Kurs: Psychologia

społeczna / UEK / Ga / 2012-13

________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

Prowadzący wykład: dr Lech Górniak

Katedra Psychologii i Dydaktyki, Pawilon A, IV p. pok. 409 (Tel. [phone]), sekretariat, pok. 411 (tel. [phone])

1

S

S

P

P

O

O

S

S

T

T

R

R

Z

Z

E

E

G

G

A

A

N

N

I

I

E

E

I

I

N

N

N

N

Y

Y

C

C

H

H

c

c

.

.

d

d

.

.

K

K

o

o

n

n

c

c

e

e

p

p

c

c

j

j

a

a

k

k

o

o

n

n

s

s

t

t

r

r

u

u

k

k

t

t

ó

ó

w

w

o

o

s

s

o

o

b

b

i

i

s

s

t

t

y

y

c

c

h

h

(

(

G

G

e

e

o

o

r

r

g

g

K

K

e

e

l

l

l

l

y

y

)

)

Ogólny opis koncepcji

Każdy człowiek, podobnie jak naukowiec - organizuje swoje codzienne
doświadczenie wokół rozmaitych hipotez (przypuszczeń, przewidywań), które tworzy
na podstawie swoich doświadczeń. Wg G. Kelly’ego, takie hipotezy układają się u
każdej osoby, w pewien uporządkowany zestaw, który nazywa on systemem
kon

struktów osobistych.

[

Pojęcie „konstrukt” pochodzi od łacińskiego słowa constructio – budowa, rama.]

Konstrukt reprezentuj

ą sobą alternatywne hipotezy wyjaśniające otaczającą nas

rzeczywistość i umożliwiają spostrzeganie i przewidywanie zdarzeń i zjawisk. Na co
dzień, nie możemy ani dostrzec ani przewidywać (antycypować) tego, czego nie
pojmujemy umysłem. Innymi słowy, dostrzegamy i wyrabiamy sobie zdanie tylko o
tych zjawiskach i zdarzeniach,

które nasz system konstruktów pozwala dostrzec, jako

możliwe alternatywy.

[

„Antycypacja” - <łac. anticipatio wyprzedzenie> 1. przedwczesne realizowanie się czegoś, co

powinno wystąpić później; 2. teoretyczne przewidywanie zdarzeń lub zjawisk:]

[„predykcja” (

łac.

prædictus,

im.

od

prædicere, „przepowiadać”, od præ-, „przed, wcześniej,

pra-

” i dicere, „mówić”]

[

Pojęcie „alternatywa” pochodzi od łacińskiego słowa alternatu - wymieniany kolejno, możliwy w

układzie „wymian”. W polskim języku jest rozumiane jako wybór jednej z dwóch wykluczających się
możliwości: albo to, albo tamto; jedno z dwojga. ]

System konstruktów wyznacza granice, poza którymi człowiek (a dokładniej – jego
umysł) nie może dostrzegać szczegółów rzeczywistości i przewidywać zdarzeń w niej
zachodzących. W tym sensie konstrukty stanowią narzędzie kontroli nad poznaniem
rzeczywistości i w jego następstwie - nad zachowaniem jednostki.

T

T

e

e

z

z

y

y

n

n

a

a

t

t

e

e

m

m

a

a

t

t

k

k

o

o

n

n

s

s

t

t

r

r

u

u

k

k

t

t

ó

ó

w

w

1.

Teza o tworzeniu konstruktów:



Człowiek tworzy swoje konstrukty na podstawie dostrzegania
powtarzających się zdarzeń i cech. To pozwala mu przewidywać
zjawiska

w otaczającej go rzeczywistości.

2. Teza o dychotomizacji:



Konstrukty mają charakter dwoisty (dychotomiczny), a ich liczba u
każdego człowieka jest ograniczona.

[<gr.

dichotomía> dwoistość, podział na dwie części]

Kurs: Psychologia

społeczna / UEK / Ga / 2012-13

________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

Prowadzący wykład: dr Lech Górniak

Katedra Psychologii i Dydaktyki, Pawilon A, IV p. pok. 409 (Tel. [phone]), sekretariat, pok. 411 (tel. [phone])

2

3. Teza o zakresie:

 Dany konstrukt

umożliwia przewidywanie ograniczonego zakresu

zjawisk np. „skąpy – hojny” dotyczy ludzi.

4.

Teza o zmienności:



Zmienność w systemie konstruktów jest określona przez
„przepuszczalność”, czyli stopień otwartości na nowe zjawiska.
Konstrukt może przyjmować nowe elementy lub nie.

5. Teza o organizacji:



Konstrukty zorganizowane są w hierarchiczny system, w którym pewne

z nich zajmują bardziej peryferyjną pozycję, a inne bardziej centralną.
Np. k

onstruktem centralnym może być „dobry-zły”, natomiast

peryferyjnym

– „śmieszny-poważny”.

6. Teza o fragmentaryzacji:



Jednostka może stosować konstrukty, które są niezgodne ze sobą w
sensie logicznym (nieracjonalność).

7.

Teza o doświadczeniu;



System konstruktów zmienia się wraz z nabywaniem doświadczenia i
porządkowaniem nowych zjawisk z niego wynikających (strukturalizacją
nowych zjawisk)

[

<łac. structura> układ elementów i powiązania między nimi, tworzące całość, ustrój]

8.

Teza dotycząca wyboru:



Jednostka wybiera ten człon alternatywy w określonej sytuacji, który
daje jej możliwość doskonalenia konstruktów i przewidywania zjawisk.

9. Teza o indywidualizacji:

 Jednostki r

óżnią się sposobem strukturalizacji (uporządkowania)

zjawisk.

10.

Teza o podobieństwie:



Gdy dwie jednostki stosują podobne konstrukty, oznacza to ich
wzajemne podobieństwo w tym (i tylko w tym ) zakresie.

11.

Teza o podejmowaniu roli społecznej:

 Gdy jednostka odzwierciedla system ko

nstruktów drugiej osoby

(rozumie go),

może w odniesieniu do niej grać określoną role społeczną

(np. doradca

– klient)