Główne schematy eksperymentalne (za:

Brzeziński „Podstawowe modele badawcze”

rozdział 10; w: J. Strelau (red.) Psychologia.

Podręcznik akademicki)



„Model eksperymentalny (E), to taki model

sprawdzania hipotez o zależnościach między zmienną

(zmiennymi) zależną i zmienną (zmiennymi)

niezależną główną, który zakłada:



(1) manipulację co najmniej jedną zmienną

niezależną główną;



(2) kontrolowanie pozostałych zmiennych, ubocznych

i zakłócających, uznanych przez badacza za istotne

dla zmiennej zależnej, oraz



(3) dokonywanie pomiaru zmienności zmiennej

(zmiennych) zależnej, spowodowanej zamierzonym

przez badacza oddziaływaniem na nią (na nie)

zmiennej (zmiennych) niezależnej głównej.”

Model eksperymentalny:

zasady randomizacji i kontroli



Dwa powody dokonywania randomizacji II stopnia:

- likwiduje działanie czynnika selekcji
- spełnia założenia statystycznych testów istotności



 Kontrola zmiennych niezależnych ubocznych i zmiennych

niezależnych zakłócających:

- wyrównywanie badanych pod różnymi względami
- metoda doboru parami



 Dwie zasady randomizacji:

Randomizacja I stopnia - losowy dobór próby z populacji
(ważne dla trafności zewnętrznej wyników badania - bez tej

randomizacji wyników nie można uogólniać na całą populację)

Randomizacja II stopnia – losowe przydzielanie osób badanych do

warunków eksperymentalnych (ważne dla trafności wewnętrznej –

bez tej randomizacji niespełniony jest warunek konieczny modelu

eksperymentalnego

Sposoby realizacji randomizacji II

stopnia

-         rzut monetą lub kostką (np. Reszka grupa kontrolna, orzeł eksperymentalna; lub

parzysta ilość oczek grupa kontrolna, nieparzysta grupa eksperymentalna

-         najlepiej posłużyć się tablicami cyfr losowych

Zasada randomizacji: Cyfry losowe (parzysta Kontrolna, nieparzysta Eksperymentalna)
[pierwsza kolumna numer kolejny osoby, kolumna druga numer wg tablicy cyfr

losowych, trzecia kolumna warunek eksperymentalny lub kontrolny]
1. 3 E
2. 4 K
3. 6 K
4. 1 E
5. .....

Podwójna „ślepa próba” w badaniach biomedycznych, jako idealny przykład

realizacji randomizacji II stopnia (lekarz nie wie czy daje pacjentowi aktywny

środek czy placebo; pacjent nie wie czy dostaje aktywny środek czy placebo).

Regresja statystyczna

Regresja statystyczna

Sir

Sir

Francis

Francis

Galton

Galton

: Regresja do bylejakości

: Regresja do bylejakości





W zdarzeń

W zdarzeń

zdarzeń

zdarzeń

, które są przynajmniej

, które są przynajmniej

częściowo losowe, po zdarzeniu skrajnym

częściowo losowe, po zdarzeniu skrajnym

następuje zwykle zdarzenie mniej skrajne.

następuje zwykle zdarzenie mniej skrajne.





Wzrost

Wzrost





Wyniki egzaminu

Wyniki egzaminu





Wyniki sportowe

Wyniki sportowe





Samopoczucie

Samopoczucie





„Dobre” i „złe” zachowanie

„Dobre” i „złe” zachowanie





Regresja statystyczna

Regresja statystyczna

„

„

Spóznianie

Spóznianie

się Harolda”:

się Harolda”:

Schaffner

Schaffner

, 1985

, 1985





Badani proszeni o oduczenie fikcyjnego ucznia

Badani proszeni o oduczenie fikcyjnego ucznia

„Harolda” od

„Harolda” od

spózniania

spózniania

sie

sie

do szkoły

do szkoły





Każdego dnia szkolnego komputer prezentował

Każdego dnia szkolnego komputer prezentował

godzinę przybycia „Harolda” do szkoły

godzinę przybycia „Harolda” do szkoły





Prezentowane godziny przybycia wybierane

Prezentowane godziny przybycia wybierane

losowo (od 8:20 do 8:40)

losowo (od 8:20 do 8:40)





Po każdej prezentacji badany decydował o

Po każdej prezentacji badany decydował o

wielkości kary lub nagrody dla „Harolda”

wielkości kary lub nagrody dla „Harolda”





Na końcu, badani oceniali skuteczność kar i

Na końcu, badani oceniali skuteczność kar i

nagród

nagród

„

„

Spóznianie

Spóznianie

się Harolda”:

się Harolda”:

Schaffner

Schaffner

, 1985

, 1985

Wyniki

Wyniki





Kary (szczególnie wysokie) oceniane jako

Kary (szczególnie wysokie) oceniane jako

skuteczne

skuteczne





Nagrody (szczególnie wysokie) oceniane

Nagrody (szczególnie wysokie) oceniane

jako nieskuteczne

jako nieskuteczne





Wyjasnienie

Wyjasnienie

: regresja statystyczna (w

: regresja statystyczna (w

rzeczywistości zachowanie „Harolda” było

rzeczywistości zachowanie „Harolda” było

losowe)

losowe)

FrustracjaAgresja:

Badanie 1 (Eksperyment)



Dobór losowy i manipulacja
eksperymentalna: Zmienna niezależna
manipulowana na podstawie losowania



Zmienna zależna mierzona



Wysoka trafność wewnętrzna



Niska trafność konstruktów



Niska trafność zewnętrzna

FrustracjaAgresja:

Badanie #2 (Korelacyjne)



Frustracja: wyniki w kwestionariuszu
frustracji



Agresja: wyniki w kwestionariuszu agresji

FrustracjaAgresja:

Badanie #2 (Korelacyjne)



Wysoka trafność konstruktów



Wysoka trafność zewnętrzna



Wysoka trafność wewnętrzna???

FrustracjaAgresja:

Badanie #2 (Korelacyjne)



Hipoteza teoretyczna: Frustracja
wywołuje agresje



Wynik empiryczny: Im wyższa frustracja
tym wyższa agresja.

Badanie #2: Im wyższa frustracja

tym wyższa agresja.



Frustracja wywołuje agresję?



Agresja wywołuje frustrację?



Inny czynnik (np. niska inteligencja)
wywołuje zarówno agresję jak i
frustrację?



Wniosek: niska trafność wewnętrzna

FrustracjaAgresja:

Badanie #2 (Korelacyjne)



Brak doboru losowego do grup (często
brak grup)



Brak manipulacji eksperymentalnej



Niska trafność wewnętrzna



Wysoka trafność konstruktów



Wysoka trafność zewnętrzna