Spis dogmatów i zarządzeń Kościoła

katolickiego

Definicja dogmatu wg I Soboru Watykańskiego z Konstytucji „Dei Filius”: Wiarą boską i katolicką
(fide divina et catholica) należy wierzyć w to wszystko, co zawiera się w słowie Bożym

spisanym lub przekazanym i jest do wierzenia przedkładane przez Kościół - albo uroczystym
orzeczeniem, albo zwyczajnym i powszechnym nauczaniem - jako objawione przez Boga.

325 – O Trójcy Świętej
Dogmat, który twierdzi, iż Jezus jest współistotny (ομοούσιος) Ojcu. Ogłoszony na Soborze

Nicejskim pod przewodnictwem cesarza Konstantyna (uczestnikami było ok. 250-300 biskupów
). Dogmat został potwierdzony Dekretem Soboru Konstantynopolskiego II w 381 roku.

325 – Zmiana daty Wielkanocy

Podczas Soboru Nicejskiego zmieniono datę obchodzenia Wielkanocy z dnia 14 Nisan na
pierwszą niedzielę po 14 Nisan.

431 – O Bożym Macierzyństwie Maryi

Ogłoszony na Synodzie w Efezie (Sobór Efeski) w 431 r. n.e. dogmat o nadaniu Maryi tytułu
Bogarodzicy (Θεοτόκος). Dogmat został wprowadzony przez Cyryla, patriarchy Aleksandrii przy

wyraźnym sprzeciwie Nestoriusza, patriarchy Konstantynopola. W wyniku sporu doszło do
dwuletniej schizmy. W roku 433 cesarz poparł Cyryla i uznał ekskomunikę Nestoriusza. Dogmat

został potwierdzony przez Piusa XI w encyklice „Lux Veritas; O macierzyństwie NMP”, Rzym
25.XII 1931.

543 – O karze wiecznej (piekle)

Ogłoszony przez Sobór Konstantynopolitański II.

553 – Potępienie teorii o preegzystencji dusz
Ogłoszono na Soborze Konstantynopolitańskim II dnia 3 maja 553 roku (przeciw teorii

Orygenesa).

649 – O Maryi zawsze Dziewicy
Ogłoszony przez papieża Marcina I na Synodzie Laterańskim w Rzymie w 649 r. Potwierdzony

dekretem Soboru Trydenckiego w 1555 roku oraz przez Katechizm Kościoła Katolickiego punkty:
496-511.

787 – O Bożym wcieleniu

Ogłoszony na Siódmym Soborze Powszechnym w Nicei w 787 roku.

1215 – O Transsubstancjacji
Papież Innocenty III wydaje dekret o tym, że Chrystus jest obecny w Eucharystii realnie pod

postacią chleba i wina przez przeistoczenie: „Kan. 1. Jeśli ktoś przeczy temu, że w Najśw.
Sakramencie Eucharystii zawarte są prawdziwie, rzeczywiście i substancjalnie ciało i krew wraz

z duszą i Bóstwem Pana naszego Jezusa Chrystusa, a więc cały Chrystus, i twierdzi, że tam jest
tylko jako w znaku, obrazie lub poprzez swoją moc - niech będzie wyłączony ze społeczności

wiernych”.

1215 – Zobowiązanie władz świeckich do zwalczania herezji
Ogłoszone przez Innocentego III na Soborze Laterańskim IV.

1215 – O oznaczaniu żydów i muzułmanów

Ogłoszone przez Innocentego III na Soborze Laterańskim IV. Żydzi i muzułmanie, mieszkający
wśród chrześcijan, zobowiązani zostali do noszenia wyróżniających ich oznak (żółte naszywki i

żółte czapki).

1215 – O zakazie praktyk chirurgicznych

1

Ogłoszone przez Innocentego III na Soborze Laterańskim IV; chirurgia została wykluczona z
obrębu medycyny i zakazana.

1252 – O torturach i głodzeniu heretyków

Zgoda na stosowanie wobec heretyków tortur i głodzenia; zawarta w bulli „Ad extirpanda”.

1302 – Poza Kościołem nie ma zbawienia
Bonifacy VIII ogłosił dnia 18 listopada 1302 bullę „Unam Sanctam”, w które zawarte jest

twierdzenie, że poza Kościołem nie ma zbawienia: „(...) Wiara nas składnia do utrzymywania i
wyznawania, że jest jeden Kościół, święty, katolicki i apostolski. My w niego wierzymy mocno i

tę wiarę bez zastrzeżenia wyznajemy. Poza nim nie ma zbawienia ani odpuszczenia grzechów
(…) Toteż oznajmiamy, twierdzimy, określamy i ogłaszamy, że posłuszeństwo Biskupowi

Rzymskiemu jest konieczne dla osiągnięcia zbawienia”.

1414 – Wyłączenie wina z komunii świętej
Podjęte na Soborze w Konstancji.

1439-1443 – O Czyśćcu

Nieformalnie koncepcja rozwinięta w VI wieku, oficjalnie przyjęta na Soborze Florenckim w
1439-1443 oraz na Soborze Trydenckim dnia 4 grudnia 1563 (zapoczątkował kontrreformację).

1441 – Zakaz świętowania soboty

Podjęte na Soborze Florenckim.

1513 – O nieśmiertelności duszy
Ogłoszona na Soborze Laterańskim V w 1513 roku bulla papieska Leona X „Apostolici regiminis”

(VIII sesja Soboru). Greccy „Ojcowie Kościoła” jak Justyn (100-165 n.e.) i Ireneusz (140-202 n.e.)
twierdzili, że dusza jest śmiertelna, a Tertulian (155-220 n.e.) sądził wręcz, że jest tożsama z

ciałem.

1513 – Zakaz druku książek bez zezwolenia
Papież Leon IX na Soborze Laterańskim V wydał dekret zakazujący wydawania książek bez

zezwolenia władzy duchownej swojej diecezji pod karą ekskomuniki.

1545–1563 – O rycie Mszy Świętej
Podczas Soboru Trydenckiego orzeczono, że Msza Święta powinna być odprawiana po łacinie w

niezmienionej formie, po wsze czasy (tzw. ryt trydencki). Papież Pius V wydaje 12 lipca 1570
roku konstytucję apostolską „Quo Primum”, w której pisze: „Przez niniejszy nasz dekret, który

ma być ważny nieskończenie, określamy i rozkazujemy, że nic nie może być dodane, ominięte
lub zmienione w tym Mszale. Szczególnie ostrzegamy wszelkie osoby będące u władzy w

Kościele, jakiejkolwiek godności czy rangi, nie wyłączając Kardynałów, im polecając jako sprawę
ścisłego posłuszeństwa, nigdy nie używać lub też zezwalać, na jakiekolwiek ceremonie lub

modlitwy mszalne inne niż te zawarte w tym Mszale ustanowionym przez Sobór Trydencki i
zawierającym wszystko, co jest potrzebne dla zachowania czystego i powszechnie jednolitego

sposobu oddawania czci Panu Bogu. W żadnym czasie w przyszłości nie może ksiądz, czy to
świecki czy zakonny, być zmuszony do innego odprawiania Mszy. I żeby wykluczyć raz na

zawsze wszelkie skrupuły i obawy kościelnych kar czy cenzur, niniejszym stwierdzamy, że na
mocy naszej apostolskiej władzy zarządzamy i określamy, że ten nasz obecny rozkaz i

dekret jest nieodwołalny i wydany raz na zawsze i nie może być prawnie odwołany
lub poprawiony w przyszłości. Jeżeli ktokolwiek mimo to ośmieliłby się spróbować działania

sprzecznego z naszym powyższym rozkazem wydanym raz na zawsze, niech będzie mu
wiadomo, że narazi się na gniew Wszechmogącego Boga i świętych Apostołów Piotra i Pawła”.

Od tego zakazu odszedł Paweł VI w konstytucji apostolskiej „Missale Romanum” z 1969 roku
zezwalając na odprawianie mszy w językach narodowych, gdzie kapłan jest zwrócony przodem

do wiernych (tzw. ryt rzymski). Papież Benedykt XVI pozostawia kapłanowi wybór, co do wyboru
rytu.

1546 – O przyjęciu świętych ksiąg i Tradycji

Dekret przyjęty 8 kwietnia 1546 roku na Soborze Trydenckim, na którym uznano Tradycję za
równorzędne źródło wiary w stosunku do Biblii: „(...) prawda i zasady postępowania znajdują się

2

w księga spisanych i tradycjach niepisanych, które Apostołowie otrzymali z ust samego
Chrystusa lub sami pod natchnieniem Ducha Świętego przejęli i tak je przekazali niejako z rąk

do rąk, aż do naszych czasów”.

1546 – O grzechu pierworodnym
Ogłoszony przez Sobór Trydencki w 1546.

1559 – Utworzenie Indeksu Ksiąg Zakazanych

Indeks (Index Librorum prohibitorum) został ostatecznie zatwierdzony przez papieża Piusa IV
podczas Soboru Trydenckiego w latach 1562-1564.

1564 – Potępienie teorii predystynacji

Podczas Soboru Trydenckiego potępiono kalwińską teorię predystynacji.

1791 – Potępienie rewolucyjnej Konstytucji Francuskiej
Pius VI w liście z 10 marca 1791 roku pt. „Quod aliquantulum” skierowanego do francuskich

biskupów potępia Konstytucję Francuską za wprowadzenie wolności religijnej: „Koniecznym
skutkiem Konstytucji uchwalonej przez zgromadzenie jest unicestwienie religii katolickiej, a,

wraz z nią, posłuszeństwa należnego królom. W tym celu ustanowiono, jako prawo człowieka w
społeczeństwie, tę wolność absolutną, która nie tylko zapewnia prawo nieingerowania w czyjeś

poglądy religijne, ale ponadto przyznaje swobodę bezkarnego myślenia, mówienia, pisania, a
nawet drukowania w sprawach religijnych wszystkiego, co najbardziej nieskrępowana

wyobraźnia może podsunąć. Skandaliczne prawo, które niemniej jednak zgromadzeniu
wydawało się być skutkiem naturalnej równości i wolności wszystkich ludzi. Ale cóż może być

bardziej bezsensownego, niż ustanowienie tej równości między ludźmi i tej nieskrępowanej
wolności, która zdaje się hamować działanie rozumu, najcenniejszego daru natury danego

człowiekowi, i jedynej rzeczy, która odróżnia go od zwierząt?”.

1846 – Potępienie idei rozdziału Kościoła od państwa
Zawarty w encyklice „Mirari Vos”.

1854 - O Niepokalanym Poczęciu Maryi

Dogmat ten (łac. Immaculata Conceptio Beatae Virginis Mariae) głosi, iż Maryja była wolna od
grzechu pierworodnego już od chwili poczęcia dzięki cudownej łasce uświęcającej. Jako

pierwszy twierdził tak Augustyn z Hippony podczas swojego sporu z pelagianami w dziele „O
naturze i łasce” („De natura et gratia”, 36.42). Formalnie dogmat został ogłoszony przez

papieża Piusa IX (Giovani Ferretti) dnia 8 grudnia 1854 roku w Konstytucji Apostolskiej
„Ineffabilis Deus”: „...ogłaszamy, orzekamy i określamy, że nauka, która utrzymuje, iż

Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia - mocą szczególnej łaski i
przywileju wszechmogącego Boga, mocą przewidzianych zasług Jezusa Chrystusa, Zbawiciela

rodzaju ludzkiego - została zachowana jako nietknięta od wszelkiej zmazy grzechu
pierworodnego, jest prawdą przez Boga objawioną, i dlatego wszyscy wierni powinni w nią

wytrwale i bez wahania wierzyć”.

1864 – Potępienie rozdziału państwa od Kościoła i doktryn modernistycznych
Ogłoszone przez Piusa IX w encyklice „Quanta cura”, dnia 8 grudnia 1864. Pisze w niej m.in.:

„ów zbawienny wpływ [...] Kościół katolicki z postanowienia i nakazu swego Boskiego
Założyciela winien, bez żadnych przeszkód, wywierać aż do skończenia świata, tak na

poszczególnych ludzi, jak też na narody, ludy i ich władców”. Dalej mówi: „szalonym pomysłem
[jest], że wolność sumienia i kultu jest własnym prawem każdego człowieka, które powinno być

ogłoszone i sformułowane w ustawie w każdym właściwie ukonstytuowanym społeczeństwie. A
nadto że obywatele mają prawo do wolności w każdej dziedzinie życia, które nie może być

ograniczane przez jakąkolwiek władzę, czy to świecką czy to kościelną. Dzięki temu prawu
mogą oni swoje poglądy jawnie i publicznie głosić, zarówno poprzez ustne wypowiedzi jak też

za pośrednictwem publikacji, czy w jakikolwiek inny sposób. […] A przeto wszystkie i każda z
osobna przewrotną opinię i naukę oddzielnie wymieniając w tym Piśmie, Naszą powagą

Apostolską je odrzucamy, piętnujemy i potępiamy, a chcemy oraz polecamy, by one przez
wszystkich katolickiego Kościoła synów uznane były za odrzucone, napiętnowane i potępione.

[…] Nie przestawajcie też nigdy głosić wiernym, że wszelkie prawdziwe szczęście, jakie staje
się udziałem ludzi, pochodzi z naszej wspaniałej religii i wywodzącej się od niej nauki oraz z

3

praktykowania jej zasad. […] Nie omieszkajcie też nauczać, że władza królewska udzielona
została nie tylko po to, aby władać nad światem, ale szczególnie po to, aby bronić Kościoła”.

Papież Pius IX załącza do encykliki dodatek „Syllabus Errorum”, w którym potępia 80
modernistycznych doktryn, m.in. panteizm (1); deizm (2); pogląd, że filozofia nie powinna

opierać się o autorytety (10) i że powinna być oderwana od nadnaturalnego Objawienia (14, 57
); swoboda w wyborze religii (15); pogląd, że inne religie także mogą być prawdziwe i

prowadzić do zbawienia (16-18, 21); pogląg, że osoby duchowne mogą być sądzone przez
władze świeckie (31); że szkoły publiczne powinny być kierowane wyłącznie przez władze

świeckie (45); że królowie i książęta są wyłączeni spod jurysdykcji Kościoła (54); rozdział
państwa od Kościoła (55); socjalizm, komunizm, tajne stowarzyszenia i towarzystwa biblijne (IV

); możliwość buntu wobec legalnej władzy (63); świeckie zaręczyny i świecki ślub (74).

1870 – O nieomylności papieża
Ogłoszony na Soborze Watykańskim I w 1870

1

, zapisany w Konstytucji Dogmatycznej „Pastor

aeternus” (Konstytucja o Kościele Chrystusowym). Dogmat należy rozumieć jako bezbłędność w
sprawach wiary i obyczajów, nie zaś w sprawach codziennych: „(...) Za zgodą świętego Soboru

nauczamy i definiujemy jako dogmat objawiony przez Boga, że Biskup Rzymski, gdy mówi ex
cathedra - tzn. gdy sprawując urząd pasterza i nauczyciela wszystkich wiernych, swą najwyższą

apostolską władzą określa zobowiązującą cały Kościół naukę w sprawach wiary i moralności -
dzięki opiece Bożej przyrzeczonej mu w osobie św. Piotra Apostoła posiada tę nieomylność,

jaką Boski Zbawiciel chciał wyposażyć swój Kościół w definiowaniu nauki wiary i moralności.
Toteż takie definicje są niezmienne same z siebie, a nie na mocy zgody Kościoła. Jeśli zaś ktoś,

co nie daj Boże, odważy się tej naszej definicji przeciwstawić, niech będzie wyłączony ze
społeczności wiernych”. Część biskupów nie przyjęła tego dogmatu, co doprowadziło dnia 17

kwietnia 1871 roku do ekskomuniki przywódcy opozycji tj. Johanna Döllingera i do powstania
Kościoła starokatolickiego.

1950 - O wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny

Dogmat dotyczy wniebowzięcia Maryi w ciele do Nieba (łac. Assumptio Beatae Mariae Virginis
in coelum). Ogłoszony przez papieża Piusa XII w 1950 w Konstytucji Apostolskiej

„Munificentissimus Deus” („Najszczodrobliwszy Bóg”).

1950 – Potępienie poligeizmu
Pius XII w encyklice „Humani Generis” potępił poligenizm. Zgodnie z encykliką musimy więc

wierzyć, że cała ludzkość pochodzi od Adama i Ewy: „Jeśli zaś chodzi o inna hipotezę,
mianowicie poligenizm, to synowie Kościoła wcale już nie mają podobnej wolności. Nie wolno

bowiem wiernym przyjmować opinii, której zwolennicy twierdzą, że po Adamie istnieli na ziemi
ludzie nie pochodzący od niego, jako prarodzica, drogą naturalnego rozmnażania się, lub że

Adam oznacza pewną liczbę prarodziców. Okaże się bowiem całkiem niemożliwe, jakby się dało
pogodzić taką teorię z nauką źródeł prawdy Objawionej i dokumentów Kościoła Nauczającego o

grzechu pierworodnym, który pochodzi z grzechu rzeczywiście popełnionego przez jednego
Adama i przeszczepiany rodzeniem na wszystkich jest zarazem wrodzonym grzechem własnym

każdego człowieka”. Wcześniej tezę tę poparła Papieska Komisja Biblijna dnia 30 czerwca 1909
roku w dokumencie „Orzeczenie o historyczności trzech pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju”.

1968 – O zakazie stosowania antykoncepcji

Papież Paweł VI ogłasza encyklikę „Humanae vitae” zakazującej używania prezerwatyw i innych
środków antykoncepcyjnych. Dopuszczona jedynie jest wstrzemięźliwość i „kalendarzyk”.

1

Warto podkreślić, iż był to okres kiedy ruchy narodowowyzwoleńcze odebrały papieżowi Państwo Kościelne (

Patrimonium Sancti Petri) i wcieliły do

Królestwa Italii (1870).

4