Tyflopedagogika.

Tyflopedagogika.

Osoby niewidome i niedowidzące,

Osoby niewidome i niedowidzące,

przyczyny, etiologia

przyczyny, etiologia

niepełnosprawności, nauka,

niepełnosprawności, nauka,

wychowanie, rehabilitacja i

wychowanie, rehabilitacja i

rewalidacja

rewalidacja

Gabriela Matusiewicz

Gabriela Matusiewicz

Ewelina Ejsmund

Ewelina Ejsmund

Aleksandra Urbańska

Aleksandra Urbańska

Agnieszka Warszawska

Agnieszka Warszawska

Magdalena Baltaziuk

Magdalena Baltaziuk

Monika Koszewska

Monika Koszewska

Tyflopedagogika

Tyflopedagogika



Tyflopedagogika jest jednym z działów pedagogiki

Tyflopedagogika jest jednym z działów pedagogiki

specjalnej, jest nauką o wychowaniu i kształceniu

specjalnej, jest nauką o wychowaniu i kształceniu

jednostek z wadą wzroku. Dzięki wzrokowi dociera

jednostek z wadą wzroku. Dzięki wzrokowi dociera

do nas 90 % informacji.

do nas 90 % informacji.



W zależności od stopnia uszkodzenia wzroku

W zależności od stopnia uszkodzenia wzroku

wyróżnia się osoby

wyróżnia się osoby

NIEWIDOME , Z RESZTKAMI

NIEWIDOME , Z RESZTKAMI

WZROKU, NIEDOWIDZĄCE

WZROKU, NIEDOWIDZĄCE

.

.

Podział

Podział

Inny podział podaje PZN

Inny podział podaje PZN



Os. niewidoma- zupełny brak wzroku od urodzenia lub

Os. niewidoma- zupełny brak wzroku od urodzenia lub

wczesnego dzieciństwa, osoba nie pamięta, że

wczesnego dzieciństwa, osoba nie pamięta, że

kiedykolwiek widziała.

kiedykolwiek widziała.



Os. ociemniała- która utraciła wzrok po 5 roku życia,

Os. ociemniała- która utraciła wzrok po 5 roku życia,

pamięta, że kiedykolwiek widziała

pamięta, że kiedykolwiek widziała



Os. szczątkowo widząca- która utraciła wzrok nagle lub

Os. szczątkowo widząca- która utraciła wzrok nagle lub

stopniowo i występują poważne ograniczenia widzenia

stopniowo i występują poważne ograniczenia widzenia

sprowadzające się do widzenia zarysów postaci,

sprowadzające się do widzenia zarysów postaci,

przedmiotów z odległości 1 m. lub wyraźne ograniczenie

przedmiotów z odległości 1 m. lub wyraźne ograniczenie

pola widzenia.

pola widzenia.

Kryterium funkcjonalno

Kryterium funkcjonalno

– zawodowe

– zawodowe



osobami niewidomymi są ci, którzy w pracy zawodowej

osobami niewidomymi są ci, którzy w pracy zawodowej

bazują głównie na pozostałych zmysłach, a więc

bazują głównie na pozostałych zmysłach, a więc

całkowicie niewidomi. W odniesieniu do innych osób z

całkowicie niewidomi. W odniesieniu do innych osób z

uszkodzeniami wzroku oznacza to, że zachowana

uszkodzeniami wzroku oznacza to, że zachowana

sprawność wzroku jest niska do wypełniania funkcji

sprawność wzroku jest niska do wypełniania funkcji

orientacyjnej w miejscu pracy oraz funkcji kierującej,

orientacyjnej w miejscu pracy oraz funkcji kierującej,

kontrolnej w trakcie pracy. Te osoby są zawodowo

kontrolnej w trakcie pracy. Te osoby są zawodowo

niewidome.

niewidome.



osoby słabowidzące, to osoby, które pomimo

osoby słabowidzące, to osoby, które pomimo

znacznego uszkodzenia wzroku wykorzystują go do

znacznego uszkodzenia wzroku wykorzystują go do

orientacji, kierowania i kontrolowania przebiegu pracy.

orientacji, kierowania i kontrolowania przebiegu pracy.

Dysfunkcje narządu wzroku

Dysfunkcje narządu wzroku

Najistotniejsze są uszkodzenia

Najistotniejsze są uszkodzenia

najważniejszych czynności wzrokowych:

najważniejszych czynności wzrokowych:



uszkodzenie widzenia centralnego

uszkodzenie widzenia centralnego



obniżenie ostrości wzroku, widzenia

obniżenie ostrości wzroku, widzenia

obwodowego

obwodowego



ograniczenie i ubytki pola widzenia

ograniczenie i ubytki pola widzenia

Dysfunkcje narządu wzroku

Dysfunkcje narządu wzroku



Uszkodzenie widzenia centralnego występuje

Uszkodzenie widzenia centralnego występuje

wówczas, gdy człowiek nie widzi przedmiotów o

wówczas, gdy człowiek nie widzi przedmiotów o

określonej wielkości z odległości z, jakiej widzi

określonej wielkości z odległości z, jakiej widzi

oko pełnosprawne. Widzenie centralne mierzone

oko pełnosprawne. Widzenie centralne mierzone

jest ostrością wzroku, czyli zdolnością

jest ostrością wzroku, czyli zdolnością

rozróżniania dwóch punktów przy maksymalnym

rozróżniania dwóch punktów przy maksymalnym

zbliżeniu. Jeżeli oko tego nie potrafi i widzi te

zbliżeniu. Jeżeli oko tego nie potrafi i widzi te

punkty jako jeden zlewający się i niewyraźny

punkty jako jeden zlewający się i niewyraźny

punkt lub ich w ogóle nie widzi, to znaczy, że

punkt lub ich w ogóle nie widzi, to znaczy, że

ostrość wzroku jest obniżona.

ostrość wzroku jest obniżona.

Przyczyny inwalidztwa

Przyczyny inwalidztwa

wzroku

wzroku



Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne



Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia

Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia

okołoporodowego

okołoporodowego



Choroby analizatora wzrokowego

Choroby analizatora wzrokowego



Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą

Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą

oraz nowotwory

oraz nowotwory



Zatrucia, cukrzyca

Zatrucia, cukrzyca



Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne

Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne



Awitaminoza

Awitaminoza



Zmiany starcze

Zmiany starcze

Przyczyny wrodzonej

Przyczyny wrodzonej

ślepoty lub znacznego

ślepoty lub znacznego

uszkodzenia wzroku

uszkodzenia wzroku



zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną

zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną



ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki,

ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki,

nerwu wzrokowego

nerwu wzrokowego



zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym wskutek

zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym wskutek

zaburzeń

zaburzeń



rozwojowych soczewki lub jej otoczenia

rozwojowych soczewki lub jej otoczenia



zapalenie rzeżączkowe

zapalenie rzeżączkowe



stany degeneracyjne różnych części, np. siatkówki,

stany degeneracyjne różnych części, np. siatkówki,

soczewki, rogówki,

soczewki, rogówki,

zwyrodnienie siatkówki

zwyrodnienie siatkówki

Nauka

Nauka



Kształcenie niewidomych zapoczątkował pierwszy

Kształcenie niewidomych zapoczątkował pierwszy

tyflopedagog francuski – Valentin Hauy, wynalazca

tyflopedagog francuski – Valentin Hauy, wynalazca

wypukłego alfabetu dla niewidomych, i założyciel

wypukłego alfabetu dla niewidomych, i założyciel

pierwszej szkoły dla dzieci niewidomych, gdzie za

pierwszej szkoły dla dzieci niewidomych, gdzie za

pomocą książek z wypukłym drukiem uczył

pomocą książek z wypukłym drukiem uczył

niewidomych czytania, a w ślad za tym pisania,

niewidomych czytania, a w ślad za tym pisania,

rachunków, języków, historii, geografii,

rachunków, języków, historii, geografii,

matematyki, muzyki, a następnie kształcił ich w

matematyki, muzyki, a następnie kształcił ich w

sztukach, rzemiośle, by pożytecznie ich zatrudnić

sztukach, rzemiośle, by pożytecznie ich zatrudnić

dla osiągnięcia lepszych warunków życiowych.

dla osiągnięcia lepszych warunków życiowych.

Nauka

Nauka



Uczniowie z uszkodzonym wzrokiem mają odmienne

Uczniowie z uszkodzonym wzrokiem mają odmienne

możliwości edukacyjne i w związku z tym trzeba im

możliwości edukacyjne i w związku z tym trzeba im

zapewnić specjalne warunki dla uzyskania pełnego

zapewnić specjalne warunki dla uzyskania pełnego

rozwoju psychofizycznego i społecznego oraz

rozwoju psychofizycznego i społecznego oraz

przygotowania ich do funkcjonowania w środowisku

przygotowania ich do funkcjonowania w środowisku

ludzi widzących. Pedagodzy wielu krajów już od

ludzi widzących. Pedagodzy wielu krajów już od

ponad 200 lat pracują nad stworzeniem

ponad 200 lat pracują nad stworzeniem

teoretycznych podstaw i metod postępowania z tymi

teoretycznych podstaw i metod postępowania z tymi

dziećmi, aby umożliwić im osiągnięcie wymienionych

dziećmi, aby umożliwić im osiągnięcie wymienionych

celów. W ten sposób powstała

celów. W ten sposób powstała

tyflopedagogika

tyflopedagogika

Nauka

Nauka

Specyfika tej dyscypliny wiedzy polega

Specyfika tej dyscypliny wiedzy polega

na:

na:



częściowej adaptacji programu

częściowej adaptacji programu

szkolnego,

szkolnego,



stosowaniu specjalnych lub

stosowaniu specjalnych lub

zmodyfikowanych metod

zmodyfikowanych metod

dydaktycznych,

dydaktycznych,



realizacji programu przez odpowiednio

realizacji programu przez odpowiednio

przygotowanych nauczycieli.

przygotowanych nauczycieli.

Nauka

Nauka



Dostosowanie programu nauczania

Dostosowanie programu nauczania

polega na poszerzeniu go o dodatkowe

polega na poszerzeniu go o dodatkowe

zajęcia. Dla uczniów niewidomych

zajęcia. Dla uczniów niewidomych

będzie to np. nauka systemu

będzie to np. nauka systemu

braillea

braillea

czy też samodzielnego poruszania się,

czy też samodzielnego poruszania się,

a dla uczniów słabo widzących

a dla uczniów słabo widzących

- usprawnianie wzroku.

- usprawnianie wzroku.

Louis Braille’a

Louis Braille’a



Louis Braille`a (1809-1852)

Louis Braille`a (1809-1852)

- był twórcą systemu

- był twórcą systemu

pisma punktowego dla niewidomych. Był uczniem, a

pisma punktowego dla niewidomych. Był uczniem, a

następnie nauczycielem w paryskim Instytucie

następnie nauczycielem w paryskim Instytucie

Ociemniałych, sam niewidomy od 3 r. życia, w wieku

Ociemniałych, sam niewidomy od 3 r. życia, w wieku

16 lat opracował podstawy, a w 1829 r. ogłosił zasady

16 lat opracował podstawy, a w 1829 r. ogłosił zasady

swojego systemu pisma punktowego, które przez kilka

swojego systemu pisma punktowego, które przez kilka

następnych lat doskonalił i uzupełniał. jego podstawą

następnych lat doskonalił i uzupełniał. jego podstawą

jest sześciopunkt w kształcie prostokąta, w ramach

jest sześciopunkt w kształcie prostokąta, w ramach

którego z różnej ilości i konfiguracji punktów

którego z różnej ilości i konfiguracji punktów

wypukłych uzyskuje się 63 znaki. powierzchnia znaku

wypukłych uzyskuje się 63 znaki. powierzchnia znaku

nie przekracza pola dotyku opuszki palca.

nie przekracza pola dotyku opuszki palca.

Louis Braille’a

Louis Braille’a



W roku 1837 wydano pierwszą książkę w

W roku 1837 wydano pierwszą książkę w

systemie Braille'a, od 1879 r. jest on powszechnie

systemie Braille'a, od 1879 r. jest on powszechnie

stosowany w zakładach kształcenia niewidomych.

stosowany w zakładach kształcenia niewidomych.

Obecnie jest on używany we wszystkich językach

Obecnie jest on używany we wszystkich językach

świata. System pisma Braille'a jest używany w

świata. System pisma Braille'a jest używany w

notacji matematycznej, fizycznej, chemicznej,

notacji matematycznej, fizycznej, chemicznej,

muzycznej, pismem punktowym jest wydawana

muzycznej, pismem punktowym jest wydawana

literatura piękna, popularnonaukowa, podręczniki

literatura piękna, popularnonaukowa, podręczniki

oraz czasopisma. W Polsce alfabet Braille`a

oraz czasopisma. W Polsce alfabet Braille`a

przyjął się na dobre dopiero w 1934 r

przyjął się na dobre dopiero w 1934 r

Nauka

Nauka



W procesie nauczania nauczyciele często stosują metody,

W procesie nauczania nauczyciele często stosują metody,

które w większym stopniu opierają się na słuchu i dotyku

które w większym stopniu opierają się na słuchu i dotyku

niż na wzroku, a więc wykład okrojony o efekty wizualne,

niż na wzroku, a więc wykład okrojony o efekty wizualne,

pogadanka, demonstracja dotykowa, werbalny opis

pogadanka, demonstracja dotykowa, werbalny opis

przedmiotów lub zjawisk, dodatkowe słowne wyjaśnianie

przedmiotów lub zjawisk, dodatkowe słowne wyjaśnianie

itp. Stosowane przy tym pomoce dydaktyczne (np.

itp. Stosowane przy tym pomoce dydaktyczne (np.

modele roślin, zwierząt, maszyn) powinny posiadać

modele roślin, zwierząt, maszyn) powinny posiadać

odpowiednie rozmiary, aby uczniowie słabo widzący mogli

odpowiednie rozmiary, aby uczniowie słabo widzący mogli

za pomocą wzroku, a niewidomi - dotyku, spostrzec

za pomocą wzroku, a niewidomi - dotyku, spostrzec

wszystkie istotne szczegóły i wytworzyć sobie pełny obraz

wszystkie istotne szczegóły i wytworzyć sobie pełny obraz

opisywanego na lekcji przedmiotu czy zjawiska.

opisywanego na lekcji przedmiotu czy zjawiska.

O czym należy pamiętać podczas

O czym należy pamiętać podczas

pracy z dziećmi z wadami narządu

pracy z dziećmi z wadami narządu

wzroku:

wzroku:



Obserwuj dzieci, dobieraj metody, środki dydaktyczne

Obserwuj dzieci, dobieraj metody, środki dydaktyczne

do ich możliwości.

do ich możliwości.



Słabowidzący mogą się szybciej męczyć ponieważ

Słabowidzący mogą się szybciej męczyć ponieważ

zużywają więcej energii na patrzenie i interpretację

zużywają więcej energii na patrzenie i interpretację

informacji uzyskanych drogą wzrokową.

informacji uzyskanych drogą wzrokową.



Wykorzystuj naturalne światło, a dodatkowe

Wykorzystuj naturalne światło, a dodatkowe

oświetlenie stosuj wg potrzeb.

oświetlenie stosuj wg potrzeb.



Odczytuj głośno i wyraźnie to, co jest napisane, pozwól

Odczytuj głośno i wyraźnie to, co jest napisane, pozwól

dzieciom podchodzić do tablicy.

dzieciom podchodzić do tablicy.



Modele i przedmioty daj do obejrzenia z bliska.

Modele i przedmioty daj do obejrzenia z bliska.

O czym należy pamiętać podczas

O czym należy pamiętać podczas

pracy z dziećmi z wadami narządu

pracy z dziećmi z wadami narządu

wzroku:

wzroku:



Zadawaj pytanie- „co widzisz?” aby sprawdzić i

Zadawaj pytanie- „co widzisz?” aby sprawdzić i

uzupełnić słownie trafność doznań wzrokowych.

uzupełnić słownie trafność doznań wzrokowych.



Zachęcaj do stosowania pomocy optycznych.

Zachęcaj do stosowania pomocy optycznych.



Zapewnij podręczniki z powiększoną czcionką.

Zapewnij podręczniki z powiększoną czcionką.



Dzieci słabowidzące powinny mieć możliwość

Dzieci słabowidzące powinny mieć możliwość

korzystania z odpowiednich urządzeń technicznych.

korzystania z odpowiednich urządzeń technicznych.



Kieruj procesem integracji w sposób umiejętny i

Kieruj procesem integracji w sposób umiejętny i

przemyślany, aby osoba z dysfunkcją wzroku nie

przemyślany, aby osoba z dysfunkcją wzroku nie

czuła się odrzucona.

czuła się odrzucona.

Rewalidacja

Rewalidacja



U osób niewidomych występuje problem zmniejszenia

U osób niewidomych występuje problem zmniejszenia

liczby napływających danych sensorycznych. Następuje

liczby napływających danych sensorycznych. Następuje

tu proces kompensacji zmysłów. Ułatwia on poznanie

tu proces kompensacji zmysłów. Ułatwia on poznanie

zastępując elementy optyczne przez inne, które są z nim

zastępując elementy optyczne przez inne, które są z nim

w korelacji. Zmysły słuchu, węchu, dotyku, smaku

w korelacji. Zmysły słuchu, węchu, dotyku, smaku

współdziałają ze sobą tworząc pewien obszar

współdziałają ze sobą tworząc pewien obszar

manipulacyjny dający dodatkowe bodźce. Brak, lub

manipulacyjny dający dodatkowe bodźce. Brak, lub

ograniczenie wzroku wzmacnia zatem działanie innych

ograniczenie wzroku wzmacnia zatem działanie innych

zmysłów. Dotyk jest więc dla tych osób również

zmysłów. Dotyk jest więc dla tych osób również

wzrokiem. Właśnie dlatego często osoby z uszkodzonym

wzrokiem. Właśnie dlatego często osoby z uszkodzonym

wzrokiem mają lepszy słuch czy bardziej wrażliwy dotyk.

wzrokiem mają lepszy słuch czy bardziej wrażliwy dotyk.

Rewalidacja

Rewalidacja



Należy pamiętać, że w procesie rewalidacji, ze

Należy pamiętać, że w procesie rewalidacji, ze

względu na ograniczenia wzrokowe, duży nacisk

względu na ograniczenia wzrokowe, duży nacisk

kładzie się na ćwiczenia technik dotykowych. Prowadzi

kładzie się na ćwiczenia technik dotykowych. Prowadzi

to do lepszego działania zmysłów pozawzrokowych.

to do lepszego działania zmysłów pozawzrokowych.

Jednocześnie rewalidacja to ćwiczenia umożliwiające

Jednocześnie rewalidacja to ćwiczenia umożliwiające

wykorzystanie w maksymalnym stopniu resztek

wykorzystanie w maksymalnym stopniu resztek

posiadanego wzroku. Jest to szczególnie ważne u osób

posiadanego wzroku. Jest to szczególnie ważne u osób

słabo widzących ponieważ zmysł wzroku pełni u nich

słabo widzących ponieważ zmysł wzroku pełni u nich

nadal rolę dominującą w działaniu i poznawaniu, mimo

nadal rolę dominującą w działaniu i poznawaniu, mimo

iż rola tego zmysłu jest ograniczona.

iż rola tego zmysłu jest ograniczona.

Rewalidacja

Rewalidacja



Ogromne znaczenie dla niewidomych ma

Ogromne znaczenie dla niewidomych ma

także tzw. hipotetyczny zmysł przeszkód,

także tzw. hipotetyczny zmysł przeszkód,

który sygnalizuje mu obecność przedmiotu

który sygnalizuje mu obecność przedmiotu

znajdującego się blisko i na wysokości

znajdującego się blisko i na wysokości

twarzy. Dużą rolę odgrywa też pamięć

twarzy. Dużą rolę odgrywa też pamięć

kinestetyczna, która jest bardzo przydatna

kinestetyczna, która jest bardzo przydatna

w wykonywaniu czynności dnia

w wykonywaniu czynności dnia

codziennego.

codziennego.

Rewalidacja

Rewalidacja



Dziecko widzące mimowolnie poznaje

Dziecko widzące mimowolnie poznaje

różnorodność otaczającej wielkiej

różnorodność otaczającej wielkiej

przestrzeni, znajdującej się w zasięgu jego

przestrzeni, znajdującej się w zasięgu jego

wzroku. Przestrzeń ta często ulega zmianie

wzroku. Przestrzeń ta często ulega zmianie

wzbogacając zasób informacji. Dziecko

wzbogacając zasób informacji. Dziecko

słabo widzące ma już problemy z

słabo widzące ma już problemy z

mimowolnym poznawaniem, a jego

mimowolnym poznawaniem, a jego

przestrzeń ograniczona jest wadą jego

przestrzeń ograniczona jest wadą jego

wzroku.

wzroku.

Rewalidacja

Rewalidacja



Dziecko niewidome porusza się cały czas w tej

Dziecko niewidome porusza się cały czas w tej

samej małej przestrzeni, która kończy się na zasięgu

samej małej przestrzeni, która kończy się na zasięgu

jego rąk dotykających przeważnie pustkę. Dzieci

jego rąk dotykających przeważnie pustkę. Dzieci

niewidome od urodzenia bądź od wczesnego

niewidome od urodzenia bądź od wczesnego

dzieciństwa powinny być jak najwcześniej objęte

dzieciństwa powinny być jak najwcześniej objęte

specjalistyczną opieką pedagogiczną, żeby zapobiec

specjalistyczną opieką pedagogiczną, żeby zapobiec

opóźnieniom rozwoju, niepożądanym nawykom

opóźnieniom rozwoju, niepożądanym nawykom

ruchowym oraz, grożącej im izolacji społecznej.

ruchowym oraz, grożącej im izolacji społecznej.

Dlatego wszystkie te dzieci powinny być objęte

Dlatego wszystkie te dzieci powinny być objęte

wychowaniem przedszkolnym jako pełno sprawne.

wychowaniem przedszkolnym jako pełno sprawne.

Rewalidacja

Rewalidacja

Obecnie istnieją następujące formy kształcenia dzieci

Obecnie istnieją następujące formy kształcenia dzieci

niewidomych i słabo widzących:

niewidomych i słabo widzących:



kształcenie oparte na współpracy z nauczycielem (dziecko nie

kształcenie oparte na współpracy z nauczycielem (dziecko nie

uczy się w ogólno dostępnej klasie publicznej, lecz korzysta z

uczy się w ogólno dostępnej klasie publicznej, lecz korzysta z

pomocą nauczyciela z różnych pomocy tyflodydaktycznych).

pomocą nauczyciela z różnych pomocy tyflodydaktycznych).



prowadzenie gabinetów wyrównawczych (dziecko uczy się w

prowadzenie gabinetów wyrównawczych (dziecko uczy się w

szkole publicznej, a w miarę potrzeby korzysta ze specjalnie

szkole publicznej, a w miarę potrzeby korzysta ze specjalnie

wyposażonego gabinetu).

wyposażonego gabinetu).



klasy specjalne (część lekcji wspólnych z dziećmi widzącymi,

klasy specjalne (część lekcji wspólnych z dziećmi widzącymi,

a część – wymagających specjalnych technik – oddzielnie).

a część – wymagających specjalnych technik – oddzielnie).



szkoły specjalne

szkoły specjalne



kształcenie zintegrowane z dziećmi widzącymi.

kształcenie zintegrowane z dziećmi widzącymi.