Składnia  wykład nr 7
Wypowiedzenia złożone
Parataksa - hipotaksa
wypowiedzenia złożone
parataktycznie (współrzędne) hipotaktycznie(podrzędnie)
Parataksa - hipotaksa
wypowiedzenia złożone
parataktycznie (współrzędne) hipotaktycznie(podrzędnie)
WYPOWIEDZENIE 1  WSKAy
NIK ZESPOLENIA  WYPOWIEDZENIE 2
Parataksa - hipotaksa
wypowiedzenia złożone
parataktycznie (współrzędne) hipotaktycznie(podrzędnie)
WYPOWIEDZENIE 1  WSKAy
NIK ZESPOLENIA  WYPOWIEDZENIE 2
W 1 + WZ + W2
Parataksa - hipotaksa
wypowiedzenia złożone
parataktycznie (współrzędne) hipotaktycznie(podrzędnie)
WYPOWIEDZENIE 1  WSKAy
NIK ZESPOLENIA  WYPOWIEDZENIE 2
W 1 + WZ + W2 W1 + (WZ-W2)
parataksa - hipotaksa
RÓŻNICE

W wypadku parataksy  zdania są niezależne (samodzielne)
treściowo. W wypadku hipotaksy  zdania są treściowo zależne.

Wskaz
nik zespolenia w połączeniu parataktycznym nie jest częścią
zdania składowego; w połączeniu hipotaktycznym  zależy od szyku i
jest elementem zdania podrzędnego.

W wypadku parataksy  można odwrócić kolejność zdań składowych
bez zmiany pozycji wskaz
nika zespolenia. W połączeniach
hipotaktycznych zmiana szyku jest niedopuszczalna lub wymaga
zmiany pozycji wskaz
nika zespolenia.
Parataksa

Współrzędność zdań polega na braku
zależności lub determinacji wzajemnej:
Pójdę do kina i spotkam się ze znajomymi.
Ani nie pójdę do kina, ani nie spotkam się ze znajomymi.

Zdania współrzędne połączone są zwykle
spójnikiem lub bezspójnikowo.

5 typów:
łączne (i), przeciwstawne (a, ale), wynikowe (więc),
rozłączne (albo, lub), włączne (czyli)
Zdania hipotaktyczne
SKA
ADNIA TRADYCYJNA
(5+1)
1. Zdanie podrzędne uzupełnia składnik zdania nadrzędnego lub go rozwija
(5 typów: P, Pd, D, Okl, Orz)

Kasia zda egzamin .........., bo na poprawce wylosowała szczęśliwy zestaw pytań

Po egzaminie pójdę tam, gdzie najczęściej chodzę topić smutki
2. Zdanie składowe rozwija zdanie główne (1 typ)

Podjechał samochód, którego nikt wcześniej tu nie widział (przydawka)

Podjechał samochód, z którego wysiadł Enrico (rozwijające)

Wspominał na lata, gdy z pozwami chodził (rozwijające?)
Zdania hipotaktyczne
3. Zasada ekwiwalencji: zdanie podrzędne pełni funkcję jednego składnika w zdaniu
nadrzędnym, a zatem można je zredukować do jego postaci
Przekonałem go, ŻE MUSI WYJECHAĆ Przekonałem go O KONIECZNOŚCI WYJAZDU
Jan idzie do delikatesów po kawę
Jan idzie do delikatesów, aby kupić kawę
Jan idzie do delikatesów, aby przynieść kawę
Jan idzie do delikatesów, aby ukraść kawę
Jan zwiedzał Wrocław według przewodnika ????
Wniosek:
ekwiwalencja zdania podrzędnego i składnika jest zjawiskiem dyskusyjnym ze względu
na brak pełnej odpowiedniości semantycznej oraz jednostronność tej relacji
Parataksa - hipotaksa
wypowiedzenia złożone
parataktycznie (współrzędne) hipotaktycznie(podrzędnie)
łączne
podmiotowe
i, a, oraz, to-to, nie tylko  lecz także, zarazem
rozłączne
dopełnieniowe
albo, lub, czy, bądz

wyłączające (ani) okolicznikowe
przeciwstawne
orzecznikowe
ale, a, lecz, jednak, natomiast, tylko że,
jedynie, przecież raczej, tymczasem
przydawkowe
rozwijające
wynikowe
Więc, toteż, zatem, to, i, a, dlatego, stąd
włączne, synonimiczne
czyli, mianowicie, to jest, inaczej, słowem
Wskaz
niki zespolenia
wskaz
niki zespolenia
wymawianiowe leksykalne
spójnikowe względne pytajno-zależne (?)

Pytam, która godzina.
Wskaz
niki zespolenia
wskaz
niki zespolenia
wymawianiowe leksykalne
spójnikowe względne pytajno-zależne (?)
parataktyczne hipotaktyczne
Zdanie złożone
wg R. Grzegorczykowej

Hipotaksa i parataksa to zjawiska o nieostrych granicach, por.
rozbudowane zdanie pojedyncze: Jan pojechał do Krakowa w celu załatwienia sprawy
zdanie hipotaktyczne: Jan pojechał, by załatwić sprawę.
zdanie parataktyczne: Jan pojechał i załatwił sprawę.
ciąg nawiązany: Jan pojechał do Krakowa. Tam załatwił sprawę.
ciąg luz
ny: Jan pojechał do Krakowa. W Krakowie załatwił sprawę.

Istnieją też tzw. zdania pogranicza, czyli zdania pojedyncze
wielopredykatywowe. Zawierają one:

dopowiedzenia  Zobaczył Jana idącego ulicą

szeregi nominalne  Jan czyta książki i (czyta) gazety

nominalizacje rzeczownikowe  Zna angielski dzięki wyjazdowi do Londynu

imiesłowy przysłówkowe  Idzie kulejąc

zdania intensjonalne (to zd. podrzędne konotowane)  Widzę, że masz rację

Zdania złożone powstają w procesie transformacji zbiorczej.
Zdania złożone hipotaktycznie

Zdania złożone powstają przez  zanurzenia zdania
podrzędnego w zdaniu nadrzędnym.

Trzy mechanizmy:
1) Wstawienie ZS do GN
Anna przeczytała książkę. Książkę dostała w prezencie
[zdania relatywne, względne]
2) Wstawienie ZS w pozycję konotowaną przez GV
Anna sądzi, że ........................ Książka jest dobra
[zdania intensjonalne]
3) Wstawienie ZS w pozycję niekonotowaną
Anna jest zadowolona ........................... Książka jest dobra
[zdania ekstensjonalne]
Zdanie złożone
wg R. Grzegorczykowej

Dwa ważne schematy: str. 98 i 100