Podstawy ekonomii II

Dr Anita Zarzycka

[e-mail]

Konsultacje:
poniedziałki godz. 10.30 – 11.30 pokój 12 IX
piętro
Niedziele godz. 11.30 – 12.30 pokój 12 IX
piętro

Podręcznik podstawowy:

P.A. Samuelson, W. D. Nordhaus,
„Ekonomia” tom II

Literatura uzupełniająca:

N. G. Mankiw, M. P. Taylor, Makroekonomia
P.R. Krugman, M. Obstfeld, „Ekonomia międzynarodowa”
J. Slowman, „Podstawy ekonomii”
R.E. Hall, J. B. Taylor, Makroekonomia

Literatura:

Zaliczenie przedmiotu będzie się składało z czterech części:



Egzaminu połówkowego (20 punktów),



Termin egzaminu połówkowego:

29 marca dzienne
31 marca zaoczne



Egzaminu końcowego (30 punktów),



Prezentacji w grupach (max 50 punktów)



Termin prezentacji:

15 marca – dzienne
17 marca zaoczne



Zaliczenia ćwiczeń (40 punktów).



Do 10 marca czekam na zgłoszenia grup. Grupy niezgłoszone do tego
terminu nie będą mogły prezentować pracy.

Zaliczenie przedmiotu

Liczba punktów (łącznie

wykład + ćwiczenia)

ocena

0 - 49

niedostateczna

50 - 59

dostateczna

60 - 69

dostateczna plus

70 - 79

dobra

80 - 89

dobra plus

90 - 99

bardzo dobra

ponad 100

bardzo dobra plus

Oceny

Makroekonomia stara się wyjaśnić dlaczego
gospodarki rosną, zmniejszają się, dlaczego
pojawiają się takie zjawiska jak bezrobocie
czy inflacja.
Makroekonomia wyjaśnia dlaczego jedne
państwa rozwijają się, a ich gospodarki rosną;
dlaczego zaś gospodarki innych państw
pozostają w stagnacji.

Makroekonomia

Podstawową cechą gospodarki rynkowej jest
to, że działające w jej ramach podmioty
gospodarcze mogą podejmować samodzielne
decyzje dotyczące produkcji, alokacji
czynników produkcji, spożycia, cen i
zatrudnienia.

Między przedsiębiorstwami istnieje
konkurencja, która sprzyja lepszemu
zaspokojeniu potrzeb konsumentów.

Gospodarka rynkowa

1.

Prywatna własność środków produkcji

2.

Wymienialny, stabilny pieniądz (co
umożliwia podejmowanie racjonalnych
decyzji)

3.

Mechanizm rynkowy regulujący stosunki
między podmiotami gospodarczymi

Trzy filary gospodarki rynkowej:

Współcześnie występują różne typy
gospodarki rynkowej o odmiennym udziale
własności prywatnej i publicznej oraz o
różnym zakresie interwencji państwa w
procesy gospodarcze.
W gospodarkach narodowych różne jest
znaczenie instytucji finansowych, różnorodny
jest wachlarz instrumentów przez nie
stosowanych w celu osiągnięcia wytyczonych
celów gospodarczych.



neoliberalny



socjaldemokratyczny



społeczny



wschodnioazjatycki

Typy gospodarki rynkowej

Ten typ gospodarki reprezentują Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania,
Australia i Nowa Zelandia.

Cechy charakterystyczne:



Otwarcie na konkurencję



Gwarancja swobodnego przepływu kapitału



Mały udział banków, a duży giełdy, w finansowaniu gospodarki



Duża liczba fuzji i przejęć



Dominacja własności prywatnej



Interes akcjonariuszy jest ważniejszy od interesu firmy



Duża polaryzacja dochodów



Wysoka mobilność pracowników



Import (zasysanie) specjalistów zza granicy



Wysoki stopień indywidualizacji życia społeczno-gospodarczego



Dominująca rola rynku – bardzo mała rola państwa w gospodarce



Deregulacja życia gospodarczego



Mały zakres ubezpieczeń społecznych i opieki zdrowotnej

Neoliberalny typ gospodarki
rynkowej – model anglosaski

Jest to model charakterystyczny dla państw skandynawskich.

Cechy charakterystyczne:



Silne państwo i sektor publiczny



Duże znaczenie ma bezpieczeństwo socjalne



Duża ingerencja państwa poprzez regulacje i normy prawne



Celem państwa jest dążenie do pełnego zatrudnienia,
powszechnego dostępu do dóbr kultury, szkolnictwa i ochrony
zdrowia



Skonsolidowane społeczeństwo obywatelskie (duża liczba
organizacji politycznych, socjalnych i kulturalnych)



Wysoka stopa redystrybucji produktu krajowego



Wysoki poziom podatków, progresywna skala podatkowa,
nadmierny fiskalizm.

Socjaldemokratyczny typ gospodarki
rynkowej – model państwa dobrobytu

Koncepcja tego ustroju powstała przed II wojną światową
w Niemczech, a ukształtowała się na początku lat 50-tych
ubiegłego wieku.

Cechy charakterystyczne:



Zasady liberalnej gospodarki rynkowej



Swoboda działania mechanizmów rynkowych (mała
interwencja państwa w działanie rynków)



Zapewnienie równowagi społecznej (duża interwencja
państwa w zakresie regulacji życia społecznego,
działania na rzecz przeciwdziałania marginalizacji grup
społecznych, przeciwko wykluczeniu i biedzie,
rozbudowane świadczenia społeczne)

Społeczna gospodarka
rynkowa

Dotyczy przede wszystkim krajów Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej
zwanych „azjatyckimi tygrysami”.

Cechy charakterystyczne:



Wysoki poziom oszczędności i inwestycji (działanie rządów na rzecz
akumulacji kapitału oraz kulturowo uwarunkowana wysoka skłonność do
oszczędzania)



Wysoka jakość kapitału ludzkiego (wysoki poziom kształcenia, duże
inwestycje w badania i rozwój, w naukę i oświatę.



Wysoka innowacyjność gospodarki



Skuteczna polityka proeksportowa



Silny interwencjonizm państwowy



Uwarunkowania kulturowe (dominacja interesu wspólnego nad
indywidualnym, podporządkowanie jednostki państwu, niska
indywidualizacja, gotowość do wyrzeczeń, kult ciężkiej pracy, otwartość na
zagraniczny dorobek intelektualny)



Równość w podziale dochodów

Wschodnioazjatycki model
gospodarki rynkowej

Podstawową miarą oceny sprawności
gospodarki jest wysokość Produktu Krajowego
Brutto (PKB).

Jest to wyrażona w pieniądzu miara wartości
wszystkich dóbr i usług wyprodukowanych na
terenie danego kraju w ciągu roku.

Ocena sprawności gospodarki
rynkowej

Produkt krajowy Brutto możemy mierzyć
trzema sposobami:

1.

Mierząc wartość wszystkich dóbr i usług
wyprodukowanych w ciągu roku

2.

Mierząc strumienie dochodów które
otrzymują właściciele czynników produkcji

3.

Mierząc strumienie wydatków
dokonywanych przez wszystkie podmioty
gospodarcze

Mierzenie Produktu Krajowego
Brutto

Konsumpcja to wszystkie wydatki
gospodarstw domowych z wyjątkiem
wydatków na kupno nowego domu lub
mieszkania (te ostatnie zaliczamy do
inwestycji).
Konsumpcję tworzą wydatki gospodarstw
domowych na dobra trwałego użytku (np.
pralki, samochody, rowery), dobra
nietrwałego użytku (żywność, ubrania) oraz
usługi (dostęp do Internetu, fryzjer, naprawa
pralki, studia).

Konsumpcja

Inwestycje to wszystkie wydatki przedsiębiorstw na
budynki, maszyny, urządzenia, wyposażenie itp.
Dodatkowo do inwestycji zaliczamy wydatki gospodarstw
domowych oraz państwa na nowe mieszkania i domy.

Inwestycje podzielić możemy więc na inwestycje
mieszkaniowe – obejmujące zakupy nowych domów i
mieszkań oraz inwestycje niemieszkaniowe obejmujące
zakupy wszystkich innych dóbr inwestycyjnych.

Inwestycje są strumieniem nowego kapitału, który jest
dodawany do istniejącego zasobu kapitału. Inwestycje
powiększają więc istniejący zasób kapitału.

Inwestycje

Zakupy państwowe to suma wszystkich
wydatków państwa na produkty i usługi z
wyjątkiem zakupów domów i mieszkań.

Do wydatków rządowych nie zaliczamy
transferów czyli wypłat rent, emerytur i
różnego rodzaju zasiłków ponieważ służą one
jedynie realokacji zasobów finansowych.
Państwo nie uzyskuje niczego w zamian, nie
są to więc zakupy.

Zakupy państwowe

Zgodnie z definicją PKB to wartość wszystkich
towarów i usług wyprodukowanych w danym kraju.
Musimy więc wliczać do PKB te towary i usługi,
które zostały wyprodukowane w kraju, a następnie
wyeksportowane za granicę. Jednocześnie od PKB
odliczyć musimy wartość wszystkich wydatków
poniesionych na dobra i usługi importowane, czyli
te które nie zostały wyprodukowane w kraju.

NX = Export - Import

Import i eksport (NX)

Eksport netto (NX) nazywany jest saldem bilansu handlowego.
Jeśli jest dodatni mówimy o nadwyżce handlowej – oznacza to,
że kraj wyeksportował dobra za większą wartość niż wynosi
wartość wszystkich dóbr zaimportowanych.
Jeśli bilans handlowy jest ujemny mamy do czynienia z
deficytem handlowym, czyli sytuacją, w której wartość
wszystkich dóbr z importu była większa niż dóbr
wyeksportowanych za granicę.

Jeśli bilans handlowy jest ujemny zmniejsza to PKB kraju, jeśli
jest dodatni – zwiększa.
Zgodnie z tożsamością:
PKB = C + I + G+ NX

Import i eksport (NX)

Purchasing power parity – parytet siły nabywczej

Jest to kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen
sztywno ustalonego koszyka towarów i usług w różnych krajach
w tym samym czasie, wyrażonych w walutach tych krajów.

Parytet siły nabywczej pozwala na dokonywanie
międzynarodowych porównań PKB.
Zasadniczą kwestią jest zebranie danych o cenach z
zagregowanej listy towarów i usług, która zawiera produkty
porównywalne i reprezentatywne dla analizowanych krajów.
Parytet siły nabywczej jest właściwszym wskaźnikiem od
finansowego (giełdowo-bankowego) kursu walutowego, gdyż
uwzględnia siłę nabywczą ludności.

Wysokość PKB wybranych
krajów świata

PKB kraju jest wyrażone zawsze w walucie
tego kraju, by móc porównywać wielkość PKB
krajów w których jest różna waluta należy
przeliczyć je na jedną z nich.
W praktyce najczęściej w statystyce
międzynarodowej wykorzystuje się do tego
celu przeliczanie wartości PKB różnych krajów
na dolary lub euro.

Porównywanie PKB różnych
krajów

PKB per capita

Jest to część PKB przypadająca średnio na
jednego mieszkańca danego kraju.

Jeżeli więc mamy dwa kraje mające podobną
wysokość PKB, PKB per capita będzie większy
w kraju, który ma mniejszą liczbę
mieszkańców.

Stopa wzrostu każdej zmiennej to wielkość
zmiany tej zmiennej w badanym okresie
podzielona przez wartość początkową
zmiennej i pomnożona przez 100.

Stopa wzrostu PKB jest to zmiana wielkości
PKB (obliczamy ja odejmując od wartości
końcowej wartość początkową) podzielona
przez początkową wartość PKB.

Stopa wzrostu PKB

Czego PKB nie pokazuje:



Szarej strefy



Ubocznych efektów gospodarczej
działalności człowieka



Pracy nieopłacanej (zajęcia domowe, pomoc
znajomym, własnoręcznie zrobione prezenty
itp.)



Wielkości zgromadzonego majątku

PKB miarą dobrobytu?

PKB miarą dobrobytu?

Ekonomiści zdają sobie sprawę z ww.
ograniczeń rachunku narodowego. Od wielu
lat tworzone są zestawy wskaźników i
mierników dające możliwość mierzenia
rzeczywistego poziomu dobrobytu
analizowanych krajów.

Jedną z koncepcji był Miernik Ekonomicznego
Dobrobytu (Measure of Economic Welfare –
MEW). Jest to miernik skonstruowany w oparciu
o rachunek PKB. Obliczano go przez odjęcie od
PKB wielkości nie powodujących wzrostu
dobrobytu jak np. wydatków państwa na
obronność i administrację. Jednocześnie
postulowano włączenie do miernika dobrobytu
ekonomicznego wartości czasu wolnego oraz
wartości dóbr i usług, nierejestrowanych przez
rynek, np. wartości pracy gospodyń domowych.

Inne miary dobrobytu

W koncepcji wskaźnika trwałego dobrobytu
ekonomicznego opracowanej w 1989 roku
przez H.E. Daly’ego i J.B. Cobba Jr. podstawą
liczenia jest konsumpcja osobista ważona
rozkładem dochodu. Społeczeństwo
podzielono na pięć grup dochodowych.
Wyznaczono wagi w zależności od stopnia
zróżnicowania dochodów między kwantylami
i zastosowano je do obliczania konsumpcji
indywidualnej.

Inne miary dobrobytu?

W opracowanym w 2009 roku dla Komisji Europejskiej Raporcie
dotyczącym sytuacji społeczno-gospodarczej krajów europejskich
opracowanym pod kierownictwem laureata nagrody Nobla z dziedziny
ekonomii Josepha Stiglitza postuluje się rozszerzenie rachunku dochodu
narodowego o inne wskaźniki oddające z większą dokładnością
rzeczywisty poziom życia w porównywanych krajach, takie jak:



mierzenie dobrobytu z perspektywy gospodarstwa domowego i
uwzględnianie nie tylko bieżącego dochodu i konsumpcji, ale także
zasobu majątku gospodarstwa,



uwzględnienie wartości usług wykonywanych w rodzinie i produkcji
tworzonej w gospodarstwie domowym,



miarą braną pod uwagę nie powinny być więc inwestycje jako takie, ale
inwestycje skorygowane o wartość zużytych zasobów nieodnawialnych
oraz zwiększone o wartość inwestycji w kapitał ludzki,



stosowanie tzw. rachunków generacyjnych do oceny istniejących w
różnych krajach systemów zabezpieczeń społecznych.

Najnowsze koncepcje mierzenia
dobrobytu

Wskaźnik Rozwoju Społecznego HDI – Human
Development Index) obliczany przez ONZ jest
innym, alternatywnym w stosunku do PKB,
wskaźnikiem socjo-ekonomicznego rozwoju
danego kraju. Składa się z trzech komponentów:
1. długość życia,
2. poziom edukacji mierzony wskaźnikiem
umiejętności czytania i pisania ze zrozumieniem
oraz wskaźnikiem skolaryzacji
3. dochodu per capita.

PKB miarą dobrobytu

Grupy 3-5 osób
Zgłoszenia grup do 10 marca.
Tylko prezentacja bez referatu
Uzasadnić wybór krajów
Wskazać trendy historyczne
Omówić sytuację aktualną
Nie pisać o każdym kraju osobno lecz zrobić
porównania.
Można wykorzystać również inne źródła.
Prezentacja ma zająć 15 minut, nie więcej.

Referat: Porównanie sytuacji
społeczno-gospodarczej wybranych
krajów na podstawie Human
Development Report.

http://hdr.undp.org/en/data/trends/

http://hdr.undp.org

Human Development Index