Joanna Pieczyńska, Jolanta Fryśna

Wpływ zaburzeń

wodno-elektrolitowych

na skórę

The effect of the water-mineral balance

disorders on the skin

Joanna Pieczyńska1, Jolanta Fryśna2

1 Katedra i Zakład Bromatologii i Dietetyki, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, kierownik Katedry: prof. dr hab. J. Biernat

2 Studentka III roku Niepublicznej Wyższej Szkoły Kosmetycznej We Wrocławiu, Wydział Profilaktyki Zdrowia

Streszczenie

Problem zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej dotyka coraz większą grupę społeczeństwa. Najczęściej stanowi powikłanie wielu chorób przewlekłych, a te coraz częściej wynikają z nieodpowiedniego stylu życia. Skóra to narząd, który wiele tych niekorzystnych zmian odzwierciedla. Typowymi objawami skórnymi zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej są: świąd, suchość, przyspieszone starzenie skóry. Objawy te można łagodzić za pomocą kosmetyków, kosmeceutyków i zabiegów kosmetycznych. W procesie leczenia poważnych zaburzeń współpraca lekarza z kosmetologiem może przynieść poprawę samopoczucia oraz wyglądu skóry chorego.

Słowa kluczowe: równowaga wodno-elektrolitowa, skóra, zabiegi kosmetyczne, dieta

Summary

Water-mineral balance disorder problems apply to mounting group of community. It’s complication of many maintenance diseases mostly, and results from inadequate life style. Skin is the organ which reflect many of water-mineral balance disorders. Pruritus, dry skin, quickened skin ageing are typical symptoms of skin water-mineral balance disorders. These symptoms we can mollify using cosmetics, cosmeceutics and cosmetic treatments. During the treatment of grievous disorders doctor-cosmetologist co-operation can lift spirits and skin condition of patient.

Key words: water-mineral balance, skin, cosmetic treatments, diet

Wstęp

Niedostateczna podaż pierwiastków z pożywieniem, stany choro-

Najwięcej wody zgromadzonej w skórze znajduje się w górnej

bowe zwiększające ich wydalanie bądź uniemożliwiające ich wyko- warstwie skóry właściwej, związanej z włóknami łącznotkankowymi.

rzystywanie, intensywne uprawianie sportu, niektóre leki – wszystkie Dzięki proteoglikanom, które zatrzymują wodę, skóra właściwa te czynniki powodują rozregulowanie gospodarki wodno-elektroli- stanowi jej zbiornik. Ciągle przemieszcza się ku naskórkowi, towej organizmu.

skąd odparowuje (około 5 g wody/m2/h). Skóra traci więc około

Problem zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i ściśle związa- 300-400 ml wody na dobę, jednak nieustannie jest uzupełniana nej z nią gospodarki kwasowo-zasadowej dotyka coraz większą gru- drogą dyfuzji. Zjawisko to nosi nazwę przeznaskórkowej utraty pę społeczeństwa. Najczęściej stanowi powikłanie wielu chorób prze- wody – TEWL ( Transepidermal Water Loss) [1, 2]. Woda warunkuje wlekłych, a te coraz częściej wynikają z nieodpowiedniego stylu życia.

prawidłowość procesów fizjologicznych na poziomie komórki.

Skóra to narząd, który wiele tych niekorzystnych zmian odzwier- Jest środkiem transportu, głównie w krwiobiegu, ale także między ciedla. Badanie i ocena stanu skóry może być jednym z elementów dia- komórką i jej środowiskiem zewnętrznym. Ponadto jest regulatorem gnozy danego schorzenia, a kosmetolog, potrafiący nieprawidłowości temperatury, bo parując, odprowadza ciepło ciała na zewnątrz.

takie dostrzec i powiązać ze schorzeniem, może jako pierwszy zwrócić Dzięki niej skóra jest gładka, a śluzówki wilgotne [1,3]. Elektrolity, uwagę na to, że problem nie dotyczy tylko skóry .

takie jak Cl-, Na+, K+, Ca + i Mg+, stanowią 18% naturalnego

16

16

Postępy kosmetologii vol. 1/1 2009

Wpływ zaburzeń wodno-elektrolitowych na skórę

czynnika nawilżającego skórę (NMF), czyli substancji znajdującej się nerek, chorej wątroby. Może być związany z gromadzeniem w otoczeniu korneocytu. Elektrolity, aminokwasy, mocznik, mleczany w organizmie metabolitów lub zbyt wysokim stężeniem niektórych i cukry składają się na tę substancję i razem pełnią funkcję czynnika minerałów [8]. W hipermagnezemii magnez może wpływać na uelastyczniającego skórę, poprzez zatrzymanie wilgoci w naskórku. uwalnianie histaminy z mastocytów [1]. Podwyższone stężenie W sytuacji gdy jego skład jest nieprawidłowy (również przy wapnia i fosforanów może przyczyniać się do powstawania zaburzeniach elektrolitowych), pogarsza się spójność korneocytów, zwapnień śródskórnych, które drażnią zakończenia nerwowe zwiększa się skórna utrata wody i naskórek staje się suchy, popękany, odpowiedzialne za świąd [8]. W leczeniu świądu i łagodzeniu jego pokryty zmarszczkami oraz fałdami [2, 4, 5].

objawów duże znaczenie oprócz leczenia farmakologicznego

ma nawilżanie skóry, gdyż jej suchość towarzyszy świądowi.

Ponieważ ciepło i wysoka wilgotność nasilają świąd, zaleca się

Zaburzenia gospodarki

noszenie lekkiej odzieży, spanie w chłodnej sypialni. Przed snem

wodno-elektrolitowej

chory może wziąć prysznic, nie używając mydła, a zamiast

niego specjalne preparaty do mycia suchej skóry, zawierające

Dwoma podstawowymi pojęciami związanymi z zaburzeniami w swoim składzie substancje nawilżające i łagodzące (np. mo-gospodarki wodno-elektrolitowej są odwodnienie oraz obrzęki.

cznik, gliceryna, masło karite, oleje: argonowy lub jojoba, wita-

Odwodnienie jest to nadmierna utrata wody przez organizm, miny A, E, F, alantoina, bisabolol, skwalan). Wśród preparatów połączona ze stratami elektrolitów. Przyczyną mogą być: wy- przynoszących ulgę należy wymienić balsamy zawierające mentol, mioty, biegunki, obfite pocenie, silne krwotoki, rozległe opa- kamforę lub fenol, preparaty z kwasem mlekowym, wazeliną oraz rzenia, hiperwentylacja, diureza, zbyt mała ilość aldosteronu, emulsjami wodno-olejowymi. Szczególnie ważne jest stosowanie zaburzenia funkcji nerek, nieprawidłowe odczuwanie pragnienia, emolientów, czyli preparatów lub ich składowych, które nałożone niedostateczna podaż wody z pożywieniem. Objawy odwodnienia na skórę działają na zasadzie okluzji, tworząc powłokę chroniącą zależą od ilości niedoboru wody. W lekkim odwodnieniu napięcie skórę przed utratą wilgoci, zmiękczają ją i wygładzają, działają skóry i jej kolor są w normie, a śluzówki suche; w średnim – napięcie przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Emolienty to w zasadzie skóry obniża się, staje się ona blada, śluzówki są suche; przy ciężkim osnowy tłuszczowe dla innych preparatów. Najpopularniejsze odwodnieniu z utratą masy ciała 12-15% napięcie skóry i kolor z nich to estry prostych kwasów tłuszczowych z izoalkoholami, są znacznie obniżone, a śluzówki stają się szare i lepkie. Dopiero oleje roślinne lub ich polihydroksylowane pochodne, woski po utracie ponad 4 litrów płynów dochodzi do zmniejszenia się roślinne, zwierzęce i mineralne [8, 9, 10].

objętości krwi i zaburzeń pracy serca. Zaburzeniu ulega również

termoregulacja i wzrasta temperatura ciała. Przy utracie 5-10 Sucha skóra

litrów – zmniejsza się wydzielanie moczu. Zatrzymane zostaje

usuwanie z organizmu związków azotowych i nieazotowych, Suchość skóry jest patologicznym jej stanem, polegającym na nad-powstających z przemiany materi . Rośnie poziom mocznika we miernym złuszczaniu, zaczerwienieniu, towarzyszącym świądzie, krwi oraz poziom kreatyniny. Odwodnieniu może towarzyszyć szorstkości i pękaniu. Sucha skóra może towarzyszyć chorobom wstrząs oligowolemiczny – w zależności od przyczyny wywołującej skóry, chorobom narządów wewnętrznych, zaburzeniom różnych niedobór krwi – krwotoczny, urazowy bądź oparzeniowy. Do zgonu układów, ale może też nie być z nimi powiązana. Może być dochodzi przy utracie 12-15 litrów płynu [1, 6].

jednym z objawów starzenia się skóry, dając uczucie dyskomfortu.

Obrzęki – powstają przy ograniczonej możliwości wydalania wody Charakterystyczna jest jej wrażliwość na bodźce chemiczne i fizy-i jednoczesnych zmianach stężenia substancji mineralnych. Dzieje czne. Często odzwierciedla nieprawidłowe procesy zachodzące się tak, gdy zaburzona zostaje równowaga pomiędzy czynnikami w organizmie, w tym również zaburzenia gospodarki wodno-zatrzymującymi płyn w naczyniach a tymi, które sprzyjają jego -elektrolitowej [2,10,11].

przechodzeniu na zewnątrz naczynia. Płyn gromadzi się w przestrzeni

Niekorzystne zmiany w warstwie rogowej powodują nad-

międzykomórkowej tkanek lub w jamach ciała [1, 6, 7].

mierną ucieczkę wody z organizmu. Zmiany te to przede

wszystkim zmniejszenie syntezy lipidów, przez co bariera chro-

niąca skórę ulega załamaniu. Keratynocyty nie są właściwie

Typowe objawy skórne jako efekt uwodnione, a występujące zaburzenia elektrolitowe wpływają na

zaburzeń wodno-elektrolitowych nieprawidłowość w składzie NMF, który warunkuje elastyczność

oraz metody postępowania

i odporność na uszkodzenia skóry. Zachwiane są funkcje

korneocytów i ich wzajemne przyleganie do siebie [2,11].

Do czynników wewnątrzpochodnych powodujących wysu-

Świąd skóry

szenie skóry można zaliczyć choroby ogólnoustrojowe, przebie-

gające z zaburzeniami gospodarki wodnej i elektrolitowej (prze-

Świąd skóry jest dokuczliwym objawem, spowodowanym chorobą wlekła niewydolność nerek, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, no-skóry, ale często też towarzyszący chorobom wewnętrznym. Może wotwory narządów wewnętrznych, skórne rewelatory nowo-być objawem zmian w organizmie, dotyczących zaburzeń wodno- tworów). Suchość skóry może pojawić się przy odwodnieniu

-elektrolitowych lub efektem ubocznym zażywania leków. Uczucie (w stanach gorączkowych, przy biegunkach, wymiotach, pod-

świądu obejmuje nie tylko skórę, ale również błony śluzowe, czas stosowania leków moczopędnych) przy niedoborach ży-górny odcinek układu oddechowego i spojówki. W diagnozie wieniowych oraz przy zaburzeniach hormonalnych (głównie u ko-ważna jest ocena stanu skóry – sucha wiąże się z nadczynnością biet po okresie menopauzy). Towarzyszy też chorobom skóry przytarczyc, ciepła i wilgotna – z nadczynnością tarczycy, grzybicza – atopowemu zapaleniu, genetycznie uwarunkowanej rybiej

– z cukrzycą. Świąd bywa objawem przewlekłej niewydolności łusce, łuszczycy, wypryskom [1, 9, 11].

17

Postępy kosmetologii vol. 1/1 2009

Joanna Pieczyńska, Jolanta Fryśna

Zabiegi – stosuje się zabiegi pielęgnacyjne, mające na celu za- sy organiczne (glikolowy, migdałowy, cytrynowy, jabłkowy i mle-pewnienie skórze odpowiedniego stopnia nawilżenia, regenerację kowy), które zmniejszają grubość warstwy rogowej, poprawiają uszkodzonej bariery naskórkowej, zmniejszenie utraty wody metabolizm, nawilżają, redukują zmarszczki, witamina A i jej z powierzchni skóry. Mogą to być zabiegi łączące peeling enzy- pochodne, które przenikając przez błonę komórkową, dostają matyczny, masaż, nałożenie maski i preparatów typu krem lub się do jądra. Fitoestrogeny, czyli związki chemiczne pozyskiwane serum, połączone z zabiegami fizykalnymi ( jonoforeza). W pielę- z roślin, mają podobne działanie do estrogenów. Kosmetyki je gnacji suchej skóry ważne jest ograniczenie długich, gorących zawierające są polecane kobietom, u których ustaje produkcja kąpieli, unikanie mydeł i silnych detergentów. Mydła należy estrogenów. Centella asiatica to roślina działająca silnie przeciw-zastępować kostkami myjącymi typu SYNDET (zawierającymi zmarszczkowo. Poprawia też mikrokrążenie w skórze oraz wpływa składniki nawilżające i natłuszczające). Kosmetyki do pielęgnacji na wzrost syntezy kolagenu i kwasu hialuronowego [13,14,15].

suchej skóry muszą zawierać substancje utrudniające utratę

W kosmetykach korzysta się również z substancji działających

wody, odbudowujące bariery przeciw utracie wilgoci, ułatwiające w skórze przeciwutleniająco, chroniąc przed szkodliwym wiązanie wody. Substancje takie to związki higroskopijne, mo- działaniem wolnych rodników. Substancje te to: witamina gące wchłaniać się w skórę, zatrzymywać wodę z preparatów, C, witamina E, β-karoten, likopen, enzymy, koenzym Q10, wpływając w ten sposób na zwiększenie stopnia nawilżenia war- flawonoidy (rutyna, miłorząb japoński), minerały (selen, miedź, stwy rogowej. Związki te nazywa się humektantami i jeśli połączy magnez), zielona herbata i wyciąg z pestek winogron [2,12,14].

się je ze związkami keratolitycznymi – razem tworzą skuteczne

Wśród zabiegów stosowanych w celu odmłodzenia skóry za

struktury nawilżające [11,12,13].

pomocą aparatury można wymienić radiofrekwencję, która jest

Pielęgnując suchą skórę, można stosować wiele substancji, stosowana od niedawna. Zabieg polega na elektrostymulacji w zależności od charakteru tego schorzenia. Może to być reti- skóry prądami dużej częstotliwości, zbliżonej do częstotliwości nol, alfa-hydroksykwasy, beta-hydroksykwasy lub witamina C, fal radiowych. Prądy te przegrzewają wybiórczo warstwy która poprawia syntezę lipidów warstwy rogowej. Wśród skła- skóry właściwej, na co ma wpływ drganie jonów organizmu, dników działających nawilżająco poprzez wnikanie do warstwy pobudzonych elektromagnetycznie. Przegrzanie tkanek powoduje rogowej i wiązanie wody w naskórku należy wymienić też kwas ich przebudowę oraz obkurczenie skóry [16].

pirolidynokarboksylowy, glicerynę, kwas hialuronowy i mlekowy.

Inny zabieg stosowany na skórę starzejącą się to np.fototerapia,

Inną grupą substancji są te, które zapobiegają dehydratacji, wykonywana za pomocą lasera, który powoduje dermoablację.

uszczelniając barierę wodną – fizjologiczne lipidy (ceramidy, Zabieg taki może przeprowadzić lekarz. Skóra po nim goi się skwalen, trójglicerydy, fosfolipidy, kwasy tłuszczowe), woski, ole- dosyć długo i mogą wystąpić powikłania. Dochodzi do destrukcji je roślinne i zwierzęce, kwasy owocowe [2,11,12]. Preparaty wybranych tkanek i sfagocytowania ich przez komórki żerne.

stosowane w pielęgnacji skóry suchej powinny zawierać także W ten sposób zamyka się rozszerzone naczynia krwionośne, alantoinę, mocznik oraz kolagen.

likwiduje przebarwienia, przykurcza włókna kolagenowe (efekt

wygładzenia skóry). Efektem jest lepiej napięta, pozbawiona

Starzenie się skóry

przebarwień i plam pigmentacyjnych skóra [17].

Starzeniem skóry nazywamy szereg procesów zachodzących

w skórze, których efektem jest zwiotczenie, ścieńczenie, bruzdy,

Dieta i płyny w zapobieganiu

zmarszczki, przebarwienia. Procesom tym towarzyszą zaburzenia

zaburzeniom gospodarki

gospodarki wodno-elektrolitowej. Najwcześniej widoczne są

wodno-elektrolitowej

zmiany wokół oczu, gdzie skóra jest delikatna i pozbawiona tkanki

tłuszczowej. Opada owal twarzy; skóra staje się mało elastyczna

i sucha. Pojawiają się też plamy i przebarwienia [2,14,15]. Niedobór Dieta

kwasu linolowego, będącego składową jednego z ceramidów,

prowadzi do zmniejszenia spoistości cementu międzykomórkowego Sposób żywienia znajduje odzwierciedlenie w stanie naszego naskórka, a zatem również do zwiększenia transepidermalnej zdrowia, a co za tym idzie, także w wyglądzie skóry. W procesie ucieczki wody. Skóra staje się sucha i łuszcząca. NMF nie pełni swojej trawienia i przyswajania substancji odżywczych zachodzą różne funkcji. Warstwa rogowa pogrubia się, ale jej struktura powoduje, interakcje biochemiczne. Niedobory składników mineralnych że nie jest już w stanie zatrzymać w naskórku wilgoci. Zaczyna też zaburzają pracę ustroju, mogąc doprowadzić do wielu schorzeń.

brakować receptorów wiążących wodę [2,14,15].

Do takiej sytuacji może dojść podczas długotrwałych głodówek,

Na wszystkie te procesy ma wpływ także gospodarka hor- przy źle zbilansowanej diecie, przy niedoborach żywieniowych monalna oraz działanie wolnych rodników tlenowych, niszczących u alkoholików lub w stanach patologicznych, w których zaburzone wszelkie struktury występujące w organizmie, a przede wszystkim jest trawienie i wchłanianie substancji odżywczych. Utrata ape-białka komórkowe i DNA [2,14,15].

tytu, powodująca niedobory żywieniowe, może dotyczyć osób

Zabiegi pielęgnacyjne, służące poprawie stanu skóry starzejącej cierpiących na różne choroby wewnętrzne, przede wszystkim doty-się, mają za zadanie proces ten zatrzymać lub spowolnić. czące przewodu pokarmowego, może też pojawiać się u osób Konieczna jest stymulacja skóry poprawiająca ukrwienie, chorych psychicznie, przy anoreksji, u narkomanów, chorych regenerację, odżywienie. Stymulacja taka musi pobudzić podziały na AIDS, kobiet w ciąży, którym długo dokuczają mdłości, komórkowe, aktywować fibroblasty [14,15].

osób leczonych chemioterapią i radioterapią. Niedostateczne

Stosuje się kosmetyki, preparaty poprawiające stan nawilżenia dostarczanie pokarmu, a co za tym idzie – składników mineralnych i natłuszczenia skóry. Substancje aktywne zawarte w nich to dotyczy osób nieprzytomnych, rozlegle poparzonych, po zabiegach np. kawior, który poprawia napięcie i elastyczność skóry, kwa- operacyjnych w obrębie układu pokarmowego i u osób starszych, 18

Postępy kosmetologii vol. 1/1 2009

Wpływ zaburzeń wodno-elektrolitowych na skórę

zniedołężniałych. Do jakościowych niedoborów żywieniowych, mocą suplementów diety. Mogą więc zapobiegać deficytom wi-podczas których nieprawidłowo wchłaniane są pojedyncze tamin i minerałów. Zawierają one w swym składzie różne zestawy składniki pokarmowe lub ich grupy, dochodzi podczas chorób substancji, w tym także wyciągów z ziół, mogą dzięki nim wpły-przewodu pokarmowego, przy zaburzeniach hormonalnych, przy wać na funkcje w organizmie [19, 24].

zażywaniu niektórych leków lub w chorobach nowotworowych.

Rynek oferuje szeroką gamę suplementów diety, a ich zażywanie

Zaburzenia jakościowe mogą też pojawić się u ciężko pracujących nie jest powiązane z koniecznością konsultacji lekarskiej. Preparaty w trudnych warunkach, u kobiet w ciąży i karmiących, u młodzieży takie mogą być sprzedawane nawet w gabinecie kosmetycznym [24].

w czasie intensywnego wzrostu i rozwoju [1,6,18]. Coraz szerzej

Przykładem suplementów diety wpływających na gospodarkę

stosowana w Polsce dieta krajów wysoko rozwiniętych dostarcza wodno-elektrolitową może być preparat Aqua-Femin. Przezna-zbyt wielu kalorii, kosztem niedoborów minerałów, błonnika czony jest dla kobiet w okresie menopauzalnym. Działa drenująco i witamin. Procesy technologiczne stosowane w produkcji żywności i wspomaga wydalanie z organizmu toksyn i nadmiaru wody, dzię-

wysokoprzetworzonej obniżają wartość odżywczą pożywienia ki naturalnym składnikom roślinnym (liść brzozy, jagoda jałowca, i pozbywają je cennych składników [18,19, 20].

liść pietruszki, liść mącznicy lekarskiej) [24].

Niedobory w pożywieniu pierwiastków uczestniczących w go-

Inny preparat – Capivit Hydro Control może działać regenerująco

spodarce wodno-elektrolitowej powodują zachwianie homeo- i nawilżająco na suchą, podrażnioną skórę. Jego główny składnik stazy organizmu. W zależności od czasu utrzymywania się niedo- to olej z nasion ogórecznika, bogaty w niezbędne nienasycone borów efekty są mniej lub bardziej widoczne. Można zaobserwo- kwasy tłuszczowe. Zawarty w nim kwas linolenowy odpowiada wać zmiany zachodzące w skórze, włosach oraz paznokciach, od- za tworzenie ceramidów w naskórku i łącznie z witaminami A i E

zwierciedlające zmiany w pracy organów wewnętrznych [1,6,19].

poprawia stopień jego nawilżenia. Preparat łagodzi podrażnienia

Prawidłowo zbilansowana dieta powinna dostarczać orga- i pomaga eliminować wolne rodniki.

nizmowi odpowiednich ilości składników odżywczych, w tym

Zastępując niedobory żywieniowe za pomocą suplementów,

również niezbędnych pierwiastków. Składniki mineralne, które należy pamiętać, że witaminy syntetyczne w nich zawarte nie odgrywają podstawową rolę w gospodarce wodno-elektrolitowej działają tak, jak organiczne, a skład niektórych minerałów może i w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, to Na, K, Cl. być zbyt wysoki w stosunku do zapotrzebowania [19, 24].

Nieco mniejsze znaczenie mają Ca, Mg i P [18,19, 21].

W stanach chorobowych można pomóc organizmowi odpo- Płyny

wiednim żywieniem. Stosuje się diety u osób z nadciśnieniem tęt-

niczym, w chorobach układu krążenia, w otyłości, w chorobach ne- Na prawidłowe żywienie składają się nie tylko produkty stale, rek, w chorobach dotyczących układu pokarmowego. W przy- ale także płyny. Oprócz czystej wody dostarczamy organizmowi padku biegunek, w trakcie których dochodzi do zaburzeń równowagi płynów w postaci herbaty, kawy, naparów ziół, soków, zup, na-wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, niezależnie od etiologii pojów lub mleka. Wraz z wodą dostarczamy ustrojowi niezbę-

zawsze stosuje się dietę oszczędzającą błonę śluzową jelit i jak dnych składników mineralnych. Ich zawartość zależna jest od ty-najszybciej wyrównuje się straty wody i elektrolitów. W przypadku pu wody. Szczególnie cenne składniki mineralne występujące bardzo ostrych biegunek leczenie zaczyna się 2-3-dniową głodówką, w wodzie to wapń i magnez. Tych składników najczęściej brakuje w trakcie której poi się chorego lekko posoloną wodą, herbatą bez w diecie. Na rynku dostępne są różne typy wód, o różnym składzie.

cukru lub rumiankiem. W razie konieczności włącza się też odżywianie Nie każda woda w butelce jest wodą mineralną. Wśród wód spotyka-pozajelitowe. Bardzo ważne jest wyrównanie strat płynów i mine- nych na rynku można wyróżnić naturalne wody mineralne, wysoko-, rałów. Jeśli biegunka miała charakter alergii pokarmowej, należy z die- średnio- i niskozmineralizowane, naturalne wody źródlane i wody ty wykluczyć pokarmy alergizujące [1, 6,18].

mineralizowane (stołowe). Dostępne są również wody lecznicze,

W żywieniu ważnym aspektem jest również dbałość o stan ale ich stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem [23, 25].

równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Nieodpowiednia

Wody mineralne różnią się składem minerałów, mają też różne

dieta powoduje zmianę pH, powiązanej z równowagą wodno- właściwości. Według Ministerstwa Zdrowia stopień mineralizacji

-elektrolitową. Pożywienie można podzielić na dwie grupy. W je- powinien wyznaczać nazwę wody:

dnej znajdują się produkty zakwaszające organizm, a w drugiej

• woda mineralna niskozmineralizowana – w której suma

alkalizujące. Długotrwałe zakwaszenie pozbawia organizm skła-

składników mineralnych nie przekracza 500 mg/l (z niską

dników mineralnych (wapnia, sodu, potasu i magnezu ). Składniki te

zawartością sodu),

są pobierane z narządów i z kości, w celu zneutralizowania kwasów.

• woda mineralna średniozmineralizowana – w której suma

Może dojść do poważnych zmian w organizmie, których efektem są

składników mineralnych mieści się w przedziale 500-1000

uszkodzenia nerek lub wątroby. Należy tak komponować posiłki, aby

mg/l (mało sodu, dużo chlorków wapnia),

zawierały wszystkie niezbędne składniki odżywcze, ale również należy

• woda mineralna wysokozmineralizowana – w której suma

pamiętać o tym, by odpowiednio łączyć ze sobą produkty. Produkty

składnikow mineralnych przekracza 1500 mg/l (polecana

zakwaszające organizm muszą być podawane łącznie z tymi, które

sportowcom i osobom ciężko pracującym) [25].

wpływają alkalizująco [1, 22, 23].

Wody mineralne pochodzą z udokumentowanych zasobów

podziemnych. Są czyste pod względem mikrobiologicznym i che-

Suplementy diety

micznym. Muszą mieć stały skład, który podaje się na etykie-

cie butelki. Wody źródlane natomiast zawierają do 500 mg/l

Nie zawsze dietą można zapewnić odpowiednie ilości substancji składników mineralnych i skład ten może ulegać wahaniom.

odżywczych, witamin i minerałów. Gdy nie jest możliwe dostar- Jest to również woda mikrobiologicznie i chemicznie czysta, czanie organizmowi wszystkich niezbędnych składników w natu- pochodząca z udokumentowanych zasobów podziemnych [25].

ralnym pożywieniu, można niedobory te wyrównywać za po-

Woda stołowa powstaje po zmieszaniu wody źródlanej z wodą

19

Postępy kosmetologii vol. 1/1 2009

Joanna Pieczyńska, Jolanta Fryśna

mineralną. Może mieć też dodane sole lub inne składniki mineralne.

5. Bullock J., Boyle J., Wang M.B., Fizjologia, Wydawnictwo Medyczne

Woda lecznicza charakteryzuje się natomiast silnym stężeniem

Urban & Partner, Wrocław 2000.

6. Bułanowski M.,Ficek R., Kokot F., Trusz-Gluza M., Gospodarka wodno-

jednego lub kilku składników mineralnych (solanki, szczawiany,

-elektrolitowa i kwasowo zasadowa w stanach fizjologii i patologii,

wody siarczkowo-siarkowodorowe) [25].

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.

Przeciętnemu Polakowi brakuje około 100 mg magnezu i 200 mg 7. Kokot F., Hyla-Klekot L., Zaburzenia gospodarki potasowej w praktyce lekarza rodzinnego, Przewodnik Lekarza 1, 2008, s. 28-29.

wapnia w codziennej porcji pożywienia. Picie dużych ilości kawy 8. Krajnik M., Żylicz Z., Świąd w zaawansowanych chorobach wewnętrznych.

i herbaty wypłukuje magnez z tkanek oraz narusza równowagę

Patogeneza i leczenie, Polska Medycyna Paliatywna 1 (2), 2002, s. 27-40.

pierwiastków w tkankach. Woda może te braki wyrównywać, jeśli 9. Christophers E., Stander M., Zarys dermatologii i wenerologii, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999.

zawiera 50-100 mg magnezu i powyżej 150 mg wapnia w 1 l. 10. Sikora

M., Mocznik w preparatach kosmetycznych, Kosmetyka i Kosme-

Nie wszystkie wody mineralne zawierają takie ilości. W wodzie

tologia 1, 2008, s. 29-30.

mineralnej znajdują się też wodorowęglany alkalizujące kwasy 11. Wojnowska D., Chodorowska G., Juszkiewicz-Borowiec M., Sucha skóra

– patogeneza, klinika, leczenie, Postępy Dermatologi i Alergologi 2, 2003,

żołądkowe, regulujące pH krwi. Osoby cierpiące na niedokwaśność

s. 98-100.

nie powinny pić wód z dużą zawartością wodorowęglanów. Wody 12. Fi

nk E., Kosmetyka – przewodnik po substancjach czynnych i pomo-

z dużą ilością sodu zalecane są natomiast sportowcom, osobom

cniczych, MedPharm Polska, Wrocław 2007.

13. Winyard

G., Przewodnik zdrowia i urody, cz.1 i 2, Wydawnictwo

ciężko pracującym fizycznie oraz podczas upałów [18,19, 25].

Lekarskie PZWL, Warszawa 1994.

Wodę bogatą w minerały należy stosować również do 14. Zegarska

B., Woźniak M., Przyczyny wewnątrzpochodnego starzenia

gotowania. Nie powinno się jednak do tego celu używać ciepłej wo-

się skór y, Gerontologia Polska 14 (4), 2006, s. 153-158.

dy sztucznie zmiękczanej. Woda taka pozbawiana jest soli wapnia 15. Zegarska

B., Woźniak M., Wpływ estrogenu na zmiany zachodzące

w skórze, Przegląd menopauzalny 4, 2007, s. 233-235.

i magnezu, w celu uniknięcia osadzania się kamienia w rurach 16. Szwedo

J., Radiofrekwencja – innowacja w odmładzaniu, Les Nouve-

z ciepłą wodą. W czasie gotowania twarda woda jest zmiękczana

lles Esthetiques&SPA, maj-czerwiec 2, 2008, s. 37-38.

kosztem wapnia, ale bez strat magnezu. Picie wody twardej 17. Latocha-

Walencka B., Fototerapia – skuteczna metoda odmładzania,

Gabinet 4, 2005, s. 20-22.

zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych [4, 26].

18. Ziemlański Ś., Bułhak-Jachymczyk B., Niedźwiecka-Kącik D., Panczenko-

Dziennie powinno się wypijać 1,5-2 litry wody, a w czasie

-Kresowska B., Wartanowicz M., Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne

upałów nawet do 3,5 litra. Wody i składników mineralnych mo-

podstawy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.

19. Biernat J., Żywienie, żywność a zdrowie, Wydawnictwo Astrum, Wrocław

że dostarczać nie tylko woda. Bogate w minerały są soki, spo-

2001.

rządzane w domu bezpośrednio przed spożyciem, oraz zupy.

20. Kamińska

J., Dobra dieta to najlepszy kosmetyk, Cabines, lipiec-

-czerwiec 28, 2008, s. 27-29.

21. Rutkowska

U., Kunachowicz H., Iwanow K. i wsp., Jakość zdrowotna

krajowych racji pokarmowych – badania analityczne i ocena teorety-

Literatura

czna, cz. V, Zawartość wapnia, fosforu, magnezu, żelaza i potasu,

Żywienie Człowieka i Metabolizm 27, 2000, s. 20-42.

1. Kokot F., Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-

22. www

.odzywianie.info.pl

-zasadowe j, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.

23. K

ohan J., Biologicznie aktywna woda – rola w organizmie człowieka,

2. Martini M.C., Kosmetologia i farmakologia skóry, Wydawnictwo

Nutrition&Health 1(40), 2008, s. 1-12.

Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.

24. www

.doz.pl

3. Jakubiak I., Łyk zimnej wody, Kosmetyka 1, 2007, s. 59-60.

25. Stokłosa

B., Pij na zdrowie, www.zdrowiekwartalnik.pl/?page_id=85

4. Sylwanowicz W., Michajlik A., Ramotowski W., Anatomia i fizjologia

26. Brzozowska A., Składniki mineralne w żywieniu człowieka, Wydawnictwo

człowieka, PZWL, Warszawa 1989.

AR, Poznań 2002.

20

Postępy kosmetologii vol. 1/1 2009