Schemat klasyczny
bodziec
Posttest
E
P1
x
P2
K
P3
P4
Pretest
Miara siły bodźca
d = (P -P ) - (P -P )
2
1
4
3
Schemat klasyczny
Zalety
Wady
• Kontroluje większość
• Trudno dobrać dwie takie
czynników zakłócających
same grupy.
trafność, z wyjątkiem
interakcji pretestu
• Może wystąpić negatywny
z postępowaniem
wpływ pretestu.
eksperymentalnym
• Umożliwia porównania
wewnątrzgrupowe, czyli
określić wielkość dokonanej
zmiany.
1
• Schematy bez wpływu pretestu
• Schematy quasi-eksperymentalne
• Inne schematy
Czynniki zakłócające trafność związane
z pretestem
• testowanie
• instrumentacja
• regresja statystyczna
• interakcja pretestu z postępowaniem eksperymentalnym bez wpływu pretestu
SCHEMATY EKSPERYMENTALNE
2
Schemat z grupą kontrolną bez pretestu E
x
P
bad. Ascha
1
K
P
d=(P -P )
2
1
2
• założenie, że obie grupy mają ten sam poziom zmiennej zależnej
• stosowany głównie w badaniach społecznych
• zalety i wady:
•
•
•
Schemat z dwukrotnym pomiarem
w różnych grupach bez grupy kontrolnej
E
P
(x)
bad. Ohme i Pochwatka
1
1
E
x
P
d=P -P
2
2
2
1
• stosowany w sytuacjach, w których nie można ograniczyć działania bodźca lub gdy ponowny kontakt z osobami badanymi jest utrudniony
• zalety i wady:
•
•
•
Schemat z dwukrotnym pomiarem w
różnych grupach z grupami kontrolnymi
E1
P
(x)
1
E2
x
P2
K1
P3
K2
P
d = (P -P ) – (P -P )
4
2
1
4
3
• im bardziej ujednolicone grupy, tym siła wnioskowania bliższa schematowi klasycznemu
• zalety i wady:
•
•
•
3
E
P
x
P
1
2
K
P
P
1
3
4
K
P
x
P
P – pretest hipotetyczny
2
h
5
h
K
P
P
P = ½(P + P )
3
h
6
h
1
3
• zadaniem schematu jest pomiar interakcji pretestu z bodźcem i ocena wartości schematu klasycznego w badaniu określonych zmiennych
• stosowany w badaniach pilotażowych
• zalety i wady:
•
•
Schemat Solomona – bez pomiaru zmian
zewnętrznych i samorzutnych
E
P
x
P
1
2
K
P
P
1
3
4
K
P
x
P
2
h
5
P – pretest hipotetyczny
h
P = ½(P + P )
h
1
3
Schemat rotacyjny
E
xP
x`P
bad. Nozeta
1
1
2
E
x`P
xP
2
3
4
d= ½(P + P ) – ½(P +P )
1
4
2
4
• często wykorzystywany w badaniach pedagogicznych i edukacyjnych
• nowy czynnik zakłócający: interakcja bodziec-bodziec
• zalety i wady:
•
•
4
EKSPERYMENTALNE
Schemat bez grupy kontrolnej i bez
pretestu
E
x
P
eksperyment Milgrama
1
• zakłada się, że zjawisko pojawiło się dopiero po wprowadzeniu bodźca i nie mogło zostać spowodowane przez inne zdarzenie niż bodziec
• zalety i wady:
•
•
Schemat z dwukrotnym pomiarem
w jednej grupie bez grupy kontrolnej
E
P
x
P
1
2
H: Muzykoterapia obniża poziom lęku.
• stan grupy w chwili wykonania pretestu jest sytuacją kontrolną dla posttestu
• zakłada się, że w środowisku zewnętrznym nie działają inne czynniki wpływające na zmienną zależną oraz w postępowaniu eksperymentalnym nie ma nic poza bodźcem, co mogłoby wyjaśniać zmianę w wartości zmiennej zależnej
• zalety i wady:
•
5
Schemat szeregów czasowych
E
P
P
P
x
P
P
P
1
2
3
4
5
6
K
P
P
P
P
P
P
7
8
9
10
11
12
• wiele pomiarów pozwala na kontrolowanie trendu
• chroni przed nadinterpretacją
• zalety i wady:
•
•
Schemat do badania opóźnionego
wpływu bodźca
E
x
P
1
1
K
P
1
2
E
x
P
2
3
K
P
2
4
K
P
3
5
• założenie, że wszystkie grupy zostały dobrane losowo
• dobry do badania zmiany postaw (efekt śpiącego)
• zalety i wady:
•
•
6
Jednostka bardziej zgadza się z przekazem perswazyjnym po upływie dłuższego czasu od prezentacji bodźca niż bezpośrednio po niej, a przy tym końcowy pomiar zgody, porównywany z pretestem, wykazuje zmianę w kierunku propagandowym.
Schemat z powtarzanym(i)
bodźcem(ami) w jednej grupie
E
xP
x`P
xP
x`P
xP
x`P
1
2
3
4
5
6
bad. Kerra
• przedmiotem porównań są stany grupy w różnych momentach (działania i braku działania bodźca)
• miarą siły bodźca jest różnica średnich dwóch serii pomiarów
• można wykorzystywać tylko bodźce o przejściowym charakterze (krótkotrwałym działaniu), inaczej może wystąpić –
efekt przeniesienia
• zalety i wady:
•
•
Oceniając schemat eksperymentalny
należy zwrócić uwagę na:
• możliwość kontroli poszczególnych czynników zakłócających trafność wewnętrzną i zewnętrzną
• możliwość porównań międzygrupowych i jednostkowych
• łatwość i prostotę wykonania
• cechy charakterystyczne, np. eliminacja trendu lub występowanie nowych czynników zakłócających 7