BHP Prace szczególnie niebezpieczne
Organizacja bezpiecznej pracy Opinie Grupa 2
Prace szczególnie niebezpieczne
Prace
1/20042(32)
Grupaszczególnie wytwórcze wymagają prowadzenia prac w eks-
Niektóre procesy niebezpieczne
tremalnych warunkach, w niekorzystnym dla organizmu człowieka
S
rodowisku czy z użyciem niebezpiecznych materiałów. Ponieważ
współczesne maszyny nie są w stanie nas w tym wyręczyć, można po-
wierzać te prace ludziom nadal, pod warunkiem jednak zapewnienia
pracownikom pełnej ochrony przed zagrożeniami, przy wykorzys-
taniu najnowszych osiągnięć nauki i techniki. Prace te, ze względu
na duże zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego okreS
lone mia-
nem prac szczególnie niebezpiecznych, mogą być wykonywane tylko
w warunkach S
ciS
le odpowiadajÄ…cych przepisom i zasadom bezpie-
czeństwa i higieny pracy ustanowionych dla tych prac.
Spis treS
ci
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
2. Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe
prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu lub jego częS
ci. . . 137
3. Prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicz-
nych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych . . . 138
4. Prace na wysokoS
ci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
5. Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych . . . . . . . . . . . . . 145
a) podstawowe pojęcia i obowiązki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
b) karta charakterystyki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
c) zasady przechowywania, transportowania i konfekcjonowania . 149
d) postępowanie z substancjami o działaniu rakotwórczym . . . . 152
e) S
rodki ratunkowe i zapobiegawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
6. Prace szczególnie niebezpieczne okreS
lone w innych rozporzÄ…-
dzeniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
a) rozporzÄ…dzenie Min. Gospodarki z 17.9.1999 r. w sprawie
bhp przy urzÄ…dzeniach i instalacjach energetycznych
(Dz.U. Nr 80, poz. 912) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
b) rozporządzenie Min. Przemysłu i Handlu z 31.8.1993 r.
w sprawie bhp w zakładach produkcji, przesyłania i rozprowa-
dzania gazu (paliw gazowych) oraz prowadzÄ…cych roboty
budowlano-montażowe sieci gazowych (Dz.U. Nr 83,
poz. 392 ze zm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
7. Prace szczególnie niebezpieczne uznane przez pracodawcę . . . 158
8. Przygotowanie pracowników do pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
9. Naruszenie przepisów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
BHP 1/2004 (32) 135
Prace szczególnie niebezpieczne
Opinie Grupa 2
1. Wprowadzenie
DEFINICJA: Prace szczególnie niebezpieczne  to prace o zwięk-
szonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach,
uznane za takie przez przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy lub instrukcje eksploatacji urządzeń i instalacji bądx
przez
pracodawcÄ™.
Pracodawca, u którego prowadzone są prace szczególnie niebez-
pieczne zobowiązany jest prowadzić aktualny wykaz tych prac. Ponadto
pracodawca powinien okreS
lić szczegółowe wymagania bhp przy wy-
konywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić:
 bezpoS
redni nadzór nad tymi pracami przez wyznaczone osoby;
 odpowiednie S
rodki zabezpieczajÄ…ce, np.:
" S
rodki ochrony zbiorowej, lub jeS
li nie ma takiej możliwoS
ci 
S
rodki ochrony indywidualnej,
" sprzęt ratunkowy,
" sprzęt przeciwpożarowy;
 instruktaż pracowników z wyszczególnieniem:
" imiennego podziału pracy,
" kolejnoS
ci wykonywania zadań,
" wymagań bhp przy poszczególnych czynnoS
ciach (wiele prac wy-
konywanych jest na podstawie pisemnego pozwolenia osoby upo-
ważnionej do wydawania takich poleceń).
Oprócz tego pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy
których istnieje możliwoS
ć wystąpienia szczególnego zagrożenia dla
zdrowia lub życia pracowników, były wykonywane przez co najmniej
dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji. Szczegółowy wykaz tych
prac zamieszczony jest w rozporzÄ…dzeniu Ministra Pracy i Polityki So-
cjalnej z 28.5.1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wyko-
nywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. Nr 62, poz. 288).
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych okreS
lono w Rozdziale 6
Działu IV, rozporządzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych
136 BHP 1/2004 (32)
Prace szczególnie niebezpieczne
Opinie Grupa 2
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650).
2. Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe
i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu
zakładu lub jego częS
ci
PAMIETAJ: W trakcie wykonywania robót budowlanych, rozbiór-
kowych, remontowych czy montażowych na  żywym organizmie
zakładu, narażone są nie tylko osoby bezpoS
rednio zaangażowane w te
prace, ale także pracownicy wykonujący swoje zwykłe czynnoS
ci
związane z bieżącą produkcją.
Przed rozpoczęciem ww. robót pracodawca, na terenie którego mają
być one prowadzone i kierownik robót powinni ustalić protokolarnie
szczegółowe warunki bhp. Ustalenie takie powinno, jak już wspomnia-
no, mieć formę pisemną i zawierać podział obowiązków w zakresie za-
pewnienia bezpieczeństwa innym pracownikom (postronnym), prze-
bywającym lub mogącym przebywać na terenie prowadzenia robót lub
w sąsiedztwie. Pracowników tych należy poinformować o prowadzonych
robotach i podjętych S
rodkach bezpieczeństwa.
Teren prowadzenia prac należy wygrodzić i wyrax
nie oznakować
znakami informującymi o rodzaju zagrożenia, np.:  Uwaga na spadające
przedmioty lub  Uwaga na iskry .
Jeżeli roboty te wykonywane są z udziałem spawania, to powinno
być ono prowadzone na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego
spawaczowi w trybie ustalonym u danego pracodawcy. Pisemne pozwo-
lenie powinno okreS
lać m.in.:
 miejsce i czas spawania,
 warunki wykonywania prac oraz
 zawierać termin ważnoS
ci pozwolenia.
BHP 1/2004 (32) 137
Prace szczególnie niebezpieczne
Opinie Grupa 2
3. Prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń
technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach
zamkniętych
WAŻNE: Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić
jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia.
Pozwolenie na prowadzenie prac wydawane jest w takim samym try-
bie i formie, jak w przypadku spawania. Osoba wydajÄ…ca polecenie po-
winna ponadto upewnić się, czy pracownikom jest zagwarantowane bez-
pieczeństwo podczas pracy.
Praca w zbiornikach i innych przestrzeniach zamkniętych powinna
być prowadzona pod stałym nadzorem, a osobom pracującym wew-
nątrz należy zapewnić możliwoS
ć udzielenia natychmiastowej pomocy.
Pracownicy ci powinni być asekurowani przez co najmniej jedną osobę
znajdującą się na zewnątrz. Osoba asekurująca powinna być w stałym
kontakcie z pracownikami znajdujÄ…cymi siÄ™ wewnÄ…trz zbiornika oraz
mieć możliwoS
ć niezwłocznego powiadomienia innych osób mogących,
w razie potrzeby, udzielić natychmiastowej pomocy.
Do asekuracji służą szelki bezpieczeństwa z linką umocowaną do
odpowiednio wytrzymałego elementu konstrukcji zewnętrznej (na zew-
nÄ…trz zbiornika). Ponadto pracownik poza typowymi, S
rodkami ochrony
indywidualnej powinien używać hełmu ochronnego oraz sprzętu izo-
lującego i chroniącego układ oddechowy.
Bezpieczne prowadzenia prac spawalniczych wewnÄ…trz zbiornika
Dmuchawa
Rura
do powietrza
Linka
zabezpieczajÄ…ca
Przewód
spawalniczy
Dywanik gumowy
138 BHP 1/2004 (32)
Prace szczególnie niebezpieczne
Opinie Grupa 2
UWAGA: Osoba asekurująca powinna posiadać taki sam sprzęt
ochronny, jak asekurowany pracownik.
Można odstąpić od stosowania ochron układu oddechowego tylko
w przypadku, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:
 zawartoS
ć tlenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18%,
 w powietrzu wewnątrz zbiornika nie występują substancje szkodli-
we dla zdrowia w stężeniu przekraczającym NDS czynników szko-
dliwych dla zdrowia w S
rodowisku pracy, ani nie istnieje niebez-
pieczeństwo ich wystąpienia podczas przebywania pracownika
w zbiorniku.
Pomiarów tych może dokonać tylko jednostka upoważniona
(patrz: rozporządzenie Min. Zdrowia i Opieki Społecznej z 9.7.1996 r.
w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w S
ro-
dowisku pracy  Dz.U. Nr 86, poz. 394 ze zm.), bezpoS
rednio przed
przystÄ…pieniem do pracy w zbiorniku.
WAŻNE: O odstąpieniu od stosowania ochron układu oddechowe-
go decyduje jedynie osoba kierujÄ…ca pracownikami (nigdy nie sam
pracownik).
Jeżeli praca w zbiorniku może być związana z zagrożeniem poża-
rowym, należy stosować niezbędne S
rodki ochrony przeciwpożarowej.
PAMIETAJ: Temperatura powietrza w zbiorniku nie powinna siÄ™
różnić od temperatury otoczenia o wiÄ™cej niż Ä… 5° C.
Przed przystÄ…pieniem do pracy w zbiorniku, kanale lub studzience
kanalizacyjnej należy:
 zbiornik (studzienkę) opróżnić i wstępnie oczyS
cić przez przemycie,
przedmuchanie parą lub gazem obojętnym i przedmuchanie powie-
trzem (nie wolno przedmuchiwać tlenem) w celu usunięcia gazów
obojętnych (wymagania te nie dotyczą kanału),
 odłączyć i zabezpieczyć przed przypadkowym włączeniem dopływ
do zbiornika materiałów, substancji i czynników z innych zbiorni-
BHP 1/2004 (32) 139
Prace szczególnie niebezpieczne
Opinie Grupa 2
ków, przewodów, aparatury itp. (wymagania te nie dotyczą kanału
i studzienki kanalizacyjnej),
 odłączyć od x
ródeł zasilania znajdujące się we wnętrzu grzejniki,
urządzenia ruchome i inne mogące stworzyć zagrożenie,
 na czas trwania prac wyłączyć z ruchu urządzenia znajdujące się nad
zbiornikiem (kanałem, studzienką), takie jak: przenoS
niki, miejsca
zsypu, suwnice, lokomotywy, wózki.
Przed wykonywaniem prac w kanale lub studzience należy przewie-
trzyć dany odcinek kanału, pozostawiając otwarte włazy, oraz wyłączyć
ten odcinek kanalizacyjny (w ostatecznoS
ci, maksymalnie ograniczyć
spływ S
cieków).
BezpoS
rednio przed przystÄ…pieniem do pracy w zbiorniku kierujÄ…cy
pracami ma obowiązek poinformowania pracowników o:
 zakresie prac,
 rodzaju zagrożeń, jakie mogą wystąpić,
 niezbędnych S
rodkach ochrony zbiorowej (np. wentylacji nawiew-
nej) i indywidualnej oraz o sposobach ich stosowania,
 sposobie sygnalizacji między pracującymi wewnątrz zbiornika a ase-
kurujÄ…cymi ich na zewnÄ…trz,
 postępowaniu w razie wystąpienia zagrożenia.
W czasie przebywania pracowników wewnątrz zbiornika wszystkie
włazy powinny być otwarte w celu dobrego wietrzenia zbiornika, a je-
żeli jest to niewystarczające, należy stosować stały, wymuszony na-
dmuch powietrza.
Odbiorniki elektryczne używane wewnątrz zbiornika powinny być
zasilane prądem o napięciu bezpiecznym.
Transport narzędzi i innych przedmiotów oraz materiałów wew-
nątrz zbiornika nie powinien zagrażać pracującym tam pracownikom.
Nie wolno zrzucać ich na dno zbiornika. Podawać je można z użyciem
liny, np. spuszczajÄ…c w specjalnym koszu.
140 BHP 1/2004 (32)