EUROPEJSKIE POÅšWIADCZENIE SPADKOWE
I. PODSTAWA PRAWNA
Postawą prawną instytucji europejskiego poświadczenia spadkowego jest Rozporządzenie Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego,
uznawania i wykonywania orzeczeo, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących
dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. W znacznej mierze nie
znajduje ono jeszcze zastosowania praktycznego, ze względu na zawarte w nim przepisy przejściowe,
wskazujące na stosowanie jego postanowieo do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17
sierpnia 2015 r. Stosowane są już natomiast przepisy obligujące paostwa członkowskie do podjęcia działao
majÄ…cych na celu skuteczne korzystanie z niniejszego rozporzÄ…dzenia.
II. Z HISTORII
Działania mające na celu międzynarodową współpracę na gruncie prawa spadkowego datowad można już na
rok 1893 r., kiedy to rozpoczęła prace Haska Konferencja Prawa Prywatnego Międzynarodowego. Efektem tych
prac są m.in. 4 konwencje dot. prawa spadkowego, z których jedna zdobyła powszechne zastosowanie, a
mianowicie Konwencja o kolizji przepisów prawnych w kwestii formy rozporządzeo testamentowych zawarta
dnia 5 paz
dziernika 1961 r. Jej sygnatariuszem została także Polska, ówcześnie Polska Rzeczpospolita Ludowa.
Powstałe póz
niej, ważne akty prawa międzynarodowego obejmujące kwestie związane z dziedziczeniem to
m.in. Konwencja bazylejska dotycząca ustanowienia systemu rejestracji testamentów (1972) oraz sporządzona
rok póz
niej w Waszyngtonie Konwencja UNIDROIT o formie testamentu międzynarodowego. Europejskie prace
dotyczące międzynarodowego prawa spadkowego podjęła Europejska Grupa Prawa Prywatnego
Międzynarodowego w 1993 r., gdzie opracowywano projekt konwencji dot. właściwości prawa w sprawach
rodzinnych i spadkowych. Przygotowanemu w Heidelbergu projektowi nie nadano jednak ostatecznie dalszego
biegu. W Europie, starania nad współpracą paostw w sprawach spadkowych rozpoczyna na nowo tzw.
Wiedeoski plan działao (1998) oraz opracowanie sporządzone na zlecenie Komisji przez Niemiecki Instytut
Notarialny, w którym na podstawie danych z 15 paostw Europy1 zawarto propozycje ujednolicenia
międzynarodowego prawa spadkowego. Między innymi, na podstawie tych badao, na szczycie Rady
Europejskiej podjęto tzw. program haski, w którym zaplanowano stworzenie Zielonej Księgi dotyczącej
dziedziczenia ustawowego i testamentów. Księga ta została ogłoszona 1 marca 2005 r. i rozpoczęła ponad
siedmioletnią debatę nad kształtem prawa europejskiego regulującego kwestie dziedziczenia. Uchwalenie
rozporządzenia regulującego współpracę w sprawach dotyczących spadków było priorytetem polskiej
prezydencji w Radzie UE w drugim półroczu 2011 roku, a osiągnięcie tego w połowie 2012 r. przedstawia się za
sukces Polski.2.
III. PRZYCZYNY
Ogólnoświatowa tendencja do ujednolicania prawa cywilnego, co jest związane ze stale zwiększającą się
mobilnością jednostek i ich intensywniejszym działaniu w wielu dziedzinach sprawia, że nie mogą dziwid próby
uproszczenia kwestii prawnych związanych z dziedziczeniem przy występującym elemencie transgranicznym.
Różne podłoża aksjologiczne i co za tym idzie, różne systemy prawne paostw uniemożliwiają jednak stworzenie
jednolitego prawa materialnego. Konieczne są więc działania na gruncie ustalenia prawa kolizyjnego.
Urzeczywistnieniem tego dążenia w Europie jest rozporządzenie spadkowe.
W dziedzinie prawa spadkowego, problem braku jednolitego europejskiego aktu prawnego, był szczególnie
dotkliwy m.in. ze względu koniecznośd przeprowadzania przez obywateli paostw członkowskich kilku
1
www.succesions.org
2
http://ms.gov.pl/pl/archiwum-informacji/news,4161,10,nowe-prawo-ue---sukces-polskiej-prezydencji.html
1
postępowao spadkowych w różnych paostwach, a to prowadziło niekiedy do ustalenia różnego kręgu
spadkobierców w poszczególnych sprawach. Nie trzeba nikogo przekonywad, że taki stan rzeczy powoduje
trudności w dziale spadku. Różne uregulowania prawne przyznawały także różny status prawny niektórym
składnikom majątku, w szczególności nieruchomościom.
Zauważenie wielości i różnorodności problemów związanych z dziedziczeniem międzynarodowym
spowodowało wysunięcie przez naukę postulatu, aby skierowad prace nad rozporządzeniem spadkowym do
prawnego rozwiązania kwestii przysparzających największe problemy w praktyce. To takich zaliczają się przede
wszystkim kwestia jurysdykcji oraz stwierdzenia nabycia spadku.3 Uchwalone rozporządzenie spełnia ten
postulat, wprowadzając w życie narzędzie w postaci europejskiego poświadczenia spadkowego (EPS).
IV. TREŚĆ ROZPORZ
DZENIA
1. Wyłączenia
Istnienie poszczególnych wyłączeo z zakresu stosowania rozporządzenia ma różne podstawy. Niektóre kwestie
są już regulowane innymi aktami prawnymi np. zobowiązania alimentacyjne objęte zasięgiem europejskiego
rozporządzenia alimentacyjnego z dnia 18 grudnia 2008 r. Niektóre dziedziny pozostawiono dla regulacji
krajowych ustaw PPM np. zaginięcie, nieobecnośd lub uznanie za zmarłą osoby fizycznej. Dwa wyłączenia są
szczególnie ważne dla stosowania EPS, a mianowicie charakter praw rzeczowych oraz wpisy do rejestru
nieruchomości i rzeczy ruchomych wraz z wymogami i skutkami takiego wpisu. Za pierwszym wyłączeniem
przemawia niejednolitośd kształtu prawa rzeczowego w poszczególnych paostwach członkowskich,
a w szczególności istnienie w niektórych systemach numerus clausus praw rzeczowych. Przy stosowaniu EPS
mogłoby dojśd do sytuacji, że poświadczone prawo rzeczowe nie jest znane w paostwie, w którym osoba się na
nie powołuje. Z pomocą w rozwiązaniu tego problemu przychodzi w jakiejś mierze przepis rozporządzenia
mówiący o możliwości dostosowania prawa rzeczowego (art. 31). Dostosowanie takie następuje w miarę
konieczności i możliwości do najbardziej odpowiadającego prawa rzeczowego w tym systemie prawnym, ze
względu na: cel, interes, któremu służy i skutki, jakie się z nim wiążą. Wyłączenie dotyczące wpisu do rejestru
wprowadzono ze względu na szczególne uregulowania istniejące w wielu paostwach UE, dotyczące
w szczególności nieruchomości. Regulację tej kwestii pozostawiono ustawodawstwom krajowym, oddzielając
tym samym zagadnienia przechodzenia własności poszczególnych składników majątku od ujawnienia tego
w stosownym rejestrze.
2. Definicje
Istotne dla stosowania przepisów dotyczących EPS są dwie definicje wyszczególnione w artykule 3
rozporzÄ…dzenia, a mianowicie: definicja sÄ…du i orzeczenia.
 Sąd , do celów rozporządzenia Rzym IV, jest rozumiany jako każdy organ sądowy, ale także jako inne organy
i przedstawiciele zawodów prawniczych. Ta druga kategoria podmiotów musi jednak spełniad następujące
kryteria:
·ð sÄ… wÅ‚aÅ›ciwi w sprawach spadkowych
·ð wykonujÄ… funkcje sÄ…dowe lub dziaÅ‚ajÄ… na podstawie przekazania uprawnieo przez organ sÄ…dowy lub
działają pod kontrolą organu sądowego
·ð speÅ‚niajÄ… gwarancje bezstronnoÅ›ci i prawa wszystkich stron do bycia wysÅ‚uchanym
·ð ich orzeczenia mogÄ… byd na mocy prawa tego paostwa zaskarżane bÄ…dz
przekazywane do ponownego
rozpoznania i majÄ… moc i skutek podobny do orzeczeo organu sÄ…dowego w takiej samej sprawie
3
W. Machała - Zielona księga. Prawo spadkowe i testamenty, Wiadomości Ośrodka Badao Adwokatury 2006/21 z dnia
23/03/2006; M.-C. de Lambertye-Autrand, Quel droit européen en droit patrimonial de la famille? Le Livre vert sur les
successions et les testaments, Informations Sociales 2006, nr 1, s. 84 i nast.
2
Paostwo członkowskie ma ponadto obowiązek zgłoszenia do Komisji Europejskiej listy organów pozasądowych,
które w świetle niniejszego rozporządzenia mieszczą się w definicji sądu.
Przez  orzeczenie na gruncie omawianego rozporządzenia będziemy rozumied każdą decyzję wydaną w
sprawach dotyczących dziedziczenia przez sąd paostwa członkowskiego, niezależnie od nazwy takiej decyzji.
(orzeczeniem będzie więc najprawdopodobniej również notarialne poświadczenie dziedziczenia).
3. Jurysdykcja
Jest zagadnieniem ważnym w kontekście EPS, gdyż poświadczenie to wydaje się w paostwie, którego sądy mają
jurysdykcjÄ™.
A) Jurysdykcja ogólna
·ð miejsce zwykÅ‚ego pobytu spadkodawcy w chwili Å›mierci
·ð Å›mierd na terytorium paostwa czÅ‚onkowskiego
·ð co do ogółu praw dotyczÄ…cych spadku
B) Jurysdykcja w przypadku wyboru prawa
3
C) Jurysdykcja dodatkowa
D) Forum necessitatis  ratio legis: przeciwdziałanie pozbawieniu prawa do sądu
·ð żaden z sÄ…dów paostwa czÅ‚onkowskiego nie ma jurysdykcji na podstawie ww. przepisów (od A do C)
·ð jurysdykcja w drodze wyjÄ…tku: gdy sprawa spadkowa nie mogÅ‚aby byd wÅ‚aÅ›ciwie wszczÄ™tÄ… lub
przeprowadzona w paostwie trzecim, z którym jest ściśle związana i
·ð sprawa ma dostateczny zwiÄ…zek z paostwem czÅ‚onkowskim, do sÄ…du którego sprawÄ™ wniesiono
E) Wskazanie jurysdykcji na podstawie wdania się w spór
F) Polubowne uzgodnienie sprawy w paostwie członkowskim, którego prawo zostało wybrane na podstawie
art. 22 skutkuje zamknięciem postępowania przed sądem, który miał jurysdykcję w przypadku wyboru prawa
lub dodatkowÄ….
4
4. Prawo właściwe
Kwestia prawa właściwego dla instytucji EPS jest niezwykle istotna, gdyż to na podstawie prawa, które zostało
uznane za właściwe mają byd ustalone poświadczane okoliczności, aby organ mógł wydad poświadczenie.
Rozdział III dotyczący prawa właściwego otwiera typowa dla tego typu rozporządzeo europejskich norma
dotyczÄ…ca powszechnego zastosowania prawa wskazanego przez przepisy rozporzÄ…dzenia. Prawo to stosuje siÄ™
niezależnie od tego, czy jest ono prawem paostwa członkowskiego.
W pierwszej kolejności należy przyjmowad, że prawem właściwym będzie prawo wybrane przez zmarłego.
Możliwośd wyboru jest ograniczona, co zostało już przedstawione przy zagadnieniu dotyczącym jurysdykcji.
Godny ponownego podkreślenia jest jednak przepis mówiący nie tylko o wyraz
nym wyborze, ale także
dorozumianym  wynikającym z postanowieo rozrządzenia. Jeśli więc testator w swoim rozrządzeniu powołuje
się na przepis jakiegoś prawa, nawet niedosłownie, ale w stopniu umożliwiającym jego identyfikację  to należy
uznad, że wybrał prawo właściwe dla dziedziczenia po sobie. W razie braku wyboru prawa, prawem właściwym
jest prawo paostwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci. Zastosowanie reguły
ogólnej wyklucza jednak, prócz wyboru prawa, także szczególne unormowania zawarte m.in. w art. 24, 25,
które jednak nie dotyczą ogółu praw, lecz jedynie np. w przypadku umów dotyczących spadku dopuszczalności,
ważności materialnej i skutków umowy między stronami.
Rozporządzenie stosuje także klauzulę korekcyjną, umożliwiającą wyjątkowo stosowanie innego prawa niż
wynikającego z wyżej przedstawionych przepisów, gdy ze wszystkich okoliczności sprawy jasno wynika, że w
chwili śmierci zmarły był związany z innym paostwem niż to, kotnego prawo ma byd właściwe.
5. Status spadkowy
Został w rozporządzeniu określony szeroko, jako ogół praw dotyczących spadku. W dalszej części artykułu
zostały wymienione prawa, które do tego ogółu na pewno się zaliczają  jest to jednak katalog otwarty. Jego
elementy to między innymi kwestie dotyczące otwarcia spadku, określenia beneficjentów spadku, ograniczenia
w dziedziczeniu (wydziedziczenie, niegodnośd), czy dział spadku. Duża częśd pokrywa się z nazwami działów lub
rozdziałów polskiego kodeksu cywilnego.
6. Dokumenty urzędowe
Pojęcie dokumentu urzędowego w świetle europejskim jest o tyle ważne dla zagadnienia EPS, gdyż wskazuje
różnice, jakie niesie za sobą posługiwanie się tymi dwoma rodzajami dokumentów.
Dokument urzędowy, w świetle definicji zawartej w rozporządzeniu to Dokument dotyczący dziedziczenia, który
został oficjalnie sporządzony lub zarejestrowany jako dokument urzędowy w paostwie członkowskim i którego
autentycznośd dotyczy podpisu i treści dokumentu urzędowego oraz została stwierdzona przez organ publiczny
lub inny organ uprawniony do tego przez paostwo członkowskie pochodzenia.
Podstawową różnicą między dokumentem urzędowym a EPS jest sposób regulacji. Dokument urzędowy jest
w większości wydawany na podstawie przepisów prawa krajowego, podczas gdy podstawą wydania EPS jest
prawo europejskie. Niesie to za sobą ujednolicenie treści, poszczególnych elementów dokumentu (z pozoru
nawet analogiczne dokumenty mogą się zasadniczo różnic w poszczególnych systemach prawnych).
Skutecznośd obu porównywalnych form dokumentów jest, co do zasady, podobna (rozporządzenie zawiera
przepis o takich samych lub porównywalnych skutkach dowodowych dokumentu urzędowego). Przy EPS nie ma
możliwości, z wiadomych względów, zastosowania klauzuli porządku publicznego.
Kolejną ważną różnicą jest sposób kwestionowania autentyczności dokumentu. W przypadku dokumentu
urzędowego zakwestionowanie odbywa się przed sądem paostwa pochodzenia dokumentu i na podstawie tego
5
prawa, co do EPS  rozporządzenie wskazuje na szczególne przepis dotyczące odwołania, o czym będzie mowa
póz
niej.
Ostatnią i byd może najważniejszą różnicą jest koniecznośd przejścia specjalnej procedury stwierdzającej
wykonalnośd dokumentu urzędowego (rozporządzenie odsyła w tym miejscu do przepisów o wykonalności
orzeczeo sądowych). W przypadku EPS taka procedura jest zbędna.
V. EUROPEJSKIE POÅšWIADCZENIE SPADKOWE
1. Charakter EPS
Europejskie poświadczenie spadkowe w założeniu służyd ma przede wszystkim wykorzystaniu w innym
paostwie członkowskim. W żaden sposób nie zastąpi krajowych form poświadczania spadku (w Polsce są to:
sądowe stwierdzenie nabycia spadku oraz notarialne poświadczenie dziedziczenia), a służy jedynie ułatwieniu
dochodzenia swoich praw do spadku w innych paostwach UE. Co więcej, EPS zostało wyraz
nie ukształtowane
jako nieobowiązkowe, co oznacza, że dozwolone i wystarczające będzie korzystanie z innych dokumentów
które mogą służyd podobnym celom, co EPS, a stworzonych na gruncie prawa wewnętrznego paostwa
członkowskiego. Takie rozwiązanie czyni zadośd europejskiej zasadzie pomocniczości.
2. Zakres zastosowania
EPS znajdzie zastosowanie przede wszystkim oczywiście w paostwie członkowskim, w którym ma byd
wykorzystane, zgodnie z celem wydania konkretnego poświadczenia. W świetle przepisów rozporządzenia EPS
będzie skuteczne także w każdym innym paostwie członkowskim, a więc także w paostwie wydania.
3. Zakres podmiotowy EPS  katalog zamknięty
O wydanie EPS będą mogli wnioskowad tylko i wyłącznie: spadkobiercy, zapisobiercy mający bezpośrednie
prawa do spadku (na gruncie prawa polskiego, jeśli to ono będzie rozpatrywane przy wydawaniu
poświadczenia, powstaje dylemat, czy do zapisobierców mających bezpośrednie prawa do spadku zaliczyd tylko
zapisobierców windykacyjnych, czy także zwykłych, skoro roszczenie jest także prawem podmiotowym), a także
wykonawcy testamentów i zarządcy spadku  w celu wykazania swojego statusu i wykonywania praw w innym
paostwie członkowskim.
4. Zakres przedmiotowy EPS - katalog otwarty
Poświadczenie będzie mogło służyd między innymi wykazaniu statusu lub praw spadkobiercy (ew.
zapisobiercy) wymienionego w EPS i ich udziałów; wykazaniu przyznania określonego składnika/ów majątku
spadkobiercom/zapisobiercom wymienionym w EPS jak również wykazaniu uprawnieo osoby wymienionej
w EPS do wykonania lub zarządzania spadkiem. Podkreślenia wymaga fakt, że EPS będzie potwierdzał prawa
tylko tych osób, które zostaną w poświadczeniu wymienione.
5. Podmiot wydajÄ…cy EPS
Są dwa rodzaje organów przewidzianych przez rozporządzenie do wydawania EPS. Pierwszym z nich jest sąd 
rozumiany sensu largo  a więc nie tylko organ sądowy, ale i inne organy a nawet przedstawiciele zawodów
prawniczych przy spełnieniu szczegółowych kryteriów. Ustawodawca europejski poszerza jednak krąg
podmiotów uprawnionych do wydawania EPS także o inne organy, jeśli tylko na mocy prawa krajowego są
właściwe do rozpoznawania spraw spadkowych. Sformułowanie  rozpoznawanie spraw spadkowych należy
w tym przypadku rozumied szerzej niż zwykle ma to miejsce przy wykładni prawa polskiego (termin ten jest
rezerwowany dla czynności sądu). Omawiany przepis dotyczy mianowicie wszelkich organów zajmujących się
sprawami spadkowymi, niekoniecznie w kontekście ich rozpatrywania (na taki sens tego przepisu wskazywałaby
też angielska i niemiecka wersja językowa rozporządzenia).
6
Jeśli chodzi o właściwośd miejscową organów, to określają ją w zasadzie reguły jurysdykcji, gdyż organem
właściwym do wydania EPS jest organ paostwa, którego sądy mają jurysdykcję.
6. Wniosek o wydanie EPS
Poświadczenie wydawane jest na wniosek. Wnioskodawca, aby zostało mu wydane EPS, jest zobowiązany do
udzielenia organowi informacji, jednak tylko w zakresie w jakim je posiada i o ile są one niezbędne do
poświadczenia okoliczności, których poświadczenia wnioskodawca się ubiega. Wniosek składa się na
specjalnym formularzu. Prócz wniosku, zainteresowany musi złożyd przed organem oryginały dokumentów
potwierdzających podane informacje lub odpisy tych dokumentów spełniające warunki niezbędne do ustalenia
ich autentyczności (jeśli wnioskodawca nie jest w stanie przedstawid takich odpisów  organ może zezwolid na
inne formy dowodów).
Rozporządzenie wymienia 13 elementów takiego wniosku, jednak najprawdopodobniej w większości
przypadków nie będzie konieczne branie pod uwagę wszystkich tych elementów. Informacje udzielane we
wniosku dotyczą m.in. danych zmarłego, wnioskodawcy, przeznaczenie poświadczenia, czy przesłanki, na
których wnioskodawca opiera swoje prawo.
7. Rozpatrzenie wniosku
Droga do wydania omawianego poświadczenia jest krótsza i prostsza niż przy wykorzystaniu innych
dokumentów o podobnym przeznaczeniu, ze względu na autonomiczną procedurę i koniecznośd użycia
w większości przypadków tylko jednego prawa.
a) Weryfikacja przez organ
Sprawdzenie informacji niezbędnych do wydania EPS odbywa się przede wszystkim przez zwrócenie się do
wnioskodawcy o wszelkie dalsze materiały dowodowe niezbędne w sprawie. Organ może dokonywad
weryfikacji także z urzędu, gdy jest to przewidziane lub możliwe przez jego własne prawo (w świetle prawa
polskiego będzie to więc możliwe  patrz art. 670 KPC)
Rozporządzenie daje także organowi wydającemu możliwośd zwrócenia się do organu innego paostwa
członkowskiego o informacje niezbędne dla wydania EPS (np. wpisy z ksiąg wieczystych z rejestrów)
w przypadku, gdy jest to możliwe na mocy prawa przekazanie takich informacji między organami krajowymi.
b) Uprawnienia i obowiÄ…zki organu
Organ wydający EPS jest obowiązany poinformowad o złożeniu wniosku beneficjentów spadku. Jeśli krąg
beneficjentów nie jest znany, organ może zamieścid ogłoszenie publiczne w celu umożliwienia innym
ewentualnym beneficjentom zgłoszenie swoich praw.
Organ może zażądad, aby oświadczenia w sprawie były składane pod przyrzeczeniem lub w formie zastępującej
przyrzeczenie  w przypadku gdy przewiduje to jego własne prawo i przy spełnieniu określonych warunków
(Polska procedura cywilna w art. 671 mówi o  zapewnieniu , że nie ma innych spadkobierców. Paragraf 3 tego
artykułu stanowi natomiast, że skutki karne zapewnienia są równoznaczne ze złożeniem zeznao pod
przyrzeczeniem. Warunki, jakie przewiduje polski KPC dla zapewnienia to: oświadczenie o istnieniu lub
nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi
i oświadczenie o testamentach spadkodawcy. Sąd jest zobowiązany uprzedzid składającego zapewnienie
o skutkach analogicznych do zeznao pod przyrzeczeniem w sprawach karnych. Można więc stwierdzid, że
polskie organy wydające EPS będą mogły, na gruncie obowiązujących przepisów, obligowad do składania
oświadczeo pod przyrzeczeniem.)
7
c) Wydanie EPS
Warunkiem pozytywnym wydania poświadczenia jest ustalenie okoliczności, które mają zostad poświadczone,
na podstawie prawa właściwego dla dziedziczenia (rozporządzenie w żadnym innym miejscu nie posługuje się
tym terminem  należy przyjąd, że prawem, którego należy użyd w tym wypadku jest prawo właściwe dla ogółu
spraw dotyczących spadku) lub innego prawa właściwego dla danych kwestii (takim prawem może byd lex fori
przy wyznaczaniu zarzÄ…dcy spadkiem na podstawie art. 29 rozporzÄ…dzenia)
Warunki negatywne wydania EPS to sytuacje, gdy okoliczności, które mają byd poświadczone, są
kwestionowane oraz gdy poświadczenie nie byłoby zgodne z orzeczeniem dotyczącym tych samych
okoliczności. Orzeczenie w tym przepisie jest rozumiane szeroko jako każda decyzja wydana w sprawach
dotyczących dziedziczenia przez sąd (również sensu largo) paostwa członkowskiego, niezależnie od nazwy takiej
decyzji
8. Treśd EPS
Określa ją art. 68 rozporządzenia. Prócz danych dotyczących organu wydającego i daty wydania poświadczenie
zawiera przede wszystkim informacje, o które wnioskowano.
9. Odpisy poświadczenia
Oryginał EPS pozostaje u organu, który wydaje odpisy wnioskodawcy oraz każdemu, kto wykaże uzasadniony
interes. Organ prowadzi wykaz osób, którym wydano odpis, aby mied możliwośd powiadomienia tychże osób
o ewentualnym sprostowaniu, zmianie, uchyleniu oraz zawieszeniu skutków poświadczenia. Wydane odpisy
pozostają ważne przez 6 miesięcy (co jest wskazane w odpisie przez dokładną datę). W szczególnych, należycie
uzasadnionych przypadkach, organ może zastosowad termin dłuższy.
10. Skutki poświadczenia
Wydane EPS wywołuje skutki we wszystkich paostwach członkowskich bez stosowania szczególnej procedury.
Wśród tych skutków wyróżnid można także powstanie domniemao mających na celu ochronę osób trzecich.
Domniemywa się, że:
·ð EPS prawidÅ‚owo stwierdza okolicznoÅ›ci ustalone na podstawie prawa wÅ‚aÅ›ciwego lub innego prawa
właściwego dla danej kwestii
·ð EPS prawidÅ‚owo stwierdza status osób tam wymienionych oraz ich prawa bez żadnych ograniczeo
A ponadto:
·ð osoba, która dokona czynnoÅ›ci przekazania pÅ‚atnoÅ›ci bÄ…dz
przedmiotu z osobÄ… wskazanÄ… w EPS ma
prawo domniemywad, że dokonała tej czynności z osobą faktycznie uprawnioną
·ð osoba wymieniona w EPS dokona rozporzÄ…dzenia na rzecz innej osoby, to ta osoba ma prawo
domniemywad, że dokonała czynności prawnej z osobą uprawnioną
chyba, że osoba trzecia wie, że treśd EPS jest nieprawidłowa lub nie wie tego z powodu rażącego niedbalstwa.
EPS jest także skutecznym dokumentem na potrzeby dokonania wpisu majątku spadkowego do właściwego
rejestru. Wpis ten odbywa się już natomiast na podstawie prawa krajowego ze względu na wyłączenia co do
wpisu do rejestru, a także charakteru praw rzeczowych zawarte w artykule 1 rozporządzenia.
11.Modyfikacja skutków EPS
Rozporządzenie przewiduje trzy możliwości modyfikacji skutków EPS. Pierwszą z nich jest procedura
sprostowania, zmiany lub uchylenia poświadczenia. Odbywają się one na wniosek osoby wykazującej
8
uzasadniony interes, a także z urzędu, jednak w przypadku zmiany i uchylenia  tylko, jeśli prawo krajowe na
działanie z urzędu pozwala. Organ wydający jest zobowiązany do poinformowania osób, którym wydano odpis
EPS, o dokonanej modyfikacji.
Kolejną możliwością zmiany skutków EPS jest odwołanie. Legitymacja czynna przysługuje:
1) każdemu, kto jest uprawniony do wystąpienia o wydanie EPS - w przypadku odwołania od wydania bądz

niewydania EPS oraz
2) każdemu, kto wykaże uzasadniony interes - w przypadku odwołania od sprostowania, zmiany, uchylenia oraz
zawieszenia dokonanego przez organ wydajÄ…cy.
Odwołanie rozpatruje organ sądowy w paostwie członkowskim wydania, właściwy wg prawa krajowego.
Wydaje on dwa rodzaje decyzji: jeśli stwierdzi, że poświadczenie jest nieprawidłowe  następuje sprostowanie,
zmiana, uchylenie (przez organ sÄ…dowy lub przez organ wydajÄ…cy zobowiÄ…zany przez sÄ…d). W przypadku
stwierdzenia, że odmowa wydania była nieuzasadniona  następuje wydanie EPS
Rozporządzenie daje także możliwośd zawieszenia skutków EPS. Zawieszenia dokonuje:
1) organ wydajÄ…cy  na wniosek osoby wykazujÄ…cej interes  do czasu zmiany, uchylenia
2) organ sądowy  na wniosek osoby uprawnionej do odwołania  do czasu rozpatrzenia odwołania
Organ informuje osoby, którym wydano odpisy EPS o dokonaniu zawieszenia. W okresie zawieszenia nie można
wydawad kolejnych odpisów.
VI. SKUTKI ROZPORZ
DZENIA
I. Przepisy krajowe dotyczące nieruchomości
Podczas prac nad ostatecznym kształtem rozporządzenia, jednym z ważniejszych problemów była kwestia, czy
uwzględnid w nim szczególny status nieruchomości (właściwy dla niektórych europejskich systemów prawnych
 w tym Polski), czy zdecydowad się na zrównanie statusu wszystkich składników majątkowych spadku. Polski
rząd w stanowisku wyrażonym w 20094 zwracał uwagę na obowiązujące w RP przepisy dotyczące wyłącznej
jurysdykcji krajowej sądów polskich w sprawach o prawa rzeczowe na nieruchomości i o posiadanie
nieruchomości (art. 11038 KPC i art. 1107ą KPC), a także w szczególności na regulację przepisu art. 11102 KPC,
który mówi:  w tym zakresie, w jakim sprawa spadkowa dotyczy praw rzeczowych na nieruchomości lub
posiadania nieruchomości położonej w Polsce, jurysdykcja krajowa sądów polskich również jest wyłączna .
Jednocześnie rząd RP podkreślił, że Rzeczpospolita Polska może wyrazid zgodę na regulacje proponowane w
rozporządzeniu, jeżeli w toku negocjacji okaże się, że nie ma wystarczającego poparcia innych paostw
członkowskich i Komisji Europejskiej dla postulatu przyjęcia jurysdykcji wyłącznej sądu miejsca położenia
nieruchomości5. Ostateczny kształt rozporządzenia jest zwycięstwem przeciwnego dla powyższego stanowiska
poglądu. Za jednolitością jurysdykcji w przypadku nieruchomości i pozostałych składników majątku
opowiedziało się znaczna większośd debatujących m.in. Maksymilian Pazdan6 , prof. Pajor7.
Stanowisko rządu z 2009 r. wskazywało także na zagrożenia polegające na błędnym wpisie do księgi wieczystej,
co mogłoby wynikad z orzekania o prawie do nieruchomości przez sąd innego paostwa niż sąd miejsca jej
4
stanowisko z dnia 21 paz
dziernika 2009 przygotowane w zwiÄ…zku z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r.o
współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii
Europejskiej (Dz. U. Nr 52, poz. 515 z póz
n. zm.)
5
op. cit.
6
Zielona księga o dziedziczeniu i testamentach  propozycje odpowiedzi na pytania
7
Rapport sur le Rattachement Objectif en Droit Successoral , konferencja w Brukseli 10-11 maja 2004
9
położenia oraz przy zastosowaniu prawa innego niż prawo miejsca położenia nieruchomości. Wydaje się, że to
zagrożenie nie jest realne w przyjętym kształcie rozporządzenia, które nie reguluje kwestii wpisu do rejestru.
Upowszechnienie EPS, które jest także dokumentem mogącym stanowid podstawę wpisu do rejestru
krajowego, pozwoli także na uniknięcie rozbieżności między rzeczywistym a ujawnionym stanie nieruchomości.
II. Zmniejszenie ilości spraw spadkowych w Europie
Szacuje się, że ok. 450 tys. europejskich rodzin ma do czynienia każdego roku ze sprawami spadkowymi o
charakterze międzynarodowym8. Liczba ta jest tak duża m.in. dlatego, że w większości przypadków konieczne
jest równoległe prowadzenie kilku spraw spadkowych w różnych krajach, gdzie znajdują się poszczególne
elementy majątku spadkowego. Wprowadzenie przepisów rozporządzenia w życie, a w szczególności
powszechne zastosowanie EPS, pozwoli zapobiec takiemu stanowi rzeczy  jeden dokument i jedna procedura
pozwoli na dochodzenie swoich praw spadkowych we wszystkich paostwach członkowskich.
III. Poszerzenie kompetencji notariuszy w Polsce
Najprawdopodobniej w Polsce kompetencje do wydawania EPS, obok sądów, otrzymają także notariusze. W
związku z tym nastąpi, na gruncie prawa europejskiego, zrównanie w skutkach dokumentów wydawanych przez
notariuszy i sąd (oczywiście, jeśli przybiorą one formę EPS). Skooczy to, w pewnym sensie, epokę supremacji
sądowego stwierdzenia nabycia spadku nad poświadczeniem dziedziczenia, chod w dalszym ciągu będzie ona
istnied na gruncie prawa krajowego. Rozporządzenie wymusi także na notariuszach koniecznośd poszerzenia
swoich zainteresowao o kwestie prawa prywatnego międzynarodowego, w tym europejskiego oraz praw
obcych regulujÄ…cych dziedziczenie.
IV. Koniecznośd zdefiniowania pojęcia  zwykłego pobytu
Mimo wielu postulatów, w rozporządzeniu nie zdefiniowano pojęcia  miejsca zwykłego pobytu . W związku z
tym, sądy określając swoją jurysdykcję, czy określając prawo właściwe nie mają jasnego kryterium i będą
musiały kierowad się regułami wykładni zgodnej. Pomocna przy określaniu jurysdykcji może okazad się definicja
legalna zawarta w innym akcie europejskim, a mianowicie rozporzÄ…dzeniu wykonawczym do dyrektywy 112,
która miejsce stałego pobytu określa, jako  miejsce, gdzie osoba fizyczna zazwyczaj mieszka ze względu na
powiÄ…zania osobiste i zawodowe .
8
z
ródło: Ministerstwo Sprawiedliwości
10