-]\NPRGHORZDQLDGDQ\FK80/

7

1. Geneza UML

0HWRG\ND MDNR ]HVWDZ SRMü M]\NyZ PRGHOL IRUPDOQ\FK L VSRVREyZ SRVWSRZDQLD MHVW

wy

NRU]\VW\ZDQDZSURFHVLHNRQVWUXNFML6,GRPRGHORZDQLDSRMFLRZHJRORJLF]QHJRLIL]\F]QHJR

0HWRG\ND SR]ZDOD QD SRG]LDá SURFHVX NRQVWUXNFML QD ID]\ GOD ND*GHM z faz ustala: produkty
wej

FLRZH L Z\MFLRZH VFHQDULXV]H SRVWSRZDQLD UHJXá\ SU]HFKRG]HQLD GR NROHMQHM ID]\ RUD]

doku

PHQWDFM NWyUD SRZLQQD SRZVWDü D ZLF XPR*OLZLD ]G\VF\SOLQRZDQLH SURFHVX NRQVWUXNFML

po

]ZDODMF QD Z PLDU RELHNW\ZQH UR]OLF]HQLH MHJR XF]HVWQLNyZ -]\NL HOHPHQW\ VNáDGRZH

meto

G\N PRJ Z\NRU]\VW\ZDü Uy*QH URG]DMH QRWDFML QS WHNVWRZ XVWUXNWXUDOL]RZDQ\ ]DSLV

tekstowy i

QXPHU\F]Q\ F]\ WH* QRWDFMH JUDILF]QH -]\NL NWyUH SRZLQQ\ E\ü SURVWH D ]DUD]HP

SUHF\]\MQH áDWZR ]UR]XPLDáH L QDGDMFH VL GR PRGHORZDQLD ]áR*RQ\FK ]DOH*QRFL PRJ E\ü

X*\ZDQH GR UHMHVWURZDQLD HIHNWyZ SUDF\ F]áRQNyZ ]HVSRáX SURMHNWRZHJR GR NRPXQLNDFML

ZHZQWU] ]HVSRáX GR ZVSyáSUDF\ ] X*\WNRZQLNLHP D WDN*H MDNR SRGVWDZRZ\ URGHN ]DSLVX
dokumentacji projektowej. J

]\N L MHJR QRWDFMD VWDQRZL ZD*Q\ HOHPHQW VNáDGRZ\ ND*GHM

PHWRG\NL :LHOH RVyE XWR*VaPLD PHWRG\N ] Z\NRU]\VW\ZDQ SU]H] QL QRWDFM QDZHW

QLHNRQLHF]QLH M]\NLHP SRQLHZD* ILUP\ U]DGNR VWRVXM VL GR UHJXá QDU]XFDQ\FK SU]H]

PHWRGRORJyZ RSUDFRZ\ZXMF Záasne, bardziej przystosowane do wykorzystywanego

RSURJUDPRZDQLD QDU]G]LRZHJR VSHF\ILNL Z\WZDU]anych produktów, struktury organizacyjnej

]HVSRáyZ SURMHNWRZ\FK F]\ QDE\W\FK GRZLDGF]H DOH Z\NRU]\VWXM QRWDFMH Z V]F]HJyOQRFL
graficzne, wspomagane przez narz

dzia CASE.

:]URVWSRSXODUQRFLRELHNWRZRFLZLQIRUPDW\FHZNRFXODW-W\FKLQDSRF]WNX-tych

VSRZRGRZDá SUDZG]LZ HNVSOR]M PHWRG\N L M]\NyZ RNUHODQ\FK MDNR ÄRELHNWRZH´ 2EMHFWRU\
(Jacobson), OMT (Rumbaugh), OOA/OOD (Coad/Yourdon), OOAD (Booch), OOSA
(Shla

HU0HOORU LWG &HFK ZVSyOQ MHVW WX RSDUFLH R SRMFLD RELHNWRZRFL WDNLH MDN NODV\

DWU\EXW\PHWRG\G]LHG]LF]HQLH]ZL]NLLWS'RüSRZV]HFKQHMHVWMHGQDNRGF]XFLH*HUy*QLFH

QSPLG]\M]\NDPLZW\FKPHWRG\NDFKVGUXJRU]GQHJáywnie syntaktyczne.

=JRGQLH ] GHNODUDFM WZyUFyZ UML 8QLILHG 0RGHOLQJ /DQJXDJH NWyU\ SRZVWDá Z

rezulta

FLH SRáF]HQLD WU]HFK PHWRG\N ÄMHVW M]\NLHP RJyOQHJR SU]H]QDF]HQLD GR VSHF\ILNDFML

NRQVWUXNFML ZL]XDOL]DFML L GRNXPHQWRZDQLD Z\WZRUyZ ]ZL]DQ\FK z systemami intensywnie

Z\NRU]\VWXMF\PLRSURJUDPRZDQLH´3RZ\*V]HVWZLHUG]HQLHQLHGRNRFDMHVWSUDZG]LZH.D*G\

M]\NZW\P8M/RSUyF]VHPDQW\NLLVNáDGQL]DZLHUDWH*SUDJPDW\N–SUDJPDW\NDRNUHODGR

MDNLHM NRQNUHWQHM V\WXDFML Z\VWSXMFHM Z SURFHsie konstrukcji SI (analizie, projektowaniu, … )

GRSDVRZDü NRQNUHtQ\ Z]RU]HF QRWDF\MQ\ D ZLF SRUHGQLR SURZDG]L GR RNUHOHQLD HOHPHQWyZ
pewnej metodyki.

2. Cele UML

UML

]JRGQLH ] GHNODUDFM MHJR WZyUFyZ PD GRNRQDü XQLILNDFML M]\NyZ X*\ZDQ\FK Z

innych meto

G\NDFKRELHNWRZ\FK6]DQVHU\QNRZHQLHGRü*HZ]PRFQLRQHSU]H]]DDNFHSWRZDQLH

JR MDNR VWDQGDUGX SU]HP\VáRZHJR SU]H] FLDáR VWDQGDU\]DF\MQH 20* V L WDN GX*H SRQLHZD*
auto

U]\*%RRFK,-DFREVRQL-5XPEDXJKWR]QDQLZLDWRZLPHWRGRORG]\NWyU\FKPHWodyki

opa

QRZDá\RNRáRU\QNX]DVWRVRZDPHWRG\NRELHNWRZ\FK7HPHWRG\NLWR

SOOSE , -DFREVRQ 8NLHUXQNRZDQD QD PRGHORZDQLH X*\WNRZQLNyZ L F\NOX *\FLRZHJR

systemu. Nie przykrywa zarówno aspektu modelowania dziedziny przedmiotowej, jak
i aspektu implementacji.

SOOAD*%RRFK'REU]HSRGFKRG]LGRNZHVWLLSURMHNWRZDQLDLPSOHPHQWDFMLL]ZL]NyZ

]H URGRZLVNLHP LPSOHPHQWDFML 1LH SU]\NU\ZD Z\VWDUF]DMFR GREU]H DVSHNWX
specyfikowa

QLDLDQDOL]\Z\PDJDX*\WNRZQLNyZ

SOMT (J. Rumbaugh): Ukierunkowana na modelowanie dziedziny przedmiotowej. Nie

8

Ewa

Stemposz

przy

NU\ZDGRVWDWHF]QLHGREU]H]DUyZQRDVSHNWXPRGHORZDQLDX*\WNRZQLNyZV\VWHPXMDN

i aspektu implementacji.

3RGVWDZRZ\P FHOHP 80/ ]JRGQLH ] LQWHQFMDPL DXWRUyZ E\áR XWZRU]HQLH M]\ND GR

mode

ORZDQLDX*\WHF]QHJR]DUyZQR dla ludzi, jak i dla maszyn –F]HJRZURG]DMXSRPRVWXPLG]\

OXG]NSHUFHSFMLZ\REUD(QLDDXWRPDW\F]QJHQHUDFMIUDJPHQWyZNRGXV]NLHOHWyZDSOLNDFML

F]\ ZUHV]FLH FDá\FK DSOLNDFML :\GDMH VL *H ]DGDQLH XF]\QLHQLD ] M]\ND GR PRGHORZDQLD

XZ]JOGQLDMFHJR Z\PDJDQLD GRW\F]FH QDWXUDOQRFL SRJOGRZRFL L Z\VRNLHJR SR]LRPX
abs

WUDNFML M]\ND DOJRU\WPLF]QHJR R EDUG]R SUHF\]\MQHM VNáDGQL L VHPDQW\FH MHVW FR QDMPQLHM

WUXGQHRLOH]JyU\QLHVND]DQHQDQLHSRZRG]HQLHLPXVLSURZDG]LüGR]PQLHMV]HQLDF]\WHOQRFL
diagra

PyZ D SU]H] WR GR ]PQLHMV]HQLD SRWHQFMDáX WHJR M]\ND MDNR URGND GR PRGHORZDQLD

SRMFLRZeJR 'ODWHJR QLH ZV]\VF\ V ]DFKZ\FHQL 80/ 1LHNWyU]\ XZD*DM JR ]D WZyU

SU]HUHNODPRZDQ\]E\WREV]HUQ\L(OH]GHILQLRZDQ\

3. Diagramy definiowane w UML

0QRJRüDVSHNWyZNRQVWUXRZDQ\FK6,]UHJXá\SURZDG]LGR]DLVWQLHQLDZPHWRG\NDFKZLHOX

PRGHOL RSLV\ZDQ\FK ]D SRUHGQLFWZHP GLDJUDPyZ L VWDQRZLF\FK FR Z URG]DMX ÄU]XWX´
projek

WRZDQHJR6,]SHZQHMSHUVSHNW\Z\LQDSHZQ\PSR]LRPLHV]F]HJyáRZRFL

W UML d

HILQLRZDQHVQDVWSXMFHGLDJUDP\

S3U]\SDGNyZ X*\FLD =D JáyZQ\ FHO PDM RGZ]RURZDQLH IXQNFMRQDOQRFL SURMHNWRZDQHJR

6,]SHUVSHNW\Z\SU]\V]á\FKX*\WNRZQLNyZ

SKlas i obiektów PDM ]D ]DGDQLH RGZ]RURZDQLH VWUXNWXU\ V\VWHPX QDMZD*QLHMV]H ]

diagramów UML.

SDynamiczne 1DOH*FH GR QLFK GLDJUDP\ LQWHUDNFML ZVSyáSUDF\ L VHNZHQFML GLDJUDP\

sta

QXRUD]GLDJUDP\DNW\ZQRFLVWDQRZLHOHPHQWZVSRPDJDMF\ZSURFHVLHX]XSHáQLDQLD

VWUXNWXU\V\VWHPXRRSHUDFMHXPR*OLZLDMFHUHDOL]DFMIXQNFMRQDOQRFLZ\VSHF\ILNRZDQHj w

PRGHOXSU]\SDGNyZX*\FLD

SImplementacyjne 1DOH* GR QLFK GLDJUDP\ NRPSRQHQWyZ L GLDJUDP\ ZGUR*HQLRZH

Dia

JUDP\NRPSRQHQWyZSRND]XMVSRVyERGZ]RURZDQLDIUDJPHQWyZSURMHNWXQDIUDJPHQW\

NRGX NRPSRQHQW\ D GLDJUDP\ ZGUR*HQLRZH SU]\SLVDQLH NRPSRQHQWyZ do fizycznych
za

VREyZF]\OLNRQILJXUDFMHOHPHQWyZF]DVXZ\NRQDQLD

SPakietów :VSRPDJDM ]DU]G]DQLH SRSU]H] XPR*OLZLHQLH SRG]LDáX PRGHOL V\VWHPX QD

PQLHMV]HHOHPHQW\]ZDQHSDNLHWDPLLXVWDOHQLX]DFKRG]F\FKPLG]\QLPLUHODFML

'LDJUDP\SU]\SDGNyZX*\Fia

3U]\SDGNL X*\FLD ]ZDQH VFHQDULXV]DPL ]DQLP , -DFREVRQ Z\RGUEQLá MH MDNR RGG]LHOQ PHWRG

SURMHNWRZDQLD E\á\ LQWXLF\MQLH VWRVRZDQH Z NRQVWUXRZDQLX 6, QD GáXJR SU]HG SRMDZLHQLHP VL
metodyk obiektowych.

'LDJUDP\SU]\SDGNyZX*\FLDRGZ]RURZ\ZXMIXQNFMRQDOQRüV\VWHPXZWDNLVSRVyEZMDNL

EG]LHZLGRF]QDSU]H]NODV\SU]\V]á\FKX*\WNRZQLNyZ]ZDQ\FKWXDNWRUDPL2ND]XMHVL*HGOD

GX*\FKV\VWHPyZRZLHOX]áR*RQ\FKLZ]DMHPQLHSRZL]DQ\FKIXQNFMDFKWHJRURG]DMXSRGHMFLH

PD U]HF]\ZLFLH GX*H ]QDF]HQLH, sprzyja bowiem punktowi widzenia, w którym centralnym

RURdNLHP]DLQWHUHVRZDQLDVWDMHVLX*\WNRZQLNV\VWHPXDQLHZHZQWU]QDVWUXNWXUDWHJRV\VWHPX

3U]\SDGNLX*\FLDRGZ]RURZ\ZXMVWUXNWXUV\VWHPXWDNMDNMZLG]MHJRX*\WNRZQLF\Zadanie

SUDZLGáRZHgo RNUHOHQLHZ\PDJDIXQNFMRQDOQ\FKQDSURMHNWRZDQ\V\VWHPVWDMHVLáDWZLHMV]H, co

MHVW ZD*QH ER SUDZLGáRZH RNUHOHQLH IXQNFMRQDOQRFL V\VWHPX X]QDZDQH MHVW ]D MHGHQ ]
podstawowych problemów w procesie konstrukcji.

-]\NPRGHORZDQLDGDQ\FK80/

9

3RGVXPRZ\ZXMFPRGHOSU]\SDGNyZX*\FLDSR]ZDODQD

SOHSV]H ]UR]XPLHQLH PR*OLZ\FK VSRVREyZ Z\NRU]\VWDQLD SURMHNWRZDQHJR V\VWHPX

(przypad

NyZ X*\FLD FR R]QDF]D ]ZLNV]HQLH VWRSQLD ZLDGRPRFL DQDOLW\NyZ L

SURMHNWDQWyZFRGRFHOyZF]\OLIXQNFMRQDOQRFLWHJRV\VWHPX

SustalenieSUDZGRVWSX do zasobów,
SXVWDOHQLHVNáDGRZ\FKV\VWHPXL]ZL]DQHJR]QLPLSODQXNRQVWUXNFMLV\VWHPX
SGRVWDUF]HQLHSRGVWDZ\GRVSRU]G]HQLDSODQXWHVWyZV\VWHPX
SOHSV]LQWHUDNFM]HVSRáXSURMHNWRZHJR]SU]\V]á\PLX*\WNRZQLNDPLV\VWHPX

klient

banku

kasjer

zarz

d

banku

« include»

uaktualnianie

stanu konta

«include»

«extend »

wp

áDWD

pieni

G]\

wyp

áDWD

pieni

G]\

sprawdzenie

stanu konta

obs

áXJD

po

*\F]NL

Rys. 1.

3U]\NáDGGLDJUDPXSU]\SDGNyZX*\FLD

Diagramy obiektów i diagramy klas

'LDJUDPNODVMHVWSRMFLHPFHQWUDOQ\PZHZV]\VWNLFK]QDQ\FKPHWRG\NDFKRELHNWRZ\FK6WDQRZL

SHZQRGPLDQGLDJUDPyZHQFMD-]ZL]HN=DVDGQLF]DQRZRüWRPHWRdy przypisane do klas. W

80/GLDJUDP\NODV]RVWDá\SUDNW\F]QLHEH]ZLNV]\FK]PLDQSU]HQLHVLRQH]207

'LDJUDPRELHNWyZ]DZLHUDZ\áF]QLHRELHNW\–Z\VWSLHQLDNODV'LDJUDPNODV]DZLHUDNODV\

DOHPR*HWH*]DZLHUDüRELHNW\SRZL]DQHZVLHü]DOH*QRFLDPi dwóch podstawowych rodzajów:

S]ZL]NL JHQHUDOL]DFML-specjalizacji JG]LH NODV\ EDUG]LHM Z\VSHFMDOL]RZDQH G]LHG]LF]

in

ZDULDQW\DWU\EXW\PHWRG\]GDU]HQLDZ\MWNLLLQQH]NODVEDUG]LHMRJyOQ\FK

SasocjacjeF]\OLGRZROQH]ZL]NLPLG]\NODVDPLRGZ]RURZ\ZXMFH]DOH*QRFL]DFKRG]FH

PLG]\E\WDPLZPRGHORZDQHMG]LHG]LQLHSU]HGPLRWRZHM

Specjalne rodzaje asocjacji to: asocjacja kwalifikowana, agregacja, kompozycja i asocjacja n-arna.

10

Ewa

Stemposz

Asocjacja kwalifikowana

SR]ZDODQDZ\Uy*QLHQLHNZDOLILNDWRUDSRMHG\QFzego atrybutu lub

]HVWDZXDWU\EXWyZDVRFMDFMLNWyUHJRZDUWRüZ\]QDF]DZVSRVyEXQLNDOQ\]ELyURELHNWyZSHZQHM

NODV\SRZL]DQ\FK]MHGQ\PRELHNWHPNODV\GRNWyUHMÄGRVWDZLRQ\´]RVWDáNZDOLILNDWRU1Sbank
+ numer konta

Z\]QDF]DMZVSRVyEMHGQR]QDF]Q\ZáDFLFLHODNRQWD

Agregacja

MHVW V]F]HJyOQ\P SU]\SDGNLHP DVRFMDFML Z\UD*DMF\P ]DOH*QRü F]ü-FDáRü

Po

MFLH DJUHJDFML MHVW QLHMDVQH L URG]L PQyVWZR ZWSOLZRFL =GDQLD V SRG]LHORQH QDZHW ZUyG

ZLDWRZ\FK JXUX 1S 3 &RDG SRGDMH ]ZL]HN PLG]\ RUJDQL]DFM D MHM SUDFRZQLNDPL MDNR
przy

NáDGQD]DVWRVRZDQLHDJUHJDFMLSRGF]DVJG\-5XPEDXJKWZLHUG]L*HRUJDQL]DFMDQLHPR*H

E\ü DJUHJDFM MHM SUDFRZQLNyZ $XWRU]\ 80/ SRGMOL SUyE ]PQLHMV]HQLD PWOLNX LVWQLHMFHJR

ZRNyá SRMFLD DJUHJDFML SRSU]H] ZSURZDG]HQie jej mocniejszej formy, zwanej NRPSR]\FM

=ZL]HNNRPSR]\FMLR]QDF]DF]üQLHPR*HE\üZVSyáG]LHORQDDMHMF\NO*\FLRZ\]DZLHUDVLZ

F\NOX *\FLRZ\P FDáRFL &]ü QLH PR*H ZLF LVWQLHü EH] FDáRFL MHM SRMDZLDQLH VL L ]QLNDQLH
zawsze pozostaje w zw

L]NX]LVWQLHQLHPSHZQHMFDáRFLGRNWyUHMMHVWSU]\SLVDQD.ODV\F]Q\P

SU]\NáaGHP]ZL]NXNRPSR]\FMLMHVW]ZL]HNPLG]\zamówieniem a SR]\FM]DPyZLHQLD.

Asocjacja n-

DUQDWRDVRFMDFMDNWyUHMZ\VWSLHQLDáF]QRELHNWyZEGF\FKLQVWDQFMDPLFR

QDMZ\*Hj n klas: 3-arna – 3 obiekty (inna nazwa dla tej asocjacji to ternarna), 4-arna – 4 obiekty,
itd.

'DQDNODVDPR*HSRMDZLüVLQDZLFHMQL*MHGQHMSR]\FMLZDVRFMDFMLAsocjacja binarna ze

VZRMXSURV]F]RQQRWDFMLSHZQ\PLGRGDWNRZ\PLZáDVQRFLDPLWDNLPLMDNPR*OLZRüXVWDODQLD

NLHUXQNX QDZLJRZDQLD NZDOLILNDWRUyZ ]ZL]NyZ DJUHJDFML F]\ NRPSR]\FML MHVW VSHFMDOQ\P
rodzajem asocjacji n-arnej, dla n=2. Asocjacja binarna i 2-

DUQDVUyZQRZD*QHQLHLVWQLHMHPLG]\

QLPL Uy*QLFD VHPDQW\F]QD LQQ\ MHVW W\ONR VSRVyE UHSUH]HQWRZDQLD :\PLHQLRQH SRZ\*HM
dodat

NRZHZáDVQRFLDVRFMDFMLELQDUQ\FKV]DEURQLRQHGODW\FKDVRFMDFMLQ-arnych, gdzie n > 2.

poprzedza

nastêpuje_po

zawiera

asystuje_w

zapisany_na

prowadzi

Pracownik

Student

Osoba

Kurs

Student_asystent

Profesor

1..*

*

1..*

*

0

..

1

Wyk³ad

*

*

1

0..1

1

Rys. 2.

3U]\NáDGGLDJUDPXNODV

Diagramy dynamiczne

Diagramy: int

HUDNFMLVWDQXDNW\ZQRFL–URGHNQRWDF\MQ\GRRSLVXPRGHOXG\QDPLF]QHJR–

PRJVWDQRZLüLF]VWRVWDQRZLLVWRWQHX]XSHáQLHQLHGLDJUDPXNODVDOHWH*ZZLHOXZ\SDGNDFK
ich znaczenie jest pomocni

F]HLGUXJRU]GQH

'LDJUDP\LQWHUDNFMLZVSyáSUDF\LVHNZHncji

'LDJUDP\LQWHUDNFMLSR]ZDODMQDXWZRU]HQLHRSLVXZVSyáG]LDáDQLDRELHNWyZV\VWHPXSRGF]DV

-]\NPRGHORZDQLDGDQ\FK80/

11

UHDOL]DFMLGDQHJR]DGDQLDQSSU]\SDGNXX*\FLDF]\WH*MHGQHJRNRQNUHWQHJRVFHQDULXV]DGDQHJR

SU]\SDGNXX*\FLD1LHGODZV]\VWNLFKSU]\SDGNyZX*\FLDPR*H]DFKRG]LüSRWU]HEDNRQVWUXRZDQLD

GLDJUDPyZ LQWHUDNFML DOH PRJ RND]Dü VL V]F]HJyOQLH X*\WHF]QH QS GR NRPXQLNDFML ZHZQWU]

]HVSRáX SURMHNWRZHJR MDN ]UHV]W ZV]\VWNLH LQQH URG]DMH GLDJUDPyZ F]\ WH* GR UR]ZD*HQLD
opcjonalnych realizacji w „trudnych przypadka

FK´ 3RQDGWR QLHNWyUH QDU]G]LD &$6( SRWUDIL

Z\NRU]\VWDü GLDJUDP\ LQWHUDNFML GR JHQHUDFML NRGX FR PR*H VWDQRZLü ZD*Q\ SRZyG GOD LFK
konstruowania.

80/ SRVLDGD GZD URG]DMH GLDJUDPyZ LQWHUDNFML GLDJUDP\ ZVSyáSUDF\ NRODERUDFML L

diagramy sekwencji. Oba

URG]DMHGLDJUDPyZED]XMFQDGDQ\PGLDJUDPLHNODVSRND]XMSUDZLH

W VDP LQIRUPDFM, w nieco inny sposób – GLDJUDP\ VHNZHQFML XPR*OLZLDM VSHF\ILNRZDQLH
ograni

F]HQDNáDGDQ\FKQDSU]HSá\ZF]DVX1LHNWyUHQDU]G]LD&$6(SRWUDILJHQHURZDüMHGQH]

tych d

LDJUDPyZ]GUXJLFK'HF\]MDNWyU\URG]DMGLDJUDPyZNRQVWUXRZDü]DOH*\RGSR*GDQHJR

aspektu interakcji.

:Persone

l

bibl .

:Cz

áonek

bibl .

:Ksi

*ka

1: Po

*ycz (tytuá)

1.1: a := CzyMo

*naPo*\F]\ü

:Egzemplarz Ksi

*ki

1.2.1: [b] ZaznaczWypo

*yczenie

1.2: [a] b := CzyDost

SQ\

Rys. 3.

3U]\NáDGGLDJUDPXZVSyáSUDF\

:Personel

bibl

.

:Ksi

*ka

:Cz

áonek

bibl .

:Egzemplarz

Ksi

*ki

1: Po

*ycz (tytuá)

1.1: a :=

1.2: [a] b := CzyDost

SQ\

1.2.1: [b] ZaznaczWypo

*yczenie

A

C

{C-A < 5 sek.}

{ ZaznaczWypo

*yczenie

CzyDost

pny < 1 sek. }

CzyMo

*naPo*\F]\ü

Rys. 4.

3U]\NáDGGLDJUDPXVHNZHQFML

12

Ewa

Stemposz

Diagramy stanu

2ELHNW Z ZLHWOH VZRLFK ZáDVQRFL XQLNDOQD WR*VDPRü VWDQ L ]DFKRZDQLH PR*H E\ü

trak

WRZDQ\ MDNR DXWRPDW R VNRF]RQHM OLF]ELH VWDQyZ F]\OL SHZQ PDV]\Q NWyUD PR*H

]QDMGRZDüVLZGDQ\PPRPHQFLHZMHGQ\P]Z\Uy*QLRQ\FKVWDQyZDWDN*HPR*HRGG]LDá\ZDü
na otoczenie i vice-versa. Maszyna stanu jest grafem,

NWyUHJRZLHU]FKRáNLVWDQRZLVWDQ\RELHNWX

DáXNLRSLVXMSU]HMFLDPLG]\VWDQDPL3U]HMFLHPLG]\VWDQDPLMHVWRGSRZLHG]LQD]GDU]HQLH
Zwykle, maszyn

D VWDQX MHVW SU]\SLVDQD GR NODV\ L VSHF\ILNXMH UHDNFMH Z\VWSLH GDQHM NODV\ QD

]GDU]HQLDNWyUHGRQLFKSU]\FKRG]VWDQRZLFZWHQVSRVyEPRGHOKLVWRULL*\FLDGODRELHNWXWHM
klasy. Takie po

GHMFLHVHSDUXMFHRELHNWRGUHV]W\ZLDWDLQQ\FKRELHNWyZZVystemie czy poza

QLP VWDQRZLFH SRGVWDZ GR NRQVWUXRZDQLD GLDJUDPyZ VWDQX SR]ZDOD QD DQDOL] ]DFKRZD

SRMHG\QF]HJRRELHNWXDOHPR*HQLHE\üQDMOHSV]\PVSRVREHPQD]UR]XPLHQLHG]LDáDQLDV\VWHPX

MDNRFDáRFL

0DV]\Q VWDQX PR*QD Z\NRU]\VWDüGRDQDOL]\SU]\SDGNyZX*\FLDSU]HSá\ZXRSHUDFMLF]\

ZVSyáSUDF\RELHNWyZDOHZW\P]QDF]HQLX–SU]HSá\ZXVWHURZDQLD–80/GRVWDUF]DLQQHURGNL
np. diagramy inte

UDNFMLF]\DNW\ZQRFL

.ROHMND

ELDá\FK

.ROHMND

F]DUQ\FK

UXFKELDá\FK

UXFKF]DUQ\FK

F]DUQH Z\JU\ZDM

UHPLV

ELDáHZ\JU\ZDM

ZKHQV]DFKPDW

ZKHQSDW

ZKHQSDW

ZKHQV]DFKPDW

8U]G]HQLH

QLHVSU]HGDQH

8U]G]HQLH

VSU]HGDQH

NXSQR XU]G]HQLD

]ZURW XU]G]HQLD

DIWHUGDWDJZDUDQFML

Rys. 5.

'LDJUDP\VWDQXZSRVWDFLÄF\NO*\FLDRELHNWX´RUD]ÄSU]HSá\ZVWHURZDQLD´

'LDJUDP\DNW\ZQRFL

'LDJUDP\ DNW\ZQRFL QLH SRVLDGDMFH Z\UD(QHJR SLHUZRZ]RUX Z SRSU]HGQLFK SUDFDFK

ÄWU]HFKSU]\MDFLyá´-DFREVRQ¶D%RRFK¶DL5XPEDXJK¶DáF]LGHHSRFKRG]FH]WU]HFK(UyGHá

GLDJUDPyZ ]GDU]H - 2GHOO¶D WHFKQLN PRGHORZDQLD VWDQyZ L VLHFL 3HWULHJR 6 V]F]HJyOQLH

X*yWHF]QH SU]\ PRGHORZDQLX SU]HSá\ZyZ RSHUDFML F]\ WH* Z RSLVLH ]DFKRZD ] SU]HZDJ
przetwarza

QLDZVSyáELH*QHJR

-]\NPRGHORZDQLDGDQ\FK80/

13

Pobierz

zam ów ienie

W yœlij

to, co

zam ów iono

Pam iêtaj

, co

Skom pletuj
zam ów ienie

P³aæ

D zia³ Sprzeda¿y

M agazyn

=DPyZLHQLH

^ZSURZDG]RQH`

=DPyZLHQLH

^VNRPSOHWRZDQH`

=DPyZLHQLH

^Z\VáDQH`

=DPyZLHQLH

^XPLHV]F]RQH`

:\VWDZ

]DPyZLHQLH

.OLHQW

LNLHG\Z\VáDQR

Rys. 6.

3U]\NáDGGLDJUDPXDNW\ZQRFL

*UDI DNW\ZQRFL WR maszyna stanu, której podstawowym zadaniem nie jest analiza stanów

RELHNWX DOH PRGHORZDQLH SU]HWZDU]DQLD SU]HSá\ZyZ RSHUDFML 6WDQ\ JUDIX DNW\ZQRFL ]ZDQH

DNW\ZQRFLDPLRGSRZLDGDMVWDQRPZ\Uy*QLDOQ\PZWUDNFLHSU]HWZDU]DQLDDQLHVWDQRPRELHNWX
Ak

W\ZQRü PR*H E\ü LQWHUSUHWRZDQD Uy*QLH Z ]DOH*QRFL RG SHUVSHNW\Z\ MDNR ]DGDQLH GR

wyko

QDQLDLWR]DUyZQRSU]H]F]áRZLHNDMDNLSU]H]NRPSXWHU]SHUVSHNW\Z\SRMFLRZHMF]\WH*

QS MDNR SRMHG\QF]D PHWRGD ] SHUVSHNW\Z\ SURMHNWRZHM 3RGREQLH SU]HMFLD PLG]\ VWDQDPL

UDF]HM QLH V WX ]ZL]DQH ] QDGHMFLHP ]GDU]HQLD DOH ] ]DNRF]HQLHP SU]HWZDU]DQLD
wyspecyfikowanego dla danego stanu.

'LDJUDP\LPSOHPHQWDF\MQHNRPSRQHQWyZLZGUR*HQLRZH

'LDJUDP\ LPSOHPHQWDF\MQH SRND]XM QLHNWyUH DVSHNW\ LPSOHPHQWDFML 6, ZáF]DMF Z WR

VWUXNWXUNRGX(UyGáRZHJRRUD]VWUXNWXUNRGXF]DVXZ\NRQDQLDUXQ-time). UML wprowadza dwa

URG]DMH WDNLFK GLDJUDPyZ GLDJUDP\ NRPSRQHQWyZ SRND]XMFH VWUXNWXU VDPHJR NRGX RUD]
diagramy

ZGUR*HQLRZHSRND]XMFHVWUXNWuUV\VWHPXF]DVXZ\NRQDQia.

Diagramy komponentów

'LDJUDP\ NRPSRQHQWyZ SRND]XM ]DOH*QRFL SRPLG]\ NRPSRQHQWDPL RSURJUDPRZDQLD

NRPSRQHQWDPLNRGX(UyGáRZHJRNRGXELQDUQHJRRUD]NRGXZ\NRQ\ZDOQHJR.RPSRQHQW\PRJ

LVWQLHüZUy*Q\PF]DVLHZF]DVLHNRPSLODFMLZF]DVLHNRQVROLGDFMLF]\WH*ZF]DVLHZ\NRQDQLD

'LDJUDPNRPSRQHQWyZSRND]XMHVLHüZ]DMHPQ\FK]DOH*QRFLMHVWSU]HGVWDZLDQ\MDNRJUDIJG]LH

Z]áDPLVNRPSRQHQW\]DáXNLSURZDG]RGNOLHQWDGRGRVWDZF\SHZQHMLQIRUPDFML

14

Ewa

Stemposz

harmonogramów

Program

planuj¹ cy

Interfejs

graficzny

rezerwacje

aktualizacje

Program do

Rys. 7.

3U]\NáDGGLDJUDPXNRPSRQHQWyZ

3.1.1.

'LDJUDP\ZGUR*HQLRZH

'LDJUDPZGUR*HQLRZ\MHVWJUDIHP]ZLHU]FKRáNDPL]ZDQ\PLWXZ]áDPLSRáF]RQ\PLSU]H]

áXNL RGZ]RURZ\ZXMFH SRáF]HQLD NRPXQLNDF\MQH :]á\ R]QDF]DM IL]\F]QH MHGQRVWNL NWyUH
po

VLDGDM FR QDMPQLHM SDPLü D F]VWR L PR*OLZRFL REOLF]HQLRZH :]á\ L SRáF]HQLD

komunikacyj

QH PRJ E\ü RSDWU]RQH VWHUHRW\SDPL QS ©&38ª ©SDPLüª ©XU]G]HQLH MDNLHª

:]á\SU]eFKRZXMZ\VWSLHQLDRELHNWyZLNRPSonentów.

SRáF]HQLHNRPXQLNDF\MQH

A

dm

inServer:K

om

puterH

ost

:Program

do

harm

onogram

ów

UH]HUZDFMH

.RPSXWHU-DFND3&

3URJUDP

SODQXMF\

Rys. 8.

3U]\NáDGGLDJUDPXZGUR*HQLRZHJR

Diagramy pakietów

3DNLHW\ZVSRPDJDMFH]DU]G]DQLHPSURMHNWHPVWDQRZLIUDJPHQWPRGHOXRSUyF]]HVWDZX

HOHPHQWyZVNáDGRZ\FKWHJRPRGHOX]DZLHUDMWH*VLHüLFKZ]DMHPQ\FK]DOH*QRFL.D*G\HOHPHQW
modelu m

XVL E\ü SU]\SLVDQ\ GR MHGQHJR SDNLHWX KRPH SDFNDJH 'DQ\ PRGHO PR*H E\ü ZLF

opi

VDQ\ SU]H] ]ELyU SDNLHWyZ 3RG]LDá PRGHOX QD SDNLHW\ MHVW DUELWUDOQ\ DOH X MHJR SRGVWDZ

SRZLQQ\OH*HüUDFMRQDOQHSU]HVáDQNLQSZVSyOQDIXQNFMRQDOQRüPRFQHVNRMDU]HQLDLtp. Pakiety

]DZLHUDM HOHPHQW\ W]Z Z\VRNLHJR SR]LRPX WDNLH MDN QS NODV\ L LFK ]ZL]NL PDV]\Q\ VWDQX
grafy przy

SDGNyZX*\FLDLWS7RFRMHVW]DZDUWHZHOHPHQWDFKZ\VRNLHJRSR]LRPXQSDWU\EXW\

RSHUDFMHVWDQ\]DJQLH*G*RQHRELHNW\OLQLH*\FLDNRPXQLNDW\LWS]UHJXá\QLHSRMDZLDVLMDNR

EH]SRUHdQLD]DZDUWRüSDNLHWX3DNLHW\PRJE\ü]DJQLH*G*DQHLPRJEUDüXG]LDáZ]ZL]NDFK
dziedziczenia.

'LDJUDP\ SDNLHWyZ V LVWRWQH SU]HGH ZV]\VWNLP GOD GX*\FK SURMHNWyZ VNáDGDMF\FK VL ]

ZLHOX PRGXáyZ IXQNFMRQDOQ\FK ]H ]áR*RQ\PL Z]DMHPQ\PL ]DOH*QRFLDPL QLH W\ONR Z FHOX
ukry

FLD PQLHM LVWRWQ\FK HOHPHQWyZ FR ]DZV]H XáDWZLD ]UR]XPLHQLH DOH WDN*H GOD XáDWZLHQLD

SRG]LDáXSUDFZUDPDFKJUXS\RVyEZVSyáSUDFXMF\FKSU]\NRQVWUXRZDQLX6,

-]\NPRGHORZDQLDGDQ\FK80/

15

Edytor

Elementy
dziedziny

zastosowa

Sterownik

Rdze

grafiki

Rdze

grafiki Motif

Rdze

grafiki Windows

System

okienkowy

Motif

MS Windows

Elementy

diagramów
graficznych

Rys. 9.

3U]\NáDGGLDJUDPXSDNLHWyZ

4.

0HFKDQL]P\UR]V]HU]DOQRFL

80/ SRVLDGD WU]\ URG]DMH PHFKDQL]PyZ SR]ZDODMF\FK QD UR]V]HU]HQLH VHPDQW\NL

metamo

GHOX VWHUHRW\S\ ZDUWRFL HW\NLHWRZDQH RJUDQLF]HQLD Rozszerzenia z definLFML VWDQRZL

RGVWpVWZRRGVWDQGDUGyZ80/LZQDWXUDOQ\VSRVyESURZDG]GRXWZRU]HQLDSHZQHJRGLDOHNWX

80/ FR ] NROHL Z HIHNFLH PR*H VSRZRGRZDü SUREOHP\ ] SU]HQDV]DOQRFL =DZV]H WU]HED

UR]ZD*Dü]\VNLLVWUDW\SRQLHVLRQHG]LNLNRU]\VWDQLX]W\FKPHFKDQizmów, szczególnie wtedy, gdy
„stare” – standardowe mechanizmy –

SUDFXMZ\VWDUF]DMFRGREU]H

Stereotypy

6WHUHRW\S\ V URGNLHP XPR*OLZLDMF\P PHWDNODV\ILNDFM HOHPHQWyZ PRGHOX 'OD ND*GHJR

URG]DMX HOHPHQWyZ PRGHOX F]\OL GOD ND*GHJR HOHPHQWX PHWDPRGHOX UML, istnieje lista
stereoty

SyZ SUHGHILQLRZDQ\FK DOH X*\WNRZQLN PR*H WH* GHILQLRZDü VWHUHRW\S\ ZáDVQH 'DQ\

HOHPHQWPRGHOXQSUHODFMDPLG]\SU]\SDGNDPLX*\FLDNRQNUHWQDNODVDF]\PHWRGDPR*HE\ü

R]QDF]RQDSU]H]FRQDMZ\*HMMHGHQVWHUHRW\S

16

Ewa

Stemposz

P1

P2

« include »

P3

P4

«extend »

« trwa

áa» Prostok t

punkt1: Punkt
punkt2: Punkt

«konstruktory »

Prostok

t (p1: Punkt, p2: Punkt)

«zapytania»
obszar () : Real
aspekt () : Real
...

«»
przesu

delta : Punkt)

przeskaluj(wspó

áczynnik : Real )

Rys. 10.

3U]\NáDG\]DVWRVRZDQLDVWHUHRW\SyZ

:DUWRFLHW\NLHWRZDQH

:DUWRFL HW\NLHWRZDQH V X*\ZDQH GR VNRMDU]HQLD DUELWUDOQHM LQIRUPDFML ] SRMHG\QF]\P

elementem modelu:

S:DUWRüHW\NLHWRZDQVWDQRZLFLJ]QDNyZR postaci: VáRZRNOXF]RZH ZDUWRü.
S'RZROQ\áDFXFK]QDNyZPR*HE\üX*\W\MDNRVáRZRNOXF]RZH
S6VáRZDNOXF]RZHSUHGHILQLRZDQHDOHX*\WNRZQLNPR*HWH*GHILQLRZDüZáDVQH
S'RZROQ\HOHPHQWPRGHOXPR*HE\üVNRMDU]RQ\QLHW\ONR]OLVWZDUWRFLHW\NLHWRZDQ\ch,

DOH Z EDUG]LHM RJyOQ\P VHQVLH ] áDFXFKHP ZáDVQRFL Z SRVWDFL ^GRZROQ\ áDFXFK
znaków}.

3U]\NáDG: ^DXWRU Ä-DQ1RZDN´WHUPLQ]DNRF]HQLD Ä0DMD´VWDWXV DQDOL]D`

:DUWRFLHW\NLHWRZDQHVV]F]HJyOQLHSU]\GDWQHGRSU]HFKRZ\ZDQLDLQIRUPDFML]ZL]DQ\FK

z

]DU]G]DQLHPSURMHNWHPMDNZSU]\NáDG]LHSRZ\*HMF]\]HV]F]HJyáDPLLPSOHPHQWDF\MQ\PL

Ograniczenia

Firma

0..1

1..*

pracownik

pracodawca

podw

áadny

szef

0..1

*

Osoba

{Osoba.pracodawca =
Osoba.szef.pracodawca}

Rys. 11.

3U]\NáDG]DVWRVRZDQLDRJUDQLF]H

-]\NPRGHORZDQLDGDQ\FK80/

17

2JUDQLF]HQLD VSHF\ILNXM UHVWU\NFMH QDNáDGDQH QD HOHPHQW\ PRGHOX 0RJ VWDQRZLü

Z\UD*eQLD M]\ND QDWXUDOQHJR M]\ND IRUPDOQHJR QS 2&/ Z 80/ PRJ SU]\MPRZDü SRVWDü

IRUPXá\PDWHPDW\F]QHMOXEIUDgPHQWXNRGXF]\WH*SVHXGRNRGX

5. Podsumowanie

:DG ZV]\VWNLFK PHWRG\N X*\ZDQ\FK Z SURFHVLH NRQVWUXNFML 6, MHVW LFK DUELWUDOQRü RUD]
idealiza

FMD V\WXDFML SURMHNWRZ\FK F]VWR QLH]E\W ]JRGQ\FK ] V\WXDFMDPL UHDOQ\PL .D*GD

PHWRG\ND MHVW REFL*RQD Z\VRNLP VWRSQLHP U\]\ND ERZLHP MHM VWRVRZDOQRü MHVW VLOQLH

X]DOH*QLRQDRGURG]DMXLVNDOLSU]HGVLZ]LFLD8dowodnienie, formalne czy empiryczne (na bazie

U]HF]\ZLVW\FK GX*\FK SURMHNWyZ *H ]DVWRVRZDQLH GDQHM PHWRG\NL PR*H ]QDF]FR XVSUDZQLü
proces konstrukcji SI, jest –

JáyZQLH ]H Z]JOGX QD UR]PLDU\ ZVSyáF]HVQ\FK SU]HGVLZ]Lü –

SUDNW\F]QLHQLHPR*OLZHGRSU]eSURZDG]HQLD1DZHWQDMOHSV]DPHWRG\NDQLHMHVWZVWDQLH]DSHZQLü

RVLJQLFLD SU]H] SURGXNW LnIRUPDW\F]Q\ RGSRZLHGQLR Z\VRNLHM MDNRFL .OXF]HP MHVW WX

]DLVWQLHQLH]HVSRáXNRPSHWHQWQ\FKL]DDQJD*RZDQ\FKRVyE1LHPQLHMMHGQDNPHWRG\NLVZD*QH–

VWDQRZL GUXJRU]GQH DF]

NROZLHN LVWRWQH ZVSRPDJDQLH Z SURFHVLH NRQVWUXNFML 6, : RVWDWHF]QRFL

OHSV]DMHVWGRZROQDOHSLHMF]\JRU]HMSU]HP\ODQDPHWRGDQL**DGQD

6. Bibliografia

[Fow1997]

M. Fowler, K. Scott. UML Distilled Applying the Standard Object Modeling
Language. Addison Wesley Longman, Inc., 1997

[Mar2000] Ch.

Marshall.

Enterprise Modeling with UML. Addison Wesley Longman, Inc., 2000

[Mul2000] R.J.

Muller.

%D]\GDQ\FKM]\N8POZPRGHORZDQLXGDQ\FKWydawnictwo Mikom,

2000

[OMG1999]

Standard OMG UML 1.3.

http://www.omg.org/cgi-bin/doc?formal/00-03-01.pdf

, 1999

[Qua2000] T.

Quatrani.

Visual Modeling with Rational Rose 2000 and UML. Addison Wesley

Longman, Inc., 2000

[Rum1998]

J. Rumbaugh, I. Jacobson, G. Booch. The Unified Modeling Language Reference

Manual. Addison-Wesley Object Technology Series, 1998

[Ste2000]

P. Stevenson, R. Pooley. Using UML Software Engineering with Objects and
Components. Harlow Pearson Education Ltd., 2000

[Sub1998] K.

Subieta.

2ELHNWRZRü Z SURMHNWRZDQLX L ED]DFK GDQ\FK Akademicka Oficyna

Wydawnicza PLJ, 1998