Nazwy narządów i inne

Akikula – igły, kolce, itp. wytwory naskórka owadów.

Akron – pierwszy segment odcinka głowowego u stawonogów.

Akrosom – przednia część główki plemnika w formie czapeczki zawierająca enzymy
umożliwiające rozpuszczenie błony komórkowej jaja.

Anteny – czułki – występują u niektórych stawonogów w okolicy otworu gębowego,
będące narządami zmysłów (dotyku, węchu, smaku).

Apterium – naga lub porośnięta tylko piórami puchowymi partia skóry ptaka.

Chityna – z gr. chiton = wierzchnia szata – wielocząsteczkowy związek azotu z glukozą,
substancja wytrzymała, sztywna, stanowi zasadniczy substrat szkieletowy stawonogów.

Chorion – osłonka jaj owadów.

Ciosy – stale rosnące siekacze słoni, niewłaściwie nazywane kłami.

Czułki – są ważnymi narządami węchu i dotyku przede wszystkim u owadów. Składają
się z 2 do 40 i więcej członów, np. chrząszcz Tycz – cieśla, długości 13 – 20 mm może
mieć czułki do pięciu razy dłuższe od ciała.

Dutka – początkowa, pozbawiona chorągiewek część osi pióra, osadzona w skórze.

Dziób – rogowa osłona szczęki i żuchwy. Występuje u bezzębnych kręgowców
czworonożnych, jak żółwie, ptaki i stekowce.

Egreta – pióra ozdobne, długie i delikatne wyrastające w okresie godowym na grzbiecie
czapli z rodzaju egretta.

Efektor – narząd wykonawczy (końcowa część łuku odruchowego) w organizmie
zwierzęcym, pobudzany lub hamowany przez impulsy nerwowe (najczęściej komórka
mięśniowa lub gruczołowa).

Efira – młodociana postać meduzy.

Fragma – chitynowa ścianka oddzielająca (nie całkowicie) od strony grzbietowej
poszczególne części jamy ciał owadów.

Gąsienica – nazwa robakowatej larwy motyli.

Gonady – gruczoły płciowe zwierząt.

Grasica – gruczoł wydzielania wewnętrznego, występujący u kręgowców w młodym
wieku, w miarę dojrzewania ulega atrofii.

Hem – zwierzęcy barwnik organiczny o budowie zbliżonej do chlorofilu, zawierający
żelazo.

Hemoglobina – chromoproteid krwi, przenośnik tlenu w organizmie.

Hemolimfa – jedyny płyn krążący w ciele bezkręgowców. W organizmie kręgowców
krąży krew i limfa.

Homologiczne narządy – narządy u różnych zwierząt mające jednakowe pochodzenie,
choć mogące różnić się wyglądem i spałniać różne funkcje, np. skrzydło ptaka, grzebna
kreta, lotna nietoperza, płetwowa wieloryba.

Kantar – barwny, często pozbawiony piór pasek, biegnący od dzioba do oka po obu
stronach głowy niektórych ptaków.

Karapaks – część grzbietowa pancerza żółwi.

Kastoreum – bobrowy strój – wysuszone woreczki gruczołowe bobra, wypełnione
czerwonobrunatną, mazistą substancją o swoistym przenikliwym zapachu.

Keratyna – zwierzęca substancja białkowa, komórkowa, umożliwiająca łuszczenie się
naskórka, stanowi też, zasadniczą substancję wszystkich utworów natury rogowej; łuski,
włosy, pióra, pazury, kopyta, rogi.

Kijanka – głowacz – słodkowodna larwa płazów bezogonowych.

Klucz – u ptaków, szyk w kształcie litery V, w którym pewne gatunki odbywają wędrówki.

Kopyto – puszka rogowa otaczająca człony palców u kopytnych. Człon palca nie jest
zrośnięty z kopytem, co powoduje amortyzację wstrząsów podczas ruchu.

Korale – czerwona narośl na glowie i szyi niektórych ptaków.

Kosmki – miniaturowe wyrostki powierzchni chłonącej jelit lub łożyska.

Kość – odmiana tkanki łącznej występująca u kręgowców, z której zbudowany jest
szkielet.

Krew – ciecz zwykle barwy czerwonej, występująca u kręgowców zawsze w naczyniach,
natomiast u bezkręgowców przeważnie wypływająca z naczyń i serca do przestrzeni
międzytkankowych.

Kryza – różnobarwne pióra niektórych ptaków tworzące wokół szyi tuż przed głową
barwny pierścień (głównie w okresie godowym).

Kutikula – oskórek – sztywna substancja stanowiąca mechaniczną osłonę ciała
(kręgowce).

Lagena – buteleczka – narząd słuchu u niższych kręgowców – odpowiednik ślimaka
ssaków.

Larwa – młodociana forma zwierzęca, znacznie różniąca się budową, sposobem życia
od osobników dorosłych tego samego gatunku i często żyjąca w innym środowisku.

Limfa – chłonka – płyn wypełniający przestrzenie między narządami i między
komórkami kręgowców.

Łożysko – planceta – narząd łączący zarodek ze ścianą macicy matki w rozwoju
zarodkowym ssaków.

Łuska – niewielka blaszkowata płytka lub zgrubienie na skórze niektórych zwierząt,
zwłaszcza kręgowców.

Maska – silnie umięśniona warga dolna, przekształcona w narząd chwytny, np. u larwy
ważki.

Migotka – trzecia powieka oka ptaka.

Modzele – zgrubienia skórne o różnej budowie i znaczeniu, np. u małp – modzele
siedzeniowe.

Morula – wczesne stadium rozwojowe zarodka człowieka i wielu zwierząt.

Możdżenie – wyrostki kostne na czaszce krętorogich, pokryte pochwą rogową,
przystającą z wiekiem, ale nigdy nie zrzucaną.

Muszla – szkielet zewnętrzny mięczaków i ramienionogów.

Nefrydia – cewkowate narządy wydalnicze wielu bezkręgowców.

Niby nóżki – pseudopodia – zmienne w kształcie i kurczliwe wypustki pierwotniaków,
są narządem ruchu i służą do pobierania pokarmu.

Ommatidia – fasetka – pojedyncza jednostka wzrokowa owadów, z której składają się
ich oczy. U robotnic mrówek Ponera punctatissima występuje tylko jedno ommatidium w
oku, karaluch posiada ich 1800, mucha domowa ma prawie 4000, a ważka może mieć
do 28000. Średnica ommatidiów od 16 do 40 mikronów.

Pancerz – twarda, mocna okrywa ciała niektórych zwierząt tworząca ich szkielet
zewnętrzny.

Palolo – odrzucona w wyniku epitokii tylna część wieloszczeta Eunice viridis, zawiera
jaja i plemniki, a pojawia się masowo w październiku i listopadzie na Oceanie Spokojnym
w rejonie Fidżi, Samoa i Tonga. Poławiana i spożywana jako przysmak przez miejscową
ludność.

Panty – poroże wschodnio azjatyckich jeleni (głównie marala), nie skostniałe jeszcze i
pokryte scypułem.

Parapodia – przynóżki – narząd ruchu wieloszczetów.

Parzydełka – aparaty ataku i obrony niektórych zwierząt.

Pędrak – larwa chrząszczy (głównie żuków).

Pióro – rogowy wytwór naskórka, występujący wyłącznie u ptaków, powstały ze
swoistego przekształcenia gadziej łuski.

Plastron – część brzuszna pancerza żółwi.

Płask – larwa langusty o przezroczystym, listkowatym ciele.

Płetwa – ogólna nazwa dla wiosełkowatych płytek na ciele zwierząt wodnych, służących
do poruszania się lub utrzymania równowagi w toni.

Płuca – podstawowy parzysty narząd oddychania u wyższych lądowych kręgowców.

Pokładełko – owipozytor – narząd u owadów służący do składania jaj. Jest to
przydatek ósmego i dziewiątego segmentu odwłoka samic. Służy też do wiercenia
otworów w drewnie, w pędach, owocach, nasionach albo w ciele organizmów
żywicielskich.

Przetchlinka – otwór w ścianie ciała bezkręgowców prowadzący do tchawki lub
płucotchawki.

Przylga – silnie umięśniony narząd czepny przyrw, tasiemców i pijawek;
pęcherzykowiate zakończenie nogi u niektórych owadów; otwór gębowy bezżuchowców;
otwór gębowy niektórych ryb strumieni górskich; przekształcona płetwa niektórych ryb;
zróżnicowany koniec palca niektórych płazów i gadów.

Przyssawki – gładkie, zwykle koliste twory na ciele niektórych zwierząt, pozwalające
(wykorzystując różnicę ciśnień) na silne przywieranie do różnych przedmiotów, roślin, lub
do innych zwierząt (jeżeli służą do pobierania pokarmu).

Radula – tarka, służąca do rozdrabniania pożywienia, utworzona z substancji chitynowej.
Znajduje się na spodzie jamy gębowej mięczaków, z wyjątkiem małżów i innych
pojedynczych gatunków.

Receptory – struktury organizmów zwierzęcych, wrażliwe na określone bodźce
środowiska, przede wszystkim zewnętrznego.

Rudymenty – szczątkowe narządy – narządy uwstecznione lub zanikłe w rozwoju
ewolucyjnym, np. kręgi ogonowe człowieka.

Rysunek – rozmieszczenie, plam, linii, prążków, itp. na piórach ptaków.

Skleryt – stwardniała część szkieletu zewnętrznego owadów. Typowy segment ciała
owada składa się z czterech sklerytów; grzbietowego (tergitu), brzusznego (sternitu) i
dwóch bocznych (pleurytów).

Skoleks – główka, czerwioch – przednia część ciała tasiemców, będąca narządem
czepnym.

Skóra – powłoka zewnętrzna pokrywająca ciała zwierząt.

Skrzek – jaja płazów składane do wody w kłębach, sznurach lub pojedynczo na roślinach
wodnych.

Skrzela – narządy oddechowe licznych zwierząt wodnych, umożliwiające korzystanie z
tlenu rozpuszczonego w wodzie.

Statocysta – narząd zmysłu równowagi wielu bezkręgowców. Pęcherzyk wypełniony
płynem i drobnymi kamykami tzw. statolitami.

Stigma – plamka oczna – posiadają ją wiciowce u nasady wici. Jest to organoid
protoplazmatyczny o charakterze chromatoforu.

Sztyf – pióro gęsie lub kacze o chorągiewce asymetrycznej, wąskiej, zwartej i sztywnej,
o długości ponad 14 cm, z charakterystycznym zgrubieniem stosiny, używany do wyrobu
galanterii.

Telereceptory – receptory wrażliwe na bodźce, których źródło znajduje się w pewnym
oddaleniu od narządu zmysłu (wzroku, słuchu, węchu).

Telson – końcowy, odbytowy segment odwłoka owada.

Termoreceptory – narządy odbiorcze lub części neuronów, wrażliwe na zmiany
temperatury (receptory ciepła i zimna).

Wągier – bąblowiec, finna, cysticerk – postać larwalna niektórych tasiemców.

Weliger – wodne stadium larwalne wielu mięczaków.

Woskówka – miękkie, brodawkowate, silnie unerwione nabrzmienie skórne u nasady
górnej części dzioba niektórych ptaków, otaczające nozdrza (m.in. gołębie, papugi, ptaki
drapieżne i wodne).

Żądło – ostry rynienkowaty narząd zaczepno–obronny samic niektórych błonkówek.
Umiejscowiony na końcu odwłoka, połączony z gruczołem jadowym, służy głównie do
obrony.