Ogólnopolski program szkoleniowy dla
Kolejny moduł szkoleniowy programu PAOW zaprezentuje najważniejsze mechanizmy
wpływające na aktywny udział mieszkańców w życiu wspólnoty lokalnej. Omówione
zostaną korzyści płynące z działalności i samoorganizacji obywateli. Szczególny nacisk
zostanie położony na rolę informacji i komunikacji jako istotnego czynnika w budowaniu
współpracy między władzami gminy a jej mieszkańcami. Program obejmuje też stan prawny
i warunki funkcjonowania organizacji pozarządowych (społecznych) w Polsce. A wszyst-
ko to w oparciu o praktyczne przykłady polskich gmin.
Współpraca samorządu
z organizacjami pozarządowymi
artycypacja społeczna na poziomie lokal- wie trybu wyłaniania przedstawicielstwa na zysk, działanie w granicach i w sposób
Pnym to aktywny udział wszystkich miesz- partnerów społecznych i gospodarczych. zgodny z prawem. Dzięki temu, że organiza-
kańców wspólnoty w sprawach gminy, sołec- Kwalifikacja ta może być ważna w perspek- cje społeczne skupiają aktywne i kreatywne
twa, wsi. Może on być realizowany przez każ- tywie potencjalnej współpracy z samorzą- jednostki (bez nich nie mogłyby przecież po-
dego indywidualnie albo poprzez grupy, śro- dem terytorialnym. wstać), stają się cennym z
ródłem pomysłów
dowiska, organizacje. dla realizacji wspólnych interesów czy roz-
Organizacje pozarządowe pełnią istotną wiązywania problemów lokalnych. Dzięki tym
rolę w społecznościach lokalnych. Dzięki nim cechom organizacje społeczne mogą być i są
władza lokalna może realizować zdecydowa- pożądanym partnerem, częstokroć konkuren-
nie więcej zadań i rozwiązywać większą cyjnym wobec sektora biznesu (przedsiębior-
liczbę problemów mieszkańców. Organi- ców prywatnych).
zacje pozarządowe pełnią różnorodne funk- Nie ma zamkniętego katalogu organi-
cje w społeczności lokalnej i działają w zacji społecznych. W szerokim znacze-
bardzo różnych obszarach. niu organizacjami pozarządowymi są:
Aby ułatwić samorządowcom poru- związki zawodowe, organizacje spo-
szanie się w szerokiej rodzinie organi- łeczno-zawodowe rolników, stowarzy-
zacji pozarządowych, spróbujmy podzie- szenia, grupy interesu, ruchy obywa-
lić je według różnych kryteriów. Podobny- telskie, fundacje i inne dobrowolne
mi posługują się samorządy województw przy zrzeszenia (np. koła gospodyń
doborze partnerów społecznych i gospodar- wiejskich, szkolne kluby euro-
czych. Procedura ta uregulowana jest w roz- pejskie, kluby sportowe
porządzeniu ministra rozwoju regionalnego itd.)
i budownictwa z 17 sierpnia 2000 r. w spra- Organizacje poza-
rządowe dzielą się na posiada-
jące osobowość prawną i nie posiada-
Dzięki uczestnictwu w szkoleniu PAOW jące jej. Osoby zakładające organizację
dowiedzą się państwo, jak: muszą podjąć decyzję w tej sprawie. Uzy-
w zachęcić obywateli do większej aktyw- skanie osobowości prawnej wymaga speł-
ności w życiu publicznym gminy, nienia warunków określonych w przepisach
w znalez
ć mechanizmy komunikacji i oraz dochowania procedury założenia i reje-
współpracy między władzami gminy a stracji. Organizacjami posiadającymi osobo- Najbardziej popularną formą organizacji
jej mieszkańcami oraz organizacjami wość prawną są na przykład: fundacja, sto- jest stowarzyszanie, a drugą z kolei fundacja.
reprezentującymi wspólnotę, warzyszenie, związek wyznaniowy. Według danych Stowarzyszenia KLON/JA-
w wykorzystać  mądrość obywatelską w Pożądane cechy działania organizacji po- WOR, w 2000 roku w Polsce było zarejestro-
rozwiązywaniu problemów gminy. zarządowych (społecznych) to: efektywność, wanych ponad 47 tys. organizacji, w tym oko-
elastyczność, gospodarność, nienastawienie ło 71 proc. stowarzyszeń, 23 proc. fundacji, a
54 WSPÓLNOTA nr 19-20, 11-18 maja 2002 www.wspolnota.org.pl
 samorządów współfinansowany z pożyczki Banku Światowego
pozostałe 6 proc. stanowiły związki, kluby, ru- ces przekazywania informacji, która jest pod-
chy, komitety itp. Przyjmuje się, że około 8 stawowym narzędziem niezbędnym do aktyw-
tysięcy organizacji pozarządowych prowadzi nego uczestnictwa w życiu gminy.
aktywną działalność. Współpraca między różnymi podmiotami
W każdej społeczności, w każdej gminie może narodzić się dzięki dobrej komunikacji
ścierają się różne interesy. Uwidaczniają się i chęci zamiany okazjonalnych kontaktów w
one we wspólnym działaniu różnych partne- bardziej trwałe formy, czasami nawet instytu-
rów. Wynikają ze zróżnicowania celów. W cjonalne.
każdej społeczności mamy do czynienia z trze- Dla zawiązania współpracy między różny-
Lokalny
ma grupami partnerów, inaczej nazywamy je mi podmiotami - w tym między organami sa-
sektorami. morządu terytorialnego a organizacjami spo-
Sektor organizacji pozarządowych odróż- łecznymi - niezbędne jest zidentyfikowanie i
program
nia się od sektorów publicznego czy przed- określenie: przedmiotu, czasu, trybu, zasad i
siębiorców prywatnych. podstaw finansowych współpracy.
Sektory te można wyodrębnić, przyjmując Warunki współpracy z reguły określane są rozwoju
dwa kryteria. w umowie. Nie zawsze musi ona być spisana.
Pierwszym jest rodzaj dobra dostarczanego Wystarczy, że strony porozumieją się ustnie Istnieje wiele dziedzin, w których władze
społeczeństwu - wyróżniamy tu dobra o cha- lub po prostu zaczną działać. Przy zawieraniu samorządowe i organizacje społeczne mogą
rakterze publicznym i prywatnym. umowy o współpracę nie wszystkie wyznacz- ze sobą współpracować dla dobra społecz-
Drugim kryterium wyodrębnienia sektorów niki muszą być od razu dookreślone (np. stro- ności lokalnej. Oto jeden z przykładów:
jest charakter dostawcy dóbr - wyróżniamy tu ny pozostawiają sobie do uzgodnienia czas W gminie Przykładówek został zlikwido-
dostawcę publicznego i prywatnego. współpracy, uzależniając go od przebiegu i wany duży państwowy zakład. W wyniku
w Dostawca publiczny działa na podstawie efektów pierwszych działań). Wszystkie te tego kilka tysięcy mieszkańców straciło pra-
prawa publicznego i reprezentuje interesy ogólne zasady współpracy odnoszą się rów- cę, co spowodowało wzrost stopy bezrobo-
ogółu. Najczęściej należy tu zaliczyć urząd nież do organów samorządu terytorialnego. cia do poziomu 40 proc. Władzom lokal-
gminy, szkoły publiczne, gminne ośrodki Samorząd terytorialny może podejmować nym trudno było znalez
ć zewnętrznego,
zdrowia, kultury itp. jedynie te formy współpracy, które nie naru- dużego inwestora. Istotne stało się podję-
w Dostawca prywatny powinien działać w szałyby własności publicznej i przepisów pra- cie działań chroniących małe lokalne
granicach prawa publicznego i prywatne- wa właściwych dla sektora publicznego. Dla przedsiębiorstwa rodzinne, aby mogły roz-
go. Reprezentuje interesy indywidualne potencjalnych partnerów samorządu teryto- wijać się i tworzyć nowe miejsca pracy.
lub wąskiej grupy społecznej. Działa np. rialnego (jednostek, organizacji pozarządo- W związku z taka sytuacją samorząd gmi-
jako przedsiębiorstwo prywatne, fundacja, wych, przedsiębiorców) ważne jest oparcie ny podjął decyzję o rozpoczęciu prac nad
stowarzyszenie. współpracy na trwałych i przejrzystych me- Lokalnym Programem Rozwoju. Do uczest-
Na podstawie przyjętych kryteriów może- chanizmach. Taka praktyka zapobiega korup- nictwa zaproszono wielu przedstawicieli
my zdefiniować trzy sektory (patrz tabelka). cji czy naruszaniu prawa. Na szkoleniach społeczności lokalnej, w tym: przedsiębior-
Podstawowym warunkiem skutecznej komu- PAOW będzie temu poświęcony odrębny te- ców, organizacje społeczne, parafie, szko-
nikacji na każdym poziomie jest zapewnie- mat: Przejrzysta, przyjazna gmina. ły, bezrobotnych, przedstawicieli instytucji
nie właściwej reprezentacji partnerów oraz Do najpopularniejszych form współpracy na kultury, zdrowia, opieki społecznej itp.
określenie zasad komunikowania i w dalszej poziomie gminy należą: W trakcie warsztatów określono wspól-
kolejności współpracy. Komunikacja, w od- w trójkąt współpracy, ne potrzeby dla wszystkich mieszkańców
różnieniu od współpracy, jest zorientowana w dotacje (podmiotowe i przedmiotowe  gminy. Udało się dojść do porozumienia,
nie na wynik, lecz na samo porozumienie się, granty), że najważniejszym celem programu ma
czyli takie przekazanie informacji, aby dotar- w kontraktacja usług, być rozwój przedsiębiorczości, odbywają-
ła ona do adresata niezmieniona. Podstawo- w wsparcie (organizacyjne, merytoryczne i cy się w taki sposób, aby przedsiębior-
wą rolę w procesie partycypacji społecznej techniczne), stwa mogły tworzyć nowe miejsca pracy.
pełni informacja oraz komunikacja, czyli pro- w kompleksowe programy współpracy. n Jednocześnie postanowiono, że należy
tworzyć sprzyjające warunki dla przedsię-
biorstw z innych gmin, aby chciały prze-
CHARAKTER PODMIOTU
SEKTOR PODMIOTY STANOWI
CE SEKTOR
nosić swoje siedziby lub oddziały do Przy-
I DOSTARCZANEGO DOBRA
kładówka i okolicznych wsi, tworząc tym
Sektor I Władza publiczna, czyli władza centralna z Dostawca publiczny dostarcza
samym nowe miejsca pracy.
jej organami oraz władza samorządowa na dobro publiczne.
W efekcie utworzono spójny system wspie-
wszystkich szczeblach podziału administra-
rania przedsiębiorczości, który dawał szansę
cyjnego.
Sektor II Prywatni przedsiębiorcy (biznes) Dostawca o charakterze pry- mieszkańcom na zakładanie własnych firm i
prowadzący działalność w różnych formach, watnym dostarcza dobra pry- przyciągnął dużą liczbę przedsiębiorstw z
innych gmin, w tym tak dużych jak X i Y.
np. indywidualnej działalności, spółek, spół- watne i dobra publiczne (na
dzielni. specjalnych warunkach).
WNIOSEK: określenie wspólnego inte-
Sektor III Organizacje społeczne Dostawca prywatny dostarcza
resu mieszkańców, przedsiębiorców i wła-
zalicza się tu organizacje pozarządowe nie dobro publiczne.
dzy lokalnej doprowadziło do stworzenia
działające dla zysku, np. fundacje, stowarzy-
takich warunków dla rozwoju przedsię-
szenia i nieformalne grupy społeczne oraz
biorczości, z których korzystają wszyscy za-
partie polityczne, związki zawodowe, związ-
interesowani. n
ki wyznaniowe itp.
www.wspolnota.org.pl WSPÓLNOTA nr 19-20, 11-18 maja 2002 55
WSPÓLNOTA nr 19-20, 11-18 maja 2002 55