ISBN 978-83-269-3552-7

UOW 52

Pracownicy

instytucji

kultury

Michał Culepa, Joanna Kaleta

Szczególne zasady zatrudniania

i wynagradzania

Cena 65,00 zł

PR

AC

O

WNIC

Y INST

YTUC

JI KUL

TUR
Y

Warszawa 2014

Pracownicy

instytucji kultury

Szczególne zasady zatrudniania

i wynagradzania

Kup książkę

Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2014

Autorzy:

Michał Culepa – wprowadzenie, rozdziały 1, 2, 4 i 5

Joanna Kaleta – rozdział 3

Kierownik grupy wydawniczej:

Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Wydawca:

Agnieszka Gorczyca

Redaktor:

Leszek Skupski

Koordynator produkcji:
Mariusz Jezierski

Korekta:

Zespół

Projekt okładki:

Piotr Fedorczyk

Skład:

Raster studio, N. Bogajczyk

Druk:

Drukarnia Miller

Nakład:

300 egz.
ISBN 978-83-269-3552-7
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa

tel. [phone], faks 22 617 60 10, e-mail: [e-mail]

NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie

XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł.

Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w książce Pracownicy instytucji

kultury. Szczególne zasady zatrudniania i wynagradzania”, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności

prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody Redakcji są zabronione. Zakaz ten nie

dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolonego użytku, z powołaniem się na źródło.
Publikacja „Pracownicy instytucji kultury. Szczególne zasady zatrudniania i wynagradzania” została przygotowana

z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz

konsultantów. Zaproponowane w publikacji oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady

i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać do-

datkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko

organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za

zastosowanie zawartych w publikacji „Pracownicy instytucji kultury. Szczególne zasady zatrudniania i wynagradzania”

lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Kup książkę

3

Spis treści

Wprowadzenie

............................................................................................................................. 7

Specyfika działalności instytucji kultury ............................................................................ 7
Formy prowadzenia działalności kulturalnej ..................................................................... 9
Podstawy prawne prowadzenia działalności kulturalnej ............................................. 12

Rozdział 1. Kierownicy instytucji kultury

.................................................................. 15

Kadra kierownicza – osoby zarządzające ......................................................................... 15

Jednoosobowa reprezentacja przez dyrektora .............................................................. 15

Stanowisko zastępcy dyrektora w jednostce kulturalnej ............................................. 16

Zatrudnienie głównego księgowego .............................................................................. 17

Powołanie i odwołanie dyrektora instytucji kultury ...................................................... 18

Okres powołania na stanowisko dyrektora w instytucjach kultury ........................... 18

Ponowny wybór na stanowisko ...................................................................................... 19

Czy rozpisanie konkursu jest obligatoryjne .................................................................. 19

Treść ogłoszenia konkursowego ..................................................................................... 20

Zasady powoływania członków komisji ........................................................................ 22

Powołanie dyrektora wbrew wskazaniom komisji konkursowej ............................... 23

Procedura działania komisji i ogłoszenie wyników ..................................................... 24

Opinie i zgody poprzedzające dokonanie naboru ........................................................ 24

Konsekwencje nieważności aktu powołania ................................................................. 25

Dyrektor samorządowej instytucji kultury – kto dokonuje

wobec niego czynności pracowniczych ........................................................................ 26

Składniki wynagrodzenia a treść aktu powołania ........................................................ 27

Jednoczesne zatrudnienie w dwóch jednostkach organizacyjnych ........................... 28

Charakter umowy z dyrektorem instytucji kultury ..................................................... 29

Uzasadnienie odwołania ze stanowiska ......................................................................... 30

Powierzenie zarządzania instytucją kultury ................................................................... 31

Okres trwania i zakres umowy o zarządzanie instytucją kultury .............................. 32

Rozdział 2. Zasady zatrudniania pracowników instytucji kultury

.................. 33

Podstawy zatrudniania pracowników instytucji kultury .............................................. 33

Zasady zatrudniania w miejskim ośrodku kultury ...................................................... 33

Kup książkę

Pracownicy instytucji kultury. Szczególne zasady zatrudniania i wynagradzania

4

Forma zatrudnienia głównego księgowego ................................................................... 34

Umowa cywilnoprawna jako forma zatrudnienia ........................................................ 34

Zatrudnienie dodatkowe i oddelegowanie do instytucji kultury ................................ 36

Podejmowanie dodatkowego zatrudnienia przez pracowników

instytucji artystycznych ................................................................................................... 36

Oddelegowanie pracownika samorządowego do instytucji kultury .......................... 37

Wymagania kwalifikacyjne ................................................................................................. 38

Sposób określenia wymogów kwalifikacyjnych dla bibliotekarzy ............................. 38

Rozdział 3.Czas pracy w instytucjach kultury

........................................................... 39

Okresy rozliczeniowe i ich przedłużanie .......................................................................... 39

Celowość przedłużenia okresu rozliczeniowego w instytucjach kultury .................. 39

Dłuższy okres rozliczeniowy – przesłanki zastosowania ............................................ 41

Procedura wprowadzania dłuższego okresu rozliczeniowego .................................... 41

Dłuższy okres rozliczeniowy tylko dla części pracowników ....................................... 44

Określenie momentu początkowego okresu rozliczeniowego .................................... 44

Ustalanie rozkładów czasu pracy ....................................................................................... 45

Tworzenie harmonogramów przy przedłużonym

okresie rozliczeniowym ................................................................................................... 45

Modyfikacja rozkładu czasu pracy ................................................................................. 46

Systemy czasu pracy .............................................................................................................. 47

Prawo do wynagrodzenia za czas przerwy w przerywanym

systemie czasu pracy ........................................................................................................ 47

System równoważny dla pracowników instytucji kultury .......................................... 48

Łączenie systemów czasu pracy – system mieszany .................................................... 49

Rekompensowanie pracy nadliczbowej ............................................................................ 51

Rekompensowanie dodatkowej pracy w okresie rozliczeniowym ............................. 51

Termin zrekompensowania pracy sobotniej ................................................................. 52

Rekompensata pracy wykonywanej w niedzielę ......................................................... 53

Rozdział 4. Wynagradzanie pracowników instytucji kultury

............................ 55

Podstawy prawne regulujące zasady wynagradzania pracowników

instytucji kultury ............................................................................................................. 55
Wprowadzenie zakładowych zasad wynagradzania pracowników ............................ 56

Uzgodnienie treści regulaminu wynagradzania

z organizacjami związkowymi ........................................................................................ 57

Samodzielne ustalenie treści regulaminu ...................................................................... 58

Ogłoszenie regulaminu .................................................................................................... 58

Kup książkę

Spis treści

5

Składniki wynagrodzenia .................................................................................................... 59

Służba zastępcza jako okres zaliczany przy ustalaniu prawa

do dodatku stażowego ..................................................................................................... 59

Dodatek specjalny a wynagrodzenie za godziny nadliczbowe ................................... 61

Dochodzenie zwrotu nienależnie wypłaconego składnika ......................................... 62

Dodatek za zwiększone obowiązki w podstawie

nagrody jubileuszowej ..................................................................................................... 62

Nagroda jubileuszowa pracownika księgowości w instytucji kultury ....................... 64

Uwzględnianie okresów zatrudnienia za granicą ......................................................... 65

Dodatkowe wynagrodzenie za używanie przedmiotów osobistych .......................... 66

Wynagrodzenie za reżyserię ............................................................................................ 67

Złożenie wniosku i przyznanie nagrody rocznej .......................................................... 68

Przekształcenie formy organizacyjnej biblioteki

– czy pracownicy zachowają prawo do trzynastki ....................................................... 70

Rozdział 5. Nagrody i stypendia

...................................................................................... 72

Ramy prawne przyznawania nagród i stypendiów ......................................................... 72
Nagrody w dziedzinie kultury i sztuki .............................................................................. 73

Możliwość scedowania uprawnień w zakresie przyznawania

nagród na inny podmiot .................................................................................................. 73

Powołanie komisji konkursowej z głosem doradczym ................................................ 74

Stypendia ................................................................................................................................ 75

Dodatkowe stypendium pobierane przez studenta ...................................................... 75

Stypendium pracownika samorządowego z tytułu

działalności artystycznej ............................................................................................ 75

Rozdział 6. Wybór aktów prawnych

............................................................................... 77

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej ............................. 77

Rozporządzenie Ministra Kultury w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania

konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury ......................... 99

Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie

wynagradzania pracowników instytucji kultury ......................................................... 102

Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie warunków

i trybu przyznawania dorocznych nagród za osiągnięcia w dziedzinie twórczości

artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury ...................................................... 107

Kup książkę

Kup książkę

7

Wprowadzenie

Specyfika działalności instytucji kultury

Spośród szeregu pracodawców publicznych i prywatnych na szczególną uwagę za-

sługują instytucje kultury. Ta grupa pracodawców, choć niezaliczana bezpośred-

nio do instytucji publicznoprawnych, ma jednak wiele charakterystycznych cech,

wyróżniających ją na tle do innych pracodawców.

Instytucje kultury mają swoją odrębną regulację prawną, zawartą w ustawie

z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kultu-

ralnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 406 ze zm. – dalej: udk). Ustawa ta nie

ma charakteru pragmatyki służbowej, gdyż nie reguluje kompleksowo kwestii

zatrudnienia i wynagradzania pracowników instytucji kultury, poprzestając je-

dynie na uregulowaniu niektórych szczegółowych kwestii dotyczących insty-

tucji kultury, takich jak przedmiot działalności, powoływanie i zatrudnianie

kierowników tych instytucji, czas pracy i in. W pozostałym zakresie – tak jak

stanowi wyraźnie art. 26a udk – stosuje się wobec pracowników przepisy Ko-

deksu pracy (kp).

Zakres działalności instytucji kultury określa art. 1 ust. 1 udk, definiując działal-

ność kulturalną jako tworzenie, upowszechnianie i ochronę kultury. Ustawa uj-

muje więc działalność kulturalną szeroko, dopuszczając tym samym różne formy

jej prowadzenia, w zależności od potrzeb i zakresu działalności.

Warto zauważyć, że otwarty charakter zakresu działalności rzutuje też na otwar-

tość form organizacyjnych. NSA w wyroku z 17 maja 2011 r. (sygn. akt II OSK

378/11, LEX nr 1081778) wskazał wprost, że przepisy udk stanowią podstawy do

upowszechniania kultury, a zarazem nie zawierają nakazu wyboru prowadzenia

Kup książkę

Pracownicy instytucji kultury. Szczególne zasady zatrudniania i wynagradzania

8

działalności kulturalnej wyłącznie w wyliczonych formach, zatem pozostawiają

podmiotowi samorządowemu wybór formy upowszechnienia kultury.

Instytucje kultury jako takie nie mają charakteru ściśle samodzielnych jedno-

stek organizacyjnych. Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 udk działalność kulturalną

mogą prowadzić osoby prawne, osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne

nieposiadające osobowości prawnej. Wynika to z faktu, że instytucję kultury

zazwyczaj powołuje do życia jakiś organizator. Organizatorem może być osoba

prywatna, ale zazwyczaj jest nim instytucja publiczna. Tu warto przypomnieć, że

do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli należy

upowszechnianie kultury (zob. art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy o samorządzie gminnym,

art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy o samorządzie powiatowym, art. 14 ust. 1 pkt 3 ustawy

o samorządzie województwa) i jest to zadaniem obowiązkowym (art. 9 ust. 2 udk).

Tym samym to przede wszystkim na jednostkach samorządowych spoczywa rola

inicjatora i organizatora działalności kulturalnej.

Wspomnieć należy też o rozróżnieniu pomiędzy działalnością kulturalną a dzia-

łalnością związaną z kulturą, ale nie będącą – jak wskazuje udk – działalnością

twórczą, upowszechnianiem czy ochroną dóbr kultury. Rozróżnienie to miewa

istotne znaczenie w kontekście opodatkowania danej działalności.

Ważne

W tym zakresie wypowiedział się WSA w Gdańsku, który w wyroku z 12 grudnia

2012 r. (sygn. akt I SA/Gd 1039/12) wskazał, że prowadzenie działalności „zwią-

zanej z kulturą” nie jest tożsame z „prowadzeniem działalności kulturalnej”, o któ-

rej mowa w art. 1 ust. 1 udk. Inaczej mówiąc, jakkolwiek jedną z dopuszczalnych

form organizacyjnych prowadzenia działalności kulturalnej jest kino, to jednak

nie wyklucza to prowadzenia w tej samej formie także działalności gospodarczej.

Fakt, że działalność ta w jednym z jej aspektów wiąże się z kulturą, nie pozbawia

jej cech działalności gospodarczej, o których mowa w art. 2 ustawy o swobodzie

działalności gospodarczej.

Rozróżnienie to odnosi się zatem przede wszystkim do celu prowadzonej dzia-

łalności – jeżeli ma ona związek z kulturą, ale cel jej odpowiada bardziej celom

wskazanym w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (a więc działal-

ność zarobkowa o charakterze usługowym, wykonywana w sposób zorganizowany

Kup książkę

Wprowadzenie

9

i ciągły), wówczas trudno mówić o działalności kulturalnej. Ponadto art. 4 ust. 1

udk wskazuje na możliwość prowadzenia takiej działalności niejako „obok” dzia-

łalności głównej danej jednostki czy przedsiębiorstwa. Zgodnie bowiem z tym

przepisem osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowo-

ści prawnej, których podstawowym celem statutowym nie jest prowadzenie dzia-

łalności kulturalnej, mogą prowadzić taką działalność w szczególności w formie

klubów, świetlic, domów kultury i bibliotek.

Jednak sytuacja „odwrotna” nie jest prawnie dopuszczalna. Chodzi tu o sytuację,

w której instytucja kultury postanowi prowadzić inną działalność obok tej, do któ-

rej została powołana. Przyjąć należy, że takie rozszerzenie działalności jest funk-

cjonowaniem wbrew celowi, dla którego powołano daną instytucję.

Przykład
Instytucja kultury – gminny ośrodek kultury zamierza rozszerzyć swoją dzia-

łalność o imprezy zlecone typu wesela, komunie, spotkania integracyjne,

konferencje komercyjne, korzystając z możliwości lokalowych zamierza po-

szerzyć działanie i stworzyć bazę noclegową oraz wykonywać usługi gastro-

nomiczne. W takim wypadku konieczne będzie zmodyfikowanie statutu, przy

czym ta dodatkowa działalność nie może być jednak traktowana jako działal-

ność kulturalna. Działalność kulturalna polega na tworzeniu, upowszechnia-

niu i ochronie kultury. Prowadzenie innych usług, w tym gastronomicznych

i noclegowych, raczej nie mieści się w zakresie działalności kulturalnej. Sama

instytucja kultury może oczywiście prowadzić taką działalność, jeżeli wspiera

ona zasadnicze działania instytucji oraz dopuszcza to statut instytucji kultu-

ry. Wspomnieć należy, że w zakresie sekcji R Polskiej Klasyfikacji Działalno-

ści – Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (zob. załącznik do

rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Kla-

syfikacji Działalności – PKD, Dz.U. nr 251, poz. 1885 ze zm.) nie ma wymie-

nionych usług gastronomicznych ani noclegowych. Działalność ta nie może

zatem być traktowana jako działalność kulturalna.

Formy prowadzenia działalności kulturalnej

Działalność kulturalna, jak wskazano wyżej i jak określa ją art. 3 ust. 2, nie stano-

wi działalności gospodarczej w rozumieniu odrębnych przepisów. Tym samym

Kup książkę

Pracownicy instytucji kultury. Szczególne zasady zatrudniania i wynagradzania

10

Zasadnicze formy organizacyjno-prawne działalności kulturalnej określa zwłasz-

cza art. 2 udk. I tak, zasadniczymi formami organizacyjnymi działalności kultu-

ralnej są w szczególności:

1) teatry,

2) opery i operetki,

3) filharmonie,

4) orkiestry,

5) instytucje filmowe oraz kina,

6) muzea,

7) biblioteki,

8) domy kultury, centra kultury,

9) ogniska artystyczne,

10) galerie sztuki,

11) ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury.

Wyliczenie typów instytucji kultury jest jedynie przykładowe – w art. 2 udk użyto

bowiem określenia „w szczególności”, tak więc to do organizatora należy wybór,

jaką formułę przyjmie instytucja kultury, którą powołuje do życia.

Rodzajem instytucji kultury jest instytucja artystyczna. Instytucjami artystycz-

nymi są instytucje kultury powołane do prowadzenia działalności artystycznej

w dziedzinie teatru, muzyki, tańca, z udziałem twórców i wykonawców, w szcze-

gólności (art. 11 ust. 2 udk):

Przyjąć należy, że instytucja kultury to jednostka organizacyjna, działająca na

podstawie przepisów prawa oraz statutu, wyposażona w osobowość prawną,

której podstawową działalnością statutową jest działalność kulturalna.

Ważne

wymaga ona szczególnych form prowadzenia tej działalności, odpowiadających

celom związanym z kulturą.

W tym miejscu należy wskazać, że sama udk nie zawiera legalnej definicji insty-

tucji kultury jako takiej. Można jednak taką definicję wyprowadzić z przepisów,

zwłaszcza art. 1–2 udk.

Kup książkę