Podstawowe grupy bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych.

Krętki, riketsje, chlamydie, mykoplazmy.

Podstawowe grupy bakterii Gram-dodatnich

• ziarniaki, ziarenkowce – tlenowe, beztlenowe

katalazo-dodatnie

katalazo-ujemne

• laseczki – wytwarzają przetrwalniki, tlenowe, beztlenowe

• pałeczki - tlenowe, beztlenowe

nieprzetrwalnikujące, regularne

nieprzetrwalnikujące, nieregularne - maczugowce

• prątki - tlenowe

• nitkowate, promieniowce - tlenowe, beztlenowe

Ziarniaki, ziarenkowce

• katalazo-dodatnie

Staphylococcus – gronkowce

Micrococcus – mikrokoki

Peptococcus – ziarniaki beztlenowe

• katalazo-ujemne

Streptococcus - paciorkowce

Enterococcus – enterokoki, paciorkowce kałowe

Peptostreptococcus – paciorkowce beztlenowe

Ziarenkowce Gram-dodatnie - ważne

• środowisko naturalne, skóra, ucho, jama ustna, kał, mocz

• Staphylococcus - gronkowce

S. aureus – gronkowiec złocisty, koagulaza(+)

S. epidermidis – skórny, koagulaza(-)

• Streptococcus - paciorkowce

S. pyogenes

S. pneumoniae

Enterococcus - enterokoki, paciorkowce kałowe

S. aureus – chorobotwórczość, zakażenia praktycznie w każdym miejscu

• skórne – czyraki, rana pooeracyjna

• głębokie – szpiku, kości, stawów, sepsa,

• SSSS –zespół skóry oparzonej,

• TSS –zespół wstrząsu toksycznego, choroba tamponów

• zatrucia pokarmowe – tzw. wczesne

Gronkowce – czynniki ryzyka

• niedobory odpornościowe

• wcześniactwo, cukrzyca, urazy, oparzenia, przeszczepy

• choroby nowotworowe

• choroby serca – operacje sercowo-naczyniowe

• ciało obce – protezy naczyniowe, kostne, stawowe, zastawki, cewniki naczyniowe, otrzewnowe !!! – zakażenia odcewnikowe

• zakażenie wirusem grypy

• terapia antybiotykami (szczepy MRSA - oporne na wszystkie antybiotyki betalaktamowe) Gronkowce – diagnostyka

• typowe zakażenie – wydzielina ropna !!!

• bad. mikroskopowe – Gram(+), ułożone w grona !!

• hodowla - kolonie: białe, żółtawe, wzrost po 18-24godz.

• identyfikacja - koagulaza +

Streptococcus – paciorkowce, bardzo liczne gatunki, kolonizują gł. j. ustną i gardło ludzi i zwierząt

podstawa różnicowania – typ hemolizy !!!

•ß-hemolizujące

S. pyogenes (gr. A) ,

S. agalactiae (B), gr. C, F, G

• -hemolizujące –„zieleniące” większość komensale j. ustnej

S. pneumoniae – znaczna chorobotwórczość (otoczka)

• -hemolizujące – zwykle komensale, S. mutans (próchnica)

S. pyogenes zakażenia ropne, mniej nasilone niż gronkowcowe

• angina paciorkowcowa

• płonica - angina z wysypką

• róża

• liszajec

• martwicze zap. powięzi (często z beztlenowcami)

• bakteriemia, sepsa

• gorączka połogowa

• zespół wstrząsu toksycznego

S. pneumoniae

• otoczka polisach. – ponad 90 serotypów

• płatowe zap. płuc, zap. ucha środk., zatok, oskrzeli, opon mózg.-rdz.

• są szczepionki

Pałeczki Gram(+)

• przetrwalnikujące

* Bacillus - laseczki tlenowe

* Clostridium - laseczki beztlenowe

• nieprzetrwalnikujące - tlenowe

* Corynebacterium – maczugowce

* Mycobacterium – prątki

* Listeria - listerie

* Erysipelothrix - włoskowiec

* Nocardia - promieniowce

• nieprzetrwalnikujące - beztlenowe

* Propionibacterium

* Actinomyces - promieniowce

Laseczki – zawsze przetrwalniki, rezerwuar: gleba, kurz

•

tlenowe

Bacillus anthracis – laseczka wąglika, postać skórna (czarna krosta), płucna, jelitowa liczne gatunki niechorobotwórcze

•

beztlenowe

Clostridium

C. tetani – laseczka tężca

C. perfringens - laseczka zgorzeli gazowej

C. botulinum – laseczka jadu kiełbasianego

Broń biologiczna - BB

Kategoria A:

Bacillus anthracis, Clostridium botulinum, Yersinia pestis, Variola major, Francisella tularensis, viral hemorrhagic fever Kategoria B:

Coxiella burnetti, Brucella, Burkholderia mallei, toksyna Ricinus communis, toksyna Clostridium perfringens, enterotoksyna B Staphylococcus aureus

Kategoria C:

Nipah virus, hantavirus, krwotoczne i encephalitis wirusy przenoszone przez kleszcze, żółta febra, wielooporne prątki Pałeczki Gram-dodatnie

• regularne

Listeria – listerie, tlenowe

L. monocytogenes

Lactobacillus – beztlenowe, pałeczki kwasomlekowe

• nieregularne

Corynebacterium – maczugowce tlenowe

C. diphteriae – maczugowce błonicy

Propionibacterium - maczugowce beztlenowe, P. acnes (bierze udział w patogenezie trądzika)

Pałeczki Gram-dodatnie

• prątki - Mycobacterium

M. tuberculosis - prątki gruźlicy

• promieniowce

tlenowe - Nocardia

beztlenowe - Actinomyces

Mycobacterium – prątki, wybitnie tlenowe

• generalnie wolnorosnące

* typowe wolnorosnące: 10-14 dni, > 20gat.

* „szybko rosnące”: 5-7 dni, > 20 gat.

• kwasooporne: niewrażliwe na odbarwianie kwaśnym alkoholem (metoda Ziehl-Neelsena!!!)

* w ścianie kom. ok. 40-60% lipidów: kwas mykolowy, glikolipidy, arabinogalaktan Prątki - chorobotwórczość

• chorobotwórcze: wywołujące klasyczną

* gruźlicę – proces przewlekły (zakażenie pierwotne+ powiększenie okolicznych węzłów chłonnych)

- M. tuberculosis – prątek ludzki

- M. bovis – prątek bydlęcy (gł. gruźlica kości)

- M. africanum – gruźlica w Afryce

- M. microti – gruźlica zwierząt

* trąd – M. leprae – prątki trądu nie rosną na podłożach sztucznych!!!

* zmiany atypowe - w płucach, węzłach, skórze, przewodzie pokarmowym...

- prątki inne niż gruźlicze MOTT – mycobacteria other than tuberculosis,

• saprofityczne: ucho, mastka, j. ustna..

Corynebacterium – maczugowce tlenowe

• C. diphteriae – maczugowiec błonicy

nosicielstwo w gardle, wytwarza silną egzotoksynę

* błonica gardła i migdałków z objawami ogólnymi: zap. mięśnia sercowego, neuropatia, ciężka postać – krup (duża śmiertelność)

obecnie rzadko - szczepionka D - anatoksyna (DTP), wzrost zakażeń w latach 90-tych - zakażenia od osób z dawnego ZSRR

Erisipelothrix rusiopathiae – włoskowiec różycy, cienkie Gram(+) pałeczki

* świnie, ryby, kraby, drób, gryzonie

* zakażenia skóry czasami z odczynem węzłowym.. posocznica

* zawodowe, rzadko

Listerioza

powszechne w środowisku: woda, dzikie, domowe zwierzęta (owce), pokarmy

• Listeria monocytogenes – pasożyt wewnątrzkomórkowy,

• zakażenia u osób starszych, płodu, noworodków

Nocardia asteroides

– tlenowe promieniowce

• zakażenia egzogenne - promieniowce bytują glebie, butwiejących liściach, sianie.. (charakterystyczny zapach)

• nokardioza: postać płucna, ropnie w mózgu, nerkach...

w ciepłych krajach: zmiany skórne – stopa madurska (często ze Streptomyces, Actinomadura...) Podstawowe grupy bakterii Gram-ujemnych

• ziarniaki, ziarenkowce tlenowe beztlenowe

• pałeczki - różne grupy:

• jelitowe, duże, rodzina: Enterobacteriaceae

• niefermentujace

• zakrzywione (przecinkowce)

• małe, kokopałeczki,

• beztlenowe

• spiralne, krętki, riketsje, chlamydie, mykoplazmy

Ziarniaki Gram-ujemne

• tlenowe

Neisseria

N. meningitidis – dwoinki zap. opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa

N. gonorrhoeae – dwoinki rzeżączki,

nieleczona - niepłodność

Moraxella catarrhalis - jamie ustnej

• beztlenowe

Veilonella - w jamie ustnej

Pałeczki Gram-ujemne

• jelitowe, duże - rodzina: Enterobacteriaceae

E coli, Klebsiella, Salmonella, Shigella,

Proteus, Enterobacter..

• niefermentujące

Pseudomonas, Acinetobacter

• zakrzywione (przecinkowce)

Vibrio, Campylobacter, Helicobacter

• małe, kokopałeczki

Haemophilus, Bordetella, Brucella, Pasteurella,

Francisella, Gardnerella, Legionella

• beztlenowe

Bacteroides, Fusobacterium

Pałeczki Gram(-) – jelitowe, duże rodzina: Enterobacteriaceae

•

kolonizują przewód pokarmowy ludzi i zwierząt (kał), wszechobecne w środowisku

•

droga przenoszenia: fekalno-oralna, pokarmy, woda..

• pierwotnie patogenne - zakażenia żołądkowo-jelitowe: Salmonella, Shigella, niektóre E. coli

• większość: zakażenia oportunistyczne

drogi moczowe, rany, ropnie, posocznice, zap. płuc, kości, opon mózg-rdz…:

E. coli, Klebsiella, Proteus, Providencia, Morganella, Serratia, Citrobacter, Enterobacter..

Yersinia pestis – dżuma

Y. pseudotuberculosis - zap.węzłów chł. krezki

Y. enterocolitica – zap. jelita cienkiego i okrężnicy

Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące, tlenowe, nie fermentują glukozy, b. małe wymagania

• środowisko zewnetrzne, wilgotne: woda, gleba, ścieki, odpady...

• zakażenia oportunistyczne, szpitalne, oporne na antybiotyki

• Pseudomonas aeruginosa

• Stenotrophomonas maltophilia, Burkholderia cepacia

• Acinetobacter baumannii

Pałeczki Gram-ujemne oksydazo(+), zakrzywione, ruchome, przecinkowce

• Vibrio cholerae – cholera, typ O1

żródło: chory, nosiciel, droga fekalno-oralna – woda, żywność

• V. parahaemolyticus – biegunki lżejsze, niedogotowane owoce morza

Helicobacter pylori- kolonizuje żołądek, wrzód żołądka, dwunastnicy,

Campylobacter jejuni

• biegunki (lekkie), najczęstszy czynnik etiologiczny biegunek na świecie,

• na ogół nie izolowany (wymaga selektywnych podłoży)

Pałeczki Gram-ujemne małe, kokopałeczki, różna chorobotwórczość i wymagania wzrostowe-duże

• Haemophilus influenzae – nosicielstwo w nosogardzieli, człowiek, zapalenia opon-mózgowo- rdzeniowych - szczepionka, zap.ucha śr., zatok, oskrzeli, oka, tkanki podskórnej...

• Bordetella pertussis – krztusiec (toksyny, adhezyny), człowiek, szczepionka,

• Brucella – B. abortus, B.melitiensis, B.suis – bruceloza, odzwierzęca

• Francisella tularensis – tularemia,

• Legionella pneumophila - zapalenia płuc, aerozol wodny, klimatyzacja Bakterie spiralne

• Borrelia burgdorferi - borelioza, choroba odkleszczowa

• Treponema pallidum - kiła

• Leptospira interrogans - leptospiroza

Borrelia burgdorferi sensu lato

Genogatunki:

• B. burgdorferi sensu stricto (Am. Płn., E. Wsch.)

• B. garinii (E, A)

• B. afzelii (E)

• B. valaisiana (E)

• ? A14S

•

Riketsje

* Rickettsia prowazeki - tyfus plamisty

* Coxiella burnetti - gorączka Q

* Rickettsia conori - gorączka plamista

•

Chlamydie

* Chlamydia trachomatis

jaglica, STD - niepłodność

* Chlamydophila pneumoniae

•

Bartonella hensele - choroba kociego pazura

•

Erlichia canis