Budownictwo  zasady opodatkowania
6. odpowiedzialność inwestora głównego wobec podwykonaw-
6. Odpowiedzialność solidarna inwestora
ców w przypadku powołania inwestora zastępczego,
i wykonawcy wobec podwykonawcy
7. ustanowienie spółki cywilnej (konsorcjum) jako metody
 ucieczki od angażowania podwykonawców,
Z punktu widzenia inwestora solidarna odpowiedzialność
8. obowiązek określenia prac do powierzenia podwykonawcom
oznacza, że podwykonawca, który nie uzyskał w terminie umó-
w umowie o generalne wykonawstwo,
wionego wynagrodzenia, może domagać się zapłaty wprost od
9. możliwość zastrzeżenia przez inwestora bezpośredniej płat-
inwestora (np. gdy generalny wykonawca jest niewypłacalny),
ności do podwykonawcy z pominięciem generalnego wyko-
także wtedy, gdy inwestor zapłacił już całość wynagrodzenia
nawcy.
generalnemu wykonawcy.
W ciągu zaledwie trzech lat obowiązywania w polskim pra-
Umowy o wykonawstwo częściowe jako
wie art. 647 k.c., przewidującego m.in. solidarną odpowiedzial-
umowy o roboty budowlane
ność inwestora i wykonawcy wobec podwykonawcy, zarówno
w praktyce, jak i w literaturze prawa dostrzeżono, iż poprawna
Zgodnie z art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane
wykładnia przedmiotowego przepisu nie jest bynajmniej rzeczą
wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umo-
łatwą. W szczególności kontrowersje wzbudzają następujące
wie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami
zagadnienia:
wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania
1. zastosowanie art. 647 k.c. do umów o tzw. wykonawstwo
wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych
częściowe,
z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu
2. minimalna treść projektu umowy z podwykonawcą przed- budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu
stawiana do akceptacji inwestorowi,
i zapłaty umówionego wynagrodzenia.
3. kwestia zgody inwestora na zmiany w umowie z podwyko-
Z cytowanego przepisu wynika, że głównym obowiązkiem
nawcą,
wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane jest  odda-
4. forma zgody inwestora oraz konsekwencje jej nieudzielania
nie określonego tą umową  obiektu . K.c. nie definiuje jed-
dla bytu prawnego umowy z podwykonawcą,
nocześnie pojęcia  obiekt ani też nie odsyła do szerokiej defi-
5.  zasięg art. 647 k.c., w sensie objęcia nim kolejnych podwy- nicji  obiektu budowlanego zawartej w art. 3 pkt 1 ustawy
konawców zawierających umowy między sobą,
z 7 lipca 1994 r.  Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r.
32
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki.
ROZDZIAA
I. Usługi budowlane  pojęcia ogólne
nr 207, poz. 2016 ze zm.). Przeważa stanowisko, że na potrzeby czy to także roszczeń podwykonawców z umów o wykonaw-
k.c. przez termin  obiekt należy rozumieć nie tylko wykona- stwo częściowe.
nie określonego budynku (czy budowli), ale także inne rezultaty
prac budowlanych, w tym np. prac wykończeniowych w loka-
Określenie zakresu robót do powierzenia
lach (np. tynkarsko-malarskich), robót instalacyjnych czy wyko-
podwykonawcom w umowie z inwestorem
nanie fundamentów. Pogląd ten znajduje wsparcie w orzeczeniu
Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2002 r. (III CZP 63/01, opubl. Zgodnie z art. 647 ż 1 k.c.  w umowie o roboty budowlane,
OSNC Nr 9/2002, poz. 106). A zatem przez  oddanie obiektu o której mowa w art. 647, zawartej między inwestorem a wyko-
na potrzeby k.c. należy rozumieć możliwie szerokie spektrum nawcą (generalnym wykonawcą), strony ustalają zakres robót,
czynności o charakterze budowlanym (nie tylko wykonawstwo które wykonawca będzie wykonywał osobiście lub za pomocą
nowego obiektu, ale także m.in. prace polegające na przebudowie podwykonawców.
czy nadbudowie, remoncie czy nawet montażu), które prowadzą
Z powyższego wynika, że jednym z koniecznych warunków,
do określonego efektu budowlanego.
umożliwiających generalnemu wykonawcy powierzenie okre-
Należy stwierdzić, że nie tylko umowy o wykonanie całego ślonych robót budowlanych podwykonawcom, jest uregulowa-
obiektu, realizowane na podstawie dostarczonego przez inwe- nie zakresu tych prac w umowie o roboty budowlane zawieranej
stora projektu budowlanego, są robotami budowlanymi obję- z inwestorem. Realizacja tego warunku w praktyce nastręcza
tymi art. 647 k.c., ale także umowy o wykonawstwo częściowe, wiele problemów, gdyż niejednokrotnie, na etapie zawarcia
gdzie wykonawca  podzleca określone prace do realizacji pod- umowy z inwestorem, generalny wykonawca nie jest w stanie
wykonawcom (np. instalacyjne, remontowe czy montażowe), przewidzieć, jakie prace będą wymagały zaangażowania pod-
które mogą być wykonywane na podstawie odpowiedniego wykonawców. Remedium na taką sytuację może być ogólne
fragmentu projektu budowlanego zorganizowanego przez sformułowanie umowy z inwestorem, zezwalające generalnemu
wykonawcę. Taka interpretacja ma doniosłe skutki dla kwe- wykonawcy powierzenie wszystkich prac objętych umową
stii odpowiedzialności inwestora za zapłatę podwykonawcom podwykonawcom, co jednocześnie nie musi oznaczać, że czę-
wynagrodzenia za prace zlecone im przez wykonawcę. Zgodnie ści prac objętych umową generalny wykonawca nie zrealizuje
z uchwałą SN z dnia 11 lutego 2002 r. (III CZP 63/01, opubl. samodzielnie. Należy zwrócić uwagę, że zaniechanie uregulo-
OSNC Nr 9/2002, poz. 106), roszczenia z umowy o roboty wania tej kwestii w umowie z inwestorem i powierzenie robót
budowlane przedawniają się w terminach z art. 118 k.c. Doty- budowanych do wykonania podwykonawcom będzie stanowiło
33
Budownictwo  zasady opodatkowania
przypadek  wykonania niezgodnego z umową , tj. nienależy- wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określo-
tego wykonania zobowiązania, narażający generalnego wyko- nych w umowie lub projekcie, nie zgłosi na piśmie sprzeciwu lub
nawcę na sankcje odszkodowawcze wobec inwestora, i to nawet zastrzeżeń, uważa się, że wyraził zgodę na zawarcie umowy.
w przypadku póz
niejszego wyrażenia zgody przez inwestora Z powyższego przepisu wynika, że zgoda inwestora na umowę
na zaangażowanie podwykonawcy. Zgoda inwestora, o któ- generalnego wykonawcy z podwykonawcą dotyczy tylko umów
rej mowa w art. 647 ż 2 k.c., jest bowiem odrębnym (drugim) o roboty budowlane (nie zaś umów o dzieło czy umów zlecenia
warunkiem powierzenia prac przez generalnego wykonawcę lub sprzedaży). Jak wcześniej zauważono, umowy o wykonaw-
podwykonawcy, uzależnionym od spełnienia warunku pierw- stwo częściowe, zawierane przez generalnego wykonawcę z pod-
szego, to jest uregulowania dopuszczalności powierzenia tych wykonawcami, dotyczące określonych prac przy realizowanym
prac w umowie z inwestorem (art. 647 ż 1 k.c.). Ustawodawca przez generalnego wykonawcę obiekcie (czy remoncie obiektu,
przyjął zatem konstrukcję osobistego wykonania robót budow- jego rozbudowy, nadbudowy, przebudowy czy odbudowy)
lanych przez generalnego wykonawcę. Jest to rozwiązanie ana- również należy kwalifikować jako umowy o roboty budowlane.
logiczne jak przewidziane w niemieckich ogólnych warunkach W literaturze przedmiotu podniesiono, że umowy generalnego
robót budowlanych VOB. wykonawcy zawierane z podwykonawcami przeważnie nie mają
charakteru umów o roboty budowlane i powinny być kwalifiko-
Zdarzają się sytuacje, kiedy do danej umowy między inwe-
wane jako umowy o dzieło, których przedmiotem jest wykonanie
storem a generalnym wykonawcą załączano listę  dozwolonych
określonych robót budowlanych. Należy jednak zwrócić uwagę,
podwykonawców . Należy zauważyć, że samo załączenie takiej
że przy takiej kwalifikacji umów zawieranych z podwykonawcami
listy bez wskazania zakresu prac, które mają (mogą) być im
istniałaby, w większości przypadków, możliwość  ucieczki inwe-
powierzone, nie jest spełnieniem omawianego wyżej warunku
stora od ryzyka solidarnej odpowiedzialności poprzez stwierdze-
z art. 647 ż 1 k.c.
nie, że dana umowa jest umową o dzieło, a nie umową o roboty
budowlane, a zatem nie może być mowy o odpowiedzialności
Zgoda inwestora na umowę z podwykonawcą
inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy. Przy takiej
Zgodnie z art. 647 ż 2 k.c.  do zawarcia przez wykonawcę interpretacji wprowadzone do k.c. rozwiązanie ochronne dla
umowy o roboty budowlane z podwykonawcą jest wymagana podwykonawców stałoby się przepisem martwym. Tymczasem,
zgoda inwestora. Jeżeli inwestor, w terminie 14 dni od przedstawie- niewątpliwie, nie jest celem omawianej regulacji wykreowanie
nia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, ochrony jedynie pozornej.
34
ROZDZIAA
I. Usługi budowlane  pojęcia ogólne
sekwencje w postaci nieważności zmian lub uzupełnień, w inte-
UWAGA!!!
resie podwykonawcy (pragnącego niewątpliwie zachować
Warunkiem udzielenia przez inwestora zgody jest
możliwość pozwania inwestora o zapłatę), każda zmiana umowy
przedłożenie mu przez generalnego wykonawcę
wpływająca na zmianę ceny winna być zaakceptowana przez
umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z czę-
!
inwestora. Jeżeli jednak inwestor w umowie z generalnym wyko-
ścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót okre-
nawcą określił pewien zakres zmian niewymagających zgody
ślonych w umowie lub projekcie.
(np. zamiana jednego z materiałów na inny, gdy lista materiałów
do wykorzystania na budowie przewiduje wybór spośród kilku
W doktrynie prawa wyrażono pogląd, że projekt umowy
albo wydłużenie terminu realizacji w granicach do 10 dni, albo
powinien obejmować wszystkie elementy składające się na
uzupełnienie umowy poprzez poddanie sporów z niej wynika-
treść planowanej umowy o roboty budowlane, inaczej mówiąc
jących pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego czy zwiększenie
 powinna to być kompletna treść umowy bez podpisów stron.
ceny o maksymalnie 10%), wówczas wydaje się, że zgoda taka nie
Zdaniem autora niewątpliwe jest, że projekt musi obejmować
będzie konieczna. W innych przypadkach, pomimo uciążliwości
cenę uzgodnioną z podwykonawcą, gdyż to za zapłatę tej ceny
związanych z takim rozwiązaniem, zalecić by należało uzyskiwa-
inwestor będzie ponosił solidarną odpowiedzialność. Inwestor
nie zgody na każdą zmianę czy uzupełnienie.
powinien znać kwotę, do jakiej może odpowiadać. Gdyby przy-
jąć odmienne założenie, wówczas po akceptacji przez inwestora
Odpowiedzialność solidarna
umowy niewskazującej ceny, generalny wykonawca mógłby tam
Zgodnie z art. 647 ż 5 k.c.  zawierający umowę z podwy-
wpisać dowolną kwotę (np. dwukrotnie wyższą niż ta z umowy
konawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpo-
pomiędzy nim a inwestorem), za której zapłatę wobec podwyko-
wiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane
nawcy odpowiadałby inwestor.
wykonane przez podwykonawcę. Cytowany przepis przewiduje
zatem solidarną odpowiedzialność inwestora i generalnego
Zmiany i uzupełnienia umowy
wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy,
z podwykonawcą a zgoda inwestora
ustalonego w umowie pomiędzy generalnym wykonawcą a pod-
Kwestia zgody inwestora na zmiany czy uzupełnienia wykonawcą. Co więcej, w przypadku gdy podwykonawca zawrze
w umowach już zawartych z podwykonawcami wzbudza liczne umowę z kolejnym podwykonawcą, wówczas za zapłatę wyna-
wątpliwości. Zdaniem autora, biorąc pod uwagę możliwe kon- grodzenia kolejnemu podwykonawcy odpowiadają solidarnie
35
Budownictwo  zasady opodatkowania
pierwszy podwykonawca wraz z inwestorem i generalnym pod- z kolei B zawrze taką umowę z C, a C z D, wówczas podmiot D
wykonawcą, o ile zarówno inwestor, jak i generalny podwyko- będzie mógł pozwać o zapłatę (swojego wynagrodzenia ustalo-
nawca wyrazili zgodę na taką umowę (art. 647 ż 3 k.c.). Z punktu nego w umowie z C) każdego z poprzedników, nie wyłączając
widzenia inwestora solidarna odpowiedzialność oznacza, że pod- inwestora, o ile każdy z nich wyraził zgodę na zawarcie umowy
wykonawca, który nie uzyskał w terminie umówionego wynagro- C z D. Zgodnie z art. 647 ż 3 k.c.  do zawarcia przez podwyko-
dzenia, może domagać się zapłaty wprost od inwestora (np. gdy nawcę umowy z dalszym podwykonawcą jest wymagana zgoda
generalny wykonawca jest niewypłacalny), także wtedy gdy inwe- inwestora i wykonawcy. Stąd należy wywieść, że dalsze umowy
stor zapłacił już całość wynagrodzenia generalnemu wykonawcy. w  przedmiotowym łańcuchu powiązań będą wymagały zgody
Inwestor, który pragnie zachować kontrolę nad płatnościami poprzedników, odpowiadających wówczas solidarnie. W okre-
pomiędzy generalnym wykonawcą a podwykonawcami, może ślonych stanach faktycznych, np. gdy na umowę pomiędzy
w umowie z generalnym wykonawcą zobowiązać go do przed- podwykonawcą B a C wyraził zgodę tylko inwestor, nie ma zaś
kładania faktur podwykonawców i dalszych podwykonawców za zgody podwykonawcy A i generalnego wykonawcy, powstaną
zrealizowane roboty budowlane oraz ich oświadczeń, że zapłata wątpliwości, czy taka umowa zachowuje swą ważność, wyłącza-
za te faktury wyczerpuje ich roszczenia z tytułu wykonanych jąc odpowiedzialność poprzedników, którzy nie wyrazili zgody.
robót, jak i wprowadzić klauzulę upoważniającą inwestora do Rozstrzygnięcie tego i wielu innych stanów faktycznych pozo-
zapłaty wynagrodzenia bezpośrednio na rzecz podwykonawców staje jednak poza zakresem niniejszego opracowania.
w części dla nich przypadającej na zasadzie przekazu (art. 921-
-921 k.c.), zgodnie z ich załączonymi fakturami. Inwestor może podjąć próbę uniknięcia odpowiedzialno-
Choć art. 647 ż 5 k.c. nie stanowi wprost, że solidarna ści solidarnej, angażując tzw. inwestora zastępczego. Umowa
odpowiedzialność będzie się rozciągała na dalszych podwyko- pomiędzy inwestorem zastępczym a inwestorem faktycznym
nawców zawierających kolejne, cząstkowe umowy z innymi nie miałaby charakteru umowy o roboty budowlane, ale raczej
podwykonawcami, jednak powołanej w przepisie solidarnej umowy o świadczenie usług, opartej na art. 750 k.c. Można przy-
odpowiedzialności nie należy ograniczać tylko do inwestora, jąć, że inwestor faktyczny nie ponosi odpowiedzialności wobec
generalnego wykonawcy i pierwszego podwykonawcy wobec generalnego wykonawcy i dalszych podwykonawców za zapłatę,
dalszego podwykonawcy. A zatem jeśli podwykonawca A zawrze gdyż z inwestorem zastępczym nie łączy go umowa o roboty
umowę dotyczącą wykonania robót budowlanych związanych budowlane. Naturalnie inwestor faktyczny będzie odpowiadał
z zamierzoną przez inwestora inwestycją z podwykonawcą B, wobec inwestora zastępczego, a zastępczy wobec pozostałych
36
ROZDZIAA
I. Usługi budowlane  pojęcia ogólne
podwykonawców (o ile wyrazi na ich zaangażowanie zgodę). nych. A zatem możliwe jest, że inwestor będzie solidarnie odpo-
Niemniej w przypadku powołania przez inwestora faktycznego wiedzialny za zapłatę wobec podwykonawcy, a podwykonawca
spółki celowej do pełnienia funkcji inwestora zastępczego i upa- wespół z generalnym wykonawcą za jakość wykonanych przez
dłości inwestora zastępczego na etapie realizacji inwestycji pod- siebie robót. W przypadku wad w powierzonej mu części prac
wykonawcy mogą mieć znaczne trudności z wyegzekwowaniem inwestor mógłby, przeciw roszczeniom podwykonawcy o zapła-
zapłaty od inwestora faktycznego. W zasadzie, dopiero cesja praw tę, podnosić wzajemne roszczenia o odszkodowanie za wady (czy
z inwestora zastępczego na faktycznego prowadziłaby do odpo- zapłatę kary umownej).
wiedzialności tego ostatniego. Oczywiście, wiele będzie także Wątpliwe jest natomiast, aby podwykonawca, poprzez pisemne
zależało od treści umowy o zastępstwo inwestycyjne. oświadczenie, mógł zwolnić inwestora z długu (tj. zapłaty należ-
Problemy z odpowiedzialnością solidarną inwestora można nego podwykonawcy wynagrodzenia) w trybie art. 508 k.c. Można
także ograniczyć poprzez założenie przez generalnego wyko- by to traktować jako próbę obejścia art. 647 k.c.; gdyby bowiem
nawcę wespół z podwykonawcami, których zaangażowanie jest zaakceptować taką możliwość, to inwestorzy mogliby warunkować
niezbędne dla realizacji powierzonej przez inwestora inwestycji, zgodę na zaangażowanie podwykonawcy w inwestycję, z jedno-
spółki cywilnej (podpisanie stosownej umowy konsorcjalnej), czesnym zawarciem umowy z inwestorem o zwolnienie z długu.
tak aby inwestor zawarł umowę o roboty budowlane z jednym
podmiotem (powołaną dla tego celu spółką cywilną), zdolnym
7. PKWiU dotyczące usług budowlanych
przeprowadzić samodzielnie całą inwestycję. Z punktu widzenia
SEKCJA F
inwestora byłoby to dodatkowo korzystne, gdyż wspólnicy spółki
ROBOTY BUDOWLANE
cywilnej z mocy prawa byliby wobec niego za realizowaną inwe-
DZIAA
45
stycję solidarnie odpowiedzialni. Solidarną odpowiedzialność
ROBOTY BUDOWLANE
wykonawców wobec inwestora można także wykreować nie się-
gając do konstrukcji spółki cywilnej. Otóż, poprzez odpowiednie
zapisy w umowie z generalnym wykonawcą, w tym zapisy obligu- 1) Dział ten obejmuje:
jące do wprowadzenia analogicznych rozwiązań w umowach mię- (a) prace polegające na wznoszeniu nowych budynków miesz-
kalnych i niemieszkalnych oraz budowli, począwszy od przy-
dzy generalnym wykonawcą a podwykonawcami, inwestor może
gotowania terenu, przez zróżnicowany zakres robót ziem-
umownie kształtować solidarną odpowiedzialność wykonawcy
nych, fundamentowych (stan zerowy), wykonywanie ele-
i podwykonawców wobec inwestora za jakość robót budowla-
37
Budownictwo  zasady opodatkowania
mentów nośnych, przegród budowlanych, układanie i pokry- 2) Dział ten nie obejmuje:
wanie dachów (stan surowy), do robót montażowych, insta- (a) usług w zakresie wydobywania gazu i ropy naftowej, sklasyfi-
lacyjnych i wykończeniowych, kowanych w kategorii 11.20.1;
(b) w dziale tym mieszczą się prace związane z przebudową, roz- (b) wynajmowania rusztowań bez ich ustawiania i demontażu,
budową, nadbudową, modernizacją, rozbiórką, odbudową, wynajmu maszyn i urządzeń budowlanych i burzących bez
remontem i konserwacją już istniejących budynków miesz- obsługi, wynajmu sprzętu dz
wigowego bez operatorów, skla-
kalnych i niemieszkalnych oraz budowli, prace związane syfikowanych w podkategorii 71.32.10;
z inżynierią lądową i wodną, (c) czyszczenia kominów, sklasyfikowanych w podkategorii
(c) montaż i wznoszenie budynków i budowli z prefabrykatów, 74.70.15;
montaż i wznoszenie konstrukcji stalowych. (d) projektowania, prac geologicznych i geodezyjno-kartogra-
ficznych, objętych sekcją K.
38
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - audiobooki, e-booki.