Socjologia zdrowia czy

socjologia medycyny.

Wyk. Martyna Babula

Socjologia medycyny



to dziedzina, która zajmuje się prowadzeniem
badań społecznych odnoszących się do
systemu szpitalnictwa. Poza tym dziedzina ta
odnosi się również do innych placówek o
charakterze leczniczym. Zajmuje się również
badaniem roli społecznej zawodów o typowo
medycznych charakterze, a więc lekarzy,
pielęgniarek itp..

Roberta Straus podzielił ją na



„socjology in medicine”



„socjology of medicine”



Jej głównym zadaniem jest badanie społecznych
aspektów zdrowia, choroby oraz opieki
zdrowotnej. Prowadzone są w niej ponadto
badania społeczne, których zadaniem jest
przeanalizowanie działalności całego systemu
szpitalnictwa. Sprawdza się zatem tutaj to, czy
dany system prawidłowo działa, czy należy coś
w nim zmienić itp. W związku z powyższym
dziedzinę tę można z powodzeniem uznać za
jedną z najważniejszych i największych ze
wszystkich poddyscyplin socjologii.

Socjologia zdrowia



Jest to nurt badawczy (jeden z dwóch)
obejmuje głównie teoretyczne i
empiryczne badanie zdrowia i jego
korelatów.



Drugi nurt jest ukierunkowany na analizę
społecznych przyczyn i skutków chorób
oraz zajmuje się opisem socjokulturowych
czynników determinujących proces
chorowania, również chorób przewlekłych
i kalectwa.

Socjologia medycyny- obietnica a

oczywistość użyteczności?

Autorka pisze, że w ciągu 40 lat istnienia

socjologii medycyny, rozwój tej dyscypliny w
Stanach Zjednoczonych stał się na tyle ważny, że
zaczęto uważać ją za potrzebną. Świadczy o tym
obecność amerykańskich socjologów w:



różnego rodzaju instytucjach medycznych i
instytucjach zajmujących się opieką zdrowotną.



organizacjach rządowych i instytucjach
kształtujących politykę zdrowotną



zajmują się prowadzeniem badań oceniających
system opieki zdrowotnej oraz nauczaniem lekarzy
i socjologów



Intensywność i dynamika rozwoju
socjologii medycyny w USA
spowodowała dyskusje na temat
adekwatności nazwy którą zaczęto
postrzegać jako nieadekwatną i
sugerując nową nazwę – „socjologia
zdrowia”



Nazwa Socjologia medycyny
dokładnie określa dziedzinę nauki
nad którą się skupia i przez co jako
przedmiot badań zostaje
ograniczona. Składają się na nią
instytucje, zawody medyczne oraz
interakcje będące w ich obrębie,
problemy zarządzania.



Pojęcie socjologii zdrowia wykracza poza
scharakteryzowany wyżej sposób zaspokajania
potrzeb zdrowotnych społeczeństwa. Zdrowie
jest rozumiane jako „wielowymiarowa struktura
obejmująca fizyczne, psychologiczne,
emocjonalne, a nawet duchowe aspekty,(…)” na
które wpływają wiele struktur: rodzina,
przemysł, wykształcenie, akceptowanie filozofii i
światopoglądu. Mają również na nie wpływ
pozamedyczne formy zaspokajania potrzeb
zdrowotnych jak i promocja zdrowia w
społeczeństwie.

Dyskusja na temat nazwy w Stanach

Zjednoczonych w Polsce
rozstrzygnęło się w sposób naturalny
znacznie wcześniej

Podstawowym powodem tego była

osoba prof. Magdaleny Sokołowskiej –
twórcy socjologii medycyny w Polsce.
Wraz z profesorami Pflantzem i
Illsleyem wprowadziła ją do Europy.

Prof. Magdalena

Sokołowska



Urodzona 1922r



Matura w 1939r.



Pielęgniarka – szkoła Polskiego czerwonego Krzyża w
Warszawie



W 1942 zagrożona aresztowaniem (z powodu
pochodzenia) zgłosiła się na roboty do Niemiec



Pracowała w domu bankiera jako pokojówka



Przeniosła się do Wiednia gdzie zaczęła studiować
kierunek lekarski, który skończyła w Gdańsku



W 1958r. Otrzymala stypendium Ford’a do New York
gdzie skończyła studia magisterskie na kierunku Zdrowie
publiczne i socjologii medycyny na Colombia Uniwersity



W 1963r. Zrobiła habilitację- pierwsza w Polsce i Europie
habilitacja z socjologii medycyny.



Potrafiła dzięki wykształceniu pielęgniarskiemu, medycznemu i
socjologicznemu zainteresować reprezentantów środowiska
medycznego i socjologicznego teologicznymi i praktycznymi
korzyściami płynącymi z kontaktu z socjologią medycyny.



Inicjatorka badań w medycynie gdzie zaczęto wykorzystywać
zdobycze socjologii oraz badań w socjologii gdzie dużą rolę
przybrały pojęcia takie jak zdrowie, choroba i medycyna.



Dzięki tej osobie powstał specyficzny sposób uprawiania
socjologii i interpretowania jej zadań oraz zauważono ujemne
konsekwencje ograniczania się do własnego, medycznego
sposobu ujmowania zjawisk związanych ze zdrowiem i
chorobą. Mam na myśli to że lekarze myśleli wtedy że jak
wyniki są dobre to pacjent powinien czuć się dobrze a czasami
tak nie było. Pomimo dobrych wyników pacjent czuł się źle.



Polska socjologia tego okresu charakteryzowała
się różnorodnością zainteresowań, równowagą
między zainteresowaniem problemami
teoretycznymi i szczegółowymi badaniami o
walorze praktycznym.



Nic dziwnego więc, że znalazło się w niej
miejsce dla „socjologii medycyny” dyscypliny
zajmującej się zdrowiem i chorobą, i że
zaistniały możliwości jej ewolucji w kierunku
prowadzącym do „socjologii zdrowia”

Perspektywa Historyczna

Istnieje dokomentacja (literatura) opisująca rozwój socjologii

medycyny w Polsce. Autorka podaje najważniejsze jej
zdaniem sprawy.

1.Propozycje współpracy z ośrodków medycznych. Ośrodki

te proponowały badania nastawione na zwiększenie
efektywności działań służby zdrowia. Zwracały się
dokładnie o odpowiedz na pytania np.:

Dlaczego pacjenci dobrze zrehabilitowani pod względem

klinicznym, mimo braku przeciwskazań dorosłych, nie
podejmują pracy?

Były to placówki takie jak: Ministerstwo Zdrowia i Opieki

Społecznej, akademie medyczne, instytuty resortowe,
instytuty akademii medycznych, Wydział Zdrowia
Społecznej Rady Narodowej

2. Utworzenie w 1964r. w Instytucje Filozofii i Socjologii PAN

Pracowni Socjologii Medycyny kierowaną przez Magdalenę
Sokołowską oraz Sekcji Socjologii Medycyny w Polskim
Towarzystwie Socjologicznym

Ten rozwój ukazał się tym, że została wprowadzona na

uczelnie medyczne Socjologia Medycyny. Było to możliwe
dzięki powstaniu specjalistycznej kadry. Działo się to dzięki
prof. Magdalenie Sokołowskiej, która wprowadziła:



Monograficzny wykład z socjologii medycyny do programu
zajęć w Instytucie Socjologii UW w 1972/73



Seminarium magisterskie w 1976r.

Umożliwiła uzyskanie odpowiednich klasyfikacji aż do

doktora habilitowanego włącznie.



W roku 1985 w 10 akademiach medycznych pracowało 35 socjologów
głównie ze stopniem doktora, a dwóch ze stopniem doktora
habilitowanego. Są to uczelnie:



białostocka i krakowska Akademia Medyczna związane z Zakładami
Zdrowia Instytutów Medycyny Społecznej.



gdańska AM związana z Zakładem Psychologii i Socjologii Medycyny
istniejący w ramach Instytutu Medycyny Społecznej



szczecińska była Pracownia Psychosocjologii, działająca w katedrze
Medycyny Społecznej



Warszawska AM socjologowie są przy Zakładzie Epidemiologii
działającym w Instytucie Medycyny Społecznej AM



Wrocławska AM socjologowie znajdują się w Zakładzie Epidemiologii
Instytutu Medycyny Społecznej.



Lubelska AM posiada poza swoją strukturą, w Zakładzie
Międzyuczelnianego Instytutu Filozofii i Socjologii organizacyjnie
związane z Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej – sześcioosobowy
zespół.

Mimo różnorodnego usytułowania zespoły nauczające

socjologii medycyny realizowały zbliżony program
nauczania. Z brakiem literatury fachowej był
największy problem, lecz na bieżąco Socjologowie
wydawali własne materiały i artykuły. W 1986r,
pojawił się podręcznik Socjologia medycyny
autorstwa Magdaleny Sokołowskiej wydany przez
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

Nauczali o

1.

Problematyce zawodów i instytucji medycznych

2.

Społecznych uwarunkowaniach zdrowia i choroby

3.

Interakcjach lekarz - pacjent



Studenci byli zadowoleni z
poszerzenia przez nich horyzontów
dzięki socjologii medycyny. Dzięki niej
będą lepiej rozumieć pacjenta.

3. Socjologia medycyny w badawczych i

klinicznych ośrodkach resortu zdrowia.

Pracownicy ci podejmowali różne badanie

nad określonymi problemami z różnych
działów medyyny np. onkologii,
rehabilitacji.

Podejmowane przez nich zadania miały

często charakter interdyscyplinarny i
dotyczą takich problemów jak np.
alkoholizm, opieka medyczna.

4. Pracownia Socjologii Medycyny w obrębie Instytutu

Filozofii i Socjologii PAN częścią Zespołu Przemian
Struktury Społecznej.

Została również włączona do badań socjologicznych w

ramach tzw. węzłowego i resortowego problemu
badawczego: ”Przewidywanie zmiany we wzorcach
konsumpcyjnych, potrzeba kulturalnych i systemie
wartości społeczeństwa polskiego” i „Ewolucja
struktury społeczeństwa socjalistycznego oraz
przemiany świadomości w Polsce”

W ten sposób powstała inna płaszczyzna odniesienia się

do Socjologii Medycyny uprawianej w IFiS PAN. Zamiast
medycyny stało się nią społeczeństwo.

Socjologia zdrowia.



Na XI Światowym Kongresie Socjologii
w New Delhi w 1987r Komitet
Badawczy Socjologii Medycyny
zmienił nazwę Socjologia Medycyny
na „socjologia zdrowia”. Polscy
socjologowie nie wykonali tego jako
dekret ale jako uprawianie „socjologii
medycyny” i „socjologii w
medycynie” oraz poprzez ścisłe
związanie z socjologią „ogólną”.

Wskaźnikami tej sytuacji są:



Konieczność wprowadzenia do bibliografii
polskiego piśmiennictwa działu
„Społeczeństwo i zdrowie”



W roku 1983 nastąpiła zmiana nazwy
palcówki mieszczącej się w IFiS PAN z
„Sekcji Społecznych Problemów
Zdrowotnych” na „Zakład Socjologii
Zdrowia i Medycyny” który istniał do
1989r.

Formy aktywności socjologów medycyny, które

dość wiarygodnie charakteryzują kierunki
badań polskich socjologów medycyny np.

Prowadzenie od 1986 r przez Sekcję Socjologii

Medycyny PTS i kolejno Zakład Socjologii
Zdrowia i Medycyny, a następnie Pracownię
Psycho-Zdrowotnych Aspektów Struktury
Społecznej IFiS PAN, ogólnego
konserwatorium socjologii medycyny.
Poruszane są na nim problemy związane ze
„zdrowiem”.



Ewolucja Socjologii Medycyny do
Socjologii Zdrowia miała swój
najpełniejszy wyraz w ogólnopolskiej
konferencji naukowej : „Twoje zdowie
w twoich rękach?” która była
poświęcona zmarłej w kwietniu 1989
r prof. Magdalenie Sokołowskiej. Tytuł
konferencji był jej pomysłem.



Autorka nie sądzi, że istnieje dalszy
harmonijny rozwój socjologii zdrowia.
Popiera tą tezę kryzysem kondycji
nauki polskiej oraz specyfiką naszego
życia społeczno-naukowego w którym
jest mało miejsca na korzystanie z
zasobów intelektualnych.