Dług publiczny a deficyt budżetowy
�
Deficyt budżetu: przewaga wydatków budżetu nad
Deficyt budżetu:
dochodami, dotyczy budżetu w danym roku
budżetowym
�
Dług publiczny: suma zobowiązań, będąca efektem
Dług publiczny:
kumulowania się deficytów budżetowych w
poszczególnych latach
Pojęcie państwowego długu
publicznego i długu Skarbu Państwa
�
Art. 73 ust. 1 u.f.p.:
 Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość
nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów
publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych
zobowiązań między jednostkami tego sektora .
Dług Skarbu Państwa - wartość nominalna zadłużenia
Skarbu Państwa [art. 10 ust. 2 u.f.p. z 2005 r.]
Konstytucyjne granice zadłużenia
�
art. 216 ust. 5 konstytucji RP:
 Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji
i poręczeń finansowych, w następstwie których
państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości
rocznego produktu krajowego brutto .
Zobowiązania składające się na
państwowy dług publiczny
�
art. 72 u.f.p.:
 Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania
sektora finansów publicznych z następujących tytułów:
1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na
wierzytelności pieniężne;
2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;
3) przyjętych depozytów;
4) wymagalnych zobowiązań:
a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń
sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów
publicznych będącą dłużnikiem.
Minister Finansów  kontrola nad
zadłużeniem sektora finansów
publicznych
�
art. 74 u.f.p.:
 1. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem
finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady
stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może
przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego
brutto.
2. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu
Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania zasady, o
której mowa w ust. 1 .
�
art. 75 ust. 1 u.f.p.:  Minister Finansów opracowuje
czteroletnią strategię zarządzania długiem Skarbu
Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny
(& ) .
Finansowanie potrzeb
pożyczkowych państwa
�
Potrzeby pożyczkowe państwa  zapotrzebowanie na
Potrzeby pożyczkowe państwa 
środki finansowe niezbędne do sfinansowania
deficytu budżetu państwa, deficytu budżetu środków
europejskich, a także rozchodów budżetu państwa
(art. 76 u.f.p.).
�
Dostępne instrumenty finansowania potrzeb
Dostępne instrumenty finansowania potrzeb
pożyczkowych państwa  pożyczki i kredyty, sprzedaż
pożyczkowych państwa 
skarbowych papierów wartościowych, prywatyzacja
majątku Skarbu Państwa, nadwyżka budżetu z lat
ubiegłych, nadwyżka budżetu środków europejskich,
spłaty udzielonych pożyczek i kredytów, inne
operacje finansowe (art. 113 ust. 2 u.f.p.).
Pożyczki i kredyty
�
zaciągane na finansowanie potrzeb pożyczkowych Skarbu
Państwa, tj. deficytu budżetu państwa, budżetu środków
europejskich, rozchodów budżetu, a także w celu wsparcia
bilansu płatniczego.
�
Kredyt  regulowany w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Kredyt 
Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z póz
n.
zm.), udzielany przez bank, oprocentowany, udzielany na
określony cel.
�
Pożyczka  regulowana w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964
Pożyczka 
r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z póz
n.
zm.), ma charakter bardziej uniwersalny, niż kredyt, m.in.
może być udzielona przez podmiot inny, niż bank, bez
określania celu w umowie pożyczki, nie musi być
oprocentowana.
Skarbowe papiery wartościowe
�
art. 95 ust. 1 u.f.p.:
 1. Skarbowy papier wartościowy jest papierem
wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest
dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się
wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które
może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.
2. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub
wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie
budżetowej.
3. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za
zobowiązania wynikające z wyemitowanych papierów
wartościowych .
Skarbowe papiery
wartościowe:
�
bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe
bony skarbowe -
oferowane do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z
dyskontem i wykupywane według wartości nominalnej po
upływie okresu, na jaki zostały wyemitowane
�
obligacje skarbowe - papiery wartościowe oferowane do
obligacje skarbowe -
sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowane w
postaci dyskonta lub odsetek
�
skarbowe papiery oszczędnościowe - oferowane do
skarbowe papiery oszczędnościowe -
sprzedaży osobom fizycznym, stowarzyszeniom, innym
organizacjom społecznym i zawodowym oraz fundacjom
Podmioty uprawnione do
wystawiania/emitowania skarbowych
papierów wartościowych
�
Minister Finansów  w przypadku skarbowych
Minister Finansów 
papierów wartościowych opiewających na
świadczenia pieniężne
�
Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z
Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z
Ministrem Finansów  w przypadku skarbowych
Ministrem Finansów 
papierów wartościowych opiewających na
świadczenia niepieniężne
Potrzeby pożyczkowe jednostek
samorządu terytorialnego
�
art. 89 u.f.p.:
 1. Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i
pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:
1) pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu
budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
2) finansowanie planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu
terytorialnego;
3) spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji
papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów;
4) wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków
pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.
2. Zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane papiery
wartościowe, z przeznaczeniem na cel, o którym mowa w ust. 1
pkt 1, podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w
którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane .
Deficyt budżetu jednostki
samorządu terytorialnego
�
Planowany  występujący na koniec roku budżetowego,
Planowany 
przewidywany w uchwale budżetowej, która uwzględnia
jego istnienie w określonej wysokości oraz przewiduje
środki na jego pokrycie
�
Przejściowy  może wystąpić w trakcie roku budżetowego i
Przejściowy 
wiąże się z okresowym brakiem środków na regulowanie
bieżących wydatków, jest pokrywany w drodze emisji
papierów wartościowych, zaciągania kredytów czy
pożyczek o terminie wykupu/spłaty nieprzekraczającym
roku budżetowego, nie jest wykazywany w uchwale
budżetowej, nie występuje na koniec roku budżetowego
Papiery wartościowe emitowane
przez jednostki samorządu
terytorialnego - obligacje
�
Podstawa prawna: ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz.
U. z 2001 r. nr 120, poz. 1300 z póz
n. zm.)
�
Obligacje mogą emitować m. in. jednostki samorządu terytorialnego,
ich związki, miasto stołeczne Warszawa
�
Ustawy o obligacjach nie stosuje się do obligacji emitowanych przez
Skarb Państwa i NBP
�
Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym
emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji
(obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia
określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub
niepieniężny
�
Jednostka samorządu terytorialnego (emitent) odpowiada całym
swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji (wyjątek 
obligacje przychodowe, w których możliwe jest ograniczenie
odpowiedzialności JST jedynie do przychodów z konkretnego
przedsięwzięcia, na którego realizację zostały wyemitowane)
Ograniczenia w zaciąganiu zobowiązań przez
jednostki samorządu terytorialnego wynikające z
u.f.p.
�
Suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów
wartościowych , a także łączna kwota poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć kwoty
określonej w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.
�
W przypadku ubiegania się przez jednostkę samorządu terytorialnego o kredyt lub
pożyczkę (& ), a także w przypadku zamiaru emisji przez jednostkę samorządu
terytorialnego papierów wartościowych (& ), zarząd tej jednostki jest obowiązany
uzyskać opinię regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty kredytu lub
pożyczki lub wykupu papierów wartościowych.
�
Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać jedynie takie zobowiązania
finansowe, których koszty obsługi są ponoszone co najmniej raz do roku, przy czym:
1) dyskonto od emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego papierów
wartościowych nie może przekraczać 5% wartości nominalnej;
2) kapitalizacja odsetek jest niedopuszczalna.
�
Jednostki sektora finansów publicznych, z wyjątkiem Skarbu Państwa, nie mogą
zaciągać pożyczek lub kredytów, emitować papierów wartościowych oraz udzielać
poręczeń i gwarancji, których wartość nominalna należna do zapłaty w dniu
wymagalności, wyrażona w złotych, nie została ustalona w dniu zawierania transakcji.
Procedury ostrożnościowe i sanacyjne
�
związane z relacją państwowego długu publicznego do PKB
�
uruchamiane wraz z przekroczeniem przez zadłużenie kolejnych progów
określonych w u.f.p., wynoszących:
ż�
50 d" 55% PKB
ż�
na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do
dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż w roku bieżącym, wynikająca z ustawy budżetowej.
ż�
55 < 60% PKB
ż�
nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków zapewniający, że
relacja długu Skarbu Państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie
niższa od relacji długu Skarbu Państwa do PKB ogłoszonej przez Ministra Finansów;
ż�
brak wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej;
ż�
ograniczenie waloryzacji rent i emerytur;
ż�
zakaz udzielania nowych pożyczek i kredytów z budżetu państwa;
ż�
ograniczenia wzrostu wydatków podmiotów z art. 139 ust. 2,
ż�
Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych z kredytów zagranicznych oraz
przeglądu programów wieloletnich,;
ż�
Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji państwowego długu
publicznego do PKB;
ż�
ograniczenia wysokości wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego .
ż�
60 % PKB i powyżej
ż�
stosuje się odpowiednio ograniczenia z progu 55 < 60% (z wyj. dwóch ostatnich punktów);
ż�
RM najpóz
niej po upływie miesiąca od ogłoszenia relacji PDP/PKB przedstawia Sejmowi program sanacyjny;
ż�
wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego na kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody;
ż�
poczynając od siódmego dnia po ogłoszeniu relacji PDP/PKB jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych
poręczeń i gwarancji