Podstawą faktyczną wyroku zaocznego są twierdzenia powoda – stąd niekorzystne skutki wyroku
zaocznego dla pozwanego. W takim wypadku nie prowadzi się oczywiście postępowania
dowodowego.
Art. 339.
§1. Jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny.
§2. W tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w
pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały
przytoczone w celu obejścia prawa.
Od tej zasady istnieją pewne wyjątki, polegają one na tym, że sąd nie może oprzeć podstawy
faktycznej na twierdzeniach powoda i nie przeprowadzać postępowania dowodowego
1) twierdzenia te budzą uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa
2) W sprawach małżeńskich – należy przeprowadzić postępowanie dowodowe
Art. 431. W sprawach przewidzianych w rozdziale niniejszym nie można oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych. W sprawach tych nie stosuje się art. 339 § 2.
3) Sprawy ze stosunku między rodzicami a dziećmi – należy przeprowadzić postępowanie
dowodowe
Art. 458.
§1. W sprawach objętych przepisami działu niniejszego stosuje się odpowiednio przepisy art. 426, 429, 431, 434 i 435.
4) W sprawach o opróżnienie lokalu (ustawa o ochronie lokatorów) – w sprawach o eksmisję nie
można oprzeć wyroku tylko na twierdzeniach powoda.
Jeżeli chodzi o samą rozprawę, na której następuje wydanie wyroku, to jest ona bardzo krótka, sąd
stwierdza tylko, że pozwany nie stawił się na rozprawę. Głos zawiera powód, który ustnie zgłasza
swoje żądanie. Na tym kończy się rozprawa. Nie sporządza się protokołu, sąd stwierdza tylko nad
sentencją wyroku, że zachodzą przesłanki do wydania wyroku zaocznego.
Przesłanką wydania wyroku zaocznego jest nieobecność pozwanego, ale w aktach sprawy musi być
potwierdzenie o prawidłowym zawiadomieniu pozwanego o rozprawie.
W wyrokowaniu zaocznym mamy szczególną regulację zawarta w art. 341:
Art. 341. W razie nienadejścia dowodu doręczenia na dzień rozprawy sąd może w ciągu następnych dwóch tygodni wydać na posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny, jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia. Wyrok taki wiąże sąd od chwili podpisania sentencji.
Jest to tzw. zastrzeżony wyrok zaoczny. Te regulacja jest przewidziana na wypadek, kiedy w dniu
rozprawy nie ma dowodu doręczenia pozwanemu zawiadomienia o terminie rozprawy, a ten
dowód poczta doręczy dnia następnego, za dwa dni i tak dalej. Więc żeby nie wyznaczać nowego
terminu rozprawy, to czekamy dwa tygodnie, i w ciągu tych dwóch tygodni sąd może wydać wyrok
zaoczny na posiedzeniu niejawnym.
Wyrokowi zaocznemu sąd nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.
Art. 333.
§1.Sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
1) zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące;
2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;
3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny.
§2. Sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku,
warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli
uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania.
§3. Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej
wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę.
Wyrok zaoczny doręcza się z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach
zaskarżenia.
Apelacja od wyroku zaocznego przysługuje powodowi na zasadach ogólnych. Pozwanemu
natomiast przysługuje szczególny środek zaskarżenia – sprzeciw. Zarówno sprzeciw, jak i apelację
można wnieść w terminie 2 tygodni.
Jeżeli chodzi o powoda i jego apelację, to ona niczym nie różni się od zwykłej apelacji. W związku z
tym o niej nie będziemy mówić.
Sprzeciw od wyroku zaocznego, który przysługuje pozwanemu wymaga formy pisemnej.
Art. 344.
§1. Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku.
§2. W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed
wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz okoliczności faktyczne i dowody. Sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.
§3. Sprzeciw złożony po terminie oraz sprzeciw, którego braków strona w wyznaczonym terminie nie uzupełniła, a także sprzeciw nieopłacony, sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.
Nie można czekać na rozprawę, sprzeciw to jest wdanie się w spór co do istoty sprawy. W
sprzeciwie zgłaszamy wszystkie zarzuty (procesowe i materialno prawne).
Jeżeli strona nie zgłosi zarzutu w sprzeciwie, a chce je zgłosić później, to sąd te twierdzenia lub
dowody pomija chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swej winy
lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu
sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.
Sprzeciw, który nie odpowiada warunkom formalnym podlega uzupełnieniu. Przewodniczący
wezwie wówczas do uzupełnienia. Jeżeli sprzeciw został wniesiony po terminie albo strona nie
uzupełniła braków formalnych sprzeciwu, wówczas sąd odrzuca sprzeciw na posiedzeniu
niejawnym.
Jeżeli sprzeciw nie został odrzucony przez sąd, przewodniczący wyznacza termin rozprawy i
zarządza doręczenie sprzeciwu powodowi. Następnie następuje rozpoznanie sprawy na tym
terminie wyznaczonym (ponowne). Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, w
którym może:
1) wyrok zaoczny utrzymać w całości lub w części w mocy
2) wyrok zaoczny uchylić i orzec o żądaniu pozwu
3) wyrok zaoczny uchylić, pozew odrzucić i umorzyć postępowanie
Ten wyrok wydany w następstwie wniesionego sprzeciwu jest zawsze wyrokiem
kontradyktoryjnym. On nigdy nie będzie wyrokiem zaocznym (pozwany ustosunkował się w
sprzeciwie do powództwa, zajął stanowisko).
Wydanie wyroku
Wydanie wyroku następuje po uprzednim rozpoznaniu sprawy na rozprawie. Wynika to przede
wszystkim z postanowień art. 316 kpc:
Art. 316.
§1. Po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w
szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.
§2. Rozprawa powinna być otwarta na nowo, jeżeli istotne okoliczności ujawniły się dopiero po jej zamknięciu.
Są jednak sytuacje, w których sąd może wydać wyrok bez przeprowadzenia rozprawy – na
posiedzeniu niejawnym:
1) wydanie wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym (art. 341)
2) w postępowaniu apelacyjnym sąd może wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym, jeżeli nastąpiło
cofnięcie apelacji lub jeżeli zachodzi nieważność postępowania (art. 374)
3) w postępowaniu uproszczonym również jest możliwość wydania wyroku na posiedzeniu
niejawnym – (art. 505)
4) w postępowaniu przed SN przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej, wyrok może być wydany na
posiedzeniu niejawnym
Kto wydaje wyrok?
Art. 323. Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku.
Jest to przejaw zasady bezpośredniości w postępowaniu cywilnym.
Sąd wydając wyrok bierze za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy –
istotna kwestia.
Granice wyrokowania zakreśla powód. Co te granice wyrokowania oznaczają?
Art. 321.
§1.Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.
Jeżeli powód dochodzi z tytułu czynu niedozwolonego odszkodowania, a nie dochodzi
zadośćuczynienia, to dostanie to, czego żąda. Sąd nie może powiedzieć – panie, należy się panu
zadośćuczynienie, może zasądzimy, chce pan?
To samo jeżeli powód dochodzi zasądzenia określonej kwoty pieniężnej, a sąd widzi, że znacznie
więcej mu się należy. Nie ma możliwości w takiej sytuacji, żeby zasądzić więcej.
Pewien wyjątek pozwalający na wyjście poza granice zakreślone w art. 321 wynika z postanowień
art. 477 (1) w sprawach z zakresu prawa pracy:
Art. 477 (1). Jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne.
Przy wyrokowaniu oprócz granic wyrokowania w rachubę wchodzą 3 zasady wyrokowania:
Pierwsza z nich wiąże się z kwestią ograniczonej odpowiedzialności pozwanego.
Art. 319. Jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się
w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.
Dłużnik ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania, jednakże czasem ta
nieograniczona odpowiedzialność doznaje pewnych wyjątków. Przykład: Małżonek ponosi
odpowiedzialność za zobowiązania dłużnika do wysokości majątku wspólnego.
W takim wypadku, jeżeli wierzyciel wytoczy powództwo przeciwko dłużnikowi i przeciwko jego
małżonkowi, który wyraził zgodę na zaciągnięcie długu, to wówczas sąd zasądzi kwotę od jednego i
drugiego małżonka zastrzegając, że małżonek dłużnika ponosi odpowiedzialność do wysokości
majątku wspólnego. To musi być zastrzeżone w wyroku.
Art. 837. Dłużnik może powoływać się na ograniczenie odpowiedzialności tylko wówczas, gdy ograniczenie to zostało zastrzeżone w tytule wykonawczym. Zastrzeżenie nie jest konieczne, jeżeli świadczenie zostało zasądzone od nabywcy majątku, od zarządcy
ustanowionego przez sąd, kuratora spadku lub wykonawcy testamentu z powierzonego im majątku albo od Skarbu Państwa jako
spadkobiercy.
Żona może bronić się przed egzekucją z jej majątku osobistego, twierdząc że ponosi
odpowiedzialność tylko do wysokości majątku wspólnego. Jak tego nie ma w wyroku, to niestety
jest traktowana tak jak mąż – każdy majątkiem osobistym i razem majątkiem wspólnym.
To samo mamy przy odpowiedzialność za długi spadkowe.
Ten przepis ma również zastosowanie w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z odpowiedzialnością
rzeczową – odpowiedzialność dłużnika hipotecznego, odpowiedzialność przy zastawie.
A więc jeżeli wierzyciel wytoczył powództwo przeciwko dłużnikowi osobistemu i przeciwko
dłużnikowi rzeczowemu, to wówczas sąd zasądzi tę kwotę długu od dłużnika osobistego i od
dłużnika rzeczowego, ale z zastrzeżeniem, że odpowiedzialność dłużnika rzeczowego ogranicza się
do wysokości wartości przedmiotu hipoteki.
Druga zasada wyrokowania:
Art. 320. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia.
Czyli zasądzić świadczenie i rozłożyć spełnienie świadczenia na raty. Przepis rzadko stosowany w
praktyce, aczkolwiek mający bardzo istotne znaczenie. Sądy zasądzają często olbrzymie kwoty od
dłużników, nie bacząc na to, czy oni są w stanie te zobowiązania spełnić. Wtedy pojawia się
komornik i ściąga wszystko co się da z czego się da.
Na etapie postępowania egzekucyjnego rozłożenie zobowiązania na raty jest praktycznie
niemożliwe, zależy to od woli wierzyciela.
Rozłożenie na raty jest istotne, bo wymaga to trochę wysiłku od sądu, należy zbadać jaka jest
sytuacja finansowa dłużnika. Jeśli rozłoży się to na raty, to istnieje szansa, że się tego człowieka
uratuje i spłaci on na spokojnie zobowiązania.
Trzecia zasada wyrokowania:
Art. 322. Jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić
odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
Samo wydanie wyroku następuje po naradzie. Wyrok musi być spisany i podpisany. Po spisaniu
wyroku następuje ogłoszenie wyroku. Powinno ono nastąpić w zasadzie na tym posiedzeniu, na
którym zamknięto rozprawę.
Art. 326.
§1. Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę. Jednakże w sprawie zawiłej sąd może
odroczyć ogłoszenie wyroku tylko jeden raz na czas do dwóch tygodni. W postanowieniu o odroczeniu sąd powinien wyznaczyć
termin ogłoszenia wyroku i ogłosić go niezwłocznie po zamknięciu rozprawy.
§2. Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia. Jeżeli ogłoszenie było
odroczone, może go dokonać sam przewodniczący lub sędzia sprawozdawca.
§3. Ogłoszenia wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji. Po ogłoszeniu sentencji przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje ustnie zasadnicze powody rozstrzygnięcia, może jednak tego zaniechać, jeżeli sprawa była rozpoznawana przy drzwiach
zamkniętych.
Ogłoszenia wyroku dokonuje przewodniczący lub sędzia sprawozdawca odczytując sentencję
wyroku. Po ogłoszeniu sentencji, przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje ustnie
zasadnicze powody rozstrzygnięcia – czyli motywy, jakimi kierował się sąd wydając ten wyrok.
Wydanie wyroku to zatem dwie czynności – spisanie wyroku na papierze + ogłoszenie.
Jeżeli ogłoszono wyrok bez spisania sentencji, to nie ma wyroku. Czy to się zdarza? Oczywiście, że
tak.
Ogłoszenia dokonuje się w sali posiedzeń sądu. Tutaj nie ma znaczenia czy na sali sądowej jest
publiczność, czy nie. Czy są strony, czy nie. Jeśli nie ma nikogo, to odczytywanie wyroku i
podawanie ustnych motywów rozstrzygnięcia jest śmieszne - w takim wypadku protokolant
zapisuje, że ogłoszono wyrok. Jest to podanie nieprawdy, no ale szkoda czasu kurde.
Ogłoszenie wyroku i podanie ustnie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia ma bardzo istotne
znaczenie, jeśli chodzi o jawność, ma znaczenie wychowawcze, pełni to wiele pozytywnych funkcji.
Szczegółowe motywy rozstrzygnięcia będą napisane w uzasadnieniu, jeśli będzie sporządzone.
Ustnie podaje się zasadnicze motywy rozstrzygnięcia.
Art. 332.
§1. Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia.
Po ogłoszeniu wyroku sędzia przestaje być sędzią w tej sprawie, już nie może w nią ingerować.
Oczywiście są od tego wyjątki.
Jeżeli sąd ogłasza wyrok, to stronie działającej bez pełnomocnika profesjonalnego, sąd powinien
udzielić wskazówek co do wniesienia środka zaskarżenia.
Uzasadnienie wyroku
Uzasadnienie wyroku pozwala na ustalenie na jakich przesłankach został wydany wyrok, a przede
wszystkim daje nam możliwość podważenia zasadności wyroku.
Uzasadnienie sporządza się na żądanie strony, zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia
ogłoszenia sentencji wyroku. Jeżeli takie żądanie zostanie zgłoszone po terminie tygodniowym od
ogłoszenia wyroku, sąd odrzuca to na posiedzeniu niejawnym.
Uzasadnienie wyroku sąd jest zobowiązany sporządzić wtedy, jeśli strona nie sporządziła takiego
żądania, a wniosła apelację od wyroku. Najłatwiej jest wnieść apelację dysponując uzasadnieniem.
Ale zdarza się, że bez tego uzasadnienia wnosi się apelację. Wówczas takie uzasadnienie jest
potrzebne nie tyle dla strony, co dla sądu II instancji, by ten zapoznał się z przyczynami takiego
rozstrzygnięcia.
Uzasadnienie składa się z podstawy faktycznej i podstawy prawnej rozstrzygnięcia.
1) podstawa faktyczna – które fakty sąd uznał za udowodnione, które dowody uwzględnił, którym
dowodom odmówił wiary i mocy dowodowej;
2) podstawa prawna – przepisy prawa, na których opierał się sąd podczas wyrokowania.
Uzasadnienia wyroku bardzo często są zbyt szerokie, zbyt obszerne. Sędziowie mają kłopoty z
przedstawieniem w sposób syntetyczny o co jest sprawa. Pojawiały się w związku z tym projekty w
ministerstwie, żeby zrezygnować z uzasadnień w ogóle.
Uzasadnienie to powinno być sporządzone w terminie 2 tygodniowym od dnia złożenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia. Jeżeli takiego wniosku nie było, to w terminie 2 tygodniowym od
wniesienia apelacji od wyroku. Jeżeli sąd nie jest w stanie sporządzić w tym terminie uzasadnienia,
to prezes sądu może przedłużyć termin maksymalnie do 30 dni.
(Egzamin – profesor nie pyta o postępowania odrębne, trzeba tylko je znać. Ogólne zasady
postępowania cywilnego, postępowanie zwykłe – to nas interesuje. W nieprocesowym – dwie
części tego postępowania – 506-525 przepisy ogólne – trzeba znać. Potem mamy szereg różnych
postępowań w sprawach przekazanych do postępowania nieprocesowego, jednych mocą, inne
mocą ustaw pozakodeksowych – profesor nie będzie pytał o tzw postępowania odrębne w
nieprocesowym; trzecie pytanie jest z egzekucyjnego; postępowanie zabezpieczające tylko w
wymiarze podręcznikowym; międzynarodowe postępowanie cywilne – trzeba znać - jurysdykcja).