nr albumu: 267877
Kultura popularna
semestr letni 2013/14
Postmodernizm i kultura
popularna.
"Cała debata zdaje się bardziej dotyczyć teorii postmodernistycznej aniżeli
stwierdzenia jego istnienia jako zjawiska empirycznego"1 - tekst Dominica Strinati stara się osadzić
postmodernizm w rzeczywistości i przybliżyć jego charakterystykę. Autor rozpatruje możliwość
nieistnienia w ogóle postmodernizmu w takiej formie, jaka rysuje się po przedstawieniu jego
głównych cech.
W pierwszej części tekstu, Strinati pochyla się nad pytaniem czym właściwie jest
postmodernizm. Nie mogąc zbudować prostej definicji, zostaje skonstruowany złożony (jednak
niepełny) obraz postmodernizmu, poprzez stworzenie listy jego najistotniejszych cech. Po pierwsze,
postmodernizm wywindowuje znaczenie mass mediów i kultury popularnej. Nadaje im władzę
kształtowania, a nawet rządzenia stosunkami społecznymi i konstruowania naszego postrzegania
rzeczywistości i rozumienia nas samych jako jej części2. W kontekście postmodernizmu mówi się o
mediach jako zwierciadle odbijającym rzeczywistość, lub idąc dalej, przy założeniu, że właściwie
tylko media tworzą naszą świadomość świata, owe zwierciadło jest obecnie jedyną rzeczywistością,
Drugą cechą podawaną przez autora jest przerost formy (stylu) nad treścią. Po
epoce modernizmu, gdzie wszystko miało być funkcjonalne, postmodernizm odwraca się od tego,
stawiąc na wygląd zewnętrzny i styl. Można to odnieść zarówno do architektury, która z założenia
powinna być funkcjonalna, ale również do sztuki jako takiej, która w tym momencie zostaje
zwolniona z przekazywania ideologii i znaczących treści. Współcześnie (moim zdaniem) widać to
zjawisko bardzo dobrze w dizajnie i modzie wybiegowej. Przeglądając popularne magazyny
lifestylowe (nawet te polskie, takie jak KMag), ciężko nie zauważyć jak z numeru na numer
znaczenie dizajnu w popkulturze rośnie. Również wchodząc do sklepów z rodzaju Empik albo
nawet H&M, widać jak działy home wabią posmodernistycznymi ozdóbkami i gadżetami - ładnymi
i ciekawymi, jednak całkowicie niepotrzebymi.
Strinati dalej zwraca się ku załamaniu się rozróżnienia sztuki wysokiej i kultury
popularnej. Pisze, że jest to konsekwencją zaniku treści. W momencie, gdy wszystko ma styl, nie
ma podstawowych kryteriów odróżnienia sztuki i popu. Jednak w odróżnieniu od krytyków kultury
masowej, teoretycy postmodernistyczni są optymistami (doceniona jest twórczość Andy'ego
1
Dominic Strinati, Wprowadzenie do kultury popularnej, s. 178
2
tamże, s. 179
3
tamże, s. 179
Warhola - jako postmodernistyczna). Zostaje tutaj także wytknięte, że sztuka jest dzisiaj wiązana z
gospodarką, więc całkowicie zmieniło się jej znaczenie w kulturze. Jednocześnie sama kultura
popularna odmawia sztuce uznania jej odrębności, a z jej hegemonicznymi zapędami nie da się
negocjować.
Kolejną cechą postmodernizmu jest odrzucenie metanarracji - świadczy o tym
chociażby malejące znaczenie religii jako metanarracji w społeczeństwach postmodernistycznych4.
Postmodernizm odrzuca wszelkie pretensje jakiejkolwiek wiedzy absolutnej5. Przestaje się tu mówić o uniwersalnych słusznościach i obiektywizmie. Kultura przez swoje (potencjalne)
zróżnicowanie, przechodzi od jednolitości do kolażu.
Bardzo ważne w kontekście postmodernizmu są kino i telewizja.
Postmodernistyczny charakter kina, Strinati uzasadnia tym, że od samego początku, film miał
tendencję do ignorowania oryginalności. Dowodem na to są wielokrotne ekranizacje tych samych
dzieł, powtarzalność motywów i narracji przy zmianie jedynie otoczki stylistycznej. Telewizja
natomiast według autora, jest medium o własnych prawach6. Autor skupia się tutaj na serialach,
które wedle postmodernistycznych założeń nie powinny mieć nic wspólnego z rzeczywistością, a
zachęcać jedynie obrazem. Świetnym przykładem takiej produkcji jest Miasteczko Twin Peaks
Davida Lyncha. Surrealizm i charakterystyczny styl wizualny serialu oraz ograniczona treść fabuły,
która zresztą jest tylko pretekstem do przedstawienia atmosfery, doskonale wpisują się w teorię
postmodernistyczną.
Dalej mowa jest o muzyce pop. Pop polega na świadomym i jawnym
komponowaniu odmiennych gatunków i stylów muzycznych - znowu przywołuje to
postmodernistyczny kolaż kulturowy.
Następnym aspektem teorii postmodernistycznych jest reklama, która zaczyna
świadomie ujawniać, że jest właśnie reklamą7. Charakteryzuje się tym, że przestaje wychwalać
produkt, lub w ogóle mówić o produkcie i jego przydatności dla konsumenta. Autor tekstu, zauważa
też, że ekonomiczne potrzeby kapitalizmu przesunęły się z produkcji na konsumpcję8. Wzrastająca
ilość wolnego czasu i ekonomiczna możliwość większości społeczeństwa do konsumpcji
przyczyniła się do tego zwrotu.
Te zmiany ekonomiczne i władza mass mediów wpływają na sposoby kreowania
tożsamości w społeczeństwie. Przenikające się sprzeczne komunikaty ze świata mediów i
dynamicznie zmieniające się potrzeby (konsumenckie), a także odrzucenie religii skutkują
destabilizacją tożsamości zbiorowych i osobistych.
W podsumowaniu, Strinati podważa rzeczywistą rolę i znaczenie każdej z
wcześniej wymienionych cech postmodernizmu. Ostatecznie stwierdza, że jedyne co odróżnia
postmodernizm od innych trendów teoretycznych, jest ś wiadomość własnego statusu jako produktu
4
tamże, s. 182
5
tamże, s. 182
6
tamże; s. 184
7
tamże, s. 185
8
tamże, s. 187
9
tamże; s. 193