na skraju wody czekał na nas jakiś człowiek. Będąc jeszcze daleko od brzegu miałem

wrażenie, iż na zboczu widzę jakieś inne, pokraczne istoty umykające w zarośla, ale gdy

podpłynęliśmy bliżej, nie dostrzegłem żadnej. Stojący na brzegu był człowiekiem średniego

wzrostu, o czarnej, negroidalnej twarzy. Miał wielkie, niemal pozbawione warg usta, niezwykle

cienkie ręce, wąskie i długie stopy oraz kabłąkowate nogi, a wypatrując łodzi wysuwał do przodu

potężną szczękę. Był ubrany tak samo jak Montgomery i jego siwowłosy towarzysz - w kurtkę i

spodnie z granatowego drelichu.

Gdy podpłynęliśmy jeszcze bliżej, osobnik ów zaczął biegać tam i z powrotem po plaży,

wykonując przy tym nader groteskowe gesty. Na rozkaz Montgomery'ego czteroosobowa załoga

poderwała się z miejsc i dziwacznymi, niezdarnymi ruchami zaczęła zwijać żagle. Montgomery

wprowadził łódź do wąskiego doku wcinającego się w plażę. Oczekujący osobnik podbiegł do nas.

Tak zwany dok był po prostu krótkim rowem, w którym przy ówczesnym stanie pływu łódź ledwie

się mieściła.

Usłyszałem, jak dziób szalupy szoruje po piasku, odepchnąłem się cebrzykiem od rufy

żaglówki, odwiązałem hol i wysiadłem na brzeg. Trzej opatuleni w białe szmaty osobnicy

wyjątkowo niezdarnie wygramolili się na plażę i z pomocą oczekującego tutaj człowieka

przystąpili niezwłocznie do wyładunku. Uderzył mnie szczególnie sposób chodzenia trzech

opatulonych i obandażowanych ludzi - ich nogi nie były sztywne, ale jakoś dziwnie zniekształcone,

jakby miały niewłaściwie rozmieszczone stawy. Psy, które siwowłosy mężczyzna wysadzał na ląd,

bez przerwy warczały na nich i rwały się do nich szarpiąc łańcuchy.

Trzej potężni osobnicy porozumiewali się dziwnie gardłowymi głosami, a gdy sięgnęli po

leżące na rufie bele, oczekujący na plaży człowiek zagadał do nich żywo w jakimś nie znanym mi

chyba języku. Musiałem już słyszeć podobne dźwięki, ale nie mogłem sobie przypomnieć, gdzie.

Siwy mężczyzna stał spokojnie otoczony szóstką rozszalałych psów i przekrzykując ich jazgot

wydawał rozkazy. Montgomery po wyjęciu steru również wysiadł na brzeg i wszyscy zabrali się do

wyładowywania bagaży. Ja czułem się zbyt słaby - miałem pusty żołądek, a na dodatek słońce

niemiłosiernie paliło mnie w głowę - by zaofiarować swoją pomoc.

Po chwili siwowłosy mężczyzna przypomniał sobie widać o moim istnieniu i podszedł do

mnie.

- Wygląda pan - rzekł - jakby od rana nie miał pan nic w ustach.

Jego małe czarne oczy błyszczały spod krzaczastych brwi.

- Bardzo mi przykro. Postaramy się zadbać o pańską wygodę, skoro został pan naszym

gościem; choć, jak pan wie - nieproszonym.

Patrzył mi badawczo w twarz.

- Montgomery mówił mi, że jest pan człowiekiem wykształconym - że wie pan coś niecoś o

naukach przyrodniczych. Jak mam to rozumieć, jeśli wolno zapytać?

Wyjaśniłem mu, iż spędziłem kilka lat w Królewskim Kolegium Naukowym, prowadząc

badania biologiczne pod kierunkiem Huxleya. Słysząc to, lekko uniósł brwi.

- To trochę zmienia postać rzeczy, proszę pana - powiedział z nieco większym szacunkiem.

- Tak się składa, że i my jesteśmy biologami. Prowadzimy tutaj swego rodzaju stację biologiczną. -

Jego wzrok spoczął na trzech osobnikach w bieli, którzy ciągnęli właśnie ustawioną na rolkach

klatkę z pumą w kierunku otoczonych murem zabudowań. - To znaczy ja i Montgomery - dodał.

A po chwili:

- Trudno mi powiedzieć, kiedy zdoła się pan stąd wydostać. Jesteśmy oddaleni od morskich

szlaków. Statki widujemy mniej więcej raz w roku.

Potem nagle mnie opuścił, ruszył przez plażę mijając tamtą grupę i chyba znikł za murem.

Montgomery z pomocą dwóch pozostałych ludzi ładował mniejsze paczki na niski, opatrzony

kołami wózek. Lama oraz klatki z królikami nadal stały w łodzi; ogary były wciąż przywiązane do

ławek. Po załadowaniu wózka trzej ludzie zaparli się i zaczęli pchać co najmniej tonowy ciężar w

ślad za pumą. Montgomery zostawił ich po chwili, podszedł do mnie i wyciągnął rękę.

- Cieszę się, że tak się stało - rzekł. - Co za łajdak z tego kapitana. Dał się panu porządnie

we znaki.

- Uratował mnie pan po raz drugi.

- To zależy. Mogę pana zapewnić, że wyspa wyda się panu diabelnie podejrzana.

Radziłbym uważać, gdzie pan chodzi. On... - zawahał się i widać postanowił wstrzymać się z tym,

co miał do powiedzenia. Zamiast tego rzekł: - Chciałbym prosić pana o pomoc przy

wyładowywaniu królików.

Postępował z nimi w sposób dość szczególny. Brodząc w wodzie pomogłem mu

wytaszczyć na brzeg jedną z klatek. Natychmiast otworzył drzwiczki i przewróciwszy klatkę do

góry dnem wysypał jej żywą zawartość na ziemię. Króliki spadały jeden na drugiego tworząc

kłębiący się stos. Montgomery zaklaskał w dłonie i pięt-' naście albo dwadzieścia zwierzątek

rozbiegło się w podskokach po plaży.

- Rośnijcie i rozmnażajcie się, przyjaciele - mruknął za nimi Montgomery. - Zaludniajcie

wyspę. Dotychczas brakowało nam trochę zwierzyny na mięso.

Gdy rozglądałem się za uciekającymi królikami, siwy mężczyzna wrócił na plażę niosąc

butelkę brandy i garść sucharów.

- Coś na podtrzymanie sił, panie Prendick - powiedział znacznie życzliwszym niż

poprzednio tonem.

Zabrałem się bez ceregieli do pałaszowania biskwitów, a tymczasem siwy mężczyzna

razem z Montgomerym wypuścili następną dwudziestkę królików. Jednakże trzy większe klatki

powędrowały w ślad za pumą do zagrody. Alkoholu nie wziąłem do ust, ponieważ jestem

abstynentem od urodzenia.

7. Za zamkniętymi drzwiami

Czytelnik łatwo chyba zrozumie, iż znalazłszy się nieoczekiwanie w tak obcym otoczeniu,

w dodatku na skutek burzliwych wydarzeń, nie potrafiłem początkowo ocenić stopnia dziwaczności

tej czy innej rzeczy, którą wokół siebie dostrzegłem. Ruszyłem za lamą w górę plaży, ale

Montgomery dogonił mnie prosząc, bym nie wchodził do zagrody. Wtedy spostrzegłem, że klatkę z

pumą i stos pakunków umieszczono przed wejściem do czworoboku.

Obróciwszy się zobaczyłem, iż łódź została tymczasem rozładowana, z powrotem

wyprowadzona na wodę i jest właśnie wciągana na piasek, a siwowłosy mężczyzna idzie w naszym

kierunku. Zwrócił się do Montgomery'ego.

- Teraz trzeba rozwiązać problem naszego nieproszonego gościa. Co z nim zrobimy?

- Ma pewne przygotowanie naukowe - rzekł Montgomery.

- Spieszno mi wrócić do pracy... nad tym nowym materiałem - powiedział siwy mężczyzna,

ruchem głowy wskazując zabudowania. Gdy to mówił,. rozjaśniły mu się oczy.

- Domyślam się - mruknął Montgomery tonem dalekim od życzliwości.

- Tam nie możemy go odesłać, a na budowanie nowej chaty nie mamy czasu. O tym zaś, by

go wtajemniczyć w nasze sprawy, nie może być na razie mowy.

- Jestem w waszych rękach - odparłem. Nie miałem pojęcia, co miał na myśli mówiąc o

odesłaniu mnie “tam”.

- Ja też się nad tym zastanawiałem - rzekł Montgomery. - Mój pokój ma osobne wejście...

- Doskonale - odparł szybko starszy mężczyzna patrząc Montgomery'emu w oczy, po czym

ruszyliśmy we trzech w stronę zabudowań. - Bardzo pana przepraszam, panie Prendick, za te

sekrety, ale proszę pamiętać, iż jest pan nieproszonym gościem. Nasza mała placówka ma swoją

tajemnicę, swoją, że się tak wyrażę, komnatę Sinobrodego. Nie jest to zresztą żadna okropność -

przynajmniej dla człowieka rozsądnego. Ale w obecnej chwili... nie znając pana...

- Ależ oczywiście - wtrąciłem. - Byłbym głupcem, gdybym czuł się dotknięty brakiem

zaufania.

Jego wydatne usta wykrzywiły się w lekkim uśmiechu - należał do owych posępnych ludzi,

którzy uśmiechając się opuszczają kąciki warg - i skinieniem głowy podziękował za okazane

zrozumienie. Minęliśmy główne wejście do zagrody; była to masywna, drewniana furta opatrzona-

żelaznymi okuciami i zaryglowana, a przed nią leżał na ziemi stos ładunków przyniesionych z

łodzi. Zatrzymaliśmy się dopiero na rogu muru, przed niewielkimi drzwiami, których poprzednio

nie zauważyłem. Siwy mężczyzna wyciągnął z kieszeni wyświechtanej granatowej kurtki pęk

kluczy, otworzył zamek i wpuścił nas do środka. Owe klucze oraz staranne zamykanie drzwi do

zabudowań nawet wówczas, gdy miał je przez cały czas na oku, wydały mi się dość osobliwe.

Wszedłem za nim do niewielkiego, prosto lecz dość wygodnie umeblowanego

pomieszczenia, którego wewnętrzne, lekko uchylone drzwi prowadziły na brukowane podwórko.

Montgomery momentalnie zamknął owe wewnętrzne drzwi. W ciemniejszym kącie pokoju wisiał

hamak, a małe okienko bez szyby, zabezpieczone żelaznym prętem, wychodziło na morze.

Tutaj będę mieszkał, jak mi powiedział siwy jegomość, oświadczając, iż poza środkowe

drzwi, które “dla bezpieczeństwa” zamknie z drugiej strony na klucz, nie mam prawa wstępu.

Wskazał mi wygodny leżak pod oknem, a także rząd wysłużonych książek na półce koło hamaka,

głównie, jak potem stwierdziłem, dzieł chirurgicznych oraz greckich i łacińskich klasyków, których

w oryginale nie mogę swobodnie czytać. Wyszedł zewnętrznymi drzwiami, jakby chciał uniknąć

ponownego otwarcia drzwi prowadzących na podwórze.

- Zwykle jadamy tutaj posiłki - powiedział Montgomery, a potem coś sobie jakby

przypomniał i również wyszedł na zewnątrz. Usłyszałem, jak wołał “Moreau!”, ale w pierwszej

chwili nie zwróciłem na to uwagi. Dopiero po chwili, przeglądając książki na półce, zadałem sobie

pytanie: gdzie ja już słyszałem nazwisko Moreau?

Usiadłem przy oknie i z wielkim apetytem zacząłem pałaszować resztę sucharów.

Moreau?

Z okna widać było cudacznego osobnika w bieli taszczącego przez plażę drewnianą

skrzynię. W chwilę później zasłoniła go okienna rama. Potem za moimi plecami rozległ się szczęk

wsuwanego w zamek i przekręcanego klucza. Po jakimś czasie, natężając uszu, za zamkniętymi

drzwiami rozróżniłem hałasy czynione przez psy, które sprowadzono tymczasem z plaży. Psy nie

szczekały, tylko węszyły i dziwnie powarkiwały. Słyszałem szybki tupot ich łap i uspokajający

głos Montgomery'ego.

Skomplikowane zabiegi obu gospodarzy, by ukryć przede mną zawartość domu, zrobiły na

mnie silne wrażenie, toteż długo o tym myślałem, zastanawiając się jednocześnie, skąd znam

nazwisko Moreau. Ale ludzka pamięć działa tak kapryśnie, że w tamtym momencie z niczym nie

umiałem go skojarzyć. Powróciłem więc myślami do nieokreślonej dziwaczności zdeformowanego

osobnika w bieli, którego chwilę temu widziałem na plaży.

Chód i cudaczne ruchy, którymi popychał skrzynię, były do niczego niepodobne. Zdałem

sobie sprawę, iż ani jeden z tubylców nie odezwał się do mnie słowem, choć parokrotnie miałem

okazję zauważyć, że przypatrują mi się w dziwnie ukradkowy sposób, nie spotykany. u

prymitywnych, szczerze patrzących dzikusów. Usiłowałem odgadnąć, jakim językiem mówili. Byli

niezwykle milczący, a gdy się odzywali, ich głosy miały wręcz niesamowite brzmienie. Co się w

nich kryje? Nagle przypomniałem sobie oczy pokracznego sługi Montgomery'ego.

Ledwie zdążyłem o nim pomyśleć, wszedł do pokoju. Był teraz ubrany na biało, a w rękach

trzymał niewielką tacę, na której stała kawa i jakieś jarzyny. Z trudem opanowałem dreszcz odrazy,

gdy z uprzejmym ukłonem postawił przede mną tacę na stole.

Skamieniałem ze zdumienia. Spod czarnych, zlepionych włosów wyłoniło się jego ucho!

Ujrzałem je nagle tuż przed nosem. Miał szpiczaste uszy porośnięte delikatnym, brązowym futrem!

- Pańskie śniadanie, sir - powiedział.

Nie odpowiedziałem, tylko milcząco obserwowałem jego twarz. Odwrócił się i odszedł w

kierunku drzwi spoglądając na mnie dziwnie przez ramię.

Kiedy odprowadzałem go wzrokiem, nieświadome procesy myślowe odbywające się w

mym mózgu podsunęły mi nagle następującą frazę: “Doktor Moreau i jego... okoliczności?”. Nie,

to było coś innego. “Doktor Moreau i...” Zaraz, zaraz! Cofnąłem się pamięcią o dziesięć lat.

“Doktor Moreau i jego okropności”. Chwilę powtarzałem to zdanie w pamięci, nie mogąc go z

niczym skojarzyć, aż nagle ujrzałem je wydrukowane czerwoną czcionką na cielistej okładce

broszury, której lektura budziła dreszcz zgrozy i przerażenia. Wszystko sobie przypomniałem.

Dawno zapomniana broszura stanęła mi jak żywa przed oczami. Byłem wówczas zaledwie

młodzieńcem, a Moreau musiał mieć chyba około pięćdziesiątki; był wybitnym fizjologiem o

władczym usposobieniu, słynął w kołach naukowych z niezwykłej wyobraźni i brutalnej szczerości

w prowadzeniu dyskusji.

Czyżbym miał do czynienia z tym samym Moreau? Ogłosił rewelacyjne odkrycia z

dziedziny przetaczania krwi, a ponadto wsławił się jako badacz nowotworów. Potem jego kariera

nagle się skończyła. Musiał opuścić Anglię. Pewien dziennikarz uzyskał dostęp do jego pracowni

jako laborant z zamiarem dokonania sensacyjnej demaskacji, mrożący krew w żyłach przypadek -

jeśli był to przypadek - rozsławił makabryczną publikację. W dniu ukazania się demaskatorskiej

broszury z domu Moreau wymknął się na ulicę obdarty ze skóry, potwornie okaleczony pies.

Rzecz działa się w okresie kanikuły; pewien wybitny publicysta, bliski krewny rzekomego

laboranta, zaapelował do sumienia narodu. Nie była to pierwsza próba zwrócenia opinii publicznej

przeciwko metodom prowadzenia badań naukowych. Nagonka zmusiła wręcz doktora do

opuszczenia kraju. Być może zasłużył na to, ale fakt, iż koledzy-badacze bronili go zaledwie

półgębkiem, a cały świat naukowy odwrócił się od niego plecami, zawsze uważałem - i nadal

uważam - za rzecz haniebną. Choć, jeśli wierzyć rewelacjom owego dziennikarza, niektóre

eksperymenty były rzeczywiście niepotrzebnie okrutne. Moreau zdołałby prawdopodobnie

przebłagać opinię publiczną rezygnując ze swoich eksperymentów, ale on najwidoczniej nie chciał

tego uczynić, i tak samo postąpiłaby zapewne większość badaczy opętanych pasją naukowych

dociekań. Był człowiekiem samotnym, nie musiał się więc liczyć z żadnymi względami prócz

własnych zainteresowań...

Narastało we mnie przekonanie, iż mam do czynienia z tym samym człowiekiem. Wszystko

na to wskazywało. Zaczynałem rozumieć, jakiemu przeznaczeniu służyć mają puma i inne

zwierzęta, które wraz z pozostałym bagażem wnoszono właśnie na przylegające do domu.

podwórze; nagle zdałem sobie jasno sprawę z obecności dziwnie znajomego, ledwo wyczuwalnego

zapachu, który do tej pory czułem tylko podświadomie. Była to anty-septyczna woń sali

operacyjnej. Za ścianą rozległ się ryk pumy; jeden z psów zaskomlił, jakby go uderzono.

No dobrze, ale badania wiwisekcyjne na zwierzętach nie są przecież czymś aż tak

okropnym, by ukrywać się z nimi do tego stopnia - w dodatku przed naukowcem. Nagle, skutkiem

jakichś nieświadomych przeskoków myślowych, odżył mi w pamięci niezwykle ostry -obraz

świecących oczu i szpiczastych, włochatych uszu cudacznego sługi Montgomery'ego. Zapatrzony

w zieloną toń marszczonego powiewem wiatru morza pozwoliłem myślom błądzić swobodnie

wokół tej oraz innych, dziwnych rzeczy, których byłem ostatnio świadkiem.

Co się w tym kryje? Zamknięte, pilnie strzeżone zabudowania na odludnej wyspie,

osławiony zwolennik wiwisekcji, i kalekie, zdeformowane istoty ludzkie?...

8. Skowyt pumy

Około pierwszej z chaosu domysłów i podejrzeń wyrwało mnie wejście Montgomery'ego,

za którym postępował jego groteskowy służący niosąc na tacy chleb, jakąś zieleninę i inne potrawy,

butelkę whisky, dzbanek wody, trzy szklanki i tyleż noży. Spojrzawszy kątem oka na osobliwe

indywiduum stwierdziłem, że i ono bacznie mnie obserwuje swymi dziwnymi, niespokojnymi

oczami. Montgomery powiedział, iż zje ze mną lunch, ale Moreau nie przyjdzie, gdyż jest zbyt

zaabsorbowany oczekującą go pracą.

- Moreau! - powtórzyłem. - Znam to nazwisko.

- No jasne! - wykrzyknął. - A to ze mnie osioł; nie powinienem był wymieniać przy panu

jego nazwiska. Że też o tym nie pomyślałem. W każdym razie będzie pan teraz miał pewne

wyobrażenie o naszych... tajemnicach. Whisky?

- Nie, dziękuję. Nie piję.

- Obym mógł to samo powiedzieć o sobie. Ale co się stało, to się nie odstanie. Ten właśnie

piekielny trunek sprawił, że się tutaj znalazłem. On i mglista noc. Uważałem się wtedy za

szczęśliwca, kiedy Moreau zaproponował, że mnie z tego wyciągnie. Jakie to dziwne...

- Niech pan mi powie - przerwałem nagle, gdy zamknęły się zewnętrzne drzwi - dlaczego

pański służący ma szpiczaste uszy?

- Do diabła! - odrzekł przełykając pierwszy kęs; przez chwilę mi się przypatrywał, a potem

powtórzył: - Szpiczaste uszy?

- Lekko zaostrzone na końcach - wyjaśniłem starając się opanować drżenie głosu. - I

obrośnięte na brzegach delikatnym czarnym włosem.

Z wielkim namysłem przyrządził sobie szklankę whisky z wodą.

- Wydawało mi się... że włosy zasłaniają mu uszy.

- Spostrzegłem je, kiedy się pochylił stawiając na stole przysłaną mi przez pana kawę. A

jego oczy świecą w ciemnościach.

Montgomery zdążył się już otrząsnąć z pomieszania, w które wprawiło go moje pytanie.

- Od dawna podejrzewałem - zaczął powoli, sepleniąc nieco silniej niż zwykle - że z jego

uszami może być coś nie w porządku. Zbyt starannie je zasłaniał... A jak wyglądały?

Byłem przekonany, że tylko udaje nieświadomość. Ale nie mogłem przecież powiedzieć mu

w oczy, iż uważam go za kłamcę.

- Szpiczaste - odparłem. - Niezbyt duże i włochate... wyraźnie włochate. Zresztą w całości

stanowi jedną z najcudaczniejszych istot, jakie kiedykolwiek widziałem.

W głębi zabudowań rozległ się zwierzęcy, ochrypły ryk bólu. Po natężeniu i tonacji

rozpoznałem głos pumy. Przez twarz Montgomery'ego przebiegł nagły skurcz.

- Tak, słucham? - zapytał.

- Gdzie go pan wytrzasnął?

- Ehm... w San Francisco. Jest dosyć paskudny, przyznaję. No cóż, niedorozwinięty. Nie

pamięta, skąd pochodzi. Ale przywykłem do niego. Przywykliśmy do niego obaj. A jakie robi na

panu wrażenie?

- Niesamowite - odparłem. - Jest w nim coś... Proszę mnie nie posądzać o nadmiar fantazji,

ale kiedy się do mnie zbliża, wszystko się we mnie kurczy. Jest to wrażenie... czegoś wręcz

diabolicznego.

Po moich ostatnich słowach Montgomery przerwał jedzenie.

- Ciekawe - rzekł. - Ja nic takiego nie odczuwam.

Zabrał się z powrotem do jedzenia.

- Nie miałem o tym pojęcia - mówił dalej żując strawę. - Załoga szkunera... musiała mieć

wobec niego podobne odczucia. Okropnie biedakowi dokuczali... Pamięta pan kapitana?

Puma zaskowyczała nagle jeszcze boleśniej niż poprzednio. Montgomery zaklął pod nosem.

Miałem go właśnie zagadnąć o ludzi z plaży, kiedy nieszczęsne zwierzę wewnątrz zagrody wydało

z siebie kilka urywanych, przeraźliwych wrzasków.

- A do jakiego plemienia należą ludzie, których widziałem na plaży? - zapytałem.

- Wspaniałe typy, nie uważa pan? - odparł roztargnionym tonem, marszcząc brwi na dźwięk

kolejnego, przeraźliwszego skowytu.

Dałem spokój pytaniom. Ryki nasiliły się. Spojrzał na mnie tępo swymi szarymi oczami i

wychylił kolejną szklankę whisky. Spróbował wciągnąć mnie w rozmowę o alkoholu dowodząc, iż

dzięki niemu przywrócił mi życie. Zachowywał się, jakby chciał koniecznie podkreślić, że to on,

Montgomery, uratował mnie od śmierci. Odpowiadałem nie całkiem przytomnie.

Wreszcie posiłek dobiegł końca, pokraczny dziwoląg o szpiczastych uszach sprzątnął

nakrycia. Montgomery wyszedł i znów zostałem sam w pokoju. Wrzaski poddawanej wiwisekcji

pumy przez cały czas wprawiały go w stan źle ukrywanej irytacji. Tłumacząc się dziwnym brakiem

odporności nerwowej odszedł do swoich zajęć, których natury nie musiał mi wyjaśniać.

Nasilające się w miarę upływu godzin rozpaczliwe wrzaski stawały się coraz trudniejsze do

zniesienia. Początkowo były tylko nieprzyjemne, ale w końcu ich uporczywość kompletnie

wytrąciła mnie z równowagi. Odrzuciłem szkolne wydanie Horacego, które usiłowałem czytać, i

zacząłem krążyć po pokoju, nerwowo zaciskając pięści i przygryzając wargi.

Doszło wreszcie do tego, że musiałem zatkać sobie uszy palcami.

Rozpaczliwy, żałosny skowyt coraz silniej działał mi na nerwy, a stopień zawartego w nim

cierpienia osiągnął takie natężenie, iż nie mogłem go dłużej znieść w zamkniętym pomieszczeniu.

Wyszedłem na próg zanurzając się w senny żar późnego popołudnia i minąwszy główną bramę -

która, jak zauważyłem, była z. powrotem zamknięta na klucz - skręciłem za róg muru.

Na otwartej przestrzeni skowyt rozlegał się jeszcze donośniej. Zdawał się wyrażać ból

całego świata. Gdybym jednak wiedział, iż jakaś istota cierpi podobne męki w sąsiednim pokoju,

ale nie słyszał jej głosu, potrafiłbym pewnie zachować spokój. Cierpienie bowiem dopiero

wówczas budzi prawdziwe współczucie, gdy głośnym wołaniem podrażni nasze nerwy. I choć

słońce świeciło olśniewającym blaskiem, a zielone pióropusze drzew kołysały się w łagodnych

podmuchach bryzy, chimeryczne czarno-czerwone cienie przesłaniały pogrążony w chaosie świat,

dopóki dobywające się z domu za pstrokatym murem dźwięki nie zamilkły w oddali.

9. Stwór w lesie

Nie zastanawiając się, dokąd idę, wkroczyłem w rosnące na wzgórzu za domem zarośla,

minąłem stojącą nieco dalej gęstą kępę strzelistych drzew i niebawem znalazłem się po drugiej

stronie wzniesienia, na zboczu wąskiej doliny, której dnem płynął strumień. Przystanąłem

nasłuchując. Odległość od zabudowań, a może dzieląca mnie od nich gęstwina tłumiła wszelkie

dźwięki. Cicho było i spokojnie. W pewnej chwili usłyszałem szelest królika umykającego przede

mną w górę stoku. Z ociąganiem usiadłem na skraju cienia.

Miejsce było przyjemne. Rzeczułka kryła się w bujnym gąszczu nadbrzeżnej roślinności,

tylko w jednym miejscu dostrzegłem trójkątny skrawek połyskującej wody. Na przeciwległym

brzegu niebieska mgła osnuwała gęstwinę drzew i lian, ponad którą jaśniał błękit nieba. Wśród

zieleni jaskrawiły się gdzieniegdzie szkarłatne lub białe plamy kwitnących pnączy. Czas jakiś

chłonąłem wzrokiem otaczający mnie świat, ale po chwili przypomniałem sobie dziwaczne cechy

usługującego Montgomery'emu osobnika. Upał uniemożliwiał jednak poważne rozważania i

wkrótce pogrążyłem się w miłym błogostanie na pograniczu snu i jawy.

Z owego błogostanu wyrwał mnie, nie wiem po jak długim czasie, szelest gałęzi

dobiegający z drugiej strony rzeczki. Przez chwilę widziałem tylko falujące pióropusze trzcin i

paproci. Raptem na brzeg strumyka wyjrzało jakieś stworzenie, którego w pierwszej chwili nie

rozpoznałem. Pochyliło się nad wodą i zaczęło pić. Dopiero wtedy zobaczyłem, że jest to człowiek

stojący na czworakach jak zwierzę!

Był ubrany na granatowo, miał śniadą skórę i czarne włosy. Groteskowa pokraczność

stanowiła widać niezmienną cechę mieszkańców wyspy. Usłyszałem głośne chłeptanie wody.

Wychyliłem się do przodu, by lepiej mu się przyjrzeć, i strąciłem bryłkę lawy, która

potoczyła się z grzechotem w dół stoku. Stwór niespokojnie podniósł głowę i spojrzał mi w oczy.

W mgnieniu oka poderwał się na nogi i spoglądając na mnie zaczął niezgrabną ręką ocierać sobie

usta. Nogi miał nieco krótsze od górnej części ciała. Mierzyliśmy się wzrokiem, obaj jednakowo

skonsternowani, chyba z minutę. Po czym, oglądnąwszy się raz czy drugi za siebie, stwór wycofał

się w zarośla na prawo - patrząc od mojej strony - i począł się oddalać, a w ślad za nim szedł

cichnący szum paproci. Co pewien czas rzucał mi w tył baczne spojrzenie. Dawno już znikł, a ja

wciąż za nim patrzyłem. Senny błogostan całkowicie mnie opuścił.

Przestraszony nagłym hałasem za plecami odwróciłem się gwałtownie i ujrzałem biały

podrygujący ogonek królika znikającego pod szczytem wzgórza. Zerwałem się na równe nogi.

Pojawienie się półzwierzęcego dziwoląga zaludniło nagle senną, popołudniową ciszę.

Trochę podenerwowany rozejrzałem się dokoła siebie żałując, że jestem nie uzbrojony. Ale po

chwili uświadomiłem sobie, iż ów dziwny stwór nie chodził nago jak dzikus, był ubrany w

granatowe drelichy, a więc mimo srogiego oblicza mógł być wcale niegroźną, pokojowo

usposobioną istotą.

Jednakże jego obecność wytrąciła mnie z równowagi. Począłem iść zboczem w lewą stronę,

rozglądając się uważnie w gąszczu strzelistych drzew. Co to za człowiek, który chodzi na

czworakach i chłepcze wodę wprost z rzeki? Niebawem dobiegł mnie znowu zwierzęcy pisk i

biorąc go za krzyk pumy ruszyłem w przeciwnym kierunku. Znalazłem się w ten sposób na skraju

strumienia, przeszedłem na drugi brzeg i przedzierając się wśród chaszczy ruszyłem w górę

przeciwległego stoku.

Przestraszyła mnie wielka, jaskrawoszkarłatna plama na ziemi, ale z bliska okazało się, iż

jest to po prostu jakaś szczególna odmiana rozgałęzionego i strzępiastego jak listkowaty porost

grzyba, który pod palcami rozpływał się w śliską maź. Natomiast nieco dalej natknąłem się na

przykrą niespodziankę - w cieniu rozłożystych paproci leżały ciepłe jeszcze, otoczone rojem much

zwłoki królika z ukręconą głową. Stanąłem jak wryty na widok dokonanego mordu. Oto jedna

przynajmniej z nowo przybyłych istot straciła życie.

Poza ukręconą głową królik był nie naruszony. Sprawiał wrażenie, jakby ktoś złapał go

nagle i zabił. Przypatrując się małemu włochatemu stworzeniu zdałem sobie nagle sprawę, jak

trudno jest czegoś takiego dokonać. Gdy tak stałem, nieokreślony lęk towarzyszący mi od chwili,

gdy nad strumieniem ujrzałem dziwnie nieludzką twarz, stał się jeszcze wyraźniejszy. Zdałem

sobie sprawę, jak nieopatrznie postąpiłem wybierając się samo-pas w głąb wyspy zaludnionej przez

nieznane istoty. Moja wyobraźnia ożywiła rozciągającą się wokół dżunglę. Każdy najmniejszy cień

mógł być pułapką, każdy szelest zapowiadał nieokreślone niebezpieczeństwo. Wszędzie czułem

niewiadome, śledzące mnie oczy.

Postanowiłem wrócić do domu nad plażą. Natychmiast zawróciłem i szybko, może trochę

gorączkowo ruszyłem przez zarośla, aby jak najszybciej wyjść z powrotem na otwartą przestrzeń.

Jeszcze krok, i znalazłbym się na polanie. Była to niewielka poręba leśna; młode szczepy

wyrastały już z ziemi gotowe objąć w posiadanie kawałek wolnej przestrzeni, otoczonej gąszczem

krzewów i krętych lian, usianej jaskrawymi plamami grzybów i kwiatów. Na wprost mnie, na

spróchniałym pniu wielkiego, powalonego drzewa siedziały rzędem w kucki trzy cudaczne ludzkie

postacie, jeszcze nieświadome mojej obecności, Jedna z nich była niewątpliwie samicą. Dwie

pozostałe - samcami. Wszyscy byli nadzy, tylko wokół bioder nosili szkarłatne przepaski, a ich

skóra miała nie spotykaną u prymitywnych ludów różowoszarą barwę. Mieli wielkie nalane twarze

bez podbródków, cofnięte czoła i rzadkie, szczeciniaste włosy. Pierwszy raź w życiu widziałem tak

zbydlęciałe istoty.

Rozmawiali ze sobą, a właściwie jeden z samców przemawiał do pozostałej dwójki, i byli

tak sobą zaprzątnięci, że szelest moich kroków uszedł ich uwadze. Siedzieli kołysząc się z boku na

bok i kiwając głowami. Głos mówcy był gruby, ale niewyraźny i choć dobrze go słyszałem,

niczego nie mogłem zrozumieć. Miałem wrażenie, że mówiący mamrocze coś bardzo zawiłego. W

pewnej chwili podniósł głos niemal do krzyku i wstając z pnia rozpostarł ręce.

Na to pozostała dwójka przyłączyła się do bezsensownej deklamacji wstając również z

rozpostartymi rękami i kołysząc się rytmicznie. Zauważyłem, że mają nienormalnie krótkie nogi i

niezdarne, wąskie stopy. Cała trójka krążyła teraz powoli w kółko przytupując nogami i

wymachując rękami; w ich rytmicznej recytacji pojawił się jakby cień melodii oraz powtarzający

się refren, brzmiący jak “Jelluji” albo “Belluji”. Oczy im rozbłysły, a szkaradne twarze zajaśniały

dziwnym rozanieleniem. Z ust pozbawionych warg kapała ślina.

Obserwując ich niepojęte, poczwarne gesty pojąłem nagle z niezwykłą jasnością, co mnie w

tych istotach od początku raziło, rodząc dwa tak sprzeczne odczucia - całkowitej obcości, a

zarazem czegoś znajomego. Owe trzy pochłonięte jakimś mistycznym obrządkiem dziwolągi miały

wprawdzie ludzką postać, ale jednocześnie zdumiewająco przypominały pewne dobrze znane

zwierzę. Mimo ludzkiej postaci i strzępów odzienia, mimo nieporadnej człekokształtności każda z

tych istot miała w swoich ruchach, w wyrazie twarzy i w ogólnej postawie coś nieodparcie

przypominającego świnię - jakiś ledwo uchwytny, a jednak niewątpliwy ślad tego zwierzęcia.

Stałem osłupiały tym zdumiewającym odkryciem i do głowy cisnęły mi się najstraszliwsze

pytania. Stwory zaczęły teraz kolejno wykonywać podskoki, którym towarzyszyły okrzyki i

pochrząkiwania. Jeden z cudaków poślizgnął się, przez moment stał na czterech łapach, ale

momentalnie się wyprostował. Wystarczył jednak ów krótki błysk prawdziwej zwierzęcości.

Odwróciłem się najciszej jak umiałem i drętwiejąc co chwila ze strachu, by trzask gałązki

lub szelest liścia nie zdradził mej obecności, wycofałem się w zarośla. Długo trwało, zanim

ośmieliłem się iść swobodniejszym krokiem.

Miałem na razie tylko jedną myśl - uciec jak najdalej od tych paskudnych stworów - toteż

nie bardzo wiem, kiedy ani jak znalazłem się na ledwo widocznej, leśnej ścieżynie. Nagle, mijając

niewielką przecinkę, w odległości mniej więcej trzydziestu jardów w bok, pomiędzy drzewami z

przykrym zdziwieniem spostrzegłem przesuwającą się równolegle ze mną parę niezgrabnych nóg.

Głowę i tułów przesłaniał gąszcz lian. Zatrzymałem się raptownie, mając nadzieję, że stwór mnie

nie zauważył. Para nóg znieruchomiała w tej samej chwili. Byłem tak przerażony, iż tylko ogromny

wysiłek woli powstrzymał mnie od panicznej ucieczki.

Wytężyłem wzrok i po chwili w splątanej gęstwie udało mi się wypatrzyć głowę i tułów

stwora, którego widziałem nad wodą. Poruszył się. Stał w cieniu drzew, a kiedy spojrzał w moją

stronę, w jego oczach zapaliły się szmaragdowe, opalizujące błyski, które zgasły natychmiast, gdy

odwrócił głowę. Stał chwilę nieruchomo, po czym zaczął bezgłośnie uciekać w głąb zielonego

gąszczu. Wkrótce zasłoniły go drzewa. Choć nie mogłem go widzieć, czułem, że stanął i nadal

mnie obserwuje.

Kim jest, u licha - człowiekiem czy zwierzęciem? Czego ode mnie chce? Byłem całkiem

bezbronny, nie miałem nawet kija. Ucieczka byłaby szaleństwem. Jedno nie ulegało wątpliwości,

tajemniczy stwór najwyraźniej nie miał odwagi mnie zaatakować. Zacisnąwszy zęby ruszyłem mu

na spotkanie. Starałem się nie okazać przenikającego mnie do szpiku kości strachu. Przedarłem się

przez gęstwinę obsypanych białym kwieciem krzewów i zobaczyłem, że stoi w odległości

dwudziestu jardów niepewnie spoglądając na mnie przez ramię. Zrobiłem parę kroków do przodu

patrząc mu prosto w oczy.

- Coś ty za jeden? - spytałem.

Próbował wytrzymać mój wzrok.

- Nie! - krzyknął nagle, odwrócił się i długimi susami popędził w zarośla. Tam przystanął i

znów się obejrzał. Jego oczy świeciły jasno w cieniu drzew.

Serce podchodziło mi do gardła, wiedziałem jednak, że tylko pozory śmiałości mogą mnie

uratować, szedłem więc uparcie w jego kierunku. Powtórnie podał tyły, znikając w mroku. Jeszcze

raz mignął mi chyba blask jego oczu, i było po wszystkim.

Dopiero teraz zdałem sobie sprawę z późnej pory i jej ewentualnych skutków. Słońce zaszło

przed paroma minutami; nagły tropikalny zmierzch zdążył ogarnąć wschodnią połać nieba i

pierwsza ćma zafurkotała mi nad głową. Muszę szybko wracać do domu, jeśli nie chcę nocować w

tym niebezpiecznym, tajemniczym lesie.

Myśl o powrocie do przybytku cierpienia sprawiała mi niezmierną przykrość, ale obawa, że

ciemności i wszystko, co się w nich kryje, zaskoczą mnie na otwartej przestrzeni, była stokroć

silniejsza. Spojrzawszy po raz ostatni w siny mrok, który wchłonął dziwaczną istotę, zawróciłem w

dół stoku ku rzeczce idąc, jak mi się wydawało, w kierunku, skąd przyszedłem.

Podążyłem szybkim krokiem, zaprzątnięty niezwykłymi przeżyciami i po pewnym czasie

znalazłem się na niewielkiej równinie z rzadka porośniętej drzewami. Bezbarwna jasność,

następująca po czerwieni zachodu, zaczynała blednąc. Niebo granatowiało z każdą chwilą i coraz

więcej gwiazd rozświecało półmrok; odstępy między drzewami i luki w odległych zaroślach, które

za dnia otaczała błękitna mgiełka, zionęły tajemniczą czerwienią.

Maszerowałem co sił w nogach. Świat stracił barwę, na tle jaśniejącego granatem nieba

rysowały się atramentowe wierzchołki drzew, a na dole wszystko tonęło w jednolitym

bezkształtnym mroku. Niebawem drzewa przerzedziły się, a zarośla zgęstniały. Dalej rozciągała się

pusta, piaszczysta przestrzeń, a za nią kolejny odcinek splątanych chaszczy.

Niepokoił mnie cichy szelest dobiegający z prawej strony. Brałem go początkowo za

wytwór własnej wyobraźni, ilekroć bowiem stanąłem, szelest milkł i słychać było jedynie szum

wiatru w gałęziach drzew. A gdy ruszałem, echo znów zaczynało powtarzać szmer moich kroków.

Wydostawszy się z gęstwiny na mniej zarośniętą przestrzeń, co jakiś czas odwracałem się

raptownie, myśląc, że jeśli ktoś rzeczywiście się za mną skrada, zdołam go w ten sposób

zaskoczyć. Ale choć nikogo nie dostrzegłem, coraz bardziej narastało we mnie poczucie czyjejś

obecności. Przyspieszyłem kroku, po jakimś czasie znalazłem się na niewielkim pagórku, zszedłem

w dół, odwróciłem się gwałtownie i wytężyłem wzrok. Czarny wierzchołek wzgórza odcinał się

wyraźnie od ciemniejącego nieba.

Niebawem na tle nieba mignęło bezkształtne cielsko i znów znikło. Wiedziałem już na

pewno, że mój ciemnolicy prześladowca nadal się za mną skrada. A jednocześnie zrobiłem drugie,

przykre odkrycie - iż zabłądziłem.

Szedłem dalej bezradny i zakłopotany, czując za plecami skradającego się prześladowcę.

Kimkolwiek był, nie miał odwagi zaatakować albo zwlekał czekając dogodniejszej chwili.

Trzymałem się starannie otwartej przestrzeni. Co jakiś czas odwracałem się nasłuchując, i na

koniec zacząłem sobie wmawiać, że albo prześladowca zrezygnował z pościgu, albo od początku

był tworem mojej wyobraźni. Potem usłyszałem szum morza. Jeszcze bardziej przyspieszyłem

kroku i natychmiast usłyszałem za sobą gwałtowny tupot.

Odwróciłem się raptownie, wpijając wzrok w niewyraźną linię drzew. Wydawało mi się, że

jeden czarny cień wtopił się w inny. Natężyłem słuch, ale usłyszałem tylko szum pulsującej w

uszach krwi. Uznawszy, iż nerwy odmawiają mi posłuszeństwa i zwodzi mnie wyobraźnia,

zdecydowanym krokiem ruszyłem w kierunku, skąd dochodził szum morza.

Po paru minutach drzewa przerzedziły się i wyszedłem na płaski, nagi cypel, który wrzynał

się w głąb mrocznego morza. Noc była jasna i spokojna, a wygwieżdżone niebo odbijało się

migotliwie w łagodnie falującej powierzchni wody. Nieco dalej połyskiwało własnym bladym

światłem nieregularne, obmywane falami pasmo podwodnych skał. Na zachodnim niebie

rozpoznałem zodiakalne światło, zlewające się z. żółtą poświatą gwiazdy wieczornej. Brzeg morza

spływał w dół ku wschodowi, a od zachodu zasłaniała go grań przylądka. Przypomniałem sobie

nagle, że plaża doktora Moreau leży po zachodniej stronie.

Z tyłu trzasnęła gałązka i rozległ się szelest. Odwróciłem się, stając naprzeciwko ciemnej

ściany drzew. Nic nie widziałem - w przeciwnym razie widziałbym o wiele za dużo. Każdy cień

miał w sobie coś złowieszczego, zapowiadał czyjąś czujną obecność. Stałem tak może z minutę, po

czym nie odrywając oczu od kępy drzew, skręciłem na zachód w kierunku cypla. Gdy to

uczyniłem, z mroku oderwał się ciemny kształt i ruszył w ślad za mną.

Serce biło mi gwałtownie. Po chwili moim oczom ukazał się szeroki łuk zatoki i

przystanąłem. Bezgłośny cień zatrzymał się o kilkanaście kroków za mną. Na przeciwległym

brzegu zatoki widniał drobny punkcik światła, a szeroki łuk piaszczystej plaży tonął w nikłym

blasku gwiazd. Od świetlnego punkciku dzieliły mnie ze dwie mile. Chcąc się przedostać na plażę,

musiałem przebyć mroczny las i porośnięte drzewami zbocze.

Stwór był teraz nieco lepiej widoczny. Stał na dwóch nogach, a więc nie był zwierzęciem.

Chciałem do niego przemówić, ale nie mogłem dobyć głosu. Spróbowałem jeszcze raz i udało mi

się krzyknąć:

- Kto tu jest?

Nie odpowiedział. Zrobiłem krok w jego kierunku. Nie poruszył się, tylko zwarł się w

sobie. Potrąciłem nogą kamień.

To podsunęło mi pewien pomysł. Nie spuszczając ciemnej postaci z oczu schyliłem się i

podniosłem odłamek skały. Na ten gest stwór zawrócił jak pies i chyłkiem umknął w bok, ginąc w

ciemnościach. Przyszła mi na myśl uczniowska metoda odstraszania dużych psów, wyjąłem więc z

kieszeni chustkę do nosa, obwiązałem nią kamień i przytroczyłem pocisk do przegubu ręki. Z

oddali dobiegał szelest krzaków, jakby stwór pierzchnął. I właśnie wtedy, gdy miałem w ręku

narzędzie obrony, a przeciwnik podał tyły, długotrwałe napięcie nerwów dało o sobie znać: oblał

mnie gęsty pot i zacząłem się trząść na całym ciele.

Dopiero po niejakim czasie zdobyłem się na to, by wejść w gąszcz drzew i zarośli

dzielących skraj cypla od plaży. Cały ten odcinek pokonałem biegiem, a gdy wydostałem się na

plażę, za plecami usłyszałem trzask przedzierającej się w ślad za mną innej istoty.

Wówczas kompletnie straciłem głowę i puściłem się pędem wzdłuż brzegu. Po chwili

dobiegł mnie z tyłu miękki tupot chyżych stóp. Z dzikim wrzaskiem podwoiłem tempo. Jakieś

czarne, niewyraźne stworzenia trzy-albo czterokrotnie większe od królika umykały przede mną

susami w zarośla. Do końca życia nie zapomnę tej przerażającej pogoni. Biegłem samym skrajem

wody, słysząc od czasu do czasu za plecami coraz bliższy plusk. W oddali, rozpaczliwie daleko,

migotało żółte światełko. Ze wszystkich stron otaczała nas ciemna, niezmącona noc. Płask, płask,

chlupotały coraz bliżej chyże stopy mego prześladowcy. Zaczynało mi brakować tchu, skutki

wycieńczenia dawały o sobie znać; przy każdym oddechu charczało mi w płucach, a ostry ból

przebijał mi bok niby sztyletem. Zdając sobie sprawę, iż stwór dopędzi mnie daleko przed

zabudowaniami, zrobiłem gwałtowny obrót i z trudem chwytając powietrze natarłem na niego ze

wszystkich sił. Przy tym ruchu umieszczony w chustce kamień wyleciał jak z procy.

Kiedy się obróciłem, stwór, który biegł na czterech łapach, nagle się wyprostował i pocisk

trafił go prosto w lewą skroń. Kamień odbił się z hukiem od czaszki, a zwierzo-człowiek zatoczył

się w przód, odepchnął mnie wyciągniętymi przed siebie rękami, wykonał jeszcze parę chwiejnych

kroków, po czym runął jak długi na piasek, twarzą w wodę. I tak pozostał.

Nie ośmieliłem się podejść do ciemniejącej na piasku postaci. Zostawiłem go pod cichym

niebem, wśród pluskających fal i ominąwszy z daleka nieruchome ciało pospieszyłem w stronę

pobłyskującego żółtawym światłem domostwa. Po chwili z wyraźną radością usłyszałem ten sam

żałosny jęk pumy, który przed paroma godzinami skłonił mnie do wyruszenia w głąb tajemniczej

wyspy. Mimo osłabienia i krańcowego wyczerpania, słysząc ten dźwięk zebrałem resztki sił i

zacząłem biec w kierunku światła. Zdawało mi się, iż ktoś mnie woła.

10. Skowyt człowieka

Zbliżywszy się do zabudowań spostrzegłem, że światło płynie z otwartych drzwi mojego

pokoju i wtedy usłyszałem okrzyk Montgomery'ego z ciemności obok pomarańczowego

prostokąta:

- Prendick!

Wciąż biegłem. Znów usłyszałem jego wołanie, słabym głosem odpowiedziałem “Hej!” i

po chwili stałem już przed nim, ledwie dysząc.

- Gdzie się pan podziewał? - wykrzyknął chwytając mnie za ramię i odwracając twarzą do

światła. - Byliśmy obaj tak zajęci, że dopiero przed półgodziną przypomnieliśmy sobie o pańskim

istnieniu. Pomógł mi wejść do pokoju i usadowił na leżaku. W pierwszej chwili światło całkiem

mnie oślepiło.

- Nie przyszło nam do głowy, iż ruszy pan na obchód wyspy bez naszej wiedzy -

powiedział. I po chwili:

- Miałem porządnego stracha! Hej... co to!

W tej bowiem chwili siły ostatecznie mnie opuściły i głowa opadła mi bezwładnie na piersi.

Myślę, że podał mi whisky nie bez pewnej satysfakcji.

- Na miłość boską - wyjąkałem - niech pan zamknie drzwi na klucz.

- Czyżby zdążył pan poznać niektóre nasze osobliwości? - zapytał.

Zamknąwszy drzwi na klucz znów się mną zajął. O nic nie pytając nalał mi jeszcze jedną

whisky z wodą i zmusił do jedzenia. Byłem kompletnie wypompowany. Powiedział coś niejasno, iż

zapomniał mnie ostrzec, i spytał krótko, kiedy wyszedłem z domu i co widziałem. Odpowiedziałem

mu równie krótko, urywanymi zdaniami.

- Niech mi pan powie, co to wszystko znaczy - spytałem wreszcie niemal histerycznym

tonem.

- Nic aż tak strasznego - odparł. - Myślę jednak, że miał pan już dosyć, jak na jeden dzień. -

Puma wydała nagle przenikliwy ryk bólu. Montgomery zaklął pod nosem. - Niech to wszystko

diabli! Zupełnie jakbym był na Gower Street - z jej kotami.

- Powiedz mi, Montgomery - zacząłem znowu - kim był ten stwór, który mnie ścigał.

Zwierzęciem czy człowiekiem?

- Jeśli się pan dzisiaj nic prześpi, dostanie pan do jutra pomieszania zmysłów.

Stanąłem naprzeciw niego.

- Kim był stwór, który mnie ścigał? - powtórzyłem.

Popatrzył mi prosto w twarz wykrzywiając usta. Jego ożywione przed chwilą oczy straciły

wszelki wyraz.

- Sądząc z pańskiej opowieści - odparł - musiał być chyba upiorem.

Ogarnęła mnie bezsilna złość, ale natychmiast minęła. Opadłem z powrotem na leżak

przyciskając dłonie do czoła. Puma znów zaskowyczała.

Montgomery podszedł z tyłu do leżaka i położył mi rękę na ramieniu.

- Niech pan posłucha, panie Prendick. Nie powinienem był pozwolić panu błądzić samopas

po tej idiotycznej wyspie. Ale nie jest tu aż tak okropnie, jak się panu

wydaje, przyjacielu. Jest pan rozstrojony. Proszę, niech mi pan pozwoli dać sobie coś na

sen. To... potrwa jeszcze wiele godzin. Musi się pan przespać... inaczej za nic nie odpowiadam.

Nic nie odrzekłem. Pochyliłem się i ukryłem twarz w dłoniach. Wrócił po chwili, niosąc

małą menzurkę z ciemnym płynem. Podał mi ją, a ja bez oporu wypiłem lekarstwo, po czym ułożył

mnie w hamaku.

Kiedy się obudziłem, był jasny dzień. Czas jakiś leżałem bez ruchu, wpatrując się w sufit.

Krokwie, jak zauważyłem, były zrobione z okrętowych belek. Potem odwróciłem głowę i

zobaczyłem stojące na stole śniadanie. Zdałem sobie sprawę, że jestem głodny, i zacząłem

wygrzebywać się z hamaka, ale ten uprzedził mój zamiar usłużnie umykając w bok, i w rezultacie

wylądowałem na czworakach na podłodze.

Wstałem i zabrałem się do śniadania. W mej ociężałej głowie tliło się niejasne wspomnienie

wydarzeń minionego wieczoru. Przez nie oszklone okno napływał miły, poranny wietrzyk, który w

połączeniu z jedzeniem wprawił mnie w nastrój bezmyślnej błogości. W pewnej chwili z tyłu za

mną otwarły się wewnętrzne drzwi, prowadzące w głąb zabudowań. Obróciwszy się, zobaczyłem

twarz Montgomery' ego.

- Wszystko w porządku? - zapytał. - Jestem okropnie zajęty. - I znikł za drzwiami. Jak się

później przekonałem, zapomniał przekręcić klucz w zaniku.

Stanął mi przed oczami wyraz jego twarzy z wczorajszego wieczoru i stopniowo

odtworzyłem w pamięci wszystkie niedawne przeżycia. Powrócił strach, a jednocześnie w głębi

zabudowań rozległ się skowyt. Ale tym razem nie był to krzyk pumy.

Odłożyłem kęs jedzenia, który właśnie miałem włożyć do ust, i natężyłem słuch. Cisza,

tylko szumi poranny wiatr. Musiałem się chyba przesłyszeć.

Po długiej przerwie zabrałem się znów do jedzenia, ale wciąż nasłuchiwałem. Wkrótce

usłyszałem inny, bardzo cichy, słaby głos. Zastygłem w bezruchu. Ów głos, choć tak słaby i cichy,

wstrząsnął mną nieporównanie głębiej niż wszystkie dotychczasowe okropności, których echa

dochodziły zza ściany. Tym razem nie mogłem mieć wątpliwości co do natury i pochodzenia

stłumionych, urywanych dźwięków; najwyraźniej słyszałem udręczony, przerywany szlochami jęk.

Bynajmniej nie zwierzęcy. Słyszałem jęk maltretowanego człowieka!

Uświadomiwszy to sobie, porwałem się na nogi, trzema susami przemierzyłem pokój,

nacisnąłem klamkę i pchnąłem prowadzące na dziedziniec drzwi.

- Prendick! Stój! - usłyszałem ostrzegawczy krzyk Montgomery'ego.

Przestraszony ogar zaskomlał i warknął. Zobaczyłem zakrwawiony zlew, rudoczerwone

plamy krwi, poczułem charakterystyczny zapach karbolu. W głębi dziedzińca, za otwartymi

drzwiami leżało przywiązane do stołu, słabo widoczne w cieniu, okrwawione i zmaltretowane,

pokryte bandażami ciało. Po chwili widok ten przesłoniła blada, przerażająca twarz doktora

Moreau.

Bez słowa chwycił mnie umazaną we krwi ręką za ramię, podciął mi nogi i cisnął w głąb

pokoju. Podniósł mnie, jakbym był małym dzieckiem. Runąłem na ziemię jak długi, i równocześnie

trzasnęły drzwi, kryjąc jego wykrzywioną, zapalczywą twarz. Rozległ się szczęk przekręcanego w

zamku klucza i skruszony głos Montgomery'ego.

- Zmarnować pracę całego życia! - usłyszałem głos Moreau.

- On nie rozumie - zaczął Montgomery, i mówił jeszcze coś ściszając głos.

- Nie mam teraz czasu - odrzekł Moreau.

Reszty nie słyszałem. Wstałem z podłogi trzęsąc się na całym ciele, a w głowie kłębiły mi

się najstraszniejsze podejrzenia. Czy to możliwe, myślałem sobie, żeby dokonywano wiwisekcji na

ludziach? Pytanie to poraziło mnie jak grom z jasnego nieba. I nagle w mym osłupiałym ze zgrozy

mózgu wyklarowała się ostra świadomość własnego zagrożenia.

11. Polowanie na człowieka

Świadomość, że zewnętrzne drzwi nadal stoją otworem, obudziła we mnie niedorzeczną

nadzieję ratunku. Miałem głębokie, absolutnie niepodważalne przekonanie, że Moreau dokonuje

wiwisekcji na ludzkiej istocie. Od pierwszej chwili, kiedy usłyszałem jego nazwisko, usiłowałem

doszukać się jakiegoś związku między cudacznym animalizmem mieszkańców wyspy a

przypisywanymi mu okrucieństwami; teraz wszystko stało się jasne. Przypomniałem sobie jego

osiągnięcia w dziedzinie przetaczania krwi. Istoty, które spotkałem, były ofiarami jakiegoś

potwornego eksperymentu!

Ci bezecni dranie chcą mnie po prostu omamić pozorami zaufania, by w odpowiedniej

chwili zgotować los gorszy od śmierci, wydać na tortury prowadzące do ohydnej i niewyobrażalnej

degradacji, a potem, odartego z duszy i człowieczeństwa, odesłać w szeregi swej komusowej

trzody. Rozejrzałem się w poszukiwaniu jakiejkolwiek broni. Nic. W nagłym natchnieniu

przewróciłem leżak i przytrzymując go nogą oderwałem boczne oparcie. Razem z prętem

wyciągnąłem przypadkiem gwóźdź, który sterczał na końcu nadając tej skądinąd żałosnej broni

nieco groźniejszy wygląd. Słysząc na zewnątrz kroki, jednym susem skoczyłem do drzwi,

rozwarłem je i o krok od siebie ujrzałem Montgomery'ego. Chciał mnie zamknąć od zewnątrz.

Podniosłem do góry opatrzony gwoździem kij mierząc mu w twarz, ale zdążył się cofnąć.

Chwilę stałem niezdecydowany, a potem odwróciłem się i mijając róg zacząłem uciekać.

- Prendick, przyjacielu! - usłyszałem za sobą zdumiony okrzyk. - Nie wygłupiaj się,

człowieku!

Jeszcze chwila, pomyślałem, a siedziałbym pod kluczem, jak królik doświadczalny czekając

swojego losu. Montgomery wyszedł za róg domu, bo usłyszałem wołanie:

- Panie Prendick!

Po chwili, nie przestając nawoływać, puścił się za mną biegiem. Tym razem popędziłem na

oślep w kierunku północno-wschodnim, pod kątem prostym do wczorajszej trasy. W pewnym

momencie, rwąc co sił w nogach przez plażę, obejrzałem się i zobaczyłem, że razem z nim biegnie

jego pomagier. Wpadłem z rozpędu na zbocze, zbiegłem w dół, po czym skręciłem na wschód

posuwając się kamienistą doliną, której zbocza porastała dżungla. Przebiegłem w sumie chyba z

milę - w uszach mi szumiało, a serce gwałtownie waliło w piersiach - aż wreszcie, nie słysząc za

sobą Montgomery'ego ani jego pomocnika, skręciłem gwałtownie w kierunku, gdzie powinna

znajdować się plaża, dałem nura w gąszcz trzcin i doszczętnie wyczerpany padłem na ziemię.

Długi czas przeleżałem w ukryciu, zbyt przerażony, by drgnąć, a nawet by zebrać myśli i

zastanowić się nad swoim położeniem. Dzika roślinność drzemała cicho w promieniach słońca i

prócz lekkiego brzęczenia paru komarów, które odkryły moją obecność, nic nie zakłócało

wszechobecnego spokoju. Dopiero po niejakim czasie do mej świadomości dotarł senny poszum

uderzających o brzeg fal.

Mniej więcej po upływie godziny usłyszałem głos Montgomery'ego, który gdzieś daleko z

północy wołał mnie po imieniu. To skłoniło mnie do zastanowienia się nad dalszym planem

działania. Ludność wyspy, jak sobie wówczas wyobrażałem, składała się wyłącznie z pary

chirurgów i ich uzwierzęconych ofiar. W razie potrzeby na pewno potrafią skłonić niektóre z nich

do udziału w akcji przeciwko mnie. Wiedziałem, że zarówno Moreau jak i Montgomery noszą przy

sobie broń, podczas gdy ja miałem tylko kij z gwoździem, nędzną imitację maczugi.

Leżałem więc dalej bez ruchu, aż głód i pragnienie dały o sobie znać. Dopiero wówczas

uświadomiłem sobie całą beznadziejność mego położenia. Nie miałem zielonego pojęcia, jak

zdobywać pożywienie; za słabo znałem botanikę, by wśród otaczającej mnie roślinności rozpoznać

jadalne korzenie czy owoce; nie miałem też z czego zmontować pułapki na króliki, które

znajdowały się na wyspie. Moja przyszłość, w miarę jak zastanawiałem się nad nią, rysowała się w

coraz czarniejszych kolorach.

Nie wiedząc, co czynić, zwróciłem myśli ku napotkanym zwierzęco-ludzkim istotom. Ze

swoich wrażeń próbowałem wysnuć jakąś nadzieję dla siebie. Wywoływałem kolejno obrazy

każdego z nich, by doszukać się odruchów pozwalających liczyć na ewentualną pomoc z ich

strony.

Nagłe ujadanie psów uświadomiło mi całkiem nowe niebezpieczeństwo. Niewiele myśląc -

gdybym zaczął się zastanawiać, już by mnie mieli - porwałem swój kij z gwoździem, wyskoczyłem

z kryjówki i na łeb na szyję popędziłem tam, skąd dochodził szum morza. Pamiętam kolczaste,

siekące ostrymi cierniami zarośla. Wybiegłem z nich okrwawiony, w poszarpanym ubraniu, u

ujścia długiego, płynącego od północy strumienia.

Bez chwili wahania rzuciłem się w fale i ruszyłem w górę strumyka, który sięgał mi po

kolana. W końcu wygramoliłem się na zachodni brzeg czując pulsowanie krwi w uszach i ukryty w

gąszczu paproci czekałem, co nastąpi. Słyszałem coraz bliższe szczekanie psa - był tylko jeden - a

potem skomlenie, gdy dotarł do kolczastych zarośli. Następnie zapadła cisza, więc pomyślałem, iż

jestem na razie bezpieczny.

Mijały minuty, cisza przedłużała się i po godzinie spokoju odzyskałem trochę animuszu.

Przerażenie i niepokój o własny los całkiem mnie opuściły. W pewnym sensie

przekroczyłem granicę strachu i rozpaczy. Uznałem się za człowieka zgubionego bez ratunku i w

tym przeświadczeniu gotów byłem ważyć się na wszystko. Chętnie spotkałbym się twarzą w twarz

z doktorem Moreau. Brodząc w strumieniu uświadomiłem sobie, iż w ostatecznej potrzebie znajdę

niezawodny sposób uniknięcia męczarni - utopię się i nawet oni nie zdołają mi w tym przeszkodzić.

Chciałem nawet uczynić to od razu, ale powstrzymała mnie osobliwa ciekawość, jak potoczy się

moja przygoda - dziwnie bezosobowe, niemal teatralne zainteresowanie własnym losem.

Rozprostowałem obolałe, podrapane kolczastymi cierniami dało i rozejrzałem się wśród

otaczających drzew. Nagle znieruchomiałem; z gąszcza liściastych esów-floresów wyzierała

ciemna, wpatrzona we mnie twarz.

Rozpoznałem podobnego do małpy dziwoląga, który czekał na plaży na powrót żaglówki.

Tkwił uczepiony pochyłego pnia palmy. Zwróciłem się w jego stronę, ściskając w ręce kij. Zaczął

coś mamrotać. “Ty, ty, ty” - w pierwszej chwili niczego więcej nie mogłem zrozumieć. Raptem

zeskoczył z drzewa i w następnym momencie stał wśród rozchylonych paproci patrząc na mnie

zaciekawionym wzrokiem.

Nie czułem do niego takiej odrazy jak do innych Zwierzoludów.

- Ty - powiedział - w łodzi.

Był więc człowiekiem, w każdym razie takim samym jak służący Montgomery'ego; umiał

mówić.

- Tak - odparłem. - Przypłynąłem łodzią. Ze statku.

- Och! - powiedział, a tymczasem jego błyszczące, niespokojne oczy biegały ciekawie,

zatrzymując się na moich dłoniach, na kiju, na podziurawionej kurtce, na ranach i zadrapaniach od

cierni. Był czymś zaintrygowany. Jego wzrok znów spoczął na moich dłoniach. Wyciągnął rękę i

wolno przeliczył swoje palce:

- Raz, dwa, trzy, cztery, pięć, hę?

Nie rozumiałem, o co mu chodzi. Dopiero później miałem się przekonać, że dłonie

Zwierzoludów są na ogół niedorozwinięte, czasami pozbawione aż trzech palców. Ale biorąc jego

gest za powitanie, odpowiedziałem w ten sam sposób... Wyszczerzył zęby niezmiernie

ukontentowany. Ale jego niespokojne, rozbiegane spojrzenie znów umknęło w tył. Zrobił

gwałtowny ruch i znikł. Kiście paproci, wśród których stał, zamknęły się za nim z cichym

szelestem.

Przedarłem się za nim przez zarośla i ze zdziwieniem zobaczyłem, że uczepił się wąskim

ramieniem zwisającej liany i huśta się wesoło. Był odwrócony plecami.

- Hej! - zawołałem.

Zeskakując zrobił w powietrzu obrót i wylądował na ziemi twarzą do mnie.

- Powiedz mi - zapytałem - gdzie mógłbym znaleźć coś do jedzenia.

- Jedzenie - powtórzył. - Teraz trzeba jeść ludzkie jedzenie. - Jego oczy znów powędrowały

w kierunku splątanych lian. - W szałasach.

- A gdzie są szałasy?

- Och!

- Jestem tutaj obcy, jak wiesz.

Wtedy gwałtownie się odwrócił i pomaszerował szybkim krokiem przed siebie. Miał

dziwnie raptowne ruchy.

- Chodź - powiedział.

Ruszyłem za nim ciekaw, co z tego wyniknie. Domyślałem się, że szałasy oznaczają jakieś

prymitywne schronienia, w których mieszka wraz z innymi Zwierzo-ludami. Może okażą mi

życzliwość, może zdołam ich sobie zjednać. Nie zdawałem sobie jeszcze sprawy, do jakiego

stopnia wyzbyli się ludzkiego dziedzictwa, które im przypisywałem.

Mój małpokształtny towarzysz śpieszył truchtem obok mnie z wysuniętą do przodu szczęką

i zwisającymi luźno długimi ramionami. Zastanawiałem się, na ile zachował pamięć.

- Jak długo mieszkasz na wyspie? - spytałem go.

- Jak długo? - powtórzył.

A kiedy ponownie zadałem mu to pytanie, podniósł trzy palce. Biedak był półidiotą.

Próbowałem wybadać, co chciał przez to powiedzieć, ale najwidoczniej go znudziłem. Po paru

dalszych pytaniach odbiegł na bok i zerwał zwisający z drzewa owoc. Obrawszy go z kolczastych

łupin pomaszerował dalej gryząc miękki miąższ. Z zadowoleniem odnotowałem to zdarzenie jako

pierwszą wskazówkę, czym się żywić. Zadałem mu parę innych pytań, ale najczęściej odpowiadał

szybkim, niedorzecznym trajkotaniem. Czasami powiedział coś z sensem, kiedy indziej zaś

powtarzał tylko moje słowa jak papuga.

Tak byłem zaabsorbowany dziwacznym stworzeniem, iż przestałem prawie uważać, dokąd

idziemy. Po pewnym czasie minęliśmy kępę zwęglonych, brunatnych drzew, a potem nagą

przestrzeń pokrytą żółtobiałą skorupą, gdzie wiatr roznosił gryzący dym. Spoza nagiej skały

wyzierał po prawej stronie gładki błękit morza. Kręta, stroma ścieżka schodziła w głąb wąskiego

parowu pomiędzy dwoma usypiskami gruzłowatej, czarniawej skorii.* [* skoria - rodzaj skały

wulkanicznej.] Zapuściliśmy się w kotlinę.

Po oślepiającej jasności odbitego od siarkowej ziemi słońca wąwóz wydawał się niezwykle

ciemny. Jego zbocza stały się strome, niemal pionowe. Przed oczami latały mi zielono-czerwone

plamy. Mój przewodnik raptownie stanął. “Dom,” powiedział; znajdowałem się na dnie rozpadliny,

ale byłem na razie kompletnie oślepiony. Usłyszałem jakieś obce dźwięki i zacząłem przecierać

oczy. Przykry odór, przypominający woń nie oczyszczonej małpiej klatki, uderzył mnie w nozdrza.

W oddali skały znów się rozszerzały i widać było łagodne, porosłe trawą, zalane słońcem

zbocze góry, skąd wąskim tunelem, w głąb mrocznego jądra rozpadliny z obu stron sączyło się

światło.

12. Odmawiacze Prawa

Poczułem na ręce jakieś zimne dotknięcie i gwałtownie drgnąłem. Obok mnie stał mały,

ledwo widoczny dziwoląg o różowawej skórze, przypominający dziecko obdarte ze skóry.

Cudaczne to stworzenie miało łagodny, choć paskudny pyszczek leniwca, równie niskie czółko i

powolne ruchy. Oswajałem się stopniowo ze zmianą oświetlenia i zaczynałem rozróżniać

otaczające mnie przedmioty. Podobny do leniwca stworek bacznie mi się przypatrywał. Mój

przewodnik znikł.

Miejsce, gdzie się znajdowałem, było wąskim jarem lub szczeliną przecinającą strome

ściany zastygłej, gruzłowatej lawy, a po obu bokach owego jaru widniały przytulone do skał

ciemne kryjówki sklecone byle jak z morskiej trawy, trzcin i palmowych liści. Między nimi biegło

kręte przejście mające nie więcej jak trzy jardy szerokości, w dodatku usiane stertami gnijących

odpadków napełniających parów paskudnym fetorem.

Różowy “leniwcoludek” nadal mi się przypatrywał mrugając ślepkami, gdy oto z otworu w

najbliższej kryjówce wyłonił się mój przyjaciel Małpolud zapraszając gestem do środka. W tej

samej chwili z nieco dalszej nory wygramolił się na tę dziwną ulicę jakiś zgarbiony potwór i

stanąwszy tyłem do światła, tak że tylko jego sylwetka rysowała się na tle jaskrawozielonego stoku,

wlepił we mnie wzrok. Po chwili wahania - miałem silną pokusę zrobić w tył zwrot i dać nogę -

postanowiłem jednak nie rezygnować z przygody i chwyciwszy swój ostry kij w połowie długości,

wczołgałem się za mym przewodnikiem do cuchnącej nory.

Półkoliste wnętrze przypominało kształtem przepołowiony ul, pod kamienną ścianą, po

przeciwległej stronie leżał stos orzechów kokosowych i najrozmaitszych owoców. Na ziemi i na

prymitywnym stołku stały niezgrabne naczynia z drewna i lawy. Ogniska nie było. W

najciemniejszym kącie szałasu siedziała bezkształtna czarna bryła, z której na mój widok wydobył

się pomruk: “Witaj!” A gdy wczołgałem się i przykucnąłem w drugim kącie, Małpolud, stojący w

smudze słabego światła padającego przez otwór wejściowy, podał mi rozłupany kokos. Wziąłem

owoc i mimo nerwowego drżenia, a także nieznośnej duchoty starałem się jak najspokojniej go

obgryzać. U wejścia do szałasu stał różowy leniwcoludek, a spoza jego pleców zaglądała do środka

czyjaś mroczna twarz o błyszczących ślepiach.

- Witaj! - odezwała się bezkształtna postać w głębi.

- To jest człowiek! To jest człowiek! - trajkotał mój przewodnik. - Człowiek, prawdziwy

człowiek, taki sam jak ja.

- Cicho bądź! - powiedział głos z ciemności i chrząknął. W uroczystym milczeniu gryzłem

swój owoc. Wytężałem wzrok chcąc przeniknąć ciemności, ale niczego nie mogłem dojrzeć. -

Człowiek - powtórzył głos - który przyszedł, żeby z nami zamieszkać?

Głos był gruby, z jakimś dziwnym rodzajem poświstu, ale o zadziwiająco dobrej angielskiej

wymowie.

Małpolud patrzył na mnie, jakby na coś czekał. Zrozumiałem, że milczenie ma charakter

pytający.

- Który przyszedł, żeby z wami zamieszkać - potwierdziłem.

- Jest człowiekiem. Musi poznać Prawo.

Zaczynałem rozróżniać ciemniejący w mroku zarys zgarbionej postaci. Jednocześnie

zauważyłem, że w otworze pojawiły się dwie nowe głowy. Moja ręka zacisnęła się na kiju.

- Mów za mną - powtórzył czarny stwór podnosząc głos. Jego poprzednie słowa umknęły

mojej uwadze.

- Nie będziesz chodził na Czworakach; tak każe Prawo - powtórzył śpiewnym tonem.

Zgłupiałem.

- Mów za nim - rzekł Małpolud powtarzając słowa, a stojące u wejścia stwory zawtórowały

mu z nutą groźby w głosach. Pojąłem, że muszę powtórzyć idiotyczną formułę. I rozpoczęła się

obłąkańcza ceremonia.

Głos w ciemnościach intonował kolejne wersy wariackiej litanii, które ja i wszyscy

pozostali powtarzaliśmy chórem. Kołysali się przy tym z boku na bok bijąc rękami o kolana,

uznałem więc za stosowne pójść za ich przykładem. Czułem się, jakbym umarł i znalazł się w

innym świecie. Ciemny szałas i te niewyraźne, cudaczne postacie, na które tylko gdzieniegdzie

padał nikły odblask, światła, kołyszące; się miarowo w rytm śpiewnej inkantacji.

- Nie będziesz chodził na Czworakach - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

- Nie będziesz chłeptał Wody - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

- Nie będziesz pożerał Zwierza ani Ryby - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

- Nie będziesz obdzierał kory z Drzew - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

- Nie będziesz polował na innych Ludzi - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

Po tych zdaniach zakazujących czynności bezsensownych nastąpiły dalsze, zakazujące

czynów, które wydały mi się wtedy wręcz niewyobrażalnie głupie, niemożliwe i bezecne.

Wpadliśmy w zbiorowy, rytmiczny trans, kołysząc się i bełkocząc coraz szybciej,

wykrzykiwaliśmy kolejne reguły zdumiewającego prawa. Powierzchownie udzieliło mi się ich

szaleństwo, ale w duchu rozbawienie walczyło o lepsze z odrazą.

Po odmówieniu długiej litanii inkantacje zmieniły charakter i pojawiła się nowa formuła:

- On jest Panem Domu Cierpienia.

- On jest Tym, który stwarza.

- On jest Tym, który zadaje rany.

- On jest Tym, który leczy i koi.

I tak dalej ciągnęła się kolejna idiotyczna seria inwokacji do jakiegoś niewiadomego

“Pana”. Gdyby nie to, iż nie przypominam sobie, by kiedykolwiek śniły mi się zbiorowe śpiewy,

uznałbym wszystko za sen.

- On jest Panem błyskawic - pialiśmy chórem.

- On jest Panem głębokiego słonego oceanu.

Zaświtała mi szaleńcza myśl, że Moreau pozbawiwszy te istoty człowieczeństwa, zaszczepił

ich skarlałym umysłom kult własnej osoby. Ale zbyt wyraźnie czułem bliskość białych zębów i

mocnych pazurów, by z tego powodu przerwać odmawianie litanii.

- On jest Panem gwiazd na niebie.

Śpiewy nareszcie dobiegły końca. Zobaczyłem, że twarz Małpoluda lśni od potu i na tyle

oswoiłem się z ciemnościami, by dokładniej rozpoznać kształty prze-mawiającej z kąta postaci.

Była wzrostu człowieka, ale całe jej ciało porastała szara szorstka szczecina podobna do sierści

skajteriera. Czym jest ten stwór? Kim oni wszyscy są? Żeby lepiej uprzytomnić czytelnikowi, jak

się czułem wśród tych groteskowych karykatur ludzi, radzę mu wyobrazić sobie, iż znalazł się

nagle w otoczeniu potwornie zdeformowanych zwyrodnialców i kalek.

- On ma pięć palców, pięć palców, pięć palców... tak jak ja - oświadczył Małpolud.

Rozpostarłem dłonie. Szary włochaty stwór pochylił się do przodu.

- Nie będziesz chodził na Czworakach - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi? -

powtórzył.

Wyciągnął dziwnie niekształtną łapę i ujął moją rękę. Łapa przypominała zakończone

pazurami kopytko. O mało nie krzyknąłem ze zdziwienia i bólu. Przyglądając się moim palcom

wysunął głowę do przodu, dzięki czemu znalazła się w świetle płynącym od wejścia do nory, a ja

zatrząsłem się z odrazy, gdyż to, co zobaczyłem, nie było twarzą człowieka ani pyskiem

zwierzęcia, lecz po prostu kępą siwej sierści z trzema półkolistymi wgłębieniami na oczy i na usta.

- Ma małe paznokcie - wymruczał znad szczeciniastej brody cudaczny stwór. - To dobrze.

Puścił moją dłoń, a ja instynktownie chwyciłem za kij.

- Będziesz spożywał korzonki i rośliny - taka jest Jego wola - powiedział Małpolud.

- Jestem Odmawiaczem Prawa - oświadczył szary włochaty stwór. - Wszyscy nowi

przychodzą do mnie uczyć się Prawa. Siedzę w ciemnościach i odmawiam Prawo.

- Tak jest - potwierdził jeden ze stojących u wejścia stworów.

- Ciężkie kary spadają na tych, co łamią Prawo. Nikt nie ujdzie kary.

- Nikt nie ujdzie kary - powtórzyły Zwierzoludy spoglądając płochliwie jeden na drugiego.

- Nikt, nikt - przytaknął Małpolud. - Nikt nie ujdzie kary. Sam kiedyś przeskrobałem, nic

wielkiego. Mamrotałem, bełkotałem, przestałem mówić. Nikt mnie nie rozumiał. Jestem

naznaczony, mam na ręku wypalone piętno. On jest wielki. On jest dobry!

- Nikt nie ujdzie kary - powiedział z kąta szary stwór.

- Nikt nie ujdzie kary - zawtórowały Zwierzoludy popatrując na siebie z ukosa.

- Każdego kusi inne zło - mówił szary Odmawiacz Prawa. - Nie wiemy, co ciebie kusi.

Przekonamy się. Jedni chcą ścigać to, co się porusza, czaić się, skradać z ukrycia, napadać i

zabijać, gryźć, wpijać zęby, szarpać i wysysać krew... Źle czynią. Nie będziesz polował na innych

Ludzi - tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi? Nie będziesz pożerał Zwierza ani Ryby - tak

każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

- Nikt nie ujdzie kary - powtórzył cętkowany stwór u wejścia do nory.

- Każdego kusi inne zło - ciągnął siwy Odmawiacz Prawa. - Niektórzy lubią dokopywać się

łapami i zębami do korzeni, prychając z nosem w ziemi. Złe czynią.

- Nikt nie ujdzie kary - powtórzył chór.

- Inni drą pazurami korę albo rozkopują groby; są tacy, którzy atakują głową, wierzgają

albo drapią; niektórzy gryzą bez żadnej przyczyny, inni pławią się w nieczystościach.

- Nikt nie ujdzie kary - rzekł Małpolud drapiąc się w łydkę.

- Nikt nie ujdzie kary - powtórzył różowy leniwco-ludek.

- Kara będzie dotkliwa i niechybna. Dlatego musisz poznać Prawo. Mów za mną - i zaczął

odmawiać na nowo przedziwną litanię, a ja i wszystkie stwory, kołysząc się rytmicznie,

powtarzaliśmy jego słowa. Od tego bełkotu oraz panującego w norze zaduchu mąciło mi się w

głowie, ale nie ustawałem licząc na jakiś pomyślniejszy obrót sytuacji.

- Nie będziesz chodził na Czworakach; tak każe Prawo. Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

Czyniliśmy taki zgiełk, że powstała na zewnątrz wrzawa uszła mej uwadze, dopóki któryś

stwór - chyba jeden z dwóch znajomych Świnioludów - nie zajrzał do środka nad głową różowego

ludka wykrzykując gorączkowo coś, czego nie zrozumiałem. Stojące przy wejściu stwory

momentalnie się ulotniły. Małpolud wybiegł z nory, za nim podążył szary stwór - zauważyłem

tylko w przelocie, że jest wielki, niezdarny i porośnięty siwą sierścią - i zostałem sam.

Zanim doczołgałem się do wejścia, usłyszałem szczekanie psa. W sekundę później stałem

już przed norą z poręczą od leżaka w ręku, drżąc cały z napięcia. Ujrzałem przed sobą plecy chyba

ze dwudziestu Zwierzoludów o nieforemnych głowach wciśniętych między barki. Wszyscy

gorączkowo gestykulowali. Z nor wychylały się inne półzwierzęce, zaciekawione twarze.

Spojrzałem w kierunku, w którym byli zwróceni, i oto na polanie przed wejściem do parowu

zobaczyłem wyłaniającą się z cienia drzew ciemną sylwetkę i straszną, bladą twarz doktora

Moreau. Prowadził szarpiącego się na smyczy psa, a tuż za nim postępował Montgomery z

rewolwerem w ręku.

Stałem przez chwilę sparaliżowany strachem.

Obejrzałem się za siebie; wąskie przejście blokował podążający w moim kierunku potężny

stwór o wielkiej popielatej twarzy i małych, mrugających ślepiach. Rozejrzawszy się na boki

dostrzegłem, że w skalnej ścianie po prawej stronie, zaledwie o parę jardów przede mną widnieje

wąska, ukośna szczelina, z której sączy się w dół smuga światła.

- Stój! - krzyknął Moreau, gdy doskakiwałem do szczeliny. - Trzymajcie go! - Stwory

zaczęły powoli, jeden po drugim, oglądać się w moją stronę. Były, na szczęście, po zwierzęcemu

niepojętne.

Dziwacznego potwora, który odwracał się, by zobaczyć, o co chodzi, odepchnąłem

ramieniem tak silnie, że wpadł na swego sąsiada. Zamachał na oślep rękami próbując mnie

schwytać, ale mu się wymknąłem. Różowego stworka, który na mnie skoczył, grzmotnąłem kijem

tak, że gwóźdź rozharatał paskudną mordkę i w następnej chwili wspinałem się stromą ścieżyną

przypominającą ukośny komin. Słyszałem za sobą wycia i okrzyki: “Łapać go! Trzymać go!”

Zobaczyłem, że potwór o popielatej twarzy utknął w wąskiej szczelinie.

- Dalej! Dalej! - ryczały stwory.

Wdrapywałem się coraz wyżej wąską rozpadliną, która wyprowadziła mnie na siarkową

polanę położoną na zachód od wioski Zwierzoludów.

Szczelina okazała się prawdziwym błogosławieństwem, gdyż pościg wąską i stromą,

ukośną rozpadliną musiał być bardzo utrudniony. Minąwszy białą polanę rzadko porośniętą

drzewami, zbiegłem zboczem na dół między wysokie trzciny. Wydostawszy się z trzcin wpadłem

w niskie i ciemne, uginające się pod stopami zarośla. Pierwsi prześladowcy wyłonili się ze skalnej

szczeliny, kiedy dotarłem do trzcin. Bieg przez zarośla trwał kilka minut. Niebawem ze wszystkich

stron rozbrzmiewały groźne nawoływania.

Słyszałem zgiełk u wylotu szczeliny, potem szum trzcin i trzask łamanych gałęzi. Niektóre

zwierzęta porykiwały jak drapieżne bestie. Z lewej strony rozległ się skowyt psa. Stamtąd też

doszły mnie okrzyki Montgomery'ego i Moreau. Skręciłem gwałtownie w prawo. Już wtedy

wydało mi się, że Montgomery nawołuje, bym zmykał co sił w nogach.

Po pewnym czasie zacząłem się zapadać w śliski muł, ale posuwałem się rozpaczliwie

naprzód, brnąc chwilami po kolana w błocie. W końcu wyszedłem na ścieżkę, która wiła się wśród

wysokich trzcin. Nawoływania pościgu odpływały coraz bardziej w lewo. W pewnej chwili trzy

dziwaczne różowe stworzenia wielkości kotów czmychnęły przede mną w podskokach. Ścieżka

biegła w górę, przecinała jeszcze jeden biały, zaskorupiały płaskowyż i znów zapadała w gąszcz

trzcin.

Potem skręcała gwałtownie wzdłuż kamienistej krawędzi kryjącej, niby graniczny murek w

angielskim parku, niewidoczne zapadlisko; zakręt był bardzo ostry i niespodziewany. Biegnąc co

sił w nogach nie zauważyłem uskoku, dopóki nie uświadomiłem sobie, że lecę w powietrzu.

Upadłem na głowę i ręce pomiędzy ciernie i podniosłem się okrwawiony, z naderwanym

uchem. Byłem w głębokim, kamienistym, porośniętym kolczastymi krzewami jarze, po którym

snuły się mgliste opary dobywające się z płynącego w dole krętego wąskiego potoku. Mgła w

jasny, słoneczny dzień trochę mnie zdziwiła, ale nie miałem czasu, by się nad tym zastanawiać.

Skręciłem na prawo skrajem potoku mając nadzieję, iż wyprowadzi mnie na brzeg morza, w

którym w razie czego będę się mógł utopić. Dopiero później miałem się przekonać, że w trakcie

upadku zgubiłem swój kij z gwoździem.

W pewnym miejscu jar bardzo się zwęził, toteż niewiele myśląc wkroczyłem do potoku.

Ale natychmiast zeń wyskoczyłem, gdyż woda była niemal gotująca. Na wzburzonej powierzchni

unosiła się żółtozielona piana. Nieco dalej jar zakręcał i w dali ujrzałem błękitny widnokrąg. Morze

przy brzegu migotało w słońcu. Miałem otwartą drogę na tamten świat. Byłem jednak zgrzany i

zdyszany, a krew pulsowała mi w skroniach i przyjemnie krążyła w żyłach. Zmylenie pogoni

napełniło mnie miłym poczuciem triumfu. Nie, nie miałem na razie ochoty żegnać się z życiem.

Obejrzałem się za siebie.

Nasłuchiwałem. Prócz brzęczenia komarów i szelestu drobnych skaczących między

cierniami owadów panowała niezmącona cisza. Potem w oddali zaszczekał pies, rozległ się

niezrozumiały zgiełk głosów, świst bata i nawoływania. Hałas narastał, ale po chwili znów zaczął

cichnąć. Oddalał się w górę strumienia, aż całkiem zamilkł. Zakończył się pierwszy etap pościgu.

Ale wiedziałem już, do jakiego stopnia mogę liczyć na pomoc Zwierzoludów.

13. Pertraktacje

Ruszyłem dalej w kierunku morza. Gorący potok, jak się okazało, rozszerzał się tworząc

płytkie, zachwaszczone rozlewisko, obfitujące w kraby oraz podługowate wielo-nożne żyjątka,

które umykały mi spod nóg. Doszedłszy do samej granicy słonej wody poczułem się bezpieczny.

Stanąłem odwrócony plecami do morza i wsparłszy się pod boki, obserwowałem gęstą ścianę

zieleni, przez środek której przechodziła parująca kreska dymiącego jaru. Ale jak już

powiedziałem, zanadto byłem podekscytowany, a także - mówię szczerą prawdę, choć ci, którzy

nigdy nie znaleźli się w prawdziwym niebezpieczeństwie, mogą mi nie uwierzyć - zbyt

zdesperowany, by odebrać sobie życie.

Przyszło mi nagle do głowy, iż mam jeszcze jedną szansę. Czy teraz, kiedy Moreau i

Montgomery na czele swej poczwarnej hałastry przeszukują wyspę, nie udałoby się dotrzeć

brzegiem plaży do zabudowań, słowem - okrążyć łukiem pogoni, rozbić zamek u drzwi, może

wyrwanym z luźno spojonego muru kamieniem, i poszukać noża, rewolweru, jakiegokolwiek

narzędzia, by stawić im czoła, kiedy wrócą do domu? Nie oddałbym przynajmniej życia za darmo.

Skręciłem przeto brzegiem morza na zachód. Słońce zniżyło się, porażając wzrok

oślepiającym blaskiem. Łagodne fale przypływu marszczyły powierzchnię Pacyfiku.

Linia brzegowa skręcała dalej ku południowi i słońce znalazło się po mojej prawej stronie.

Nagle na wprost przed sobą ujrzałem w oddali najpierw jedną, potem kilka wyłaniających się z

zarośli postaci - przodem szedł Moreau ze swym szarym gończym psem, a za nim Montgomery i

dwaj inni ludzie. Zatrzymałem się na ich widok.

Oni też mnie spostrzegli i gestykulując zaczęli się zbliżać. Obserwowałem ich. Dwa

biegnące przodem Zwierzoludy odcięły mi drogę w zarośla. Montgomery biegł także, ale prosto na

mnie. Za nim nieco wolniej podążał Moreau prowadząc psa.

Ocknąłem się na koniec z odrętwienia, wszedłem do wody i zacząłem oddalać się od

brzegu. Woda była początkowo bardzo płytka. Dopiero po jakichś trzydziestu krokach sięgnęła mi

pasa. Ledwo widoczne nadbrzeżne żyjątka umykały mi spod nóg.

- Co ty robisz, człowieku? - zawołał Montgomery.

Obejrzałem się stojąc po pas w wodzie i popatrzyłem na nich.

Montgomery zatrzymał się na skraju morza ciężko dysząc. Miał zaczerwienioną z wysiłku

twarz, jego długie płowe włosy były w nieładzie, a opadająca dolna warga odsłaniała nierówne

zęby. Moreau właśnie nadchodził z wyrazem zdecydowania na bladej twarzy; prowadzony na

smyczy pies zajadle szczekał. Obaj mężczyźni mieli przy sobie potężne biczyska. Z głębi plaży

popatrywały ku nam Zwierzoludy.

- Co robię? Zamierzam się utopić - odparłem.

Montgomery i Moreau wymienili spojrzenia.

- Dlaczego?! - krzyknął Moreau.

- Ponieważ wolę śmierć niż wasze tortury.

- Mówiłem ci - rzekł Montgomery, a Moreau odpowiedział mu ściszonym głosem.

- Co nasunęło ci przypuszczenie, że chcemy cię torturować? - spytał Moreau.

- To, co zobaczyłem - odpowiedziałem. - I widok tych - tam.

- Cicho! - krzyknął Moreau podnosząc rękę.

- Nie będę cicho! - odkrzyknąłem. - Oni byli ludźmi; co z nimi zrobiłeś? Przynajmniej nie

stanę się jednym z nich.

Sięgnąłem wzrokiem ponad ich głowami. Powyżej plaży stał pomocnik Montgomery'ego

M'ling i biało odziany stwór - jeden z dwóch wioślarzy. Nieco dalej, w cieniu drzew dostrzegłem

znajomego Małpoluda, a za nim jeszcze kilka niewyraźnych sylwetek.

- Kim są te stworzenia? - spytałem wskazując palcem Zwierzoludy i coraz bardziej

podnosząc glos, aby i one mogły mnie słyszeć. - To byli kiedyś ludzie, ludzie jak ty, ale

wszczepiłeś im zwierzęce cechy, ujarzmiłeś ich, a jednak boisz się ich! Słuchajcie - krzyknąłem

jeszcze głośniej do stojących daleko Zwierzoludów, wskazując ręką Moreau. - Słuchajcie mnie!

Czy nie widzicie, że ci ludzie boją się was, że budzicie w nich lęk? Czego się obawiacie? Jest was

wielu...

- Prendick, na litość boską! - wrzasnął Montgomery. - Przestań!

- Prendick! - zawtórował Moreau.

Obaj krzyczeli jednocześnie na cały głos, jakby chcieli mnie zagłuszyć. A za ich plecami

wyciągały się do przodu zaciekawione, zdziwione twarze przygarbionych, długorękich

Zwierzoludów. Sprawiały wrażenie, jakby wielkim wysiłkiem woli usiłowały mnie zrozumieć,

przywołać - jak wówczas sądziłem - resztki utraconego człowieczeństwa.

Wciąż krzyczałem, sam nie bardzo pamiętam co. Że Montgomery i Moreau są śmiertelni i

nie trzeba się ich bać - oto w skrócie sens nauk, które wbijałem Zwierzoludom do głów nie

wiedząc, iż działam na własną zgubę. Zielonooki człowiek w ciemnych łachmanach, który

zaskoczył mnie wieczorem po przybyciu na wyspę, wysunął się spomiędzy drzew, by lepiej

słyszeć, a za jego przykładem poszły inne stwory.

W końcu zabrakło mi tchu i umilkłem.

- Posłuchaj mnie przez chwilę - ozwał się opanowanym tonem Moreau - a potem zrobisz, co

uznasz za stosowne.

- Słucham! - odparłem.

Odchrząknął, pomyślał chwilę i zawołał:

- Łacina, Prendick! Marna, szkolna łacina! Ale postaraj się zrozumieć. Hi non sunt

homines, sum animalia qui nos habemus... * [* Oni nie są ludźmi, są zwierzętami, które mamy...]

zostały zoperowane. Zabiegi uczłowieczające. Wszystko ci wyjaśnię; wyjdź na brzeg.

Roześmiałem się.

- Piękna bajeczka - odparłem. - Mówią, budują chaty, gotują. Byli ludźmi. Nie nabierzesz

mnie.

- O parę kroków za tobą zaczyna się głębia... pełna rekinów.

- To świetnie - odparłem. - Raz dwa będzie po wszystkim. Już idę.

- Poczekaj chwilę. - Wyjął z kieszeni jakiś przedmiot, który zabłysnął w słońcu, i rzucił go

na ziemię. - To jest naładowany rewolwer - powiedział. - Montgomery zrobi to samo. Teraz

cofniemy się na plażę na taką odległość, jaką uznasz za bezpieczną. Potem wyjdziesz i zabierzesz

broń.

- Nie. Któryś z was ma pewnie trzeci rewolwer.

- Zastanów się, Prendick. Po pierwsze, nikt cię tutaj nie zapraszał. Po wtóre, gdybyśmy

chcieli ci coś zrobić, dziś w nocy mieliśmy cię uśpionego w rękach; a po trzecie, teraz kiedy

ochłonąłeś z pierwszej paniki, pomyśl - czy widzisz Montgomery'ego w roli, jaką mu przypisujesz?

Ścigaliśmy cię dla twego własnego dobra. Ponieważ wyspa roi się od... niebezpiecznych zjawisk.

Po co mielibyśmy do ciebie strzelać, skoro przed chwilą oświadczyłeś, że sam zamierzasz się

utopić?

- Dlaczego poszczuliście na mnie te... tych ludzi, kiedy byłem w szałasie?

- Byliśmy pewni, że zdołamy cię zatrzymać i wyprowadzić z niebezpiecznego miejsca.

Potem skierowaliśmy pościg w inną stronę, dla twojego dobra.

Zamyśliłem się. Może to prawda. Coś sobie jednak przypomniałem.

- Ale to, co widziałem... wewnątrz zagrody...

- To była puma.

- Słuchaj, Prendick. Zachowujesz się jak skończony osioł - odezwał się nagle Montgomery.

- Wyłaź z wody, bierz rewolwery, a później pogadamy. Gdybyśmy mieli wobec ciebie złe zamiary,

moglibyśmy to równie dobrze zrobić teraz jak i potem.

Przyznam się, że Moreau zawsze, a zwłaszcza wtedy, budził we mnie nieufność i lęk.

Natomiast Montgomery wydawał mi się człowiekiem, którego potrafię rozszyfrować.

- Odejdźcie w głąb plaży - rzekłem po namyśle, i dodałem: - z podniesionymi rękami.

- Nie możemy - odparł Montgomery robiąc znaczący ruch głową do tyłu. - Trzeba trzymać

fason.

- Dobrze, cofnijcie się, jak chcecie - rzekłem. - Pod las.

- Co za głupia heca - mruknął Montgomery.

Odwrócili się obaj stając na wprost sześciu czy siedmiu cudacznych postaci, żywych istot z

krwi i kości, które rzucały na piasek długie cienie, a jednak wydawały się tak nierealne.

Montgomery strzelił z bata i stwory rozpierzchły się w popłochu, ginąc wśród drzew. Kiedy

osądziłem, że Montgomery i Moreau znajdują się w bezpiecznej odległości, wyszedłem z wody na

brzeg, podniosłem rewolwery i dokładnie je obejrzałem. Obawiając się jakiegoś podstępu na

wszelki wypadek strzeliłem z jednego z rewolwerów w bryłę lawy, która ku memu zadowoleniu

rozprysła się obsypując plażę żużlowym pyłem.

Stałem jeszcze chwilę niezdecydowany. Zaryzykuję, powiedziałem sobie w końcu i

poszedłem ku nim przez plażę, trzymając w obu rękach rewolwery.

- No, nareszcie - powiedział z ulgą Moreau.

- Przez pańską przeklętą imaginację straciłem prawie cały dzień.

A potem z odcieniem pogardy, która mnie trochę ubodła, obaj z Montgomerym odwrócili

się do mnie plecami i w milczeniu ruszyli pierwsi do domu.

Gromadka zaintrygowanych Zwierzoludów stała między drzewami. Mijając ich starałem się

zachować obojętność. Jeden ruszył za mną, ale cofnął się, gdy Montgomery strzelił z bata. Reszta

stała w milczeniu, mierząc nas badawczym wzrokiem. Może kiedyś byli zwierzętami. Ale nigdy

dotąd nie widziałem zwierzęcia usiłującego myśleć.

14. Doktor Moreau wyjaśnia

- A teraz wszystko panu wyjaśnię - oświadczył doktor Moreau, gdy nasyciliśmy głód i

pragnienie. - Trzeba powiedzieć, iż jest pan najbardziej bezwzględnym gościem, jakiego

kiedykolwiek miałem okazję przyjmować. Uprzedzam, że na przyszłość będę mniej wyrozumiały.

Jeśli jeszcze raz zażąda pan czegoś pod groźbą samobójstwa, nie ustąpię, choć sprawi mi to

osobistą przykrość.

Siedział na moim leżaku trzymając w zwinnych białych palcach na pół wypalone cygaro.

Światło kołyszącej się pod sufitem lampy padało na jego siwą głowę; przez małe okienko spoglądał

na wygwieżdżone niebo. Ja siedziałem w najdalszym końcu pokoju, oddzielony od niego stołem,

mając pod ręką rewolwer. Montgomery'ego nie było w pokoju. Nie chciałem mieć ich obu koło

siebie w tak małym pomieszczeniu.

- A zatem przyznaje pan, że to co nazwał pan operowaną żywcem istotą ludzką, jest w

istocie pumą? - spytał Moreau.

Zaprowadził mnie przedtem do pomieszczenia wewnątrz zagrody, abym się upewnił, że

ofiara makabrycznych zabiegów nie jest człowiekiem.

- Tak, jest to puma - odparłem - jeszcze żywa, ale tak okaleczona i zmaltretowana, że nie

chciałbym więcej oglądać żywego ciała w podobnym stanie. To nieludzkie...

- Mniejsza z tym - przerwał Moreau. - Niech mi pan przynajmniej oszczędzi swego

młodzieńczego oburzenia. To samo miałem na początku z Montgomerym. Przyznał pan, że to

puma. A teraz proszę słuchać spokojnie, gdyż zrobię panu mały wykład fizjologii.

Po czym trochę znudzonym tonem, ale zapalając się stopniowo w miarę mówienia, wyjaśnił

mi, na czym polega jego praca. Mówił bardzo przejrzyście i przekonująco, niekiedy z nutą

sarkazmu w głosie. Wkrótce nie wiedziałem, gdzie podziać oczy ze wstydu.

Istoty, które poznałem, nie są ludźmi i nigdy nimi nie były. Są to zwierzęta, ale zwierzęta

uczłowieczone - arcydzieła sztuki chirurgicznej.

- Zapomina pan, jak wiele potrafi dokonać z żywą istotą zręczny chirurg - mówił Moreau. -

Osobiście bardzo się dziwię, dlaczego nikt przede mną nie podjął podobnych doświadczeń. Robi

się, oczywiście, pewne nieśmiałe próby - amputacje, podcinanie języka, przeszczepy. Wie pan z

pewnością, iż chirurg może spowodować albo usunąć zeza? Przeszczepy natomiast powodują w

organizmie najrozmaitsze zmiany wtórne - zaburzenia pigmentu, modyfikację popędów, procesów

wydzielania tkanki tłuszczowej, i tak dalej. Musiał pan o tych sprawach słyszeć.

- Oczywiście - odparłem. - Ale te paskudne stwory...

- Wszystko w swoim czasie - przerwał, machając niecierpliwie ręką - dopiero zacząłem. To

były przypadki najtrywialniejszych zmian. Chirurgia dysponuje znacznie szerszymi

możliwościami. Potrafi budować, niszczyć i przekształcać. Słyszał pan może o dość

rozpowszechnionym zabiegu stosowanym w przypadku poważnych uszkodzeń nosa. Polega on na

wycięciu z czoła płata skóry, który po dopasowaniu do kształtu nosa przyjmuje się w nowym

miejscu. To są przeszczepy w obrębie tego samego organizmu. Ale można również przeszczepiać

świeżo amputowane części innego organizmu, na przykład - zęby. Dla przyspieszenia procesu

gojenia się i zrastania przeszczepia się fragmenty skóry lub kości. Chirurg pokrywa ranę

kawałkiem skóry innego, świeżo zabitego zwierzęcia lub wszczepia jego kości. Słyszał pan może o

eksperymencie Huntera, który zaszczepił kogucią ostrogę na szyi wołu. Albo o szczuro-

nosorożcach algierskich żuawów - potworki te powstają w ten sposób, że normalnemu szczurowi

przyszywa się do pyszczka koniuszek ogona, który przyrasta doń na stałe.

- Produkowanie potworów! - wykrzyknąłem. - Chce pan powiedzieć...

- Tak jest. Istoty, które pan widział, są przetworzonymi, ukształtowanymi na nowo

zwierzętami. Tej sprawie - badaniu plastyczności żywych organizmów - poświęciłem życie.

Zajmuję się nią od lat, stale poszerzając swą wiedzę i umiejętności. Ma pan przerażoną minę, a

przecież mówię o rzeczach dobrze znanych. W anatomii praktycznej wszystko to było od dawna

widoczne gołym okiem, tylko nikt nie miał odwagi wyciągnąć wniosków. Potrafię zmienić nie

tylko zewnętrzny kształt zwierzęcia. Fizjologię istot żywych oraz rytm procesów chemicznych,

które w nich zachodzą, można również trwale modyfikować takimi znanymi skądinąd metodami

jak wstrzykiwanie lub wszczepianie żywych i martwych substancji.

- Podobnym zabiegiem jest transfuzja krwi, dziedzina, od której rozpocząłem notabene

swoją karierę. Wszystko to są sprawy ogólnie wiadome. Mniej wiemy o przypuszczalnie znacznie

bardziej złożonych operacjach, dokonywanych przez średniowiecznych medyków specjalizujących

się w produkowaniu karłów, żebrzących kalek i cyrkowych potworków; pozostałości ich sztuki

można się doszukać w zabiegach stosowanych za młodu wobec późniejszych sztukmistrzów, tak

zwanych ludzi z gumy i różnych akrobatów. Wiktor Hugo opisał te sprawy w Człowieku śmiechu...

Ale być może zaczyna pan już rozumieć, do czego zmierzam. Jest chyba jasne, że można

przeszczepiać tkankę z jednej części organizmu na inną bądź jednemu zwierzęciu tkankę innego

zwierzęcia, wpływać na jego reakcje chemiczne i procesy wzrostu, modyfikować czynności

kończyn, a nawet całą wewnętrzną strukturę.

- A jednak nikt ze współczesnych badaczy nie zajął się systematycznie tą niezwykłą

dziedziną wiedzy - dopiero ja! Chirurgia tylko w ostateczności ucieka się do tego typu zabiegów;

większość pokrewnych odkryć, które być może przychodzą panu w tej chwili na myśl, była na ogół

dziełem przypadku - dokonywali ich tyrani, zbrodniarze, hodowcy koni i psów, wszelkiego rodzaju

niewykwalifikowani partacze, działający w imię własnych, egoistycznych celów. Ja jestem

pierwszym człowiekiem, który zajął się tym zagadnieniem ze znajomością współczesnej,

antyseptycznej chirurgii i odkrytych przez naukę praw rozwoju. Ale nie sposób sobie wyobrazić,

by już dawniej nie uprawiano tych rzeczy w sekrecie. Takie, na przykład, bliźnięta syjamskie... A

co musiało się dziać w lochach Inkwizycji. Głównym celem było oczywiście wymyślanie

wyrafinowanych tortur, ale przynajmniej część inkwizytorów z pewnością przejawiała bodaj cień

naukowych zainteresowań...

- No tak - wtrąciłem - ale te stwory... Te zwierzęta mówią!

Przytaknął, po czym zaczął wyjaśniać, iż chirurgia potrafi wywoływać przemiany nie tylko

fizyczne. Świnia poddaje się uczeniu. Struktura umysłu jest jeszcze mniej zdeterminowana niż

struktura fizyczna. Pierwsze osiągnięcia naukowej hipnozy zdają się otwierać możliwość

zastępowania dawnych, wrodzonych instynktów nowymi sugestiami - usuwania dziedzicznie

utrwalonych idei i wszczepiania na ich miejsce nowych. Tak zwane wychowanie moralne

sprowadza się w istocie rzeczy do równie sztucznych zabiegów modyfikujących lub

zniekształcających naturalne instynkty; wojowniczość przekształcamy w zdolność do heroicznego

samopoświęcania, a stłumiony popęd seksualny w uczucia religijne. Główna zaś różnica między

człowiekiem a małpą, oświadczył, tkwi w budowie krtani, w niemożności tworzenia subtelnie

zróżnicowanych symboli dźwiękowych wspomagających procesy myślowe. Ośmieliłem się

zaprotestować, ale on dosyć niegrzecznie zignorował moje argumenty, powtórzył poprzednie

twierdzenie i dalej opowiadał o swojej pracy.

Zapytałem go jednak, dlaczego za model wybrał sobie właśnie ludzką postać. Od początku

dopatrywałem się w tym wyborze jakiejś szczególnej nikczemności, i nadal się jej dopatruję.

Przyznał, że stało się to właściwie przypadkiem.

- Równie dobrze mógłbym się zajmować przerabianiem owiec na lamy albo lam na owce.

Sądzę, iż ludzka postać znacznie silniej przemawia do naszej wyobraźni artystycznej niż

jakiekolwiek kształty zwierzęce. Ale nie ograniczam się do tworzenia ludzi. Parokrotnie... - zamilkł

na dłuższą chwilę. - Ile to już lat! Jak one zleciały! A teraz straciłem dzień, żeby uratować panu

życie, i tracę kolejną godzinę, żeby się przed nim wytłumaczyć!

- Bardzo przepraszam - wtrąciłem - ale nadal czegoś nie rozumiem. Czym usprawiedliwia

pan zadawanie tak okropnych cierpień? Jedyne, co moim zdaniem może uzasadnić stosowanie

wiwisekcji, to jakiś praktyczny cel...

- No właśnie - przytaknął. - Tyle tylko, że nasze sposoby myślenia są diametralnie różne.

Mówimy innymi językami. Pan jest materialistą.

- Nie jestem materialistą - zaperzyłem się.

- Powtarzam: z mego punktu widzenia. Różnimy się właśnie podejściem do bólu. Dopóki

widoczne lub słyszalne objawy bólu stanowią dla człowieka udrękę, dopóki motorem jego

działania jest chęć uniknięcia bólu, dopóki jego koncepcja grzechu wynika ze stosunku do bólu -

dopóty, mówię panu, jest on tylko zwierzęciem uświadamiającym sobie nieco jaśniej to samo, co

odczuwa zwierzę. Ból to przecież...

Słysząc te sofizmaty niecierpliwie wzruszyłem ramionami.

- Och! To rzecz tak mało istotna. Umysł prawdziwie otwarty na to, co mówi nauka, nie

może nie zdawać sobie sprawy ze znikomości bólu. Być może poza naszą małą planetą, poza tą

grudką kosmicznego pyłu, która znikłaby z oczu podróżnika na długo przed osiągnięciem

najbliższej gwiazdy... otóż chcę powiedzieć, iż rzecz zwana bólem być może nigdzie indziej nie

istnieje. Natomiast prawa, ku którym po omacku się zbliżamy... Czym zresztą jest ból tu, na ziemi,

wśród istot żywych?

Mówiąc to wyjął z kieszeni niewielki scyzoryk, otworzył go wyciągając krótsze ostrze i

odsunął się z leżakiem tak, bym widział jego udo. Następnie, wybrawszy z rozmysłem miejsce,

wbił sobie scyzoryk w nogę, po czym wyciągnął ostrze.

- Musiał pan nieraz widzieć podobne eksperymenty. To boli tyle co ukłucie szpilki. A

wniosek? Ból nie jest mięśniom niezbędny i nie jest im dany; owszem, w skórze spełnia pewną

funkcję, ale uda mają tylko parę miejsc czułych na ból. Ból jest po prostu wewnętrznym doradcą

medycznym, który nas ostrzega i pobudza. Nie całe ciało jest wrażliwe na ból, nawet nie wszystkie

komórki nerwowe i nie wszystkie komórki organów zmysłowych. Nerw wzrokowy jest całkowicie

niewrażliwy na ból - to znaczy podrażnienie go nie powoduje prawdziwego bólu. Wywołuje

jedynie błyski światła, podobnie jak uszkodzenie nerwu słuchowego objawia się tylko szumem w

uszach. Rośliny nie odczuwają bólu, a zwierzęta niższe, takie na przykład rozgwiazdy czy raki,

najprawdopodobniej też go nie znają. Ludzie natomiast, w miarę rozwijania swej inteligencji, będą

coraz rozumniej dbać o własne bezpieczeństwo i potrzeba ostrzegawczych bodźców stopniowo

zaniknie. Nie słyszałem jeszcze o bezużytecznym zjawisku, które w procesie ewolucji nie

zostałoby prędzej czy później wyeliminowane, a pan? Ból staje się coraz mniej potrzebny.

A po drugie, panie Prendick, jestem człowiekiem wierzącym, jak każda istota przy

zdrowych zmysłach. I chyba nieco lepiej poznałem sposoby działania Stwórcy tego świata -

albowiem przez całe życie na swój sposób badałem Jego prawa - niż pan, który, o ile dobrze

rozumiem, zajmował się kolekcjonowaniem motyli. Mogę więc pana zapewnić, że niebo i piekło

nie mają nic wspólnego z przyjemnością i bólem. Przyjemność i ból! Też coś! Czym różni się

teologiczna ekstaza od mahometańskiej hurysy w mroku! Znaczenie, jakie rozkosz i ból mają dla

ludzi, to miara ich zwierzęcości, to zapisane w ludziach piętno zwierzęcia, od którego się

wywodzą. Ból! Ból i przyjemność istnieją tylko tak długo, jak długo tarzamy się w prochu...

W moich badaniach, panie Prendick, podążałem tropem, który one same mi wskazywały.

Nie słyszałem o innej metodzie prowadzenia badań naukowych. Zadawałem sobie jakieś pytanie,

szukałem sposobu na uzyskanie odpowiedzi i w rezultacie otrzymywałem - nowe pytanie. Może to

jest możliwe, a może tamto? Nie ma pan pojęcia, co to oznacza dla prawdziwego badacza, jaką

pasję intelektualną potrafi zrodzić. Nie umie pan sobie wyobrazić owej szczególnej, czysto

intelektualnej rozkoszy poznania. Materiał, z którym ma pan do czynienia, przestaje być dla pana

zwierzęciem, żywą istotą taką samą jak pan, stając się problemem. Współczucie jest dla mnie

jedynie wspomnieniem czegoś, co przeżywałem kiedyś, przed laty. Mam tylko jedno pragnienie -

poznać granice plastyczności żywego organizmu.

- Ale to, co pan robi, jest ohydne - rzekłem.

- Nigdy nie zawracałem sobie głowy etyczną stroną zagadnienia. Człowiek badający Naturę

staje się równie bezlitosny jak ona. Pracowałem myśląc jedynie o zaprzątającym mnie problemie, a

produkty owej pracy... odpływały do szałasów... Blisko jedenaście lat mija, jak przybyłem tutaj z

Montgomerym i sześcioma Kanakami. Pamiętam widok cichej zielonej wyspy pośrodku pustego

oceanu, jakby to było wczoraj. Wydawało mi się, że na mnie czeka.

Wyładowaliśmy bagaże i zbudowaliśmy dom. Kanakowie postawili sobie szałasy w pobliżu

kotliny. Przystąpiłem do pracy nad tym, co z sobą przywiozłem. Początkowo zdarzały się przykre

pomyłki. Zacząłem od owcy, ale w połowie drugiego dnia omsknął mi się skalpel i zwierzę

zginęło; wziąłem następną owcę, uczyniłem z niej stworzenie zbolałe i przerażone, po czym

czekałem, aż wyzdrowieje. W chwili gdy kończyłem pracę, jej postać wydawała się bardzo ludzka,

ale po rozwinięciu bandaży spotkało mnie rozczarowanie; pamiętała mnie i bała się straszliwie, a

rozumu miała tyle co owca. Im dłużej jej się przyglądałem, tym pokraczniejsze sprawiała na mnie

wrażenie i w rezultacie położyłem kres jej niedoli. Te bojaźliwe, zastrachane zwierzęta,

pozbawione woli walki i odporności na ból nie nadają się do tego, by je uczłowieczać.

Następnie wybrałem goryla i wysilając cały swój kunszt, pokonując z niesłychaną

dokładnością wszystkie kolejne trudności i przeszkody, stworzyłem pierwszego człowieka.

Pracowałem nad nim dniem i nocą, przez cały tydzień. Głównym zadaniem był proces

kształtowania mózgu; wiele należało dodać i wiele zmienić. Kiedy pozszywany i zabandażowany

leżał nieruchomo po skończonej pracy, wyglądał na wcale niezły okaz negroida. Upewniwszy się,

iż jego życiu nic nie zagraża, wróciłem do pokoju i zastałem Montgomery'ego w stanie podobnym

do pańskiego. Słyszał krzyki uczłowieczanej istoty, krzyki podobne do tych, które tak bardzo

rozstroiły pana. Ale początkowo nie wtajemniczałem go w swoje sprawy.

Kanakowie też zaczęli się czegoś domyślać. Bali się mnie jak samego diabła. Zdołałem do

pewnego stopnia pozyskać sobie Montgomery'ego i robiliśmy wszystko co w naszej mocy, by

zapobiec ich ucieczce. Ale po pewnym czasie zbiegli, pozbawiając nas jachtu. Tymczasem zająłem

się uczeniem zwierzęcia - trwało to w sumie trzy albo cztery miesiące. Nauczyłem go podstaw

angielskiego, pewnych pojęć arytmetycznych i próbowałem zapoznać z alfabetem. Ale nauka szła

mu opornie, choć muszę powiedzieć, iż znałem debili lepszych niż on. Jego umysł był czystą, nie

zapisaną kartą; nie zachował żadnych wspomnień z poprzedniego okresu swej egzystencji. Kiedy

jego ciało wygoiło się i oprócz pewnej bolesności oraz zesztywnienia członków nic mu nie

dolegało, zaprowadziłem go do osady Kanaków i przedstawiłem jako niezwykłego pasażera na

gapę.

Początkowo budził w nich niezrozumiały, śmiertelny strach - trochę mnie to ubodło, gdyż

byłem bardzo dumny ze swego dzieła - ale jego potulność i nieporadność sprawiły, że po pewnym

czasie przyjęli go do swego grona i zaczęli uczyć różnych czynności. Okazał się pojętnym

uczniem, miał duże zdolności naśladowcze i łatwo się przystosowywał, a szałas, który sobie

zbudował, był, moim zdaniem, zrobiony lepiej niż ich chaty. Jeden z Kanaków, młody chłopak o

misjonarskim zacięciu, nauczył go czytać, a może raczej rozpoznawać niektóre litery, a ponadto

starał się wpoić mu pewne podstawowe pojęcia moralne, ale o ile wiem, obyczaje stwora

pozostawiały nadal wiele do życzenia.

Zrobiłem sobie kilkudniową przerwę w pracy, zamyślałem bowiem napisać sprawozdanie z

eksperymentu, aby obudzić angielską fizjologię. Jednakże pewnego dnia zastałem mego stwora

siedzącego na drzewie i bełkoczącego niezrozumiale do dwóch Kanaków, którzy się z nim drażnili.

Ostro go zgromiłem uświadamiając mu niestosowność takiego nie licującego z człowieczeństwem

postępowania, obudziłem w nim poczucie wstydu i wróciłem do domu, zdecydowany nie

przedstawiać angielskiej opinii swoich badań, dopóki nie osiągnę lepszych rezultatów. Od tego

czasu istotnie osiągnąłem znacznie lepsze wyniki; cóż, kiedy z niewiadomych powodów, prędzej

czy później, zawsze następuje regres, zwierzęca tkanka uporczywie, z dnia na dzień odrasta i

odżywa... Ale dokonam jeszcze większych rzeczy. Pokonam i to. Puma...

Ale żeby skończyć z przeszłością; Kanakowie nie żyją. Jeden wypadł z szalupy i utonął,

drugi zmarł od rany w stopie, którą zakaził czy zatruł sokiem jakiejś rośliny. Trzej odpłynęli

jachtem i mam nadzieję, że również zatonęli. Jeden... został zabity. No cóż znalazłem ich

następców. Montgomery zachowywał się początkowo podobnie jak pan, ale z czasem...

- Co się stało z ostatnim Kanaką? - przerwałem ostro. - Tym zabitym?

- Widzi pan, kiedy miałem już za sobą wiele człeko-podobnych istot, zdarzyło mi się

stworzyć coś... - zawahał się.

- Tak? - przynagliłem go.

- Został zabity.

- Nie rozumiem - odparłem. - Czy to znaczy...

- Tak, to on zabił Kanakę. Pozabijał też kilka innych stworzeń, które dopadł. Polowaliśmy

na niego przez parę dni. Wymknął się z zagrody przypadkiem, wcale nie zamierzałem wypuszczać

go na swobodę. Był, że się tak wyrażę, półproduktem - sporządzonym w celach czysto

eksperymentalnych. Nie miał nóg ani rąk, tylko straszną paszczę, i wił się po ziemi jak wąż. Był

niesłychanie silny i obłąkany z bólu; posuwał się susami jak płynący morświn. Buszował przez

kilka dni po lesie niszcząc wszystko, co napotkał na swej drodze, aż na koniec, gdy zdołaliśmy go

wytropić, umknął na północny kraniec wyspy. Rozdzieliliśmy się, aby go zajść z dwu stron, ale

Montgomery chciał być koniecznie ze mną. Kanaka miał strzelbę. Kiedy odnaleźliśmy jego ciało,

jedna z luf była przegryziona prawie na pół i wygięta w literę S. Montgomery zastrzelił potwora...

Od tego czasu, poza drobnymi wyjątkami, trzymam się konsekwentnie modelu ludzkiej postaci.

Przerwał. W milczeniu obserwowałem jego twarz. - I tak, wliczając dziewięć lat spędzonych w

Anglii - ciągnął po chwili - pracuję nad tym zagadnieniem od dwudziestu lat i wciąż natrafiam na

jakiś opór, ponoszę częściowe porażki, które mobilizują mnie do tym większego wysiłku. Czasami

osiągam szczyty swoich możliwości, kiedy indziej coś mi się nie udaje, ale wyniki nigdy nie

dorównują temu, co sobie wymarzyłem. Modelowanie ludzkiej postaci - smukłej i gibkiej albo

ciężkiej i masywnej - nie przedstawia dziś dla mnie trudności. Zdarzają się kłopoty z formowaniem

rąk i paznokci - są to zabiegi bardzo bolesne, wymagające daleko idącej ostrożności. Ale sedno

problemu tkwi w mózgu, który wymaga subtelnych przekształceń i przeszczepów. Poziom

inteligencji okazuje się niekiedy zadziwiająco niski, zdarzają się nie wyjaśnione luki, brak

myślowych powiązań. Ale największy opór napotykam w nieuchwytnej, trudnej do zlokalizowania

sferze emocji. W jakiejś nieokreślonej zbiornicy niszczących człowieczeństwo. instynktów i

popędów, które wybuchają ni stąd ni zowąd, napełniając całą istotę gniewem, nienawiścią albo

strachem.

Panu te istoty wydały się w pierwszej chwili cudaczne i niesamowite, ja natomiast,

bezpośrednio po ich stworzeniu, widzę w nich bezsporne istoty ludzkie. Dopiero po dłuższej

obserwacji wrażenie to zaczyna słabnąć. Powoli, stopniowo ujawniają się coraz to nowe cechy

zwierzęce i kłują mnie w oczy... Ale kiedyś dopnę swego. Pogrążając kolejną żywą istotę w

otchłani cierpienia, zawsze sobie powtarzam: tym razem wypalę z ciebie całą zwierzęcość, tym

razem stworzę własnymi rękami racjonalną istotę ludzką. Cóż to w końcu znaczy dziesięć lat?

Człowiek potrzebował stu tysięcy lat, by stać się człowiekiem.

Spochmurniał, zamyślony.

- Zbliża się decydujący moment. Ta puma...

Po chwili milczenia dodał:

- Ale zawsze przychodzi regres. Gdy tylko wypuszczę je z rąk, bestia natychmiast zaczyna

podnosić głowę i dochodzić swoich praw...

Ponowne długie milczenie.

- Wtedy odsyła je pan do szałasów? - spytałem.

- Odchodzą. Wypuszczam je, gdy spostrzegam budzącą się zwierzęcość, a one z czasem

wędrują tam same. Boją się mnie i tego domu. Życie, które tam prowadzą, jest jakby parodią

ludzkiej egzystencji. Montgomery lepiej się na tym zna, gdyż ingeruje w ich sprawy. Przyuczył

kilka stworów do różnych posług. Podejrzewam, chociaż on sam wstydzi się o tym mówić, że ma

do nich, szczególnie do niektórych, tajoną słabość. Ale to nie moja rzecz. Dla mnie są tylko

przypomnieniem klęski. Nie zajmuję się nimi. O ile wiem, postępują nadal w myśl zasad

wyznaczonych przez kanackiego misjonarza, a ich życie jest żałosną karykaturą racjonalnej

egzystencji. Biedne zwierzaki! Mają coś, co nazywają Prawem. Śpiewają jakieś niby-religijne

hymny. Budują szałasy, gromadzą owoce, zbierają zioła - a nawet zawierają małżeństwa. Ale ja

wiem, co się za tym kryje, przenikam na wylot ich zwierzęce, ułomne dusze pełne nienawiści,

namiętnej żądzy życia i chęci zaspokojenia instynktów... A jednak są zastanawiające; są

skomplikowane - jak wszystko, co żyje. Tkwi w nich cień wyższych aspiracji - próżność, nie

zaspokojona ciekawość, nie spełniona uczuciowość. Dla mnie jest to czyste urągowisko... Ale

wiążę pewne nadzieje z pumą; poświęciłem wiele pracy na ukształtowanie jej mózgu i głowy...

- No i jak pan to widzi? - zapytał wstając po długiej chwili milczenia, podczas której każdy

z nas zajęty był własnymi myślami. - Czy przestał się mnie pan obawiać?

Spojrzałem na niego i zobaczyłem jedynie siwowłosego mężczyznę o bladej twarzy i

spokojnych oczach. Gdyby nie ten szczególny, niemal zachwycający spokój wynikający częściowo

z żelaznej woli, a częściowo z imponującej sylwetki, Moreau mógłby przejść nie zauważony wśród

tysiąca dobrodusznie wyglądających starszych panów. Potem wstrząsnął mną dreszcz. W

odpowiedzi na ostatnie pytanie wyciągnąłem ręce, oddając mu oba rewolwery.

- Proszę je zatrzymać - machnął ręką, lekko ziewając. Patrzył na mnie przez chwilę, a

potem z uśmiechem dodał: - Ma pan za sobą dwa burzliwe dni. Radzę się przespać. Cieszę się, że

mamy to już za sobą. Dobranoc.

Jeszcze chwilę uważnie mi się przyglądał, a potem wyszedł z pokoju wewnętrznymi

drzwiami. Szybko przekręciłem klucz w drzwiach prowadzących na zewnątrz.

Opadłem na krzesło i długi czas siedziałem w otępieniu, zbyt wyczerpany - emocjonalnie,

fizycznie i duchowo, by wybiec myślami poza jego ostatnie słowa. Zionący czernią prostokąt okna

wpatrywał się we mnie jak oko. Zmusiłem się na koniec do zgaszenia lampy i padłem na hamak.

Niemal natychmiast zasnąłem.

15. Kilka słów o Zwierzoludach

Obudziłem się wczesnym rankiem. Wyjaśnienie doktora Moreau od pierwszej chwili

miałem jasno w pamięci. Wstałem z hamaka, aby się upewnić, czy zewnętrzne drzwi są zamknięte

na klucz. Następnie próbowałem potrząsnąć żelazną sztabą w oknie - była dobrze zamocowana.

Świadomość, że człekopodobne stwory są jedynie żałosną parodią ludzi, budziła nieokreślone

obawy, znacznie dotkliwsze niż jakiekolwiek sprecyzowane zagrożenie. Usłyszałem pukanie do

drzwi i gardłowy głos M'linga. Włożyłem rewolwer do kieszeni i nie zdejmując zeń ręki

otworzyłem drzwi.

- Dzień dobry, sejr - powiedział M'ling wnosząc śniadanie, które prócz zwykłych jarzyn

składało się z niedogotowanego królika. Tuż za nim wszedł Montgomery. Uśmiechnął się pod

nosem widząc, iż trzymam rękę w kieszeni.

Puma miała tego dnia odpoczywać po zabiegach; jednakże Moreau, samotnik z upodobania,

nie pojawił się na wspólnym śniadaniu. Wyciągnąłem Montgomery'ego na rozmowę, chcąc lepiej

poznać obyczaje Zwierze-ludów. Interesowało mnie przede wszystkim, w jaki sposób jemu i

doktorowi Moreau udaje się zapobiegać napaściom ze strony tych poczwar, a także krwawym

rozprawom pomiędzy Zwierzoludami.

Swoje względne bezpieczeństwo, wyjaśnił Montgomery, zawdzięczają umysłowemu

ograniczeniu tych stworów. Mimo wzmożonej inteligencji i stałej groźby nawrotu pierwotnych

instynktów, w umysłach tych istot tkwią pewne podstawowe pojęcia, wpojone im przez doktora

Moreau, które całkowicie pętają ich wyobraźnię. Zostały niejako zahipnotyzowane - wiedzą, że

pewne rzeczy są niemożliwe, a inne niedopuszczalne, gdyż zakazy te zostały wszczepione w ich

tkankę mózgową w sposób wykluczający możliwość nieposłuszeństwa czy wątpliwości.

Pewne jednak sfery, te mianowicie, gdzie zamiarom doktora staje na przeszkodzie

pierwotny instynkt, są znacznie mniej ustabilizowane. Zbiór reguł postępowania nazywanych

Prawem - z którymi miałem już okazję się zapoznać - walczy w nich o lepsze z głęboko

zakorzenionymi, trudnymi do poskromienia instynktami zwierzęcymi. Owo Prawo jest wiecznie

powtarzane, jak odkryłem, i stale łamane. Obaj z Moreau dokładają wszelkich starań, by

Zwierzoludy nie poznały smaku krwi. Obawiają się, iż tego rodzaju doświadczenie mogłoby

pociągnąć za sobą nieodwracalne skutki.

Moc Prawa, jak powiedział mi Montgomery, wyraźnie słabnie po zapadnięciu zmroku,

szczególnie u stworów kołowatych; ich zwierzęca natura najsilniej odzywa się nocą; wówczas

wstępuje w nie duch przygody; zdobywają się na postępki, o jakie za dnia nikt by ich nie

podejrzewał. Temu należy przypisać zachowanie się Człowieka-Lamparta, który skradał się za mną

pierwszego wieczora. Jednakże w początkowym okresie mego pobytu na wyspie Zwierzoludy

łamały Prawo tylko ukradkiem i po zapadnięciu zmroku; w ciągu dnia jego wielorakie zakazy

otaczała atmosfera poszanowania.

Przy okazji podam pewne ogólne wiadomości dotyczące wyspy oraz Zwierzoludów. Otóż

mała ta wyspa, zagubiona w bezmiernym oceanie, ma nieregularny kształt, a jej powierzchnia

wynosi, jak przypuszczam, od siedmiu do ośmiu mil kwadratowych*.[* Opis ten pod każdym

względem odpowiada Wyspie Noble'a - C.E.P.] Powstała na skutek wulkanicznego wybuchu i jest

z trzech stron otoczona rafami. Jedyny ślad sił, które ją niegdyś stworzyły, to gorące źródło oraz

buchające z północnego cypla fumarole. Czasami wyczuwało się lekkie podziemne wstrząsy, a

cienką strużkę dymu zastępowały skłębione opary. Ale to wszystko. Według Montgomery'ego

wyspę zamieszkiwało ponad sześćdziesiąt dziwolągów będących dziełem doktora Moreau nie

licząc drobniejszych potworków, które nie przypominały ludzi i zaludniały podszycie leśne.

Moreau wyprodukował w sumie prawie sto dwadzieścia stworów, ale część z nich wymarła;

niektóre zginęły gwałtowną śmiercią, między innymi ów beznogi potwór, o którym opowiadał mi

Moreau. Odpowiadając na dalsze pytania Montgomery wyjaśnił, iż Zwierzoludy miewają małe, ale

większość z nich umiera. Nic nie wskazuje na to, by potomstwo dziedziczyło ludzkie cechy

wszczepione rodzicom. Jeśli któreś z małych utrzyma się przy życiu, Moreau zabiera je rodzicom i

nadaje mu ludzką postać. Samice są mniej liczne niż samce i wbrew zalecanej Prawem monogamii

bywają często potajemnie wykorzystywane.

Nie potrafię opisać dokładnie wyglądu Zwierzoludów - nie mam pamięci do szczegółów i

niestety, nie umiem rysować. Chyba najbardziej uderzającą cechą tych stworzeń była dysproporcja

między długością ciała i nóg; nasze poczucie harmonii kształtów jest jednak tak względne, iż z

czasem oswoiłem się z ich wyglądem do tego stopnia, że moje własne, długie nogi zaczęły mi się

wydawać czymś nienaturalnym, a nawet niezgrabnym. Następny rys charakterystyczny to sposób

trzymania głowy z wysuniętą do przodu szczęką i niezgrabna, nieczłowiecza pochyłość pleców.

Nawet Małpoludowi brakowało owego sinusoidalnego wygięcia pleców, które nadaje ludzkiej

postaci tyle gracji i wdzięku. Większość Zwierzoludów miała niezdarne krótkie ramiona, zaś

przedramiona zwisały bezradnie po bokach. Na ogół nie były rażąco owłosione - w każdym razie

do ostatniego okresu mego pobytu na wyspie.

Miały ponadto rażąco zdeformowane twarze i głowy - silnie rozbudowane, wysunięte do

przodu szczęki, nieforemne uszy, wielkie, wydatne nosy, skudlone albo szczeciniaste włosy oraz

dziwnie zabarwione i rozmieszczone oczy. Oprócz Małpoluda, z którego gardła dobywał się

czasami piskliwy chichot, żaden Zwierzolud nie umiał się śmiać. Pomijając wymienione tu

własności ogólne, ich twarze i głosy nie były do siebie podobne; każdy stwór zachował cechy

określonego gatunku - piętno człowieczeństwa nie przesłoniło, jedynie zniekształciło lamparta,

świnię, wieprza lub inne zwierzę albo zwierzęta, które się nań złożyły. Ich głosy też bardzo się

różniły. Wszystkie Zwierzoludy miały niekształtne dłonie, czasami zadziwiająco ludzkie, ale z

reguły o mniejszej ilości palców i o nieforemnych paznokciach, niemal całkowicie pozbawione

czucia.

Dwa Zwierzoludy były najgroźniejsze i najdziksze - wspomniany już Człowiek-Lampart

oraz stwór powstały z połączenia hieny i wieprza. Ustępowali oni wielkością trzem Ludziom-

Bykom, których pierwszego dnia widziałem w łodzi. Za nimi szedł Szary Stwór zwany

Odmawiaczem Prawa, M'ling oraz satyropodobny Małpo-Kozioł. Dalej wymienić należy trzech

Wieprzoludów i jedną Kobietę-Świnie, Nosorożco-Kobyłę i kilka innych samic, których

pochodzenia nie zdołałem ustalić. Było też kilku Wilkoludów, Byko-Niedźwiedź, oraz Człowiek-

Bernardyn. O Małpoludzie już pisałem. Była też wyjątkowo wstrętna (i cuchnąca) stara samica

spreparowana z niedźwiedzicy i lisicy, którą od pierwszej chwili znienawidziłem z całej duszy.

Uchodziła za zagorzałą wyznawczynię Prawa. Do mniejszych stworów należało, między innymi,

paru nakrapianych niedorostków oraz wspomniany wcześniej różowy Leniwcoludek. Ale dość już

tego wyliczania.

Początkowo nie umiałem opanować odrazy do tych stworów, zbyt silnie odczuwałem ich

zwierzęcość, ale stopniowo oswoiłem się z nimi, do czego walnie przyczynił się Montgomery. Żył

wśród nich od tak dawna, że zaczął je traktować prawie jak normalnych ludzi - londyńska

przeszłość stała się jedynie pięknym, nieosiągalnym wspomnieniem. Mniej więcej raz w roku

odbywał podróż do Ariki, gdzie załatwiał interesy z tamtejszym agentem Moreau, handlarzem

zwierząt. Ludzie, jakich spotykał w tej nadmorskiej wiosce hiszpańskich mieszańców, na pewno

nie należeli do najwspanialszych okazów człowieczeństwa. Przyznał mi się kiedyś, że marynarze

na statku wydawali mu się początkowo tak samo dziwaczni jak Zwierzoludy mnie - raziły go ich

nienaturalnie długie nogi. płaskie twarze i wypukłe czoła, ich podejrzliwość, złośliwość i oschłość.

W gruncie rzeczy nie lubił ludzi. Mnie polubił chyba dlatego, że zawdzięczałem mu życie.

Podejrzewałem go nawet, iż potajemnie darzy niektóre Zwierzoludy czułą sympatią i

złośliwie popiera niektóre ich narowy, ale na początku starannie to przede mną ukrywał.

Jego pomocnik, czarnoskóry M'ling, pierwszy Zwierzolud, z jakim się zetknąłem, nie

mieszkał ze swymi pobratymcami na drugim końcu wyspy, lecz w niewielkiej przybudówce na

tyłach zagrody. Chociaż inteligencją nie dorównywał Małpoludowi, był za to od niego znacznie

potulniejszy i z wszystkich Zwierzoludów najpodobniejszy do człowieka, a Montgomery nauczył

go gotować i wykonywać wszystkie niezbędne posługi domowe. To skomplikowane osiągnięcie

strasznej sztuki doktora Moreau, niedźwiedź “spokrewniony” z psem i wołem, okazał się zarazem

jego najstaranniej wykończonym we wszystkich szczegółach dziełem. M'ling był niezmiernie

oddany swemu panu, którego darzył osobliwą czułością; Montgomery poświęcał mu niekiedy

trochę uwagi, głaskał i poklepywał, nadając kpiąco żartobliwe przezwiska, co stwór przyjmował z

oznakami najwyższego zadowolenia; kiedy indziej, zwłaszcza po wypiciu większej ilości whisky,

maltretował go, bił, kopał, rzucał weń kamieniami, a nawet płonącymi zapałkami. Ale M'ling,

niezależnie od humoru swego pana, najchętniej nie odstępowałby go na krok.

Jak już mówiłem, oswoiłem się ze Zwierzoludami i wszystko, co z początku uważałem za

nienaturalne i odrażające, stało się dla mnie naturalne i normalne. Sądzę, iż naszą wizję

rzeczywistości kształtują głównie przeciętne cechy otoczenia: Montgomery i Moreau byli ludźmi o

zbyt wyrazistych indywidualnościach, by obcowanie z nimi pozwoliło zachować w pamięci żywy

obraz człowieka w ogóle. Obserwując niezdarnego Człowieka-Byka mozolnie przedzierającego się

przez zarośla, łapałem się czasami na tym, że nie potrafię sobie uświadomić różnicy między nim a

znużonym parobkiem, który ociężałym krokiem wraca z pola do domu; albo natknąwszy się

przypadkiem na Niedźwiedzio-Lisicę o chytrej, fałszywej twarzy noszącej dziwnie ludzki wyraz

podstępnej przebiegłości, odnosiłem wrażenie, iż spotkałem ją już kiedyś w ciemnych zaułkach

jakiegoś dużego miasta.

Jednakże od czasu do czasu porażała mnie nagle czysta, naga zwierzęcość. Szpetny

mężczyzna, przypominający z pozoru siedzącego w kucki przed szałasem dzikusa, przeciągał się i

w raptownym ziewnięciu obnażał tnące jak nożyczki siekacze i szablowate kły - ostre i błyszczące

niby sztylety. Kiedy indziej, spotkawszy na wąskiej ścieżce gibką, otuloną w białe szmatki istotę

odmiennej płci, w przypływie śmiałości zaglądałem jej w oczy, by nagle (z dreszczem

obrzydzenia) ujrzeć przed sobą wąskie, kocie źrenice albo opuściwszy wzrok dostrzec wystający

zakręcony ogonek, którym przytrzymywała otulającą ją tkaninę. Przy okazji dodam, iż z jakichś nie

wyjaśnionych powodów w pierwszym okresie mojego pobytu na wyspie owe poczwarne istoty -

mam na myśli samice - instynktownie wyczuwały swoją odrażającą szpetotę i przejawiały

niespotykaną nawet u prawdziwych kobiet dbałość o przyzwoite i obyczajne odzienie.

16. O tym, jak Zwierzoludy pokosztowały krwi

Widzę jednak, iż brak pisarskiego doświadczenia daje o sobie znać i zaczynam gubić wątek.

Otóż po wspólnym śniadaniu wybraliśmy się z Montgomerym na drugi koniec wyspy, aby obejrzeć

fumarole i gorące źródło, w którym poprzedniego dnia poparzyłem nogi. Zabraliśmy z sobą baty i

naładowane rewolwery. Idąc w tamtą stronę, wśród zielonej dżungli usłyszeliśmy nagle pisk

królika. Stanęliśmy nasłuchując, ale ponieważ dźwięk nie powtórzył się, ruszyliśmy dalej i

incydent szybko wyleciał nam z pamięci. Montgomery zwrócił mi uwagę na niewielkie, uwijające

się w zaroślach zwierzątka o długich tylnych łapkach. Powstały, jak mi powiedział, z potomstwa

Zwierzoludów, i Moreau sam je wymyślił. Sądził, iż nadadzą się na mięso, ale objawiły króliczy

zwyczaj pożerania małych, który pokrzyżował jego plany. Spotkałem już uprzednio kilka

podobnych stworzeń - po raz pierwszy owego wieczoru, gdy w świetle księżyca uciekałem przed

Człowiekiem-Lampartem, a po raz wtóry wczoraj, kiedy ścigał mnie Moreau. Jedno z owych

stworzeń, umykając nam spod nóg, wpadło przypadkiem do jamy pod korzeniami powalonego

przez wiatr drzewa. Schwytaliśmy je, nim zdołało wyskoczyć. Parskało jak kot, kopiąc i drapiąc

energicznie tylnymi łapkami, a nawet próbowało gryźć, ale drobne ząbki szczypały tylko nie

zadając bólu. Małe zwierzątko wydało mi się nad wyraz wdzięczne, a gdy Montgomery powiedział,

iż nie niszczy trawy kopaniem nor i jest bardzo czyste, pomyślałem sobie, że w prywatnym parku

mogłoby znakomicie zastąpić zwykłego królika.

Minęliśmy też drzewo o pooranym pniu i zdartej w wielu miejscach korze. Montgomery

wskazał je mówiąc: - “Nie będziesz obdzierał kory z drzew; tak każe Prawo”. Dużo one robią sobie

z Prawa, zwłaszcza niektóre!

Chyba zaraz potem spotkaliśmy Satyra z Małpoludem. Satyr był niewątpliwie pamiątką

klasycznego wykształcenia doktora Moreau; miał koźlą twarz o nieco hebrajskim typie, tylko

bardziej prostacką, gruby, beczący głos i diabelskie kopytka. Mijając nas ogryzał jakiś strączkowy

owoc. Obaj pozdrowili Montgomery'ego.

- Witamy - rzekli. - Witamy Drugiego-z-Batem.

- Teraz jest jeszcze trzeci z batem - odparł Montgomery. - Więc lepiej uważajcie!

- To on nie jest zrobiony? - spytał Małpolud.

- Mnie powiedział, że jest zrobiony.

Satyr ciekawie mi się przypatrywał.

- Trzeci-z-Batem, ten który chodzi w morze i płacze, ma długą bladą twarz.

- Oraz. długi ostry bicz - odparł Montgomery.

- Wczoraj płakał i krwawił - zauważył Satyr.

- Ty nie płaczesz i nie krwawisz. Nasz Pan nie płacze i nie krwawi.

- Do kroćset diabłów! - zaklął Montgomery.

- Lepiej uważaj, żebyś sam nie zaczął płakać i krwawić.

- On ma pięć palców, on ma pięć palców tak samo jak ja - oświadczył Małpolud.

- Chodźmy, Prendick - rzekł Montgomery biorąc mnie za ramię. Poszliśmy dalej swoją

drogą.

Satyr i Małpolud stali jeszcze spoglądając za nami i wymieniając uwagi.

- On nic nie mówi - zauważył Satyr. - Ludzie mówią.

- Wczoraj prosił mnie o jedzenie - odparł Małpolud. - Nie wiedział, skąd wziąć jedzenie. -

Potem powiedział coś, czego nie dosłyszałem, a Satyr zachichotał.

Na zabitego królika trafiliśmy w powrotnej drodze. Okrwawiony, rozszarpany na strzępy

trup zwierzątka miał ogryzione do białości żebra i zmiażdżony kręgosłup.

Montgomery stanął jak wryty.

- Boże Święty! - wykrzyknął pochylając się, by podnieść kawałek zdruzgotanego

kręgosłupa, i uważnie go obejrzał. - Boże Święty! - powtórzył. - Co to może znaczyć?

- Któremuś z waszych drapieżników przypomniały się dawne czasy - zauważyłem po

chwili. - Kręgosłup jest przegryziony.

Montgomery patrzył nieruchomo z pobladłą twarzą, wykrzywiając wargi.

- To mi się nie podoba - powiedział wolno.

- Pierwszego dnia natknąłem się na coś podobnego - rzekłem.

- Do kroćset! Co widziałeś?

- Królika z ukręconą głową.

- W dniu przyjazdu?

- Tak. W zaroślach, na tyłach zabudowań, kiedy po południu wyszedłem z domu. Głowa

była całkowicie oderwana.

Gwizdnął przeciągle.

- A w dodatku domyślam się, kim może być winowajca. Jest to oczywiście tylko

przypuszczenie. Zanim natknąłem się na królika, widziałem, jak jeden z waszych stworów pił wodę

ze strumienia.

- Chłepcząc?

- Tak.

- “Nie będziesz chłeptał wody; tak każe Prawo”. Niewiele robią sobie z Prawa, kiedy

Moreau nie ma w pobliżu.

- To był ten sam, który się za mną skradał.

- Oczywiście - przytaknął Montgomery. - Mięsożerne zwierzęta zawsze tak postępują. Po

upolowaniu zwierzęcia idą pić wodę. To ze względu na smak krwi, rozumie pan. Jak wyglądał? -

zapytał żywo. - Czy poznałby go pan? - Stanąwszy okrakiem nad zwłokami królika, błądził

wzrokiem po otaczającej nas masie zieleni, pełnej zasadzek i kryjówek. - Smak krwi - powtórzył.

Wyciągnął rewolwer, sprawdził, czy jest naładowany, i z powrotem włożył do kieszeni.

Zaczął miętosić w palcach swą obwisłą dolną wargę.

- Myślę, że potrafiłbym rozpoznać tego stwora. Ogłuszyłem go. Powinien mieć na czole

sporego guza.

- Ale musimy udowodnić, że to on zabił królika - powiedział Montgomery. - Bodaj bym

nigdy ich tutaj nie przywoził.

Chciałem iść dalej, ale on nadal stał zamyślony nad zmasakrowanym królikiem, jakby

chciał rozwiązać jakąś zagadkę. Odszedłem więc parę kroków, by nie widzieć szczątków

zwierzaka.

- Chodźmy już! - rzekłem.

Ocknął się po chwili i ruszyliśmy w powrotną drogę.

- Widzi pan - mówił ściszając głos niemal do szeptu - one mają żyć w przeświadczeniu, że

pożeranie tego, co się porusza, jest zakazane. Jeśli któryś z nich przypadkiem poznał smak krwi...

Czas jakiś szliśmy w milczeniu.

- Zastanawiam się, jak do tego doszło... - rzekł do siebie. - Zrobiłem onegdaj głupstwo -

ciągnął. - Mój służący... Pokazałem mu, jak oprawiać i gotować królika. To dziwne... Zauważyłem,

że oblizywał palce... Nigdy bym nie pomyślał. - I po chwili: - Trzeba temu położyć kres. Muszę

zawiadomić Moreau.

Przez całą drogę do domu nie był w stanie myśleć o niczym innym.

Moreau przejął się sprawą jeszcze bardziej niż Montgomery, a nie muszę dodawać, że i

mnie udzieliła się ich widoczna konsternacja.

- Trzeba im dać nauczkę - oświadczył Moreau. - Winowajcą jest bez wątpienia Człowiek-

Lampart. Ale jak mu to udowodnić? Lepiej by było, gdybyś zapanował nad swoim upodobaniem

do mięsnych potraw - zwrócił się do Montgomery'ego - i nie wprowadzał tych ekscytujących

nowinek. Możemy się teraz znaleźć w kłopotliwym położeniu.

- Wiem, postąpiłem jak dureń - przyznał Montgomery. - Ale już się stało. Pamiętaj zresztą,

że sam pozwoliłeś je przywieźć.

- Trzeba natychmiast przystąpić do rzeczy - oświadczył Moreau. - Mam nadzieję, że o

M'linga można się w razie czego nie obawiać?

- Nie jestem tego taki całkiem pewien - odparł Montgomery. - A sądziłem, że znam go na

wylot.

Tego samego popołudnia Moreau, Montgomery, ja i M'ling wyruszyliśmy na drugi koniec

wyspy, do kotliny, w której mieściła się osada Zwierzoludów. Wszyscy trzej byliśmy uzbrojeni.

M'ling niósł niewielki toporek, który służył mu do rąbania drewna, oraz kilka zwojów drutu.

Moreau przewiesił przez ramię ogromny pastuszy róg.

- Zobaczy pan zgromadzenie Zwierzoludów - powiedział do mnie Montgomery. - Widok

wart obejrzenia. - Moreau przez całą drogę ani razu nie otworzył ust, a na jego mocnej, okolonej

siwym włosem twarzy malował się wyraz stanowczości i zdecydowania.

Minąwszy jar, którym płynął parujący strumień gorącej wody, krętą ścieżką biegnącą przez

gęste trzciny wydostaliśmy się wreszcie na otwartą przestrzeń ziemi pokrytej grubą warstwą żółtej i

sypkiej substancji, jak przypuszczam siarki. Znad zielonej skarpy połyskiwało morze. Doszedłszy

do płytkiego naturalnego amfiteatru zatrzymaliśmy się. Moreau zadął w róg, przerywając senną

ciszę tropikalnego popołudnia. Musiał mieć potężne płuca. Donośny dźwięk rogu narastał

stopniowo, aż zmienił się w ogłuszający grzmot. - Uh! - odetchnął Moreau, pozwalając opaść

zawieszonemu na ramieniu instrumentowi.

Niemal natychmiast w żółtych trzcinach usłyszeliśmy trzask, a w zielonej podmokłej

dżungli, przez którą przedzierałem się poprzedniego dnia, rozległ się zgiełk głosów. Niebawem w

kilku punktach na skraju siarkowej polany pojawiły się groteskowe sylwetki Zwierzoludów

spieszących w naszą stronę. Mimo woli ogarnął mnie paniczny strach, kiedy spostrzegłem pierwsze

stwory wyskakujące spomiędzy drzew i trzcin i człapiące po gorącym piasku. Ale ponieważ

Moreau i Montgomery zachowywali względny spokój, więc i ja, rad nie rad, wytrwałem u ich

boku. Pierwszy pojawił się Satyr i choć jego kopytka wznosiły kurz, a ciało rzucało cień, bardziej

przypominał zjawę niż realną istotę; po nim wyłonił się z zarośli żując trawę monstrualny

gburowaty Konio-Nosorożec; za nim biegła Kobieta-Świnia i dwie Kobiety-Wilki, wiedźmowata,

czarnooka Niedźwiedzio-Lisica o purpurowej z wysiłku spiczastej twarzy, oraz wiele innych

Zwierzoludów, a wszystkie podążały w największym pośpiechu. Zbliżały się w czołobitnych

ukłonach śpiewając - każde sobie - różne inwokacje z drugiej części Prawa: - “On jest Tym, który

zadaje ból, On jest Tym, który koi i leczy” - i tak dalej.

Zatrzymywały się w odległości może trzydziestu jardów od nas, po czym padały na kolana i

schylając twarze posypywały sobie piaskiem głowy. Proszę sobie łaskawie wyobrazić podobne

widowisko. Pośrodku żółtej polany stoi w oślepiającym słońcu trzech mężczyzn w granatowych

ubraniach, mając u boku pokracznego ciemnoskórego dziwoląga, a dokoła nich leżą plackiem

wymachując rękami najrozmaitsze poczwary - od takich, które, pomijając drobne gesty i miny,

prawie przypominają ludzi, poprzez różne kalekie stworzenia, aż po zdeformowane potwory

niczym z koszmarnych snów. Dalej zaś z jednej strony rozciągał się gąszcz trzcin, z drugiej -

palmowy gaj oddzielający nas od szałasów w kotlinie, na północnym zaś widnokręgu migotał

przestwór Pacyfiku.

- Sześćdziesiąt dwa, sześćdziesiąt trzy - liczył Montgomery.

- Brakuje czterech.

- Nie widzę Człowieka-Lamparta - rzekłem.

Moreau zadął ponownie w wielki róg, na co wszystkie Zwierzoludy znów przypadły do

ziemi wijąc się w kurzu. Po chwili z gąszczu trzcin wyłonił się Człowiek-Lampart i skradając się

chyłkiem za plecami Moreau próbował dołączyć do wzniecającego pył kręgu. Zauważyłem, że ma

skaleczone czoło. Ostatni przyszedł mały Małpolud. Zgrzane i zmęczone tarzaniem się po ziemi

stwory obrzuciły go nienawistnymi spojrzeniami.

- Dosyć - rozkazał Moreau donośnym, zdecydowanym głosem, a Zwierzoludy przysiadły na

zadach, odpoczywając po bałwochwalczym wysiłku.

- Gdzie jest Odmawiacz Prawa? - spytał Moreau, na co szary stwór pokłonił się do ziemi.

- Powtarzaj przykazania - rozkazał Moreau i całe zgromadzenie, kołysząc się na boki i

wzbijając siarkowy kurz raz prawą, raz lewą ręką, zaczęło raz jeszcze odmawiać litanię.

Kiedy doszły do słów “Nie będziesz pożerał Zwierza ani Ryby, tak każe Prawo”, Moreau

podniósł w górę białą wąską dłoń.

- Dosyć! - krzyknął i natychmiast zapadła cisza jak makiem siał.

Myślę, że wszystkie czekały ze strachem na dalszy ciąg, wiedząc dobrze, na co się zanosi.

Rozejrzałem się po dziwacznych twarzach. Widząc ich spłoszone pozy i czający się w

błyszczących oczach lęk zdziwiłem się, iż mogłem kiedykolwiek uważać te stwory za ludzkie

istoty.

- Prawo zostało złamane - ozwał się Moreau.

- Nikt nie ujdzie kary - odparł Srebrnowłosy Stwór bez twarzy.

- Nikt nie ujdzie kary - zawtórował krąg klęczących Zwierzoludów.

- Kto to zrobił? - huknął Moreau i trzasnąwszy z bata powiódł wzrokiem po

zgromadzonych. Wydawało mi się, że Hieno-Wieprz ma niewyraźną minę; podobne

zaniepokojenie zdradzał Człowiek-Lampart. Gdy Moreau skierował na niego wzrok, stwór skulił

się cały na wspomnienie przebytych męczarni. Moreau donośnym głosem powtórzył: - Kto to

zrobił?

- Źle czyni ten, kto łamie Prawo - zaintonował Odmawiacz Prawa.

Moreau wpatrywał się w Człowieka-Lamparta, jakby chciał mu zajrzeć w głąb duszy.

- Kto łamie Prawo... - zaczął Moreau spuszczając nieszczęśnika z oczu i zwracając się w

naszą stronę. Miałem wrażenie, że w jego głosie wyczuwam lekką nutę tryumfu.

- Ten wraca do Domu Cierpienia - zakrzyknął tłum. - Wraca do Domu Cierpienia, Panie

nasz i Władco!

- Wraca do Domu Cierpienia... do Domu Cierpienia - paplał Małpolud, jakby ta myśl

sprawiała mu szczególną przyjemność.

- Czy słyszysz? - rzekł Moreau zwracając się znowu do winowajcy... - Hej... ty!

Albowiem uwolniony od jego spojrzenia Człowiek-Lampart podniósł się tymczasem z

kolan i obnażywszy potężne kły drapieżnika, z płonącymi ślepiami skoczył na swego

prześladowcę. Jestem przekonany, że tylko obłąkańczy, nieopanowany strach mógł go do tego

skłonić. Cały sześćdziesięciokilkuosobowy krąg potworów porwał się na nogi i zaroił wokół nas.

Wyciągnąłem rewolwer. Nastąpiło zderzenie. Zobaczyłem, że Moreau zatacza się do tyłu pod

ciosem Człowieka-Lamparta. Zewsząd słychać było dzikie wrzaski i ryki. Wszyscy biegali

gorączkowo. Przez chwilę sądziłem, że wybuchł ogólny bunt.

Mignął mi przed oczami rozwścieczony pysk Człowieka-Lamparta i twarz rzucającego się

za nim w pościg M'linga. Żółte ślepia Hieno-Wieprza błyszczały podnieceniem; wydawało się, że

ma ochotę mnie zaatakować. Wyzierający zza jego pochyłych pleców Satyr również mierzył mnie

łakomym wzrokiem. Wrzawę przeciął suchy trzask pistoletu Moreau i zobaczyłem różową smużkę

ognia. Wszystkie twarze odwróciły się w kierunku strzału, jakby przyciągnięte jego magnetyczną

siłą. W następnej sekundzie biegłem wśród oszalałego, wrzeszczącego tłumu, ścigając uciekającego

Człowieka-Lamparta.

To wszystko, co potrafię powiedzieć z całą pewnością. Widziałem, jak Człowiek-Lampart

atakuje doktora Moreau, potem wszystko zawirowało, a w następnej chwili pędziłem co sił w

nogach.

M'ling biegł na przedzie, tuż za uciekinierem. Za nim z wywieszonymi językami sadziły

Kobiety-Wilczyce, a dalej pokrzykujący z podniecenia Ludzie-Wieprze i dwaj biało odziani

Bykoludzie. Nieco bardziej w tyle, otoczony ciżbą Zwierzoludów, sunął Moreau z rewolwerem w

dłoni; zgubił swój biały słomkowy kapelusz i siwe włosy rozwiewały mu się na wszystkie strony.

Równo ze mną biegł Hieno-Wieprz rzucając mi z boku kocimi ślepiami ukradkowe spojrzenia, a z

tyłu dolatywał tupot nóg i wrzaski pozostałych stworów.

Człowiek-Lampart torował sobie drogę wśród gąszczu trzcin, których odgięte łodygi siekły

po twarzy pędzącego za nim M'linga. Zanim reszta pościgu dopadła zarośli, ścieżka była już

przetarta. Przebiegłszy mniej więcej ćwierćmilowy odcinek trzcin, zanurzyliśmy się w gęste

chaszcze, które niezmiernie opóźniały pościg, choć szliśmy zwartą grupą - paprocie smagały nam

twarze, śliskie liany owijały się wokół szyi i pętały nogi, kolczaste rośliny rozdzierały ubranie i

skórę.

- Od początku biegł na czterech łapach - wysapał Moreau, który pędził teraz tuż przede

mną.

- Nikt nie ujdzie kary - zachichotał pod nosem rozradowany polowaniem Wilko-

Niedźwiedź.

Wypadłszy znowu na otwartą skalistą przestrzeń, ujrzeliśmy przed sobą ściganego zwierza,

który biegł lekko na czworakach, od czasu do czasu gniewnie na nas parskając przez ramię. Ludzie-

Wilki zawyli z uciechy. Stwór był nadal ubrany i z daleka jego twarz wciąż wydawała się ludzka,

ale postawa i ruchy, w szczególności wyginający się w biegu grzbiet, upodobniły go całkowicie do

umykającego drapieżnego kota. Przeskoczywszy kępę kolczastych, żółto kwitnących krzaków znikł

nam z oczu. M'ling przebył połowę odkrytej przestrzeni.

Duża część ścigających straciła tymczasem pierwszy rozpęd i biegliśmy teraz równym,

wydłużonym krokiem. Pokonując odkrytą przestrzeń zauważyłem, że kolumna ścigających

rozsypuje się w długi szereg. Ale Hieno-Wieprz nadal biegł obok mnie zerkając spod oka i

krzywiąc mordę w warkliwym chichocie.

Człowiek-Lampart dotarł do krawędzi skał i widząc, że biegnie w kierunku wystającego w

morze cypla, na którym dopadł mnie owego pamiętnego wieczora, skręcił w bok w zarośla. Ale

Montgomery zauważył manewr i zabiegł stworowi drogę.

Tak oto, dysząc i potykając się o kamienie, drapany przez ciernie, smagany przez trzciny i

paprocie, pomagałem ścigać Człowieka-Lamparta, który złamał Prawo, a obok mnie biegł

chichocząc dziko Hieno-Wieprz. Huczało mi w głowie, nogi odmawiały posłuszeństwa, serce o

mało nie wyskoczyło z piersi, ale choć ledwo żywy ze zmęczenia, nie śmiałem odłączyć się od

nagonki lękając się, że zostanę sam na sam z tym potwornym towarzyszem. Mimo strasznego

wyczerpania, mimo duszącego upału tropikalnego popołudnia zmuszałem nogi do dalszego biegu.

Nareszcie szaleńcze tempo pościgu nieco osłabło. Zapędziliśmy nieszczęsne zwierzę w kąt

wyspy. Moreau, trzymając bicz w ręku, rozstawił nas w luźnym szyku i pokrzykujące do siebie

Zwierzoludy zaczęły z wolna posuwać się naprzód, zacieśniając krąg wokół ofiary. Człowiek-

Lampart przyczaił się bezgłośnie w tych samych zaroślach, którymi uciekałem przed nim tamtej

nocy.

- Ostrożnie! - zawołał Moreau. - Ostrożnie!

Ramiona kordonu zeszły się po drugiej stronie zarośli, zamykając zwierza w pułapce.

- Uważajcie, żeby się nie wymknął! - usłyszałem po drugiej stronie zagajnika głos

Montgomery'ego.

Znajdowałem się na szczycie zbocza, powyżej zarośli. Montgomery i Moreau szli z dołu, od

strony plaży. Torowaliśmy sobie powoli drogę przez splątaną sieć gałęzi i lian. Ścigane zwierzę

milczało.

- Z powrotem do Domu Cierpienia, do Domu Cierpienia, do Domu Cierpienia - o

dwadzieścia kroków na prawo ode mnie zachłystywał się Małpolud.

Słysząc te słowa momentalnie wybaczyłem biedakowi wszystkie lęki, o jakie mnie

przyprawił.

Po prawej stronie, w odległości może dwudziestu kroków, słyszałem szum rozsuwanych

gałęzi i ciężkie stąpania Konio-Nosorożca. Nagle w niewielkiej szparze między listowiem, w cieniu

bujnej roślinności ujrzałem ściganą istotę. Siedziała przycupnięta starając się zajmować jak

najmniej miejsca i zielonymi, świecącymi ślepiami zerkała na mnie przez ramię.

Posądzicie mnie może o dziwny brak konsekwencji, ale - choć nie potrafię tego

wytłumaczyć - na widok przyczajonego w czysto zwierzęcej postawie stwora o zniekształconej

strachem półludzkiej twarzy i świecących ślepiach zdałem sobie na nowo sprawę z jego

człowieczeństwa. Lada chwila wytropi go reszta nagonki; zostanie obezwładniony, uwięziony i

wydany na ponowne męki w domu za kamiennym murem. Szybko sięgnąłem po rewolwer,

wycelowałem między porażone lękiem oczy i nacisnąłem cyngiel.

Ledwo zdążyłem to uczynić, a już Hieno-Wieprz spostrzegł ofiarę i skoczył na nią z dzikim

wrzaskiem, zatapiając kły w jej karku. Wokół nas zielone ściany zarośli chwiały się i

rozbrzmiewały tupotem kroków. Wyłoniła się jedna twarz, potem druga.

- Nie zabijaj go, Prendick! - krzyczał Moreau. - Nie zabijaj go! - Zobaczyłem, jak nurkuje

między liśćmi wysokich paproci.

Paroma strzałami z bata odpędził Hieno-Wieprza i teraz obaj z Montgomerym nie

dopuszczali podnieconych, drapieżnych Zwierzoludów, w szczególności M'linga, do drgających

jeszcze zwłok. Włochaty Siwy Stwór wsuwał mi pod pachę węszący nos. Rozgorączkowane

zwierzęta odpychały mnie, by lepiej widzieć.

- Niechże cię diabli porwą, Prendick! - rzekł Moreau. - On mi był potrzebny.

- Przepraszam - odparłem nie czując najmniejszego żalu. - Zrobiłem to w pierwszym

odruchu.

Ze zmęczenia i emocji zaczęło mnie mdlić. Odwróciłem się i torując sobie drogę wśród

napierających Zwierzoludów, wyszedłem sam na szczyt cypla. Słyszałem, jak Moreau wydaje

głośne rozkazy, i trzej opatuleni Bykoludzie powlekli ofiarę w dół, do morza.

Mogłem teraz bez obaw pozostać sam. Zwierzoludy objawiały bardzo ludzkie

zainteresowanie zwłokami - zbite w gęstą ciżbę, prychając i pomrukując posuwały się za niosącymi

trupa. Stojąc na końcu cypla obserwowałem ciemniejące na tle wieczornego nieba sylwetki

Bykoludzi, którzy wlekli ku morzu bezwładne ciało i wtedy do mej świadomości wdarło się

porażające doznanie bezsensu dziejących się na wyspie rzeczy.

Poniżej mnie, wśród skał na plaży stali Małpolud, Hieno-Wieprz i jeszcze kilku

Zwierzoludów skupionych wokół Montgomery'ego i Moreau. Wszyscy byli nadal niezwykle

podekscytowani i głośno dawali wyraz swojej wierności Prawu. Byłem jednak głęboko

przeświadczony, że Hieno-Wieprz musiał mieć coś wspólnego z zamordowaniem królika. Przyszła

mi do głowy dziwaczna myśl, iż mimo całego prostactwa i niezdarności tych istot mam oto przed

sobą miniaturową, sprowadzoną do najprostszych form wizję ludzkiego losu - pełną gamę skutków

wzajemnego oddziaływania sił instynktu, rozumu i przypadku. Jedyna różnica polegała na tym, że

w tym szczególnym wypadku ofiarą padł Człowiek-Lampart.

Biedne zwierzęta! Dopiero teraz zaczynałem pojmować całkiem dla mnie nowy, a w

rzeczywistości najnikczemniejszy aspekt okrutnej działalności doktora Moreau. Nie zastanawiałem

się do tej pory, na jakie cierpienia i niewygody narażone są te stwory po wydostaniu się z jego rąk.

Myślałem jedynie ze zgrozą o strasznych męczarniach zadawanych w domu za murem. Teraz ta

sprawa zeszła jakby na dalszy plan. Dawniej były zwierzętami, które dzięki dostosowanym do

otoczenia instynktom pędziły w miarę szczęśliwy, zwierzęcy żywot. Teraz zaś potykały się

nieporadnie w okowach człowieczeństwa, żyły w ciągłym lęku, pod grozą praw, których nie mogły

pojąć; ich nibyludzka egzystencja poczęta w męce była jedną nieustającą walką wewnętrzną,

pasmem wiecznej obawy przed doktorem Moreau - i po co? Właśnie owa bezcelowość ich udręki

poruszała mnie najbardziej.

Gdyby doktorowi Moreau przyświecał jakiś racjonalny cel, być może zdobyłbym się wobec

niego na odrobinę wyrozumiałości. Nie jestem aż tak przeczulony na punkcie zadawania bólu.

Gdyby powodowała nim nienawiść, nawet wówczas mógłbym mu choć w części wybaczyć. Ale

był tak nieodpowiedzialny, tak całkowicie beztroski. Jego ciekawość, jego obłąkane, bezcelowe

dociekania pchały go coraz dalej i dalej, a swoje ofiary puszczał samopas, by cierpiały, błądziły,

walczyły ze sobą i na koniec umierały w męce. Były wewnętrznie skazane na niedolę - pierwotna,

zwierzęca agresja podpowiadała im wzajemne nienawiści, ale Prawo nie pozwalało wyładować

naturalnych animozji w krótkiej, zażartej walce.

W tamtym okresie mój dawny lęk przed Zwierzoludami ustąpił miejsca osobistej niechęci

do doktora Moreau.

Popadłem w chorobliwy stan głębokiego, przewlekłego zobojętnienia, który pozostawił w

mej psychice nigdy nie zabliźnione rany. Obraz pogrążonej w bolesnym chaosie wyspy odebrał mi

wiarę w rozumny porządek świata.

Oto bowiem wydało mi się, iż nieograniczony bezlitosny mechanizm ślepego losu

przykrawa i formuje wedle swej woli materię egzystencji, a zarówno ja, jak Moreau przez swą

badawczą pasję, Montgomery przez pociąg do alkoholu i Zwierzoludy - z ich instynktami i

umysłowymi ograniczeniami - szarpiemy się wszyscy wśród niepojętych zawiłości jego nie

ustających w biegu kół, które bezwzględnie, nieuchronnie łamią nas i miażdżą. Ale to nastawienie

nie pojawiło się od razu... Myślę, iż pisząc o tym w tej chwili, zanadto wybiegam w przyszłość.

17. Katastrofa

Po upływie zaledwie sześciu tygodni haniebne eksperymenty Moreau budziły we mnie

tylko niechęć i odrazę. Żyłem jedną myślą - uciec od żałosnych parodii mojego Stwórcy i znaleźć

się z powrotem w miłym i normalnym ludzkim świecie. Pobratymcy, z którymi rozdzielił mnie los,

stawali się w mej wyobraźni uosobieniem idyllicznych cnót i piękna. Kiełkująca przyjaźń z

Montgomerym nie rozwinęła się. Zniechęciło mnie do niego jego długotrwałe oderwanie od ludzi,

skrywana skłonność do alkoholu i nie ukrywana sympatia do Zwierzoludów. Kilkakrotnie ich

odwiedzał, ale beze. mnie. Wszelkimi sposobami starałem się ich unikać.

Coraz więcej czasu spędzałem na plaży, wypatrując na próżno zbawczego żagla, aż

pewnego dnia doszło do straszliwej katastrofy, która kazała mi spojrzeć na moje dziwaczne

otoczenie w całkiem nowy sposób.

Nieszczęście wydarzyło się w siedem czy osiem tygodni od mego przyjazdu, a może

później; nie wydaje mi się, bym śledził dokładnie upływ czasu. Nastąpiło wczesnym rankiem -

chyba około szóstej. Wstałem wcześnie, zbudzony hałasem, jaki wywołały trzy Zwierzoludy

wnoszące drewno do zagrody. Po śniadaniu wyszedłem na dwór i paląc papierosa stanąłem w

otwartej bramie zagrody, rozkoszując się świeżością poranka. Po chwili zza rogu murów wyszedł

Moreau i pozdrowił mnie.

Minął mnie, a potem słyszałem z tyłu, jak przekręca klucz i wchodzi do swego

laboratorium. Byłem już tak uodporniony na tutejsze okropności, iż bez wzruszenia przyjąłem

początek kolejnego dnia męczarni nieszczęsnej pumy. Wrzask, którym powitała swego

prześladowcę, przypominał do złudzenia krzyk rozwścieczonej megiery.

Potem coś się stało. Do dziś nie wiem dokładnie co. Usłyszałem za sobą przejmujący krzyk,

odgłos upadku, a gdy się odwróciłem, ujrzałem zbliżającą się ku mnie okropną twarz, ani ludzką,

ani zwierzęcą - diabelskie, brunatne oblicze usiane gęsto czerwonymi bliznami, na którym

zaczynały występować kropelki krwi - i płonące oczy bez powiek. Osłoniłem się ramieniem od

ciosu, który powalił mnie na ziemię ze złamaną ręką, a otulony w białe płótno, powiewający

krwawymi bandażami ogromny upiór przeskoczył nade mną i popędził dalej.

Stoczyłem się po zboczu na plażę, chciałem usiąść, ale upadłem na złamaną rękę. Po chwili

pojawił się Moreau; spływające z czoła krople krwi czyniły jego bladą masywną twarz jeszcze

straszniejszą niż zwykle. Trzymał rewolwer. Rzuciwszy mi zaledwie przelotne spojrzenie, rzucił

się w pościg za pumą.

Pomogłem sobie drugą ręką i usiadłem. Wzdłuż plaży potężnymi susami gnała

obandażowana postać, a za nią pędził Moreau.

Postać obejrzała się, a widząc go za sobą, raptownie zboczyła w krzaki. Z każdym krokiem

zyskiwała nad nim przewagę. Widziałem, że kiedy skręcała w krzaki, Moreau próbował zabiec jej

drogę, strzelił i chybił, kiedy znikała. Po chwili Moreau przepadł również w zielonym gąszczu.

Patrzyłem za nimi, dopóki nie poczułem w ramieniu palącej fali bólu i z jękiem podniosłem

się na nogi. W drzwiach stanął ubrany Montgomery z rewolwerem w ręku.

- Na Boga, Prendick - zawołał nie zważając, że jestem ranny. - Uciekła! Wyrwała łańcuch

ze ściany. Widziałeś ich? Co panu się stało? - dodał nagle widząc, iż ściskam rękę.

- Stałem w bramie - odparłem.

Podszedł i ujął mnie za rękę.

- Krew na rękawie - powiedział odwijając koszulę. Schował rewolwer do kieszeni, obmacał

bolące ramię i zaprowadził mnie do domu.

- Ma pan złamaną rękę - oświadczył; i po chwili:

- Proszę mi dokładnie powiedzieć, jak do tego doszło, co się właściwie stało?

Urywanymi zdaniami, tracąc co chwila oddech z bólu opowiedziałem mu, co widziałem, a

on w tym czasie bardzo szybko i sprawnie bandażował mi rękę. Powiesiwszy ją na temblaku,

cofnął się o krok, by popatrzeć na swoje dzieło.

- Ujdzie - zawyrokował. - I co teraz? - Zamyślił się. Potem wyszedł i zamknął bramę na

klucz. Nie było go przez jakiś czas.

Głównym moim zmartwieniem była złamana ręka. Incydent z pumą traktowałem jako

jeszcze jedną z wielu tutejszych okropności. Usiadłem na leżaku i, co tu ukrywać, z całego serca

przekląłem nieszczęsną wyspę.

Początkowe oszołomienie zdążyło się zmienić w piekielny ból, zanim Montgomery wrócił

do pokoju.

Twarz mu trochę pobladła, a dolna warga obwisła niżej niż zwykle, ukazując nagie dziąsło.

- Nigdzie go nie widać ani nie słychać - powiedział. - Myślę, że może potrzebować pomocy.

- Patrzył na mnie pustym wzrokiem. - To bardzo silne zwierzę - dodał. - Po prostu wyrwało

łańcuch ze ściany.

Podszedł do okna, potem do drzwi, przystanął i odwrócił się.

- Pójdę go poszukać - powiedział. - Mamy trzeci rewolwer, który mogę panu zostawić.

Szczerze mówiąc, czuję dziwny niepokój.

Wyjął rewolwer i położywszy go na stole w zasięgu mojej ręki, wyszedł z domu zarażając

mnie swym zdenerwowaniem. Nie usiedziałem długo na miejscu. Wziąłem rewolwer i stanąłem w

drzwiach.

Wokół panowała śmiertelna cisza. Najmniejszy powiew nie mącił powietrza, morze było

gładkie jak tafla szkła, niebo czyste, plaża opustoszała. Byłem podenerwowany, lekko

zgorączkowany, a wszechobecny spokój nieznośnie mi ciążył.

Próbowałem gwizdać, ale melodia zamarła mi na ustach. Zakląłem - już drugi raz tego

ranka. Następnie wyszedłem za róg muru i popatrzyłem na porastającą środek wyspy dżunglę, w

której zniknęli Moreau i Montgomery. Kiedy wrócą? W jakim stanie?

Potem daleko na plaży pokazał się mały szary Zwierzolud, zbiegł do wody i zaczął pluskać

się w morzu. Wolnym krokiem wróciłem do drzwi, znów wyszedłem za róg muru i znów, i znów,

chodząc tam i z powrotem jak wartownik na służbie. W pewnej chwili posłyszałem z oddali

nawoływanie Montgomery'ego.

- Mo-reau... Oodeeeezwiiiij sięęę!

Ból ramienia zelżał, ale nadal było bardzo rozpalone. Czułem narastającą gorączkę oraz

pragnienie. Mój cień stał się krótszy. Obserwowałem odległą postać, dopóki nie odeszła z plaży.

Czy Moreau i Montgomery kiedykolwiek wrócą?

Trzy morskie ptaki rozpoczęły walkę o jakiś porzucony skarb.

Gdzieś w oddali, w głębi wyspy, rozległ się huk wystrzału. Długa cisza i następny strzał.

Potem, nieco bliżej, dziki wrzask i znów przerażająca cisza. Moja nieszczęsna wyobraźnia

zadawała mi nieznośne tortury. Kolejny wystrzał, bardzo bliski.

Przerażony wybiegłem za róg i ujrzałem Montgomery'ego; miał purpurową ze zmęczenia

twarz, włosy w nieładzie i podartą nogawkę spodni. Był widocznie przerażony. Za nim człapał

ociężale Zwierzolud M'ling ze złowieszczymi brunatnoczerwonymi plamami wokół ust.

- Czy wrócił? - odezwał się Montgomery.

- Moreau? - spytałem. - Nie.

- Och Boże! - Ciężko dyszał, z najwyższym trudem łapiąc powietrze. - Wejdźmy do środka

- powiedział kładąc mi rękę na ramieniu. - Powariowały. Ganiają na wszystkie strony jak oszalałe.

Co mogło się stać? Nie mam pojęcia. Wszystko panu opowiem, jak trochę odsapnę. Gdzie jest

whisky?

Wszedł pierwszy utykając i usiadł na leżaku. M'ling padł pod drzwiami na ziemię i sapał jak

pies. Podałem Montgomery'emu whisky z wodą. Siedział patrząc przed siebie tępym wzrokiem, a

jego oddech stopniowo się uspokajał. Po paru minutach zaczął opowiadać, co mu się przytrafiło.

Przez jakiś czas szedł ich śladem. Drogę wskazywały połamane gałęzie, strzępy bandaży,

od czasu do czasu smuga krwi na liściach krzewów i poszyciu.

Jednakże na skalistym płaskowyżu za strumieniem, przy którym zobaczyłem kiedyś

pijącego wodę Zwierzoluda, urywał się wszelki trop i Montgomery wędrował dalej na zachód bez

wyraźnego celu, wołając doktora Moreau.

Tam przyłączył się do niego M'ling, który miał przy sobie niewielki toporek. M'ling nie

widział incydentu z pumą, gdyż rąbał w lesie drzewo, a teraz przyszedł na głos Montgomery'ego.

Zaczęli razem nawoływać. Z zarośli wyjrzała para przyczajonych Zwierzoludów, których dziwnie

ukradkowe, niespokojne gesty i miny poważnie zatrwożyły Montgomery'ego. Kiedy je zawołał,

oba stwory uciekły, jakby poczuwały się do jakiejś winy. Wtedy przestał wołać i po dalszych

bezcelowych poszukiwaniach zdecydował się odwiedzić szałasy.

W kotlinie nie zastał nikogo.

Coraz bardziej zatrwożony postanowił wrócić do domu. Po drodze napotkał parę Ludzi-

Wieprzy, tych samych, którzy podczas mojej pierwszej wycieczki tańczyli na polanie; mieli

zakrwawione twarze i byli niezwykle podnieceni. Przedzierali się z szumem przez gąszcz paproci, a

na widok Montgomery'ego przystanęli robiąc groźne miny.

Zaniepokojony ich postawą strzelił z bicza i wówczas oba stwory rzuciły się na niego.

Nigdy jeszcze żaden Zwierzolud nie pozwolił sobie na coś podobnego. Montgomery powalił

jednego strzałem w głowę, a M'ling skoczył na drugiego i obaj padli na ziemię tocząc z sobą walkę.

M'ling wziął przeciwnika pod siebie i wbił mu zęby w gardło, po czym Montgomery

zastrzelił szarpiącego się w uścisku M'linga Człowieka-Wieprza. Z pewnym trudem odciągnął

M'linga od martwej ofiary.

Po tym incydencie ruszyli pośpiesznie do domu. M'ling rzucił się w pewnym momencie w

krzaki, skąd wypłoszył małego zakrwawionego i kulejącego Człowieka-Ocelota, który miał

zranioną stopę. Stworzenie przez chwilę biegło, po czym zawróciło i zaatakowało

Montgomery'ego, który - chyba trochę niepotrzebnie - również je zastrzelił.

- Co to wszystko znaczy? - spytałem.

Montgomery potrząsnął tylko głową i nalał sobie następną whisky.

18. Odnalezienie doktora Moreau

Kiedy zobaczyłem, że Montgomery wypija trzecią whisky, postanowiłem interweniować.

Był już nieźle wstawiony. Powiedziałem, że doktora musiało spotkać coś złego, jeżeli do tej pory

nie wrócił, i mamy obowiązek sprawdzić, co się z nim stało. Montgomery wysunął jakieś nieistotne

obiekcje, ale w końcu zgodził się. Po skromnym posiłku wyruszyliśmy we trzech na poszukiwania.

Zapewne wskutek nerwowego napięcia, w jakim się wówczas znajdowałem, nasza wyprawa

w upalną ciszę tropikalnego popołudnia z niezwykłą wyrazistością utrwaliła się w mojej pamięci.

Przodem szedł M'ling - pamiętam jego lekko przygarbione plecy i szybkie ruchy dziwnej ciemnej

głowy, gdy badając drogę rozglądał się raz w jedną, raz w drugą stronę. Był nie uzbrojony.

Toporek zgubił podczas starcia z Człowiekiem-Wieprzem. Gdy dochodziło do walki, jego

prawdziwą bronią były zęby. Za nim, trochę niepewnym krokiem, ze spuszczoną głową i rękami w

kieszeniach podążał Montgomery, miał do mnie pijacką urazę z powodu whisky. Jedną rękę - na

szczęście lewą - miałem na temblaku, w prawej trzymałem rewolwer.

Wybraliśmy wąską ścieżkę przez środek gęstej dżungli, zmierzając na północny zachód. W

pewnej chwili M'ling stanął nagle i cały zamienił się w słuch. Idący za nim Montgomery o mało na

niego nie wpadł. Po chwili czujnego nasłuchiwania z lasu dobiegły nas odgłosy rozmowy i

zbliżające się kroki.

- On nie żyje - mówił ktoś niskim, podnieconym głosem.

- To nieprawda, że nie żyje, to nieprawda, że nie żyje - trajkotał drugi.

- Widzieliśmy, widzieliśmy - odezwało się kilka głosów jednocześnie.

- Hej! - krzyknął raptem Montgomery. - Hej, tam!

- Niech cię diabli! - zakląłem podnosząc rewolwer.

Zapadła cisza, a potem usłyszeliśmy trzask splątanych gałęzi i stopniowo, jedna po drugiej,

z różnych stron wyłoniło się sześć dziwacznych twarzy oświetlonych dziwacznym światłem. M'ling

wydał gardłowy pomruk. Poznałem Małpoluda - zresztą już wcześniej zidentyfikowałem jego głos

- oraz parę ciemnoskórych, otulonych w białe płótno Zwierzoludów z łodzi. Były z nimi dwa

cętkowane stwory oraz ów niewiarygodnie pokraczny Odmawiacz Prawa - ociężały stwór bez

twarzy o policzkach zarośniętych długą szarą sierścią, szarych krzaczastych brwiach i równie

szarych włosach spływających na dwie strony z niskiego czoła, spod których spoglądały na nas

ciekawie dziwne czerwone oczy.

Przez chwilę nikt nic nie mówił. Wreszcie Montgomery odezwał się przerywanym czkawką

głosem:

- Kto... powiedział, że on nie żyje?

Małpolud zerknął lękliwie na Szarego Włochacza.

- Nie żyje - odparł Włochacz. - Oni widzieli. Bezstronna rzeczowość tych stworów nie

miała w sobie nic groźnego. Byli raczej zaskoczeni i spłoszeni.

- Gdzie on jest? - spytał Montgomery.

- Tam - Szary Stwór wskazał kierunek.

- Czy jest jeszcze Prawo? - spytał Małpolud. - Czy nadal to wolno, a tamtego nie? Czy on

naprawdę nie żyje?

- Czy jest jeszcze Prawo? - powtórzył stwór w bieli.

- Och Ty, który jesteś Drugi i masz bat, czy jest jeszcze Prawo? On nie żyje - powiedział

Szary Wło-chacz.

Wszyscy bacznie nas obserwowali.

- Prendick - rzekł Montgomery, spoglądając na mnie otępiałym wzrokiem. - On nie żyje, to

jasne.

Podczas całej dotychczasowej rozmowy stałem za plecami Montgomery'ego. Zaczynałem

pojmować, co dzieje się w głowach tych stworów. Szybko wystąpiłem naprzód i oświadczyłem

podniesionym głosem:

- Wierne dzieci Prawa! On nie umarł.

M'ling rzucił mi szybkie spojrzenie.

- Zmienił tylko swą postać, zmienił swoje ciało - mówiłem dalej. - Na pewien czas stanie

się dla was niewidoczny. Jest teraz... tam - ciągnąłem, wskazując niebo - i obserwuje was stamtąd,

choć wy nie możecie go zobaczyć. Drzyjcie przed Prawem.

Patrzyłem im prosto w oczy. Cofnęli się o krok.

- On jest wielki. On jest wielki - wymamrotał Małpolud zerkając lękliwie w górę między

wierzchołki drzew.

- A co się stało z tamtym stworzeniem? - spytałem.

- Stwór, który krwawił, biegł i ryczał z bólu, też nie żyje - odparł Szary Włochacz wciąż

patrząc mi w oczy.

- To dobrze - mruknął Montgomery.

- Ten-Drugi-z-Batem... - zaczął Szary Stwór.

- Tak? - podchwyciłem:

- Ten-Drugi-z-Batem powiedział, że On nie żyje.

Ale Montgomery zachował dość trzeźwości, by zrozumieć, dlaczego upieram się, że

Moreau nie umarł.

- Nie, On żyje - powiedział wolno. - Nie umarł. Jest równie żywy jak ty.

- Niektórzy z was - podjąłem - złamali Prawo. Spotka ich śmierć. Niektórzy już nie żyją.

Pokażcie nam, gdzie leży jego dawne ciało. Ciało, które odrzucił, gdyż przestało mu być potrzebne.

- Tędy, Człowieku-Który-Chodziłeś-Po-Morzu - odparł Szary Stwór.

Jakoż pod przewodem sześciu stworzeń ruszyliśmy przez gąszcz lian, paproci i drzew na

północny zachód. Nagle rozległ się ryk, trzask gałęzi i obok nas przebiegł z piskiem mały różowy

homunkulus. Tuż za nim wyłonił się zdziczały, umazany krwią potwór i z rozpędu wpadł między

nas.

Szary Stwór odskoczył w bok; M'ling rzucił się warcząc na przybysza, ale został

odepchnięty; Montgomery strzelił niecelnie, pochylił się, osłonił głowę rękami i chciał uciekać.

Nacisnąłem cyngiel, ale potwór wciąż się zbliżał; strzeliłem po raz drugi, mierząc wprost w

paskudną mordę. Widziałem, że jego twarz rozsypuje się i zapada. Minął mnie jednak z rozpędu,

wpadł na Montgomery'ego, uczepił się go i wydając ostatnie tchnienie padł razem z nim na ziemię.

Zostałem sam na sam z M'lingiem, martwym stworem i rozciągniętym na ziemi

człowiekiem. Montgomery uwolnił się od ciężaru i patrzył półprzytomnym wzrokiem na leżącego

obok martwego Zwierzoluda. Wyraźnie otrzeźwiał. Poderwał się na nogi. Między drzewami

zauważyłem wracającego ostrożnie Szarego Zwierzoluda.

- Patrz - rzekł do niego wskazując zabitego potwora. - Czy Prawo przestało istnieć? Tak

kończy ten, kto złamie Prawo.

Przyjrzał się zwłokom.

- On zsyła Ogień, który zabija - powiedział niskim głosem, powtarzając rytualną formułę.

Reszta Zwierzoludów zgromadziła się dokoła i przez jakiś czas patrzyła na zabitego stwora.

Zbliżyliśmy się wreszcie do zachodniego krańca wyspy. Najpierw natrafiliśmy na

ogryzione, zmasakrowane zwłoki pumy z przestrzeloną łopatką, a dwadzieścia kroków dalej

ujrzeliśmy to, czego szukaliśmy. Leżał wśród wydeptanych trzcin, twarzą do ziemi.

Jedną dłoń miał prawie całkowicie oderwaną, a siwe włosy zlepione od krwi. Puma swoimi

kajdanami strzaskała mu czaszkę. Dokoła na połamanych trzcinach widniały smugi krwi.

Rewolwer zniknął.

Montgomery odwrócił ciało.

Z pomocą siedmiu Zwierzoludów, odpoczywając co chwilę - Moreau był zwalisty i ciężki -

odnieśliśmy zwłoki do zagrody. Zbliżała się noc. Po drodze w bliskim sąsiedztwie naszej szczupłej

gromadki dwukrotnie odzywały się wrzaski i wycia niewidocznych stworów, a raz wybiegł z

krzaków mały leniwcoludek, popatrzył na nas i znowu znikł. Nikt jednak nie próbował nas

atakować. Pod bramą Zwierzoludy odwróciły się i odeszły. Razem z nimi odszedł M'ling.

Zaryglowawszy bramę od środka, wnieśliśmy zmasakrowane ciało na podwórze i złożyliśmy je na

stosie gałęzi.

Potem weszliśmy do laboratorium, by położyć kres życiu wszystkich istot, jakie tam jeszcze

pozostały.

19. Montgomery “świętuje”

Dopiero po wykonaniu tych czynności, umyciu się i zjedzeniu kolacji poszliśmy do mego

pokoiku, by zastanowić się poważnie nad sytuacją. Zbliżała się pomoc. Montgomery był prawie

trzeźwy, ale zupełnie wytrącony z równowagi. Osobowość doktora Moreau miała na niego

zdumiewająco silny wpływ. Sądzę, iż nigdy chyba nie brał pod uwagę, że Moreau może umrzeć.

Śmierć doktora zburzyła system nawyków, które w ciągu ponad dziesięciu monotonnych lat

spędzonych na wyspie stały się jego drugą naturą. Mówił niejasno, na moje pytania odpowiadał od

rzeczy, snuł mętne, ogólne dywagacje.

- Co za durny świat - mówił. - Bez krzty sensu! Jakie ja miałem życie. Ciekaw jestem, kiedy

naprawdę się zacznie. Szesnaście lat pod kuratelą nianiek i nauczycieli, pięć lat wkuwania

medycyny w Londynie - byle jak jedząc, byle jak mieszkając, ubierając się byle jak, potem byle

jaki występek, ot, zwykłe potknięcie, nie stać mnie było na nic lepszego, i marsz na tę przeklętą

wyspę. Dziesięć lat tutaj! I po co to wszystko, niech mi pan powie? Czy jesteśmy tylko zabawką w

ręku dziecka?

Cóż mogłem odpowiedzieć na te obłędne rojenia?

- Musimy się teraz zastanowić - przerwałem - jak wydostać się z wyspy.

- I co mi z tego? Jestem wyrzutkiem. Do czego ja mam wracać? Dobrze panu mówić, panie

Prendick. Biedny stary Moreau! Nie możemy go zostawić drapieżnikom na pożarcie. W gruncie

rzeczy... A w ogóle, co się stanie z przyzwoitą częścią Zwierzoludów?

- To sprawa na jutro - odparłem. - Możemy zbudować stos i spalić jego zwłoki... inne

także... A co się stanie ze Zwierzoludami?

- Nie wiem. Sądzę, że te, które pochodzą od drapieżników, prędzej czy później zdziczeją.

Nie urządzimy chyba ogólnej masakry. Nie sądzi pan? A może takie właśnie rozwiązanie dyktuje

panu pański humanitaryzm?... Ale one się zmienią. Na pewno się zmienią.

Mówił i mówił, nie dochodząc do żadnego wniosku, aż wreszcie zacząłem tracić

cierpliwość.

- Do diabła! - wykrzyknął, gdy objawiłem rozdrażnienie. - Czy pan nie rozumie, że jestem

w znacznie gorszej sytuacji niż pan? - Wstał i przyniósł whisky. - Napij się - powiedział. - Napij

się, ty zdrowo myślący, obłudny, niewierzący świętoszku.

- Nie, dziękuję - odparłem i z ponurą miną obserwowałem jego twarz, na którą padał z góry

blask naftowej lampy. Po pewnym czasie ogarnęło go pijackie rozczulenie. Zachowałem z tej

rozmowy wspomnienie straszliwej, jałowej nudy. Wygłosił ckliwą obronę Zwierzoludów, w

szczególności M'linga.

Oświadczył, iż M'ling jest jedyną istotą, która kiedykolwiek objawiła mu prawdziwe

przywiązanie. Nagle zaświtała mu myśl.

- Niech mnie diabli! - mruknął podnosząc się chwiejnie na nogi i chwytając butelkę whisky.

W błysku intuicji zrozumiałem natychmiast, co zamierza uczynić.

- Niech pan nie upija tego zwierzaka! - zawołałem wstając i zagradzając mu drogę.

- Zwierzaka! - powtórzył. - Sam jesteś zwierzakiem. On przyjmie trunek po chrześcijańsku.

Zejdź mi z drogi, Prendick.

- Zaklinam pana.

- Precz... z drogi - ryknął i błyskawicznym ruchem wyciągnął rewolwer.

- Proszę bardzo - odparłem i odsunąłem się na bok zastanawiając się, czy nie skoczyć mu na

plecy, gdy będzie otwierał drzwi, ale przypomniałem sobie, że mam złamaną rękę. - Upił się pan

jak bydlę. Znajdzie pan wśród nich godne siebie towarzystwo.

Pchnął drzwi i stanął profilem między żółtawym światłem lampy a bladym blaskiem

księżyca; pod krzaczastymi brwiami rysowały się czarne plamy oczodołów.

- Jesteś pan głupim, nadętym osłem, Prendick! Wciąż coś ci się roi i czegoś się boisz.

Stoimy nad przepaścią. Jutro poderżnę sobie gardło. Ale dziś zabawię się jak nigdy w życiu.

Odwrócił się i wyszedł w blask księżyca.

- M'ling! - zawołał. - M'ling, stary przyjacielu!

Trzy postacie, ledwo widoczne w bladym świetle księżyca, zbliżały się skrajem mrocznej

plaży; biało odziany kształt na przedzie, a za nim dwie plamy ciemności.

Przystanęły, wytrzeszczając ślepia. Po chwili zza muru wyłoniła się zgarbiona sylwetka

M'linga.

- Pij - zawołał Montgomery. - Pijcie, bydlaki! Pijcie i bądźcie ludźmi. Jestem cholernie

mądry! Nawet Moreau na to nie wpadł. Tego wam tylko brakowało. Pijcie, powiadam wam. - I

wymachując butelką, szybkim truchtem pobiegł na zachód, za nim podążył M'ling, a trzy

niewyraźne postacie zamykały szereg.

Stanąłem w drzwiach. Byli już niemal niewidoczni w świetle księżyca, gdy Montgomery

przystanął. Widziałem, jak wlewał M'lingowi do gardła czystą whisky, a po chwili pięć postaci

zlało się w jedną ciemną plamę.

- Śpiewać - usłyszałem donośny głos Montgomery'ego. - Śpiewać wszyscy razem: “Niech

diabli porwą przeklętego Prendicka...” Dobrze. Jeszcze raz: “Niech diabli porwą przeklętego

Prendicka”.

Ciemna grupa rozpadła się na pięć odrębnych postaci, które kołując oddalały się powoli

bielejącą plażą. Każdy wrzeszczał osobno obrzucając mnie wyzwiskami i dając upust nowym,

zrodzonym z whisky uczuciom.

Niebawem usłyszałem z daleka okrzyk Montgomery'ego: - W prawo zwrot! - i cała

gromadka wrzeszcząc i rycząc przesunęła się w mroczne zarośla. Głosy cichły stopniowo, aż

całkiem umilkły.

Znów zapanowała majestatyczna cisza nocy. Księżyc minął zenit i schodził ku zachodowi.

Był w pełni, niezwykle jasny, wędrujący po pogodnym niebie.

Kamienny mur rzucał mi pod stopy atramentowo-czarną, szeroką na krok smugę cienia.

Wschodnia połać morza była szara, mroczna i tajemnicza, a szare piaski (z wulkanicznego szkła i

kryształu) pomiędzy morzem i smugą cienia pobłyskiwały jak pole diamentów. Za moimi plecami

migotał rudy płomień naftowej lampy.

Potem zamknąłem drzwi, przekręciłem klucz w zamku i wyszedłem na podwórze, gdzie

obok ostatnich ofiar Moreau - psów, lamy i paru innych nieszczęsnych stworzeń - spoczywały jego

własne zwłoki; nawet po tak okropnej śmierci na potężnej twarzy malował się spokój, a szeroko

otwarte oczy patrzyły surowo w martwą, białą tarczę księżyca. Przysiadłem na skraju zlewu i mając

przed oczyma upiorny stos złowieszczych cieni i srebrzystego światła - zacząłem układać plany.

Rano zaniosę do szalupy prowiant, podpalę stos i jeszcze raz wypłynę w pustkę morza.

Czułem, że Montgomery jest zgubiony bez ratunku; zbratawszy się ze Zwierzoludami stal się

niezdolny do życia wśród ludzi.

Nie wiem, jak długo siedziałem snując projekty. Chyba z godzinę. Moje rozmyślania

przerwał powrót Montgomery'ego. Usłyszałem dobywające się z wielu gardeł wrzaski, podniecony

gwar tłumu - wycia, pohukiwania, radosne okrzyki - który spłynął zboczem na plażę i zatrzymał się

na brzegu morza. Tumult nasilał się, to znów opadał; usłyszałem głośne uderzenia i trzask rąbanego

drzewa, ale dźwięki te nie wydały mi się wówczas podejrzane.

Ozwał się bezładny śpiew.

Wróciłem myślami do planowanej ucieczki. Wstałem, wziąłem lampę i poszedłem obejrzeć

beczułki, które zauważyłem poprzednio w szopie.

Zainteresowała mnie zawartość puszek z sucharami, więc zajrzałem do jednej z nich. Kątem

oka dostrzegłem z tyłu jakiś czerwony kształt i gwałtownie się odwróciłem.

Miałem przed sobą porysowane ostrymi liniami białego światła i czarnych cieni podwórze,

w środku którego na stosie drewna i gałęzi spoczywały zwłoki Moreau, a obok nich - ułożone

jedno na drugim - leżały ciała jego okaleczonych ofiar. Sprawiały wrażenie sczepionych ze sobą w

ostatnich, morderczych zmaganiach. Rany na ciele doktora zionęły czernią, a krew, która z nich

wyciekła, ciemnymi plamami znaczyła piasek. Dopiero po chwili zobaczyłem, skąd wzięło się

złudzenie czyjejś obecności - na murze, po przeciwnej stronie podwórza tańczył rudy, migotliwy

odblask światła. Pomyślałem sobie, że jest to odbicie mojej filującej lampy i zająłem się z

powrotem zgromadzonymi w szopie zapasami.

Starannie, choć miałem do dyspozycji tylko jedną rękę, przeszukiwałem szopę odkładając

na bok różne przydatne przedmioty, aby nazajutrz znieść je do łodzi. Moje ruchy były powolne, a

czas płynął szybko. Wreszcie do szopy wdarły się pierwsze promienie brzasku.

Śpiew tymczasem ucichł, zmienił się w zgiełk, potem znowu się ozwał, aż nagle wybuchł

gwałtowny tumult. Usłyszałem okrzyki: “Jeszcze, jeszcze!”, odgłosy kłótni i raptowny, przeraźliwy

wrzask. Hałasy tak dalece zmieniły swój charakter, że w końcu zwróciło to moją uwagę.

Wyszedłem na podwórze i zacząłem nasłuchiwać. Wrzawę przeciął nagle ostry trzask wystrzału.

Wpadłem momentalnie do swego pokoju. Jednocześnie usłyszałem za sobą szurgot

osuwających się na podłogę szopy skrzyń i grzechot tłuczonego szkła. Ale nie zważałem już na to.

Otworzyłem boczne drzwi i wyjrzałem na zewnątrz.

Na plaży koło przystani płonęło ognisko, wyrzucając w górę, w szary brzask, fontanny

iskier. Wokół ogniska kłębiła się masa ciemnych postaci. Usłyszałem krzyk Montgomery'ego:

wzywał mnie. Natychmiast pobiegłem w stronę ogniska z rewolwerem w ręku. W pewnej chwili

znad ziemi wyskoczył różowy języczek ognia; powalili go na ziemię. Zacząłem krzyczeć co sił w

płucach i strzeliłem w powietrze.

Ktoś wrzasnął: “To ON!” Skłębiona masa walczących ciał rozproszyła się, ogień buchnął w

górę i przygasł. Ogarnięty nagłą paniką tłum Zwierzoludów umykał przede mną z plaży, ginąc w

zaroślach. Z podniecenia strzeliłem jeszcze raz w ślad za nimi. Następnie podszedłem do

rozciągniętych na ziemi ciemnych postaci.

Montgomery leżał na plecach, przywalony ciałem Szarego Włochacza. Zwierz nie żył, ale

jego zakrwawione szpony były wciąż zaciśnięte na gardle Montgomery'ego. Obok nich ujrzałem

M'linga; leżał nieruchomo twarzą do ziemi, miał przegryzione gardło, a w ręku trzymał utłuczoną

szyjkę butelki. Koło ogniska leżały jeszcze dwa Zwierzoludy; jeden był martwy, drugi zaś od czasu

do czasu wydawał urywane jęki, podnosił i opuszczał głowę.

Chwyciłem Szarego Stwora i uwolniłem Montgomery'ego; szpony odciąganego na bok

zwierza zerwały zeń podartą kurtkę.

Montgomery miał sczerniałą twarz i ledwo oddychał. Spryskałem go morską wodą i

podłożyłem pod głowę własną zwiniętą kurtkę. M'ling nie żył. Ranny stwór koło ogniska - brodaty

Człowiek-Wilk o szarej skórze - padł, jak się okazało, górną połową ciała na rozżarzone polana.

Nieszczęśnik był tak okropnie poraniony, że z litości strzeliłem mu w łeb. Obok niego leżał jeden z

biało odzianych Ludzi-Byków. On też był martwy.

Reszta Zwierzoludów uciekła z plaży. Wróciłem do Montgomery'ego i ukląkłem obok

niego, przeklinając swoją nieznajomość medycyny.

Z dogasającego ogniska zostały tylko zwęglone, żarzące się na końcach, przysypane

spopielałym chrustem belki. Przez głowę przemknęło mi pytanie, skąd Montgomery wziął tyle

drewna. Tymczasem nastał świt. Niebo pojaśniało; zapadający krążek księżyca bladł na tle

rozświetlonego błękitu. Niebo na wschodzie poczerwieniało.

Nagle usłyszałem za plecami głuchy łoskot i donośny syk, obejrzałem się i z okrzykiem

grozy skoczyłem na równe nogi. Ze środka zagrody buchały w niebo wielkie czarne kłęby dymu, a

pomiędzy nimi strzelały w górę krwistoczerwone języki ognia. Płomień momentalnie ogarnął

strzechę. Masa zakrzywionych płomieni pędziła w górę po spadzistym dachu. Z okna mego pokoju

buchnęła struga ognia.

W mgnieniu oka zrozumiałem, co się stało. Przypomniałem sobie łoskot w szopie. Biegnąc

na ratunek Montgomery'emu, przewróciłem lampę.

Było jasne, że niczego nie zdołam uratować. Pomyślałem o planowanej ucieczce i szybko

spojrzałem w stronę przystani. Obie łodzie znikły! Niedaleko mnie leżały na piasku dwie

porzucone siekiery, plaża była zasypana drzazgami i odpryskami drewna, a w brzasku nowego dnia

ciemniały dymiące zgliszcza. Spalił łodzie, żeby się na mnie zemścić i uniemożliwić powrót do

świata ludzi.

Zatrząsłem się z wściekłości. Miałem ochotę rozwalić mu ten głupi łeb, leżący bezsilnie u

moich stóp. Wtedy on lekko poruszył ręką - tak słabo, tak żałośnie, że cały gniew natychmiast mnie

opuścił. Montgomery jęknął i na chwilę otworzył oczy.

Klęknąłem i uniosłem mu głowę. Znów otworzył oczy, spojrzał w poranne niebo, a potem

pochwycił mój wzrok i zamknął powieki.

- Przepraszam - wyszeptał z trudem. Wydawało mi się, że próbuje zebrać myśli. - Koniec -

szepnął cicho - koniec tego głupiego wszechświata. Co za bezsens...

Słuchałem. Głowa opadła mu bezsilnie na ramię. Pomyślałem, że odrobina jakiegoś płynu

mogłaby go ocucić, ale nie miałem pod ręką niczego do picia ani naczynia, w którym mógłbym

przynieść wodę. Zrobił się nagle cięższy. Serce mi zamarło.

Przyjrzałem się z bliska jego twarzy i wsunąłem rękę pod rozdartą koszulę. Był martwy; w

chwili gdy umierał, znad otaczającego zatokę wzgórza wyłonił się biały skraj rozpalonego

wschodzącego słońca, oblał niebo blaskiem, a mroczne wody zmienił w roziskrzone szaleństwo

światła. Jasność padła na skurczoną pośmiertnie twarz, otaczając ją bladą aureolą.

Delikatnie złożyłem jego głowę na prowizorycznej poduszce i wstałem. Przede mną

otwierała się połyskliwa pustka morza, straszliwa samotność, która przysporzyła mi już tylu

cierpień; a za sobą miałem wyspę, jakże cichą o świcie - z jej niewidocznymi, milczącymi

Zwierzoludami. Zabudowania - razem z całą amunicją i prowiantem - paliły się głośno wśród

nagłych wybuchów płomieni, trzasku ognia i łoskotu walących się belek. Gęsty dym unosił się nad

plażą i sunąc ponad wierzchołkami drzew odpływał w kierunku szałasów w kotlinie. Obok mnie

bielały zwęglone szczątki łodzi i zwłoki pięciu istot.

Po chwili wyszły z zarośli trzy Zwierzoludy o przygarbionych plecach, pochylonych do

przodu głowach i niezdarnych, kalekich dłoniach; mierząc mnie nieprzyjaznymi, badawczymi

spojrzeniami, zaczęły się niepewnie zbliżać.

20. Sam wśród Zwierzoludów

Stałem w obliczu tych istot, które miały zadecydować o moim losie, sam jeden, na dobitkę

władając tylko jedną ręką. W kieszeni miałem rewolwer z dwiema opróżnionymi komorami. Wśród

porozrzucanych wokoło szczap drewna leżały dwie siekiery, którymi porąbano szalupę i łódź. Z

tyłu nadciągała fala przypływu.

Tylko odwaga mogła mnie uratować. Patrzyłem zbliżającym się bestiom prosto w oczy.

Unikając mojego wzroku obejrzały leżące dalej na plaży zwłoki; widziałem ich drgające nozdrza.

Postąpiłem kilka kroków do przodu, podniosłem przyciśnięty zwłokami Człowieka-Wilka

okrwawiony bat Montgomery'ego i strzeliłem z niego.

Bestie zatrzymały się mierząc mnie wzrokiem.

- Pokłońcie się - rzekłem. - Na kolana! Wahały się. Jeden stwór ugiął kolano. Powtórzyłem

rozkaz, choć serce podchodziło mi do gardła, i zacząłem iść w ich kierunku. Ukląkł jeden, potem

dwa następne.

Odwróciłem się bokiem i nie spuszczając wzroku z trzech klęczących Zwierzoludów,

podszedłem do zwłok krokiem aktora przechodzącego przez scenę z twarzą zwróconą ku widowni.

- Oni złamali Prawo - oświadczyłem stawiając stopę na martwym Odmawiaczu Prawa. - I

dlatego zginęli. Nawet Odmawiacz Prawa. Nawet Ten-Drugi-z-Batem. Wielkie jest Prawo!

Podejdźcie i popatrzcie.

- Nikt nie ujdzie kary - ozwał się jeden ze Zwierzoludów, zbliżając się i zerkając na zwłoki.

- Nikt nie ujdzie kary - powtórzyłem. - Przeto słuchając i czyńcie, jak wam każę.

Powstali z klęczek spoglądając pytająco jeden na drugiego.

- Nie ruszać się z miejsca! - rozkazałem. Podniosłem obie siekiery i przewiesiłem przez

temblak, odwróciłem Montgomery'ego na drugi bok, wyjąłem mu z kieszeni rewolwer, który miał

jeszcze dwie. nie opróżnione komory, obszukałem ciało i w kieszeni znalazłem sześć naboi.

- Zabierzcie go - rzekłem prostując się i wskazując batem ciało - zanieście na brzeg i

wrzućcie do wody.

Podeszli, choć widać było, że nadal boją się Montgomery'ego. Ale jeszcze bardziej bali się

strzałów mojej czerwonej trzaskawki, toteż z pewnym wahaniem i ociąganiem, ponaglani

trzaskami bicza i krzykiem, ostrożnie go dźwignęli, ponieśli przez plażę i weszli z pluskiem w

roziskrzoną toń morza.

- Dalej! - zawołałem. - Dalej! Zanieście go na głęboką wodę.

Gdy woda sięgnęła im piersi, stanęli i spojrzeli pytająco.

- Upuśćcie go - rzekłem.

Ciało Montgomery'ego znikło z pluskiem pod wodą.

Poczułem nagły skurcz w piersiach.

- W porządku - oświadczyłem łamiącym się głosem, a oni, zalęknieni, wrócili pośpiesznie

na brzeg zostawiając za sobą na srebrnej tafli morza ciemne podłużne smugi. Wyszedłszy na piasek

odwrócili się i zapatrzyli w wodę, jakby się spodziewali, że Montgomery lada chwila wychynie z

toni i dokona zemsty.

- A teraz ci - rzekłem wskazując resztę ciał.

Starannie omijali miejsce, gdzie upuścili poprzednio zwłoki Montgomery'ego, i żeby się

doń nie zbliżyć, ciała czterech Zwierzoludów odnosili daleko, chyba na sto jardów wzdłuż plaży,

nim decydowali się wejść do wody.

Kiedy usuwali pokiereszowane szczątki M'linga, za moimi plecami rozległy się ciche kroki.

Obejrzawszy się szybko za siebie, w odległości kilkunastu kroków zobaczyłem potężnego Hieno-

Wieprza. Podany do przodu, trzymając blisko ciała swe grube zaciśnięte pięści, mierzył mnie spode

łba błyszczącymi ślepiami. Kiedy się obróciłem, zastygł w półprzysiadzie nie patrząc mi w oczy.

Staliśmy chwilę oko w oko. Odrzuciłem bat i szybkim ruchem sięgnąłem po rewolwer. Był

najgroźniejszym z pozostałych jeszcze na wyspie Zwierzoludów i dlatego postanowiłem pozbyć się

go pod byle pretekstem. Zamiar może zdradziecki, ale Hieno-Wieprz budził we mnie taki strach, że

wolałbym mieć przeciwko sobie dowolną parę innych Zwierzoludów niż jego samego.

Wiedziałem, że póki będzie żył, nie zaznam chwili spokoju.

Upłynęło parę sekund, nim zdołałem nad sobą zapanować. Wtedy krzyknąłem:

- Oddaj pokłon! Na kolana!

Zawarczał obnażając kły.

- Dlaczego miałbym przed tobą...

Wyciągnąłem rewolwer, chyba trochę zbyt nerwowo, wycelowałem i pośpiesznie

wypaliłem. Stwór zaskowyczał, rzucił się w bok, a ja widząc, że chybiłem, odciągnąłem kciukiem

cyngiel do następnego strzału. Ale on umykał już co sił w nogach, odskakując raz w lewo, raz w

prawo, nie chciałem więc ryzykować następnego pudla. Od czasu do czasu oglądał się przez ramię.

Przebiegłszy ukosem plażę znikł mi z oczu w gęstych kłębach dymu, który wciąż wydobywał się z

płonącej zagrody. Patrzyłem za nim dłuższą chwilę. Kiedy się odwróciłem, moje trzy posłuszne

Zwierzoludy nadal stały z ciałem M'linga, więc poleciłem wrzucić je do wody. Potem wróciłem do

miejsca przy ognisku, gdzie padły zabite istoty, i starannie zasypałem piaskiem wszystkie krwawe

ślady.

Odprawiwszy ruchem ręki trójkę potulnych niewolników opuściłem plażę i zaszyłem się w

zarośla. W ręku Wciąż trzymałem rewolwer, a bat, razem z siekierami, przewiesiłem przez

temblak. Chciałem w samotności zastanowić się nad sytuacją, w jakiej się znalazłem.

Dopiero teraz z najwyższym przerażeniem zaczynałem zdawać sobie sprawę, że na całej

wyspie nie ma ani jednego miejsca, gdzie mógłbym w samotności, z poczuciem bezpieczeństwa

wyspać się i odpocząć. Wprawdzie od przyjazdu na wyspę moje siły fizyczne nieco miernie się

wzmocniły, ale nadal szybko się denerwowałem i w trudnych sytuacjach łatwo traciłem głowę.

Czułem, że w obecnej chwili należałoby złożyć Zwierzoludom wizytę, upewnić się o ich lojalności

i utwierdzić swój autorytet. Ale nerwy mnie zawiodły. Wróciłem na plażę i minąwszy płonącą

zagrodę skręciłem na wschód, w kierunku piaszczystej ostrogi łączącej brzeg z pobliską rafą. Tam

usiądę plecami do morza, pewien, że nic nie może mnie zaskoczyć, i spokojnie pomyślę, co dalej

robić. Siedziałem więc z brodą opartą o kolana, coraz bardziej przerażony, w ostrych promieniach

słońca - zastanawiając się, jak dożyć chwili, nader zresztą wątpliwego, wybawienia. Próbowałem

możliwie trzeźwo rozważyć całą sytuację, niestety, sprawa zbyt obrosła emocjami, bym mógł się

od nich uwolnić.

Wciąż wracała mi na myśl przyczyna rozpaczy Montgomery'ego: “Oni się zmienią. Na

pewno się zmienią,” powiedział. A Moreau... co mówił mi wtedy Moreau? “Zwierzęca tkanka

uporczywie odrasta z dnia na dzień...” Potem przypomniałem sobie Hieno-Wieprza. Muszę go

zabić, w przeciwnym razie on zabije mnie... Odmawiacz Prawa nie żyje - co za pech!... Przekonali

się, że ludzie z biczami są tak samo śmiertelni jak oni...

Może już teraz obserwują mnie z gąszczu palm i paproci czekając, aż zbliżę się na

odległość skoku? Może zmawiają się przeciwko mnie? Co Hieno-Wieprz miał im do powiedzenia!

Rozigrana wyobraźnia wiodła mnie coraz dalej na manowce niczym nie umotywowanych lęków i

obaw.

Z zamyślenia wyrwały mnie krzyki mew zlatujących się wokół ciemnego przedmiotu, który

fale wyrzuciły na plażę w pobliżu zagrody. Wiedziałem... co to może być, ale nie miałem odwagi

wrócić i rozpędzić ptactwo. Ruszyłem plażą w przeciwnym kierunku, aby okrężną drogą, omijając

ewentualne zasadzki w gęstwinie, dotrzeć na wschodni kraniec wyspy w sąsiedztwo szałasów.

Uszedłszy może pół mili zauważyłem, że z bliskich zarośli wyłania się i idzie ku mnie jeden

z trzech poskromionych Zwierzoludów. Rozigrana imaginacja wprawiła mnie w takie

zdenerwowanie, że momentalnie wyciągnąłem rewolwer. Nawet pojednawcze gesty Zwierzoluda

nie zdołały mnie uspokoić.

Zbliżał się niepewnym krokiem.

- Idź precz! - krzyknąłem.

Swymi przymilnymi gestami żywo przypominał łaszącego się psa. Na mój okrzyk odbiegł

trochę i znów przystanął - zupełnie jak pies, któremu każą wracać do domu - patrząc prosząco

psimi, brunatnymi oczami.

- Idź precz - powtórzyłem. - Nie zbliżaj się do mnie.

- Nie mogę do ciebie podejść?

- Nie. Idź precz - powiedziałem stanowczo, strzelając z bata. Potem wziąłem bat w zęby i

schyliłem się po kamień, a on uciekł przestraszony.

Jakoż samotnie dotarłem okrężną drogą do kotliny Zwierzoludów i tam, ukrywszy się

wśród trzcin i chwastów oddzielających skalną szczelinę od morza, obserwowałem pojawiające się

od czasu do czasu stwory, próbując wyczytać z ich gestów i zachowania się, jak oddziałała na nie

śmierć Montgomery'ego i Moreau oraz zniszczenie Domu Cierpienia. Dziś jasno widzę całą

głupotę swojego tchórzostwa. Gdybym nie puścił wodzów fantazji, która pozbawiła mnie

objawionej rankiem odwagi, zdołałbym pewnie przejąć wakujące po doktorze Moreau berło i stać

się królem Zwierzoludów. A tak - straciłem sposobną chwilę i w rezultacie spadłem do roli

przywódcy wśród równych sobie.

Około południa na zbocze wyszło kilka Zwierzoludów, które przykucnąwszy wygrzewały

się w upalnym słońcu. Głód i pragnienie okazały się w końcu silniejsze od strachu. Wyszedłem z

zarośli i trzymając w ręku rewolwer zszedłem w dół, zmierzając w kierunku siedzących na stoku

stworów. Jeden z nich, była to Kobieta-Wilczyca, obrócił głowę, by mi się przyjrzeć, a za jej

przykładem poszła reszta. Żaden nie wstał ani się nie pokłonił. Czułem się zbyt słaby i zmęczony,

by próbować narzucić swoją wolę całej gromadzie, a potem było już na to za późno.

- Chce mi się jeść - powiedziałem niemal przepraszającym tonem, podchodząc bliżej.

- Jedzenie jest w szałasach - odparł leniwie Niedźwiedzio-Wół nie patrząc mi w oczy.

Minąwszy ich zanurzyłem się w cuchnący mrok niemal wyludnionej kotliny. W pustym

szałasie zaspokoiłem głód owocami, a następnie, zatkawszy otwór patykami i przegniłymi

gałęziami, położyłem się z rewolwerem pod ręką zwrócony twarzą do wyjścia - mając nadzieję, że

usunięcie kruchej przegrody spowoduje dość hałasu, by uchronić mnie od nieprzyjemnego

zaskoczenia - i zmożony przeżyciami ostatnich trzydziestu godzin zapadłem w płytki sen.

21. Powrót do zwierzęcości

W ten oto sposób stałem się członkiem społeczności Zwierzoludów zamieszkującej Wyspę

doktora Moreau. Kiedy się obudziłem, wokół panowały ciemności. Pod bandażem czułem ból

złamanej ręki. Usiadłem, nie wiedząc w pierwszej chwili, gdzie się znajduję. Z zewnątrz dobiegały

grube, chrapliwe głosy. Po chwili spostrzegłem, że moja barykada znikła i wejście do szałasu stoi

otworem. W ręku nadal miałem rewolwer.

Usłyszałem czyjś oddech i tuż obok siebie ujrzałem skuloną postać. Wstrzymałem oddech i

wysilając wzrok próbowałem rozpoznać, co to takiego. Postać wolniutko, nieznośnie powoli

przesuwała się w moją stronę. Nagle coś miękkiego i wilgotnego przesunęło się po moi ej dłoni.

Stężałem. Gwałtownie cofnąłem rękę. Okrzyk przerażenia zamarł mi w gardle. Już miałem

nacisnąć cyngiel, ale w ostatniej chwili rozjaśniło mi się w głowie.

- Kto to? - spytałem zduszonym szeptem, trzymając rewolwer gotowy do strzału.

- To ja. Panie.

- Ktoś ty?

- Oni mówią, że nie mamy już Pana. Ale ja wiem, ja wiem. To ja wyrzucałem w morze

ciała, ciała tych, których zabiłeś o Ty-Który-Chodzisz-Po-Morzu. Będę ci służył, o Panie.

- To ciebie spotkałem na plaży?

- Tak, Panie.

Jego przywiązanie było chyba szczere; mógł mnie przecież napaść podczas snu.

- To dobrze - odparłem wyciągając dłoń, którą on z pokorą oblizał. Zaczynałem zdawać

sobie sprawę z wagi jego obecności i poczułem nowy przypływ odwagi. - Gdzie jest reszta? -

spytałem.

- Powariowali. Stracili rozum - odparł Człowiek-Pies. - Teraz zebrali się tam i rozprawiają.

Mówią: “Nasz Pan nie żyje; Ten-Drugi-z-Batem nie żyje; Ten-Który-Chodzi-po-Morzu jest taki jak

my. Nie ma Pana, nie ma Batów, nie ma Domu Cierpienia. Skończyło się. Uznajemy Prawo i

będziemy go przestrzegać, ale cierpienie, władza i baty zniknęły raz na zawsze.” Tak mówią. Ale ja

wiem, o Panie, ja wiem.

Wymacałem w mroku łeb Człowieka-Psa i pogłaskałem go.

- To dobrze - powtórzyłem.

- A teraz wszystkich pozabijasz - powiedział.

- Tak - odparłem, - Zabiję ich, ale stopniowo, w miarę tego, co będzie się działo. Wszyscy,

z wyjątkiem tych, którym darujesz życie, zostaną zabici - co do jednego.

- Pan zabija wszystko, co zechce - z odcieniem zadowolenia w głosie oświadczył Człowiek-

Pies.

- Poczekamy, aż ich szaleństwo dojrzeje i dopełni się miara ich występku - powiedziałem. -

Dlatego nie powinni się dowiedzieć, że jestem ich Panem.

- Słodko jest spełniać wolę Pana - z intuicyjnym psim taktem zapewnił mnie Człowiek-Pies.

- Ale jeden z nich zgrzeszył ciężko - rzekłem. - Tego zabiję przy pierwszej sposobności.

Kiedy powiem “to on”, masz się natychmiast na niego rzucić. A teraz wyjdę do zgromadzonych na

zewnątrz ludzi.

Wychodzący Człowiek-Pies zasłonił na chwilę otwór szałasu. Wyczołgawszy się tuż za

nim, stanąłem niemal w tym samym miejscu, skąd usłyszałem wówczas głos ścigającego mnie z

psem doktora Moreau. Ale teraz była noc, w przesiąkniętej zastarzałymi miazmatami kotlinie

panowały ciemności, a zamiast zielonego stoku ujrzałem przed sobą czerwone ognisko, wokół

którego kręciły się pokraczne, zgarbione postacie. W oddali majaczyła mroczna ściana gęstych

drzew, których wierzchołki tworzyły na tle nieba czarną koronkę. Znad krawędzi kotliny podnosiła

się tarcza księżyca, przecięta strzelistą smugą fumaroli buchającej nieprzerwanie z krańca wyspy.

- Będziesz szedł u mego boku - rzekłem zbierając odwagę, po czym nie zwracając uwagi na

wyglądające z mrocznych szałasów twarze, ramię w ramię ruszyliśmy wąską ścieżką w dół.

Ani jeden z zebranych wokół ogniska Zwierzoludów nie próbował mi się pokłonić.

Większość ostentacyjnie udawała, że mnie nie widzi. Rozejrzałem się za Hieno-Wieprzem, ale nie

było go wśród nich. Wokół ogniska siedziało w kucki może ze dwadzieścia Zwierzoludów; jedne

patrzyły w ogień, inne rozmawiały.

- On nie żyje, nie żyje, nasz Pan nie żyje - usłyszałem z prawej strony głos Małpoluda. -

Dom Cierpienia... Nie ma już Domu Cierpienia.

- On żyje - odezwałem się donośnym głosem.

- I obserwuje nas w tej chwili.

Stropili się. Poczułem na sobie dwadzieścia par oczu.

- Dom Cierpienia przestał istnieć - mówiłem dalej.

- Ale powstanie na nowo. Wasz Pan stał się niewidoczny. Ale słyszy każde wasze słowo. -

To prawda! To prawda! - przytaknął Człowiek-Pies.

Moja pewność siebie zbiła ich z tropu. Zwierzę potrafi być zawzięte i przebiegle, ale na to,

by kłamać w oczy, trzeba być stuprocentowym człowiekiem.

- Dziwne rzeczy opowiada Człowiek z Zabandażowanym Ramieniem - odezwał się jeden ze

Zwierzoludów.

- Jest tak, jak mówię - rzekłem. - Pan Domu Cierpienia powróci. Biada temu, kto złamie

Prawo!

Popatrzyli po sobie pytająco. Z udaną obojętnością zacząłem leniwie rąbać siekierką

ziemię. Zauważyłem, że przyglądają się głębokim bruzdom w murawie.

Potem Satyr wyraził swoje wątpliwości, a gdy mu odpowiedziałem, przeciwstawił mi się

jeden z cętkowanych stworów i w rezultacie wokół ogniska rozpętała się ożywiona dyskusja. Z

każdą chwilą rosło we mnie przeświadczenie, że przynajmniej na razie jestem bezpieczny.

Mówiłem teraz płynniej niż na początku, kiedy z podniecenia łamał mi się głos. Po godzinie

zdołałem przekonać wielu Zwierzoludów, że mówię prawdę, a w sercach pozostałych zasiać

niepewność.

Wypatrywałem mego arcywroga Hieno-Wieprza, ale się nie pojawił. Kilkakrotnie

przestraszył mnie jakiś podejrzany ruch, w sumie jednak nabierałem coraz większej pewności

siebie. A kiedy księżyc zszedł z zenitu, dyskutanci zaczęli kolejno ziewać (ukazując w świetle

dogasającego ogniska najdziwniejsze komplety zębów) i jeden po drugim odchodzili na spoczynek

do swych legowisk w kotlinie. Bojąc się ciszy i ciemności poszedłem za ich przykładem, czułem

zresztą, że w gromadzie będę bezpieczniejszy, niż gdybym został z którymś na osobności.

Taki był początek najdłuższego etapu mego pobytu na Wyspie doktora Moreau. Ale

ponieważ poza drobnymi przykrościami oraz stałym poczuciem zagrożenia przez cały ten czas - od

opisanego wieczoru do chwili opuszczenia wyspy - zdarzył się tylko jeden godny odnotowania

wypadek, nie będę z tego czasu zdawał dokładnej relacji i ograniczę się do opowiedzenia

najistotniejszego epizodu mojego dziesięciomiesięcznego współżycia z owymi na pół

uczłowieczonymi stworzeniami. Mógłbym opisać wiele rzeczy tkwiących w mej pamięci, chociaż z

radością oddałbym prawą rękę, byle o nich zapomnieć. Ale nie mają one dla niniejszej opowieści

istotnego znaczenia. Kiedy dziś wspominam ten okres z perspektywy czasu, zadziwia mnie

łatwość, z jaką przejąłem obyczaje tych potworów i przestałem się ich obawiać. Oczywiście

zdarzały się między nami konflikty - do dziś noszę na ciele liczne ślady zębów - ale umiejętność

rzucania kamieniami oraz bolesne ciosy siekierką pouczyły je wkrótce o konieczności

zachowywania odpowiedniego dystansu. Wierny Człowiek-Pies oddawał mi nieocenione usługi.

Poznałem ich prosty kodeks honorowy; opierał się głównie na umiejętności zadawania dotkliwych

ciosów. Mogę chyba nie chwaląc się powiedzieć, iż zdobyłem sobie wśród Zwierzoludów

pierwszoplanową pozycję. Wprawdzie paru osobników, którym w różnych sporach dałem się

mocniej we znaki, żywiło do mnie urazę, ale dając jej upust ograniczali się w zasadzie do

grymasów czynionych za moimi plecami, z bezpiecznej odległości.

Hieno-Wieprz schodził mi z drogi, a ja miałem się stale przed nim na baczności. Mój

nieodłączny Człowiek-Pies bał się go i nienawidził z całego serca. Podejrzewam zresztą, iż temu,

między innymi, zawdzięczałem jego gorące przywiązanie. Upewniłem się niebawem, iż były

Zwierzolud istotnie zakosztował krwi i poszedł w ślady Człowieka-Lamparta. Gdzieś w głębi lasu

założył sobie legowisko i pędził samotniczy żywot. Próbowałem kiedyś zorganizować na niego

nagonkę, ale nie miałem u Zwierzoludów dostatecznego autorytetu, by zmusić je do wspólnego

działania. Wielokrotnie usiłowałem zajść go znienacka w mateczniku, był jednak niesłychanie

czujny i zawsze wypatrzył mnie albo wywęszył i zdołał w porę umknąć. On ze swej strony czaił się

nieustannie przy leśnych ścieżkach, tak że ani ja, ani moi sprzymierzeńcy nigdy nie czuliśmy się

bezpieczni. Człowiek-Pies prawie nie śmiał oddalać się od mego boku.

W porównaniu z ich późniejszym stanem, przez pierwszych parę miesięcy Zwierzoludy

zachowywały się względnie po ludzku, a wobec kilku - nie licząc oddanego Człowieka-Psa -

odczuwałem nawet coś w rodzaju przyjaznej pobłażliwości. Różowy leniwcoludek okazywał mi

szczególną sympatię i prawie mnie nie odstępował. Natomiast Małpolud okazał się nieznośnym

nudziarzem. Ze względu na swe pięciopalczaste dłonie uważał się za równego mi i bez przerwy

mełł ozorem, wygadując najwierutniejsze banialuki. Miał jedną dość zabawną cechę - upodobanie

do układania nowych, fantazyjnych słów. Był, zdaje się, przekonany, iż prawidłowe posługiwanie

się mową polega na używaniu określeń, które nie mają żadnego sensu. Nazywał je “wielkimi

rzeczami” w odróżnieniu od “rzeczy małych”, czyli zwykłych, zrozumiałych spraw codziennego

życia. Wychwalał pod niebiosa każdą uwagę, której nie pojmował, kazał ją sobie powtarzać,

dopóki nie nauczył się niezrozumiałych słów na pamięć, a potem zanudzał nimi co potulniejsze

Zwierzoludy, niemiłosiernie przekręcając wyrazy. Miał za nic wszystko co proste i zrozumiałe.

Specjalnie na jego użytek wymyślałem najdziwaczniejsze “wielkie rzeczy”. Był chyba najgłupszym

stworzeniem, jakie kiedykolwiek w życiu spotkałem; doprowadził do zdumiewającej perfekcji

bardzo ludzką odmianę idiotyzmu, zachowując jednocześnie całą małpią głupotę.

Wszystko to, jak już wspomniałem, działo się w pierwszych tygodniach mej samotnej

egzystencji wśród Zwierzoludów. W tym okresie przestrzegały jeszcze ustalonych Prawem

obyczajów i respektowały zewnętrzne formy przyzwoitości. Raz natrafiłem na szczątki

rozszarpanego królika - winowajcą był zapewne Hieno-Wieprz - ale poza tym panował względny

spokój. Chyba dopiero gdzieś w maju sposób mówienia i zachowania Zwierzoludów zaczął ulegać

coraz wyraźniejszym zmianom - ich wymowa stawała się mniej wyraźna i coraz niechętniej

posługiwali się językiem. Małpolud paplał coraz głośniej, a zarazem coraz mniej zrozumiale, coraz

bardziej jak małpa. Niektóre Zwierzoludy zatraciły zdolność mówienia, ale na razie rozumiały

jeszcze, co do nich mówię. Czy możecie sobie państwo wyobrazić czystą niegdyś i wyrazistą

mowę, która traci stopniowo formę i sens rozmywając się w powodzi nic nie znaczących

dźwięków? Ponadto zachowanie pionowej pozycji przychodziło im z coraz większą trudnością.

Choć wyraźnie się tego wstydzili, raz po raz spotykałem Zwierzoluda biegnącego na palcach nóg i

rąk, który na mój widok nie potrafił się już wyprostować. Ich ręce traciły zręczność; chłeptali

wodę, szarpali jadło zębami, stawali się z każdym dniem coraz dziksi w obejściu. Dopiero teraz w

pełni zrozumiałem, co miał na myśli Moreau mówiąc o “nieujarzmionej zwierzęcości”. Cofali się, i

to w zastraszającym tempie.

Niektóre stwory - ku mojemu zdziwieniu przewodziły tu samice - zaczęły lekceważyć

zasady przyzwoitości, najczęściej rozmyślnie. Zdarzały się publiczne próby gwałcenia

obowiązkowej monogamii. Moc Prawa wyraźnie słabła. Ale wolałbym nie rozwijać tego przykrego

tematu. Wierny Człowiek-Pies niepostrzegalnie zmieniał się w zwyczajnego psa; z dnia na dzień

upodabniał się coraz bardziej do niemego, kosmatego czworonoga. Nie umiem powiedzieć, jak i

kiedy przyboczny towarzysz zmienił się w chodzącego przy nodze zwierzaka. W miarę

narastającego zamętu i dezorganizacji woń mieszkalnych nor - od początku mało zachęcająca -

stała się tak nieznośna, że postanowiłem przenieść się na drugi koniec wyspy i wśród sczerniałych

ruin siedziby doktora Moreau skleciłem sobie kryjówkę z gałęzi. Mgliste wspomnienie przebytych

tam męczarni chroniło mnie, przynajmniej na razie, przed atakami Zwierzoludów.

Niepodobna opisać wszystkich etapów wstecznego procesu u tych stworów - jak z dnia na

dzień coraz mniej przypominały ludzi; jak stopniowo przestawały okrywać swe ciała, by na koniec

odrzucić ostatni kawałek odzienia; jak ich nie osłonięte części ciała stopniowo porastały sierścią;

czoła cofały się, a szczęki wysuwały do przodu; jak, na koniec, samo wspomnienie prawie ludzkiej

poufałości, do jakiej w pierwszym miesiącu dopuściłem paru osobników, stało się nieznośnym

koszmarem.

Przemiana była powolna, ale nieubłagana. Nie przyszła nagle - ani dla nich, ani dla mnie.

Nadal czułem się pośród nich bezpieczny, gdyż regres następował bez wyraźnych wstrząsów

zdolnych spowodować nagły wybuch agresywnego animalizmu, i tylko stopniowo rugował ludzkie

cechy. Zacząłem się jednak obawiać jakiegoś nagłego przeskoku. Wierny pies odprowadzał mnie

zawsze pod zagrodę i dzięki jego czujności mogłem czasami spokojnie się przespać. Różowy

leniwcoludek - stał się płochliwy wracając do swej pierwotnej egzystencji wśród gałęzi drzew.

Można powiedzieć, iż osiągnęliśmy stan biologicznej równowagi, jaki po zniknięciu tresera

mógłby zapanować w jednej z owych cyrkowych klatek, w których pogromcy demonstrują

“pogodzoną rodzinę zwierząt”.

Nie znaczy to oczywiście, że Zwierzoludy stały się na powrót zwykłymi zwierzętami -

niedźwiedziami, wilkami, tygrysami, bykami, wieprzami czy małpami - jakie czytelnik zna z

ogrodów zoologicznych. Nadal pozostały dziwolągami; doktor Moreau w każdym z nich pomieszał

elementy różnych zwierząt i choć u jednego przeważały, powiedzmy, cechy niedźwiedzia, u innego

- kota, a u jeszcze innego - byka lub krowy, to jednak każde miało jakąś obcą przymieszkę i w

rezultacie spoza własności gatunkowych wyzierała jakaś uogólniona zwierzęcość. Zdarzały im się

również zaskakujące, szczątkowe przebłyski człowieczeństwa, takie jak przelotny nawrót mowy

lub chwytności przednich łap, albo żałosna próba odzyskania pionowej pozycji.

We mnie też musiały następować dziwne zmiany. Chodziłem w pożółkłych strzępach

odzieży, spod której wyzierało spalone słońcem ciało. Długie, nie strzyżone włosy zlepiły się w

kołtun. Podobno jeszcze dziś mam dziwnie błyszczące i czujne oczy.

Początkowo przesiadywałem całymi dniami na południowej plaży, wypatrując

wymarzonego statku. Liczyłem na powrót “Ipecacuanhy”, gdyż rok zbliżał się ku końcowi, ale

moje nadzieje okazały się płonne. Pięciokrotnie na horyzoncie pojawiały się żagle, trzy razy

widziałem dym parowca, ale nigdy żaden statek nie dobił do brzegu. Za każdym razem podpalałem

przygotowane zawczasu ognisko, ale widocznie szło ono na karb wulkanicznych wyziewów, z

których wyspa była ogólnie znana.

O budowie tratwy zacząłem myśleć dopiero gdzieś we wrześniu albo w październiku.

Złamane ramię zdążyło się tymczasem zrosnąć i mogłem się znów posługiwać obiema rękami. W

pierwszej chwili poczułem się przerażająco bezradny. Nigdy w życiu nie parałem się stolarką ani

majsterkowaniem, toteż straciłem wiele dni ćwicząc się w rąbaniu i łączeniu pni drzew. Nie miałem

ani kawałka liny i nie znalazłem niczego, co mogłoby spełnić jej rolę. Wszystkie odmiany bujnie

rosnących lian były zbyt słabe i nie dość giętkie, a moja zaśmiecona naukowymi mądrościami

głowa nie umiała ich udoskonalić. Ponad dwa tygodnie przeszukiwałem zwęglone zgliszcza

zabudowań i każdy kawałek plaży, gdzie spłonęły łodzie, wybierając gwoździe i inne metalowe

części, które mogły się przydać. Pojedyncze Zwierzostwory przychodziły czasami przypatrywać się

mej robocie, ale gdy się do nich odzywałem, uciekały w podskokach. Potem nastała pora ulewnych

deszczy, która poważnie opóźniła pracę, w końcu jednak tratwa była gotowa.

Wprawiła mnie w zachwyt. Ale moja wrodzona nie-praktyczność i tu dała o sobie znać,

gdyż zbudowałem swoją tratwę o milę albo dalej od morza, i zanim dociągnąłem ją do brzegu,

rozpadła się na kawałki. Chyba dobrze się stało, że nie wypłynąłem nią na morze. Początkowo

jednak niepowodzenie wprawiło mnie w taką rozpacz, że kilka następnych dni przesiedziałem

nieruchomo na plaży patrząc tępo w morze i rozmyślając o śmierci.

Nie chciałem jednak umierać, a pewien incydent jasno mi uświadomił, że bezczynne

trawienie czasu jest szaleństwem, gdyż Zwierzostwory z każdym dniem stają się coraz groźniejsze.

Wylegiwałem się w cieniu muru otaczającego spaloną zagrodę i patrzyłem na morze, kiedy nagle

poczułem na pięcie jakieś chłodne dotknięcie. Podskoczywszy raptownie, ujrzałem przed sobą

mrugający pyszczek różowego leniwca. Stworek od dawna stracił mowę, stawał się coraz bardziej

nieruchawy i włochaty, a jego tępe pazurki coraz bardziej się zakrzywiały. Widząc, że ściągnął na

siebie moją uwagę, zapiszczał. cicho, pobiegł w kierunku zarośli, stanął i obejrzał się.

W pierwszej chwili nie zrozumiałem, o co mu chodzi, ale po chwili pomyślałem, że chce mi

coś pokazać, wstałem więc i idąc powoli, gdyż dzień był upalny, pozwoliłem się prowadzić. Gdy

doszliśmy do drzew, leniwiec wskoczył na gałąź. Łatwiej mu było poruszać się wśród zwisających

lian niż po ziemi.

Nagle na stratowanej polanie moim oczom ukazał się okropny widok. Mój wierny pies leżał

nieżywy, a obok siedział skurczony Hieno-Wieprz i trzymając w zdeformowanych łapach drgające

ciało, darł je zębami, wydając pomruki zadowolenia. Kiedy się zbliżyłem, potwór podniósł

rozjarzone ślepia i zawarczał groźnie, odsłaniając krwawe zębiska. Nie czuł lęku ani winy; zatracił

resztki człowieczeństwa. Zrobiłem jeszcze jeden krok i sięgnąłem po rewolwer. Nareszcie

spotkaliśmy się oko w oko.

Zwierz bynajmniej się nie spłoszył. Położył uszy, najeżył sierść i spiął się do skoku.

Strzeliłem mu między oczy. W tej samej chwili stwór rzucił się do przodu powalając mnie na

ziemię jak zabawkę. Wyciągniętymi w przód do ciosu zakrzywionymi pazurami trafił mnie w

twarz. Upadłem, a on przeleciał nade mną. Przygniótł mnie tylną połową ciała, ale na szczęście

strzał okazał się celny i stwór w trakcie skoku wyzionął ducha. Wyczołgałem się spod

odrażającego ciężaru, i trzęsąc się na całym ciele spojrzałem na drgające jeszcze cielsko. Ten

przynajmniej już mi nie zagraża. Wiedziałem jednak, że jest to jedynie zapowiedź dalszych

podobnych wypadków.

Ułożyłem stos gałęzi i spaliłem oba ciała. Zdałem sobie nareszcie jasno sprawę, że jeśli nie

opuszczę wyspy, prędzej czy później czeka mnie niechybna śmierć. Zwierzoludy, z paroma

zaledwie wyjątkami, dawno wyniosły się z kotliny i wedle własnego gustu pozakładały sobie leśne

legowiska w różnych zakątkach wyspy. Tylko nieliczne żerowały za dnia; większość spała i nowo

przybyłemu mogłoby się wydawać, że wyspa jest nie zamieszkana; natomiast nocą zewsząd

odzywały się mrożące krew w żyłach wycia i pohukiwania. Najchętniej bym je wymordował -

pozakładał potrzaski albo wyrżnął nożem. Gdybym miał dosyć naboi, bez wahania zrobiłbym

masakrę. Na wyspie zostało najwyżej kilkunastu groźnych drapieżców; wszystkie odważniejsze

stwory już nie żyły. Po stracie biednego psa, mego jedynego przyjaciela, przejąłem do pewnego

stopnia zwyczaj przesypiania dni, żeby nocą mieć się na baczności. Przebudowałem otwór swej

kryjówki wewnątrz murów na tak wąski i ciasny, że każdy, kto by próbował wtargnąć do wnętrza,

musiałby narobić sporo hałasu. Zwierzostwory zatraciły też umiejętność posługiwania się ogniem i

wrócił ich lęk przed nim. Z zapałem zabrałem się na nowo do klecenia następnej tratwy.

Napotykałem tysiące trudności. Mam wyjątkowo niezdarne ręce - nauki pobierałem na

długo przed wprowadzeniem robót ręcznych do szkół - ale w ten lub inny, mniej lub bardziej

okrężny sposób pokonałem w końcu wszystkie problemy, no i zadbałem tym razem o

wytrzymałość tratwy. Jedyną nieprzezwyciężoną przeszkodą okazał się brak naczynia na wodę, bez

której nie mogłem wypłynąć w rzadko uczęszczane rejony morza. Zabawiłbym się nawet w

garncarza, ale na wyspie nie było gliny. Pełen ponurych myśli przemierzałem wyspę tam i z

powrotem, szukając rozpaczliwie jakiegoś rozwiązania. Czasami wpadałem w nieopanowaną

wściekłość i dając upust bezradności, siekłem i rąbałem nieszczęsne drzewa. Nie potrafiłem jednak

niczego wymyślić.

Aż nadszedł ów cudowny dzień, spędzony w radosnej ekstazie. Na południowo-zachodnim

horyzoncie pojawił się żagiel, mały żagiel mogący należeć do małego szkunera; natychmiast

podpaliłem wielką stertę gałęzi i nie zważając na żar ognia oraz południowy upał, stałem obok

wypatrując oczy. Cały dzień obserwowałem żagiel nie jedząc ani nie pijąc, aż w końcu ledwo

trzymałem się na nogach; Zwierzostwory przechodziły, wytrzeszczały na mnie ślepia, jakby się nad

czymś zastanawiały, i znów odchodziły. Statek był jeszcze daleko od brzegu, gdy zapadła noc i

żagiel znikł w ciemnościach; przez całą noc pracowicie dorzucałem drew do ognia pilnując, by

palił się jasnym, wysokim płomieniem, a w mroku jarzyły się zadziwione ślepia Zwierzostworów.

Gdy wstał dzień, żagiel znajdował się znacznie bliżej wyspy; był to brudny, ługrowy żagiel

niewielkiej łodzi. Ćmiło mi się w oczach od ciągłego wypatrywania i nie byłem pewien, czy dobrze

widzę. W łodzi siedziało dwóch ludzi: jeden na dziobie, drugi przy sterze. Ale stateczek posuwał

się w nader dziwny sposób. Zamiast płynąć pod wiatr, sunął bokiem, jakby dryfował.

Kiedy zrobiło się jaśniej, zdjąłem ostatni strzęp kurtki i zacząłem nim wymachiwać; ale oni

nie zauważali mnie, tylko nadal siedzieli nieruchomo, zwróceni twarzami do siebie. Pobiegłem na

sam koniec niskiego cypla wrzeszcząc i wymachując rękami. Nadal nie reagowali, a tymczasem

bezwolna łódź powoli, niezmiernie powoli sunęła w stronę zatoki. W pewnej chwili z łodzi

wyfrunął biały ptak, ale dwaj ludzie nawet nie drgnęli. Ptak zatoczył koło i rozpościerając potężne

skrzydła, szerokim łukiem wzbił się w powietrze.

Wtedy przestałem krzyczeć, usiadłem na cyplu z brodą wspartą o kolana i milcząco

obserwowałem nadpływającą łódź. Przesuwała się niezmiernie powoli, ku zachodowi. Chciałem

rzucić się wpław, ale powstrzymał mnie jakiś nieokreślony lęk. Po południu fala przypływu

wyrzuciła łódź na brzeg w odległości może stu jardów na zachód od spalonej zagrody,

Obaj ludzie byli martwi, martwi od tak dawna, że gdy przechyliwszy łódź wyciągałem ich

na piasek, ciała rozpadły się. Jeden miał rudą czuprynę jak kapitan “Ipecacuanhy”, a na dnie łodzi

leżała brudna biała czapka. Kiedy stałem koło łodzi, z zarośli zaczęły się skradać trzy prychające

Zwierzostwory. Opanowała mnie fala obrzydzenia. Zepchnąłem łódź na wodę i wgramoliłem się do

środka. Przodem szły dwa Wilki - węszące, błyskające ślepiami; za nimi skradało się wstrętne nie

do opisania połączenie niedźwiedzia z bykiem.

Kiedy zobaczyłem, jak podchodzą do żałosnych ludzkich szczątków, usłyszałem ich

wzajemne powarkiwania i ujrzałem błysk zębów, poprzednia odraza ustąpiła miejsca panice.

Odwróciłem się plecami, opuściłem żagiel i powiosłowałem na głęboką wodę. Nie miałem odwagi

spojrzeć za siebie.

Ale noc spędziłem na kotwicy między rafą a brzegiem, rankiem zaś, ze znalezioną na

pokładzie beczką, udałem się okólną drogą do strumienia, by nabrać wody. Następnie, całym

wysiłkiem opanowując chęć ucieczki, nazbierałem owoców, a potem zapolowałem na króliki i

trzema ostatnimi nabojami zabiłem dwie sztuki. W obawie przed Zwierzostworami zacumowałem

łódź na ten czas po wewnętrznej stronie rafy.

22. Samotność

Wieczorem odbiłem od brzegu i pchany łagodnym wiatrem z południowego zachodu,

równo i powoli odpłynąłem w morze - wyspa malała stopniowo w oddali, a wąska smuga dymu

coraz cieńszą linią rysowała się na tle ognistego zmierzchu. Fala podniosła się, zasłaniając przed

moim wzrokiem daleki skrawek lądu. Jasny nimb słońca spłynął z nieba, jakby ktoś nagle odsunął

świetlistą zasłonę, i ujrzałem nad sobą niewidoczny za dnia, osypany rojem wędrujących gwiazd

niebieski bezmiar przestworzy. Cisza zaległa morze i niebo; byłem sam pośród nocy i ciszy.

Przez trzy dni dryfowałem po morzu mało co jedząc i niewiele pijąc, rozmyślając o

wszystkim, co mi się przydarzyło, nie bardzo spragniony widoku ludzi. Miałem na sobie ostatni,

plugawy łachman, na głowie czarną skudloną strzechę. Moi wybawcy wzięli mnie niewątpliwie za

wariata. Dziwna rzecz, ale nie miałem ochoty wracać między ludzi. Cieszyłem się tylko, że

uwolniłem się od wstrętnego towarzystwa Zwierzostworów. Trzeciego dnia odnalazła mnie załoga

brygu płynącego z Apia do San Francisco. Ani kapitan, ani jego zastępca nie dali wiary mojej

opowieści; byli przekonani, że samotność i strach pomieszały mi w głowie. Toteż bojąc się, by inni

nie podzielili ich opinii, przestałem opowiadać o moich przygodach i twierdziłem odtąd, iż nie

wiem, co się ze mną działo przez cały rok od momentu zatonięcia “Królowej Próżności” aż do

chwili, gdy znalazłem się na pokładzie brygu.

Musiałem postępować nadzwyczaj ostrożnie, by uniknąć podejrzenia o pomieszanie

zmysłów. Prześladowało mnie wspomnienie Prawa i czających się w mroku zasadzek, obrazy

martwych marynarzy w łodzi i odnalezionego wśród trzcin ciała. I choć wydaje się to niepojęte,

powrót między ludzi nie tylko nie przywrócił mi oczekiwanego poczucia ufności i braterstwa, ale

odwrotnie - w dziwny sposób wzmógł stan lęku i niepewności, w jakim żyłem na wyspie. Nikt nie

chciał mi wierzyć; stałem się dla ludzi takim samym dziwolągiem, za jakiego uważały mnie

Zwierzoludy. Być może udzieliła mi się jakaś cząstka przyrodzonej im dzikości.

Mówią, że strach jest chorobą. Ja mogę w każdym razie osobiście zaświadczyć, iż od wielu

lat żyję w nieustannym lęku, jakiego zapewne doznaje wśród ludzi na pół oswojone lwiątko.

Dolegliwość ta przybiera najdziwniejsze formy. Nie potrafię uwolnić się od podświadomego

poczucia, że mężczyźni i kobiety, z którymi się stykam, to jeszcze jedna, na razie znośnie ludzka

odmiana Zwierzoludów - że są tylko zwierzętami doraźnie uformowanymi na podobieństwo istot

ludzkich i lada chwila zaczną się cofać w rozwoju, objawiając kolejne oznaki stanu zwierzęcego.

Zwierzyłem się z mej przypadłości pewnemu zdumiewająco kompetentnemu człowiekowi,

specjaliście od chorób psychicznych, który znał doktora Moreau i chyba dał wiarę mojej opowieści;

człowiek ten niezmiernie mi pomógł.

I chociaż nie sądzę, bym kiedykolwiek zdołał się całkowicie wyleczyć z nabytego na

Wyspie lęku, to jednak na ogół tkwi on jedynie w głębi podświadomości niby majaczący w oddali

obłoczek, niejasne wspomnienie i lekka nieufność. Tylko czasami rozrasta się w potężną chmurę

przesłaniającą całe niebo. W takich chwilach rozglądam się wśród moich bliźnich. I ogarnia mnie

trwoga. Widzę bowiem twarze żarliwe lub pogodne, inne są tępe lub groźne, jeszcze inne

niezdecydowane albo nieszczere, w żadnej jednak nie dostrzegam spokojnej powagi istot

rozumnych. Wydaje mi się, iż widzę w nich wyzierające na zewnątrz zwierzę i czekam chwili,

kiedy degradacja Wyspiarzy po raz drugi rozegra się na moich oczach - w niepomiernie szerszej

skali. Wiem, że to złudzenie, że ci pozorni ludzie, którzy mnie otaczają, są w istocie ludźmi i na

zawsze pozostaną ludźmi, istotami w pełni rozumnymi, pełnymi ludzkich pragnień i braterskiej

czułości, wyzwolonymi z instynktów i nie poddającymi się jakiemuś absurdalnemu Prawu -

jednym słowem w niczym nie podobnymi do Zwierzoludów. A jednak uciekam od nich, unikam

ich badawczych spojrzeń, ich nagabywań i ich usłużności, pragnę być sam, z dala od nich.

Dlatego zamieszkałem w sąsiedztwie pustych, rozległych łąk, gdzie szukam schronienia,

ilekroć opanowują mnie owe mroczne myśli, i dobrze mi jest w takich chwilach wśród bezludnych

łąk, pod czystym niebem. Dopóki mieszkałem w Londynie, groza zdawała się nie do zniesienia.

Nie mogłem uciec od ludzi; ich głosy wdzierały się przez okna, nawet zaryglowane drzwi dawały

marną ochronę. Gdy wychodziłem na ulicę, by zwalczyć imaginacyjne obawy, rozbestwione

kobiety wabiły mnie miauczeniem, a skrywający swe żądze mężczyźni rzucali mi zawistne

spojrzenia; udręczeni, kaszlący robotnicy o bladych twarzach i umęczonych oczach mijali mnie

znużonym, lecz upartym krokiem postrzelonego, krwawiącego jelenia; zgarbieni, otępiali starcy

przesuwali się mrucząc do siebie pod nosem, obojętni na ciągnący za nimi szyderczy orszak

obdartych dzieci. Wtedy zbaczałem do pierwszej lepszej kaplicy, ale tak wielkie było pomieszanie

mego umysłu, że nawet w kazaniu księdza słyszałem bredzenie Małpoluda o “wielkich rzeczach”;

albo wchodziłem do pierwszej z brzegu biblioteki i w skupionych nad książkami twarzach

widziałem tylko zachłanną cierpliwość czyhających na zdobycz stworzeń. Puste, pozbawione

wyrazu twarze ludzi w pociągach i omnibusach wydawały się szczególnie odrażające: bardziej

przypominali trupy niż moich współbraci i dlatego nigdy nie wyruszałem w podróż, dopóki nie

upewniłem się, że będę miał przedział wyłącznie dla siebie. Z kolei prześladowało mnie uczucie, iż

nie jestem rozumną istotą ludzką, ale zwierzęciem, które na skutek osobliwego zaburzenia mózgu

błąka się samotnie jak porażona kołowacizną owca.

Ale, dzięki Bogu, ostatnimi czasy takie stany nachodzą mnie coraz rzadziej. Usunąwszy się

od gwaru miast i tłumów, spędzam dni wśród uczonych ksiąg - jasnych okien naszej ziemskiej

egzystencji, w których płonie blask ludzkich dusz. Prawie nie spotykam obcych i mam bardzo

nieliczną służbę. Dnie spędzam na lekturze i eksperymentach chemicznych, a w bezchmurne noce

oddaję się często obserwacjom astronomicznym. Bo chociaż nie wiem, jak się to dzieje ani

dlaczego tak jest, ale właśnie tam, w roziskrzonym gwiazdami niebie, mieszka poczucie

bezmiernego spokoju i bezpieczeństwa. I myślę, że jedynie w odwiecznych, wszechogarniających

prawach materii, a nie w codziennych troskach, upadkach i kłopotach, tą ludzką cząstką, która

odróżnia nas od zwierząt, szukać musimy pociechy i nadziei. Mam tę nadzieję, bez mej bowiem nie

umiałbym żyć. I tak, w nadziei i osamotnieniu, kończy się moja opowieść.

Edward Prendick

Posłowie

Pierwsze utwory fantastyczno-naukowe H.G. Wellsa ujrzały światło dzienne pod koniec

ubiegłego stulecia, natychmiast, szturmem niejako, zdobywając rynek wydawniczy. Zyskały one

zarówno poklask krytyki, jak i ogromną popularność wśród rzesz czytelniczych. Utworem

najwcześniejszym - wielokroć przez autora przerabianym i poprawianym - był Wehikuł czasu (The

Time Machine, 1895), opis najsłynniejszej bodaj w całej literaturze podróży w czasie.

Przytłaczający i mroczny jest obraz przyszłości, jaki przedstawia się oczom Podróżnika: ludzkość

podzielona na dwa gatunki biologiczne, naziemny i podziemny, na tyle obce sobie i wrogie, że

pierwszy służy w sensie dosłownym jako pokarm drugiemu. Nie mniej pesymistyczna jest wizja

ludzkości zawarta w utworze Wyspa doktora Moreau (The Island of Doctor Moreau, 1896). Tej

powieści więcej uwagi poświęcimy niżej. Niewidzialny człowiek (The In-visible Man, 1897)

ukazuje dylemat moralny uczonego, który pada ofiarą własnej pasji wynalazczej, nie oglądając się

na jakiekolwiek normy etyczne. Najbardziej niewątpliwie znaną i popularną powieścią

fantastyczno-naukową Wellsa, podziwianą, naśladowaną, adaptowaną z niesłabnącym

entuzjazmem jest Wojna światów (The War of the Worlds, 1898). Przedstawia ona najazd na

Ziemię i jej podbój dokonany przez Marsjan, wojenną apokalipsę, nie szczędzący nikogo i niczego

uniwersalny konflikt przyszłości, na płaszczyźnie metaforycznej zaś - wizję totalnego zagrożenia

wiszącego nad ludzkością, widmo niespodziewanej a całkowitej zagłady.

Niegdyś niedocenianą, dziś natomiast ze wszech miar godną uwagi pozycją jest powieść

Gdy śpiący się zbudzi (When the Sleeper Wakes, 1899). Rzecz zasługuje na szczególną uwagę

dlatego, że jest prekursorska w stosunku do całej tradycji utopii negatywnej XX wieku: od E.M.

Forstera, przez Aldousa Hux-leya, George'a Orwella, Kurta Vonneguta, po Ursulę Le Guin i in.

Wielką serię fantastyczno-naukową autora Wehikułu czasu wieńczy powieść Pierwsi ludzie

na Księżycu (The First Men in the Moon, 1901), przyjmująca również kształt utopii czarnej - jako

wizja posuniętej do skrajności groteskowej specjalizacji rasy ludzkiej z precyzyjnym

wyrafinowaniem podzielonej na klasy, kasty, grupy, których sens i racja istnienia redukują się do

ściśle określonej i wyznaczonej funkcji społecznej.

Następna faza twórczości Wellsa obejmuje powieści społeczno-obyczajowe z życia

niższych warstw klasy średniej, z której pisarz sam się wywodził. Przedstawiona tu szara

codzienność jej egzystencji, zatęchła gnuśność prowincjonalnego bytu, z którego nie sposób

wyrwać się na szerszą przestrzeń, to jakby zaprzeczenie owych niezwykłych wzlotów, penetracji

nie znanych i nie zbadanych regionów ludzkich doświadczeń, jakie dokonywały się na kartach

wcześniejszych utworów autora Wehikułu czasu. Najbardziej znane powieści społeczno-

obyczajowe, zdaniem ówczesnej poważnej krytyki rangą przewyższające jego osiągnięcia w

dziedzinie fantastyki naukowej, to: Kipps (Kipps, 1905), Tono-Bungay (Tono-Bungay, 1909),

Anna Weronika (Ann Veronica,1909), Historia pana Polly (The History of Mr. Polly, 1910).

Równolegle tworzy pisarz traktaty i powieści utopijne, w przeciwieństwie do pesymizmu

wcześniejszej swej science fiction nawiązujące do nadziei, jakie w wieku XVIII i XIX budził

rozwój nauki i techniki, i przedstawiające, u progu nowej epoki, na gruncie przeobrażeń

społecznych, towarzyszące owym procesom wyłanianie się i formowanie nowoczesnej technokraci

i. Do tego kręgu należą: Wizje przyszłości (Antici-pations, 1901), A Modern Utopia (1905, Utopia

nowoczesna), The World Set Free (1914, Świat wyzwolony). Ludzie jak bogowie (Men Like Gods,

1923), The Shape of Things to Come (1933, Kształt rzeczy przyszłych).

Z czasem - uwidoczni się to najwyraźniej w latach dwudziestych i trzydziestych - elementy

traktatu, dyskusji, analizy, dygresji zdominują i przesłonią elementy fabularne. Pisarstwo Wellsa

będzie ciążyło ku czemuś, co można by określić pojemnym mianem powieści-eseju, albo wręcz ku

zbeletryzowanej publicystyce.

U schyłku życia wróci autor do swego pierwotnego pesymizmu, tyle że w zmienionej,

posępniejszej, drastyczniejszej postaci, nie ożywionej już dynamizmem i energią młodości.

My powróćmy jednakże do owej młodzieńczej science fiction. Przez swą złożoność; walory

literackie i filozoficzne stała się ona godną prekursorką dojrzałej fantastyki naukowej XX wieku -

ściślej, dwudziestowiecznej tradycji antyutopii czy utopii negatywnej. Jeśli zaś spróbujemy

wyłowić i uchwycić to co najistotniejsze w fantastyce naukowej samego Wellsa w jej aspekcie

merytorycznym, można śmiało zaryzykować stwierdzenie, iż jedną z cech wyróżniających ową

science fiction jest usiłowanie przeniknięcia prawdy o ludzkiej naturze, widzianej przede

wszystkim w perspektywie jej ewolucyjnego rozwoju, zawierającej się przy tym w symbolicznej

oprawie. Tak się ma rzecz z Wehikułem czasu, z tym że autor wybiega tu w daleką przyszłość, zaś

w wypadku Wyspy doktora Moreau jest akurat odwrotnie, pisarz sięga wstecz, w odległą

przeszłość, ku narodzinom ludzkości, po to, by w metaforycznym skrócie ukazać tak jej

prapoczątek, jak i cały dalszy cykl ewolucyjny.

Doktor Moreau na wyspie, która bierze odeń swą nazwę, dokonuje eksperymentów na

zwierzętach, przekształcając je drogą wiwisekcyjnych zabiegów w ludzi. Moreau nie poprzestaje na

chirurgii. Ażeby podtrzymać i umocnić cechy ludzkie u swych człekopodobnych stworów musi nie

tylko stale ponawiać swe zabiegi operacyjne, lecz również innymi środkami oddziaływać na swych

podopiecznych, tworząc dla nich dokładnie i szczegółowo wypracowany system nakazów i

zakazów, kodeks obowiązków i praw z rygorem najściślejszego ich przestrzegania.

Podporządkowanie ma być bezdyskusyjne i totalne, jakiekolwiek wykroczenia karane są i tępione

bezlitośnie i okrutnie. Wspomniany kodeks przyjmuje postać krótkich, katechetycznych formuł,

których rytmiczne chóralne skandowanie wprawia uczestników rytuału w stan ekstatycznego

podniesienia:

“Nie będziesz chodził na Czworakach - tak każe Prawo.

Czyż nie jesteśmy ludźmi?

Nie będziesz chłeptał Wody - tak każe Prawo.

Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

Nie będziesz pożerał Zwierza ani Ryby - tak każe Prawo.

Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

Nie będziesz obdzierał kory z Drzew - tak każe Prawo.

Czyż nie jesteśmy Ludźmi?

Nie będziesz polował na innych Ludzi - tak każe Prawo.

Czyż nie jesteśmy Ludźmi?” itd.

Nic jednak nie potrafi powstrzymać regresu kreatur doktora Moreau do stanu pierwotnej

zwierzęcości. Zawodzą prerogatywy władzy, skodyfikowane zasady dyscypliny społecznej,

obrządki sakralne, wreszcie nawet skalpel chirurga. Natura ludzka, z jej wrodzonymi instynktami i

popędami, nie daje się ani ucywilizować, ani ujarzmić. Moreau wraz ze swym pomocnikiem,

Montgomerym, ponosi śmierć z rąk (?!) ludzi-potworów, których sami powołali do życia, formalny

zaś bohater utworu, Edward Prendick, który przybył na Wyspę, by zostać wciągniętym w tryby

rozgrywających się tu tragicznych wydarzeń, staje się Robinsonem a rebours - świadkiem nie

wzlotu cywilizacyjnego, lecz nawrotu do triumfu dzikości.

Na Wyspie przeto instynkt pokonuje rozum, świtanie zaś intelektu utożsamione zostaje z

zachwianiem równowagi w przyrodzie, rozsadzeniem jej biologicznej spójności, intensyfikacją

cierpienia. Wiąże się z tym wpływ dziewiętnastowiecznego antyracjonalizmu, którego

rzecznikami byli Nietzsche, Schopenhauer oraz Bergson.

Sam Moreau jest postacią, której symbolika rozrasta się do granic ostatecznych, bądź to

jako ucieleśnienie Stwórcy, bądź też jako uosobienie albo narzędzie bezwzględnego i bezlitosnego

procesu ewolucyjnego. Zakodowane w ten sposób znamiona Nietzscheańskiego

nadczłowieczeństwa nader często pojawiają się na kartach utworów fantastyczno-naukowych

autora Wojny światów.

Egzystencja ludzka, tak w sensie jednostkowym jak i społecznym, jest nieustannym

doznawaniem i doświadczaniem bólu, istota wyższa jednakże, nadczłowiek w rodzaju Moreau,

traktuje ból z pogardą. Narodziny bólu stanowią zresztą integralną część dzieła stworzenia, które

autor świadomie demonizuje jako akt okrucieństwa i prapoczątek zła.

Warto jeszcze odnotować na marginesie umiejętność, jaką wykazuje autor w

wychwytywaniu i odrysowywaniu charakterystycznych cech ludzi-zwierząt w zależności od

pochodzenia i gatunku: krwiożerczość lamparta i hieny, przewrotność lisa, oddanie i wierność psa,

wreszcie - przykład szczególnie bogaty w akcenty humorystyczne - próżność i ograniczoność

małpy, która, aby w maksymalnym stopniu dowieść swej wyższości i zaimponować innym,

niepotrzebnie komplikuje i gmatwa najprostsze wypowiedzi. Jest to niewątpliwie satyra na

pretensjonalny bełkot pseudonaukowego żargonu.

Współczesna Wellsowi krytyka nie potrafiła odczytać rzeczywistych intencji dzieła.

Pisarzowi zarzucano, że zbyt hojnie szafuje niesamowitością i grozą, że staje się autorem

fantastyczno-naukowych dreszczowców. Wells czuł się tym szczególnie dotknięty, ponieważ

interesowały go przede wszystkim konsekwencje i wymowa naukowo-technicznego postępu,

reperkusje moralne procesów bądź to wymykających się spod kontroli człowieka, bądź też

umożliwiających wywieranie totalnej presji na otoczenie.

Z perspektywy dzisiejszej zupełnie inaczej patrzymy na omawiane tutaj dzieło przyznając,

że jest jedną z zasadniczych pozycji Wellsowskiej science fiction, godne tego, by zająć poczesne

miejsce obok Wehikułu czasu, Wojny światów i Pierwszych ludzi na Księżycu.

Uzupełniając Wehikuł czasu we wstecznej, genealogicznej perspektywie - skrótowa,

metaforyczna klamra wyznacza tu jednocześnie najszerszą kanwę, najrozleglejszą w całej

Wellsowskiej science fiction panoramę dziejów, kształt doli człowieczej, ludzkiego losu.

Juliusz K. Palczewski