Elektronicznie
podpisany przez
Jarosław Deminet; RCL
Data: 2011.03.18
Dziennik Ustaw Nr 60  3850  17:56:10 +01'00' Poz. 302
302
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA SPORTU I TURYSTYKI1)
z dnia 4 marca 2011 r.
w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek
Na podstawie art. 21 ust. 4 i art. 34 ust. 1 ustawy gólne części egzaminów, warunki zwrotu wniesio-
z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych nych opłat w wypadku nieprzystąpienia do egza-
(Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268, z póz
n. zm.2)) zarzą- minu, a także wysokość wynagrodzenia egzamina-
dza się, co następuje: torów za przeprowadzenie poszczególnych rodza-
jów i części egzaminów;
Rozdział 1
9) skład oraz sposób i tryb działania komisji egzami-
nacyjnych języków obcych, o których mowa
Przepisy ogólne
w art. 32 ust. 2 ustawy;
ż 1. Rozporządzenie określa:
10) tryb okazywania legitymacji przewodnika tury-
stycznego i pilota wycieczek upoważnionym orga-
1) programy szkolenia kandydatów na przewodni-
nom oraz sposób noszenia identyfikatorów pod-
ków turystycznych i pilotów wycieczek;
czas wykonywania zadań przewodnika turystycz-
nego lub pilota wycieczek;
2) warunki, jakim powinien odpowiadać wniosek
o nadanie uprawnień przewodnika turystycznego
11) wzór świadectwa wydawanego przez komisje eg-
i pilota wycieczek;
zaminacyjne języków obcych oraz wzór świade-
ctwa wydawanego przez komisje egzaminacyjne
3) warunki uzyskiwania poszczególnych klas prze-
dla kandydatów na przewodników turystycznych
wodników górskich, zakres terytorialny uprawnień
i pilotów wycieczek;
przewodników górskich i stopień trudności tras
oraz wycieczek prowadzonych przez przewodni-
12) wzory dokumentów potwierdzających posiadanie
ków górskich posiadających uprawnienia określo-
uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wy-
nej klasy;
cieczek.
4) miasta i obszary, na których organizatorzy turysty-
ż 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
ki majÄ… obowiÄ…zek zapewnienia opieki przewodni-
ka turystycznego, zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy
1) warunkach zimowych  należy przez to rozumieć
z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycz-
występowanie lokalnych zalodzeń, głębokiego lub
nych, zwanej dalej  ustawÄ… ;
świeżego śniegu;
5) wykaz miast, w których wykonywanie zadań prze- 2) warunkach letnich  należy przez to rozumieć
wodnika turystycznego wymaga posiadania
stan, w którym nie występują warunki zimowe,
uprawnień przewodnika miejskiego;
o których mowa w pkt 1.
6) właściwość terytorialną marszałków województw
Rozdział 2
powołujących komisje egzaminacyjne dla prze-
wodników turystycznych i pilotów wycieczek;
Szkolenia dla kandydatów na przewodników
turystycznych i pilotów wycieczek
7) kwalifikacje, skład, sposób powoływania i odwoły-
wania członków komisji egzaminacyjnych, o któ-
ż 3. 1. Program podstawowego szkolenia ogólne-
rych mowa w art. 25 ustawy, oraz zasady egzami-
go dla kandydatów na przewodników turystycznych,
nowania kandydatów na przewodników turystycz-
obejmującego co najmniej 75 godzin zajęć, określa za-
nych i pilotów wycieczek;
Å‚Ä…cznik nr 1 do rozporzÄ…dzenia.
8) wysokość opłat za sprawdzenie kwalifikacji osób
2. W szczegółowym programie szkolenia, o którym
ubiegajÄ…cych siÄ™ o uprawnienia przewodnika tury-
mowa w ust. 1, tworzonym przez organizatora szkole-
stycznego lub pilota wycieczek oraz sprawdzenie
nia, powinny być uwzględnione, w proporcjach zale-
znajomości języka obcego przez komisję egzami-
canych programem podstawowego szkolenia ogólne-
nacyjną języków obcych, o której mowa w art. 32
go, zajęcia teoretyczne w formie wykładów i semina-
ust. 2 ustawy, w tym wysokość opłat za poszcze-
riów oraz zajęcia praktyczne w formie ćwiczeń w tere-
nie i wycieczek szkoleniowych. Wycieczki szkoleniowe
1)
Minister Sportu i Turystyki kieruje działem administracji
polegajÄ… na samodzielnym przeprowadzeniu pod kie-
rządowej  turystyka, na podstawie ż 1 ust. 2 pkt 2 rozpo-
runkiem instruktora wybranych odcinków tras pod-
rządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada
czas 2 do 5 wycieczek.
2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Mini-
stra Sportu i Turystyki (Dz. U. Nr 216, poz. 1602, z 2008 r.
3. Ukończenie podstawowego szkolenia ogólnego
Nr 24, poz. 146 oraz z 2010 r. Nr 238, poz. 1580).
2) dla kandydatów na przewodników turystycznych jest
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały
podstawÄ… dopuszczenia do podstawowego szkolenia
ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703, z 2005 r.
specjalistycznego dla wszystkich rodzajów uprawnień
Nr 175, poz. 1462, z 2006 r. Nr 220, poz. 1600, z 2008 r.
Nr 180, poz. 1112 oraz z 2010 r. Nr 106, poz. 672. przewodnika turystycznego.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3851  Poz. 302
ż 4. 1. Program podstawowego szkolenia specjali- i podstawowe szkolenie specjalistyczne dla kandyda-
stycznego dla kandydatów na przewodników górskich tów na przewodników miejskich powinien trwać nie
III klasy składa się z: krócej niż 6 miesięcy.
1) części ogólnej  dla wszystkich przewodników
3. W programie szkolenia praktycznego dla kandy-
górskich, obejmującej co najmniej 50 godzin zajęć,
datów na przewodników miejskich należy przewidzieć
w tym co najmniej 14 godzin zajęć praktycznych,
ćwiczenia i wycieczki szkoleniowe polegające na sa-
którą określa załącznik nr 2 do rozporządzenia;
modzielnym przeprowadzaniu, pod kierunkiem in-
struktora, wybranych odcinków tras podczas 2 do
2) części szczegółowej  odrębnej dla przewodników
5 wycieczek.
beskidzkich, sudeckich i tatrzańskich, obejmującej
co najmniej:
ż 6. 1. Program podstawowego szkolenia specjali-
a) 130 godzin zajęć oraz szkolenie praktyczne
stycznego dla kandydatów na przewodników tereno-
w wymiarze co najmniej 15 dni dla przewodni- wych, obejmującego co najmniej 150 godzin zajęć
ków beskidzkich, którą określa załącznik nr 3
oraz co najmniej 10 dni szkolenia praktycznego, okre-
do rozporzÄ…dzenia,
śla część I załącznika nr 7 do rozporządzenia.
b) 115 godzin zajęć oraz szkolenie praktyczne
2. Kurs dla kandydatów na przewodników tereno-
w wymiarze co najmniej 12 dni dla przewodni-
wych obejmujący łącznie podstawowe szkolenie ogól-
ków sudeckich, którą określa załącznik nr 4 do
ne dla kandydatów na przewodników turystycznych
rozporzÄ…dzenia,
i podstawowe szkolenie specjalistyczne dla kandyda-
c) 175 godzin zajęć oraz szkolenie praktyczne
tów na przewodników terenowych powinien trwać nie
w wymiarze co najmniej 65 dni dla przewodni- krócej niż 6 miesięcy.
ków tatrzańskich, którą określa załącznik nr 5 do
3. W programie szkolenia praktycznego dla kandy-
rozporzÄ…dzenia.
datów na przewodników terenowych należy przewi-
dzieć ćwiczenia i wycieczki szkoleniowe polegające na
2. Szkolenie praktyczne dla kandydatów na prze-
samodzielnym przeprowadzaniu, pod kierunkiem in-
wodnika beskidzkiego i sudeckiego powinno w szcze-
struktora, wybranych odcinków tras podczas 2 do
gólności zawierać samodzielne prowadzenie wybra-
5 wycieczek.
nych odcinków wycieczek w obrębie obszaru upraw-
nień przez kandydatów na przewodników, pod kierun-
ż 7. 1. Programy uzupełniającego szkolenia dla
kiem instruktora.
kandydatów na przewodników górskich:
3. Ukończenie podstawowego szkolenia ogólnego
1) ubiegających się o klasę II i I dla przewodników
dla kandydatów na przewodników turystycznych oraz
górskich beskidzkich i sudeckich, obejmującego
podstawowego szkolenia specjalistycznego dla kan- co najmniej 100 godzin zajęć i co najmniej 10 dni
dydatów na przewodników górskich beskidzkich, su- szkolenia praktycznego, określa część I załącznika
deckich i tatrzańskich jest podstawą dopuszczenia do
nr 8 do rozporzÄ…dzenia;
egzaminu odpowiednio na przewodników górskich
2) ubiegających się o klasę II dla przewodników gór-
beskidzkich, sudeckich i tatrzańskich klasy III.
skich tatrzańskich, obejmującego co najmniej
75 godzin zajęć i 25 dni szkolenia praktycznego,
4. Kurs dla kandydatów na przewodników gór-
określa część II załącznika nr 8 do rozporządzenia;
skich:
3) ubiegających się o klasę I dla przewodników gór-
1) sudeckich i beskidzkich klasy III obejmujÄ…cy Å‚Ä…cz-
skich tatrzańskich, obejmującego co najmniej
nie podstawowe szkolenie ogólne dla kandydatów
65 godzin zajęć i 28 dni szkolenia praktycznego,
na przewodników turystycznych oraz podstawowe
określa część III załącznika nr 8 do rozporządzenia;
szkolenie specjalistyczne dla kandydatów na prze-
wodników górskich sudeckich lub beskidzkich po- 4) dla przewodników górskich tatrzańskich posiada-
winien trwać nie krócej niż 12 miesięcy; jących uprawnienia klasy I ubiegających się
o uprawnienie do prowadzenia wycieczek w wa-
2) tatrzańskich klasy III obejmujący łącznie podsta-
runkach wysokogórskich, powyżej III stopnia trud-
wowe szkolenie ogólne dla kandydatów na prze-
ności w warunkach zimowych i IV stopnia trudno-
wodników turystycznych oraz podstawowe szkole-
ści w warunkach letnich, obejmującego co naj-
nie specjalistyczne dla kandydatów na przewodni-
mniej 30 godzin zajęć i 100 dni szkolenia praktycz-
ków górskich tatrzańskich powinien trwać nie kró-
nego, określa załącznik nr 9 do rozporządzenia.
cej niż 24 miesiące.
2. Warunkiem dopuszczenia do szkolenia uzupeł-
5. Kursy, o których mowa w ust. 4, powinny obej-
niającego dla kandydatów na przewodników górskich
mować zajęcia praktyczne zarówno w warunkach let-
ubiegających się o podwyższenie klasy uprawnień jest
nich, jak i zimowych.
posiadanie uprawnień niższych o jedną klasę na dany
obszar uprawnień.
ż 5. 1. Program podstawowego szkolenia specjali-
stycznego dla kandydatów na przewodników miej- 3. Szkolenie dla przewodników górskich beskidz-
kich i sudeckich ubiegających się o klasę II i I może od-
skich, obejmującego co najmniej 130 godzin zajęć
bywać się w formie szkolenia grupowego obejmują-
oraz co najmniej 9 dni szkolenia praktycznego, określa
cego tematy wymagane programem szkolenia lub
załącznik nr 6 do rozporządzenia.
w formie kierowanego samokształcenia odbywanego
2. Kurs dla kandydatów na przewodników miej- pod kierunkiem osoby wskazanej przez organizatora
skich obejmujący łącznie podstawowe szkolenie ogól- szkolenia, uprawnionego do szkolenia przewodników
ne dla kandydatów na przewodników turystycznych górskich beskidzkich lub sudeckich, posiadającej
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3852  Poz. 302
uprawnienia przewodnika górskiego beskidzkiego lub ż 9. 1. Program szkolenia dla kandydatów na pilo-
sudeckiego oraz co najmniej tę klasę uprawnień, do tów wycieczek, obejmującego co najmniej 150 godzin
której przewodnik górski beskidzki lub sudecki chce zajęć, w tym 53 godziny zajęć praktycznych i 4 dni
podwyższyć swoje uprawnienia. szkolenia praktycznego, określa załącznik nr 10 do roz-
porzÄ…dzenia.
4. Szkolenie przewodników tatrzańskich na klasę II
może odbywać się w formie szkolenia grupowego lub
2. Kurs dla kandydatów na pilotów wycieczek po-
w formie szkolenia indywidualnego prowadzonego
winien trwać nie krócej niż 4 miesiące.
przez instruktorów przewodnictwa.
3. Wiedza ogólna kandydatów na pilotów wycie-
5. Szkolenie przewodników tatrzańskich na klasę I
czek powinna być oparta na bazie programów szkół
powinno się odbywać w formie szkolenia indywidual-
ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia
nego, prowadzonego przez instruktorów, zarówno na
uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzami-
drogach wspinaczkowych, jak i narciarskich, poza
nu maturalnego.
szlakami oznakowanymi.
4. W programach szkolenia należy uwzględnić za-
6. Szkolenie dla przewodników górskich tatrzań-
jęcia teoretyczne w formie wykładów i seminariów
skich posiadajÄ…cych uprawnienia klasy I ubiegajÄ…cych
oraz ćwiczenia prowadzone przez praktyków  in-
siÄ™ o uprawnienie do prowadzenia wycieczek w wa-
struktorów, w proporcjach podanych w programie
runkach wysokogórskich, powyżej III stopnia trudno-
szkolenia.
ści w warunkach zimowych i IV stopnia trudności
w warunkach letnich, powinno spełniać następujące
warunki:
5. Określona w programie szkolenia cześć zagad-
nień teoretycznych może być prowadzona w formie
1) kolejność tematów realizowanych w trakcie szko-
edukacji przez Internet (e-learning).
lenia powinna odpowiadać kolejności ich przed-
stawienia w programie;
6. Zajęcia praktyczne polegają na samodzielnym
realizowaniu zadań pilota wycieczek wobec pozosta-
2) do szkolenia uzupełniającego w zakresie prowa-
łych uczestników szkolenia pod nadzorem instrukto-
dzenia wycieczek wysokogórskich dopuszcza się
ra.
przewodników tatrzańskich klasy I, którzy złożą
wykaz przejść, obejmujący przejścia skalne wielo-
wyciągowe, przejścia lodowe i skalno-lodowe oraz ż 10. Na podstawie programów, o których mowa
przejścia narciarskie, a także zdadzą egzamin w ż 3 9, organizator szkolenia opracowuje szczegó-
wstępny obejmujący: łowy program szkolenia w oparciu o następujące za-
sady:
a) w zakresie narciarstwa: jazdÄ™ terenowÄ…, techniki
narciarskie i narciarstwo wysokogórskie,
1) liczba godzin przewidzianych na poszczególne za-
gadnienia może zostać zwiększona, a w szczegól-
b) w zakresie alpinizmu: umiejętności indywidual-
nie uzasadnionych przypadkach można dokonać
ne w skale i lodzie oraz prowadzenie na drodze
zmiany proporcji godzin pomiędzy poszczególny-
wspinaczkowej w górach;
mi przedmiotami;
3) szkolenie kończy się egzaminem przeprowadza-
2) wymiar zajęć teoretycznych określa się w godzi-
nym przez organizatora szkolenia, składającym się
nach lekcyjnych, natomiast wymiar zajęć praktycz-
z trzech części: egzaminu teoretycznego, egzami-
nych  w godzinach lub dniach szkolenia, przyj-
nu praktycznego w warunkach letnich i egzaminu
mując, że jeden dzień szkolenia odpowiada 8 go-
praktycznego w warunkach zimowych;
dzinom;
4) organizator szkolenia, po zdaniu egzaminu przez
3) liczba godzin szkolenia nie może przekraczać:
uczestnika szkolenia, wydaje mu zaświadczenie
o zdaniu egzaminu.
a) 8 godzin  w ciÄ…gu jednego dnia szkolenia,
ż 8. 1. Program szkolenia fakultatywnego dla prze- b) łącznie 20 godzin  w ciągu jednego tygodnia
wodników terenowych rozszerzających uprawnienia
szkolenia,
na nowy obszar, obejmujÄ…cego co najmniej 70 godzin
c) Å‚Ä…cznie 40 godzin  w ciÄ…gu jednego miesiÄ…ca
zajęć oraz co najmniej 10 dni szkolenia praktycznego,
szkolenia.
określa część II załącznika nr 7 do rozporządzenia.
Rozdział 3
2. Szkolenie fakultatywne dla przewodników tere-
nowych rozszerzajÄ…cych uprawnienia na nowy obszar
Dokumenty dołączane do wniosku o nadanie
może odbywać się w formie szkolenia grupowego
uprawnień przewodnika turystycznego
obejmujÄ…cego tematy wymagane programem szkole-
i pilota wycieczek
nia lub w formie kierowanego samokształcenia odby-
wanego pod kierunkiem osoby wskazanej przez orga-
nizatora szkolenia, uprawnionego do szkolenia prze- ż 11. 1. Osoby ubiegające się o nadanie uprawnień
wodników terenowych, posiadającej uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek oraz
przewodnika terenowego na obszar uprawnień, o któ- wydanie legitymacji i identyfikatora składają wniosek
ry przewodnik terenowy chce rozszerzyć swoje upraw- do marszałka województwa zgodnie z właściwością,
nienia. o której mowa w art. 28 ust. 1 3 ustawy.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3853  Poz. 302
2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera: 6. Na wniosek osoby przedstawiającej dokumenty
potwierdzające znajomość języka obcego, o których
1) imiÄ™ i nazwisko oraz, w przypadku zmiany nazwi-
mowa w art. 32 ustawy, marszałek województwa po-
ska, nazwisko rodowe osoby określonej w ust. 1;
świadcza znajomość języka obcego w legitymacji
przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.
2) imiona rodziców;
7. Osoby ubiegajÄ…ce siÄ™ o wydanie kolejnego iden-
3) datÄ™ i miejsce urodzenia;
tyfikatora dołączają do wniosku 1 fotografię w forma-
4) miejsce zamieszkania oraz adres do koresponden- cie 3 cm ´ 4 cm.
cji;
Rozdział 4
5) wskazanie rodzaju i zakresu uprawnień, o które
ubiega się osoba określona w ust. 1.
Uprawnienia przewodników turystycznych
3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, dołącza
ż 12. 1. Warunkiem uzyskania uprawnienia prze-
siÄ™:
wodnika górskiego klasy III jest wykazanie się wiado-
mościami i umiejętnościami w zakresie określonym
1) kopię świadectwa lub dyplomu stwierdzającego
programem szkolenia, niezbędnymi do prowadzenia
posiadanie wykształcenia średniego lub wyższego,
wycieczek w warunkach letnich i zimowych po szla-
potwierdzoną za zgodność z oryginałem przez pra-
kach i drogach dopuszczonych do ruchu turystyczne-
cownika urzędu marszałkowskiego przyjmującego
go, w tym także wycieczek autokarowych, na określo-
wniosek, na podstawie przedstawionego mu ory-
nym obszarze górskim, zwanym dalej  obszarem
ginału tego dokumentu, lub odpis tego świade-
uprawnień .
ctwa lub dyplomu;
2. Przewodnik górski klasy III ubiegający się o uzy-
2) 3 fotografie w formacie 3 cm ´ 4 cm;
skanie uprawnień przewodnika górskiego klasy II na
3) świadectwo zdania egzaminu przed właściwą ko- danym obszarze jest obowiązany, oprócz wymagań
misją egzaminacyjną dla przewodników turystycz- określonych w ust. 1, spełniać następujące warunki:
nych lub pilotów wycieczek;
1) posiadać co najmniej dwuletni staż przewodnika
4) zaświadczenie lekarskie, potwierdzające stan zdro- górskiego klasy III;
wia umożliwiający wykonywanie zadań przewod-
2) prowadzić wycieczki co najmniej przez 30 dni,
nika turystycznego lub pilota wycieczek w zakresie
objętym wnioskiem, wystawione w trybie i w za- a przewodnik tatrzański co najmniej przez 90 dni;
kresie określonych przepisami o badaniach lekar-
3) wykazać się wiadomościami i umiejętnościami
skich pracowników;
z zakresu przedmiotów określonych w programie
5) oświadczenie o niekaralności za przestępstwa szkolenia uzupełniającego na klasę II na tym ob-
umyślne lub inne popełnione w związku z wykony- szarze;
waniem zadań przewodnika turystycznego lub pi-
4) złożyć oświadczenie o wykazie przejść, obejmują-
lota wycieczek.
cym przejścia skalne wielowyciągowe, przejścia
lodowe i skalno-lodowe, a także przejścia narciar-
4. Osoby ubiegające się o uzyskanie wyższej klasy
skie.
przewodnika górskiego do wniosku, o którym mowa
w ust. 1, dołączają:
3. Przewodnik górski klasy II ubiegający się o uzy-
1) świadectwo zdania egzaminu przed właściwą ko- skanie uprawnień przewodnika górskiego klasy I na
misją egzaminacyjną dla przewodników turystycz- danym obszarze jest obowiązany, oprócz wymagań
nych;
określonych w ust. 1 i 2, spełniać następujące warun-
ki:
2) dokument lub dokumenty potwierdzajÄ…ce prowa-
dzenie wycieczek przez okres wymagany do uzy-
1) posiadać co najmniej trzyletni staż przewodnika
skania wyższej klasy uprawnień, wydane przez
górskiego klasy II;
jednostkÄ™ powierzajÄ…cÄ… tej osobie prowadzenie
wycieczek, w szczególności umowy lub rachunki; 2) prowadzić w klasie II wycieczki w warunkach let-
nich i zimowych co najmniej przez 50 dni, a prze-
3) oświadczenie o wykazie przejść, obejmującym
wodnik tatrzański co najmniej przez 90 dni;
przejścia skalne wielowyciągowe, przejścia lodo-
we i skalno-lodowe, a także przejścia narciarskie
3) wykazać się wiadomościami i umiejętnościami
o parametrach określonych przez stowarzyszenie
z zakresu przedmiotów określonych w programie
zrzeszające górskich przewodników turystycz- szkolenia uzupełniającego na klasę I na tym obsza-
nych.
rze;
5. Osoby ubiegające się o rozszerzenie zakresu te- 4) złożyć oświadczenie o wykazie przejść, w okresie,
w którym posiadał uprawnienia przewodnika gór-
rytorialnego posiadanych uprawnień dołączają
do wniosku, o którym mowa w ust. 1, świadectwo skiego klasy II, obejmującym przejścia skalne wielo-
zdania egzaminu przed właściwą komisją egzamina- wyciągowe, przejścia lodowe i skalno-lodowe,
cyjną dla przewodników turystycznych. a także przejścia narciarskie.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3854  Poz. 302
ż 13. 1. Uprawnienia przewodnika górskiego bes- gom, Świdnicę, Sobótkę, A
agiewniki, Strzelin, Otmu-
kidzkiego nadaje się na obszar Beskidów obejmujący: chów, Nysę, Prudnik.
Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Kotlinę Żywiecką, Pas-
mo Babiogórskie, Działy Orawskie, Beskid Orawsko- ż 14. 1. Ustala się następujące stopnie trudności
-Podhalański, Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Beskid tras i wycieczek prowadzonych przez przewodników
Mały, Beskid Makowski, Kotlinę Rabczańską, Beskid górskich odpowiedniej klasy:
Wyspowy, Gorce, Beskid SÄ…decki, KotlinÄ™ SÄ…deckÄ…,
1) przewodnik górski klasy III, II i I jest uprawniony do
Beskid Niski, Pieniny, Pogórze Spisko-Gubałowskie,
prowadzenia wycieczek w warunkach letnich
Rów Podtatrzański wraz z położonymi na północ od
i zimowych po szlakach i drogach dopuszczonych
nich Pogórzami: Śląskim, Wielickim, Wiśnickim, Roż-
do ruchu turystycznego, w tym także wycieczek
nowskim, Ciężkowickim, Strzyżowskim, Dynowskim,
autokarowych;
Przemyskim, Jasielskim i Bukowskim, Obniżeniem
Gorlickim oraz Kotliną Jasielsko-Krośnieńską, Górami
2) przewodnik górski tatrzański klasy II jest upraw-
Sanocko-Turczańskimi, Bieszczadami Zachodnimi,
niony ponadto do prowadzenia wycieczek gór-
a także częścią Płaskowyżu Hyrowskiego. Północną
skich po drogach taternickich do III stopnia trud-
granicę obszarów uprawnień stanowi linia kolejowa:
ności w warunkach letnich i do II stopnia trudności
granica państwa Zebrzydowice Czechowice-Dzie-
w warunkach zimowych;
dzice Oświęcim Kraków Tarnów Przemyśl
Medyka granica państwa; wschodnią: granica pań-
3) przewodnik górski tatrzański klasy I jest uprawnio-
stwa; zachodnią: granica państwa; południową: grani-
ny ponadto do prowadzenia wycieczek górskich
ca państwa oraz granica Tatrzańskiego Parku Narodo-
po drogach taternickich do IV stopnia trudności
wego. Obszar uprawnień obejmuje miasta, w tym le-
w warunkach letnich i do III stopnia trudności
żące na granicy uprawnień: Oświęcim, Zator, Wielicz-
w warunkach zimowych.
kę, Bochnię, Brzesko, Tarnów, Dębicę, Rzeszów, A
ań-
cut, Przeworsk, Jarosław i Przemyśl.
2. Prowadzenie wycieczek w warunkach wysoko-
górskich w Tatrach powyżej IV stopnia trudności
2. Uprawnienia przewodnika górskiego tatrzań-
w warunkach letnich i powyżej III stopnia trudności
skiego nadaje siÄ™ na obszar Tatr Zachodnich i Tatr
w warunkach zimowych wymaga uprawnień prze-
Wschodnich oraz obszar Podtatrza obejmujÄ…cego: Po-
wodnika górskiego tatrzańskiego klasy I i odbycia do-
górze Spisko-Gubałowskie, Rów Podtatrzański, Kotli-
datkowego szkolenia uzupełniającego, określonego
nÄ™ Orawsko-NowotarskÄ… i Pieniny, ograniczony dolinÄ…
w załączniku nr 9 do rozporządzenia, zakończonego
rzeki Orawy, linią łączącą Przełęcz Spytkowicką, Cha-
egzaminem zdanym u organizatora szkolenia, po-
bówkę i Przełęcz Sieniawską, doliną rzeki Lepietnicy
twierdzonym zaświadczeniem o zdaniu egzaminu,
do jej ujścia do Czarnego Dunajca i dalej do Dunajca,
oraz wpisania przez marszałka województwa do legi-
doliną rzeki Dunajec, przełęczą Krośnicką, rzeką Kroś-
tymacji przewodnika turystycznego uprawnień do pro-
nicą do jej ujścia do Dunajca, rzeką Dunajec do ujścia
wadzenia wycieczek w warunkach wysokogórskich
rzeki Grajcarek, rzeką Grajcarek, potokiem Biała Wo-
w Tatrach powyżej IV stopnia trudności w warunkach
da, przełęczą Rozdziele. Obszar uprawnień obejmuje
letnich i powyżej III stopnia trudności w warunkach zi-
także drogę Jabłonka Zubrzyca Górna (do Orawskie-
mowych, na podstawie zaświadczenia o zdaniu egza-
go Parku Etnograficznego).
minu.
3. Uprawnienia przewodnika górskiego sudeckie-
ż 15. Posiadanie uprawnień przewodnika miejskie-
go nadaje się na obszar Sudetów obejmujący: Karko-
go jest wymagane w przypadku wykonywania zadań
nosze, Góry i Pogórze Izerskie, Obniżenie Żytawsko-
przewodnika turystycznego w następujących mia-
-Zgorzeleckie, Góry i Pogórze Kaczawskie, Rudawy
stach:
Janowickie oraz Kotlinę Jeleniogórską, Bramę Lubaw-
ską, Góry Kamienne, Góry i Pogórze Wałbrzyskie, Gó-
1) Gdańsk, Gdynia, Sopot (łącznie);
ry Sowie, Góry Bardzkie, Góry Stołowe, Obniżenie
Nowej Rudy, Obniżenie Ścinawki, Pogórze Orlickie,
2) Katowice oraz inne miasta konurbacji górnoślą-
Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Masyw Śnieżnika,
skiej: Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladz
, DÄ…browa
Góry Złote, Góry Opawskie i Kotlinę Kłodzką, wraz
Górnicza, Gliwice, Mikołów, Mysłowice, Piekary
z położonymi na północ od nich Wzgórzami Strze-
Śląskie, Radzionków, Ruda Śląska, Siemianowice
gomskimi, Obniżeniem Podsudeckim, Równiną Świd-
Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tarnowskie
nicką, Wzgórzami Niemczańsko-Strzelińskimi, Masy-
Góry, Tychy, Wojkowice, Zabrze (łącznie);
wem Ślęży, Przedgórzem Paczkowskim i Obniżeniem
3) Kraków;
Otmuchowskim. Obszar uprawnień obejmuje teren
położony na południe i południowy zachód od drogi
4) Lublin;
Jędrzychowice Bolesławiec (droga nr 94) Złotoryja
 Jawor (droga nr 363) Strzegom (droga nr 374)
5) A
ódz
;
Świdnica (droga nr 382) Tworzyjanów (droga nr 35)
 Sobótka Jordanów Śl. (drogi lokalne) A
agiewniki 6) Poznań;
(droga nr 8) Strzelin (droga nr 39) Sarby Szklary
7) Szczecin;
 Karłowice Wielkie Otmuchów (drogi lokalne) Ny-
sa (droga nr 46) Prudnik Trzebina (droga nr 41). Na
8) Toruń;
odcinku Trzebina Jędrzychowice granicę obszaru
uprawnień stanowi granica państwa. Obszar upraw-
9) Warszawa;
nień obejmuje następujące miejscowości położone na
granicy obszaru: Bolesławiec, Złotoryję, Jawor, Strze- 10) Wrocław.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3855  Poz. 302
ż 16. Uprawnienia przewodników miejskich obej- 5. W trakcie wykonywania zadań przewodnik tury-
mują także oprowadzanie po obiektach i obszarach styczny i pilot wycieczek zobowiązani są do posiada-
znajdujących się w strefie podmiejskiej, jeżeli te obiek- nia przy sobie legitymacji potwierdzającej posiadanie
ty i obszary są związane z historią, kulturą lub gospo- uprawnień odpowiednio przewodnika turystycznego
darkÄ… miasta.
lub pilota wycieczek oraz do okazywania jej na żąda-
nie osób upoważnionych do wykonywania kontroli,
ż 17. Organizator turystyki powierzający na pod- w tym funkcjonariuszy Policji i straży miejskich lub
stawie art. 30 ust. 1 ustawy wykonanie usługi prze- gminnych.
wodnikowi turystycznemu jest obowiązany w obsłu-
dze grupy turystów do zapewnienia udziału:
Rozdział 5
1) przewodnika miejskiego  dla miast wymienio-
Postępowanie egzaminacyjne
nych w ż 15, jeżeli program imprezy obejmuje
zwiedzanie miasta lub wybranych obiektów na je-
ż 19. 1. Komisje egzaminacyjne dla kandydatów
go obszarze, w muzeach i obiektach zabytkowych,
na przewodników turystycznych powołują dla prze-
w których nie oprowadza uprawniony pracownik
wodników:
etatowy;
1) górskich beskidzkich  Marszałek Województwa
2) przewodnika górskiego  na obszarach górskich
Małopolskiego, Marszałek Województwa Podkar-
określonych w ż 13, jeżeli program imprezy prze-
packiego lub Marszałek Województwa Śląskiego;
widuje wycieczki piesze poza obszarem zabudowy
miejscowości;
2) górskich sudeckich  Marszałek Województwa
Dolnośląskiego;
3) przewodnika miejskiego w przypadku, o którym
mowa w ż 16, lub przewodnika terenowego 
3) górskich tatrzańskich  Marszałek Województwa
w parkach narodowych, krajobrazowych i rezer-
Małopolskiego;
watach udostępnianych do ruchu turystycznego,
jeżeli program imprezy obejmuje zwiedzanie tych
4) miejskich po:
miejsc, w muzeach i obiektach zabytkowych,
w których nie oprowadza uprawniony pracownik
a) Gdańsku, Gdyni i Sopocie  Marszałek Woje-
etatowy, a także na obszarach, na których obowią-
wództwa Pomorskiego,
zujÄ…ce przepisy porzÄ…dkowe prawa miejscowego
nakładają taki obowiązek. b) Katowicach oraz innych miastach konurbacji
górnośląskiej, o których mowa w ż 15 pkt 2 
ż 18. 1. Potwierdzeniem posiadania uprawnień Marszałek Województwa Śląskiego,
przewodnika turystycznego i pilota wycieczek jest le-
c) Krakowie  Marszałek Województwa Małopol-
gitymacja i identyfikator noszony w widocznym miej-
skiego,
scu podczas pełnienia obowiązków.
d) Lublinie  Marszałek Województwa Lubelskie-
2. Ustala się wzór legitymacji:
go,
1) przewodnika miejskiego i terenowego, określony
e) A
odzi  Marszałek Województwa A
ódzkiego,
w załączniku nr 11 do rozporządzenia;
f) Poznaniu  Marszałek Województwa Wielko-
polskiego,
2) przewodnika górskiego, określony w załączniku
nr 12 do rozporzÄ…dzenia;
g) Szczecinie  Marszałek Województwa Zachodnio-
pomorskiego,
3) pilota wycieczek, określony w załączniku nr 13 do
rozporzÄ…dzenia;
h) Toruniu  Marszałek Województwa Kujawsko-
-Pomorskiego,
4) międzynarodowego przewodnika wysokogórskie-
go, określony w załączniku nr 14 do rozporządze-
i) Warszawie  Marszałek Województwa Mazo-
nia.
wieckiego,
j) Wrocławiu  Marszałek Województwa Dolno-
3. Ustala się wzór identyfikatorów:
śląskiego.
1) przewodnika turystycznego, określony w załączni-
ku nr 15 do rozporzÄ…dzenia;
2. Komisje egzaminacyjne dla kandydatów na
przewodników turystycznych terenowych po woje-
2) pilota wycieczek, określony w załączniku nr 16 do
wództwie oraz regionach i trasach obejmujących częś-
rozporzÄ…dzenia;
ciowo to województwo powołują marszałkowie woje-
wództw właściwi dla obszaru uprawnień, zgodnie
3) międzynarodowego przewodnika wysokogórskie-
z art. 25 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy.
go, określony w załączniku nr 17 do rozporządze-
nia.
3. Komisje egzaminacyjne dla kandydatów na pilo-
4. Identyfikatory przewodników turystycznych tów wycieczek powołują marszałkowie województwa
i pilotów wycieczek są ważne przez 5 lat od dnia ich właściwi dla miejsca organizacji szkolenia dla kandy-
wydania. datów na pilotów wycieczek.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3856  Poz. 302
4. Za zapewnienie warunków do przeprowadzenia ż 21. 1. Przewodniczący komisji egzaminacyjnych
egzaminów dla kandydatów na przewodników tury- w celu przeprowadzenia egzaminu dla przewodników
stycznych i pilotów wycieczek odpowiada właściwy turystycznych i pilotów wycieczek powołują zespoły
marszałek województwa. egzaminacyjne.
5. Komisję egzaminacyjną dla przewodników tury- 2. W skład zespołu egzaminacyjnego wchodzi
trzech egzaminatorów, w tym przewodniczący tego
stycznych oraz komisję egzaminacyjną dla pilotów
wycieczek, zwane dalej  komisjami egzaminacyjny- zespołu egzaminacyjnego.
mi , powołuje się w składzie:
3. W pracach zespołu egzaminacyjnego uczestni-
1) przewodniczÄ…cy;
czy także sekretarz komisji egzaminacyjnej, odpowie-
dzialny za prawidłowe sporządzenie dokumentacji
2) zastępca przewodniczącego;
z przebiegu egzaminu.
3) pozostali członkowie w liczbie co najmniej 4 osób.
4. Do zespołu egzaminacyjnego nie powołuje się
egzaminatora, który uczestniczył w szkoleniu osób eg-
6. Kandydaci na członków komisji egzaminacyj-
zaminowanych jako organizator lub kierownik szkole-
nych są obowiązani spełniać następujące kryteria:
nia.
1) posiadać wykształcenie wyższe w zakresie związa-
5. Do zespołu egzaminacyjnego przeprowadzają-
nym z problematykÄ… szkolenia lub
cego egzamin dla przewodników górskich powołuje
się egzaminatorów, którzy posiadają uprawnienia
2) posiadać odpowiednio uprawnienia przewodnika
przewodnika górskiego na dany obszar uprawnień co
turystycznego lub pilota wycieczek oraz wykazać
najmniej tej klasy, na którą odbywa się egzamin, z za-
się pięcioletnią czynną działalnością odpowiednio
strzeżeniem ust. 6.
jako przewodnik turystyczny lub pilot wycieczek.
6. Do zespołu, o którym mowa w ust. 5, może być
7. Kryteria, o których mowa w ust. 6, nie dotyczą
powołany jeden egzaminator będący specjalistą w eg-
przedstawiciela wojewódzkiego konserwatora zabyt-
zaminowanej dziedzinie, posiadajÄ…cy co najmniej
ków w komisji egzaminacyjnej dla kandydatów na
III klasę uprawnień przewodnika górskiego na dany
przewodników turystycznych.
obszar.
8. Sekretarzem komisji egzaminacyjnej jest pra-
7. Na wniosek jednostki organizacyjnej lub osoby
cownik urzędu marszałkowskiego odpowiedzialny za
prowadzącej szkolenie przewodników turystycznych
sporzÄ…dzenie dokumentacji z przebiegu egzaminu.
lub pilotów wycieczek, złożony do sekretarza komisji
egzaminacyjnej, przewodniczÄ…cy komisji egzamina-
ż 20. 1. Marszałek województwa może odwołać
cyjnej wyznacza termin egzaminu oraz podaje
członka komisji egzaminacyjnej w każdym czasie:
go do wiadomości tym podmiotom nie póz
niej niż
30 dni przed planowanym dniem egzaminu.
1) na jego wniosek;
2) w razie nieusprawiedliwionego niewykonywania 8. Do zadań komisji egzaminacyjnych oraz zespo-
przez niego obowiązków lub rażąco niedbałego łów egzaminacyjnych należy:
ich wykonywania;
1) przygotowanie pytań testowych egzaminu pisem-
3) w razie utraty uprawnień przewodnika turystycz- nego;
nego lub utraty uprawnień pilota wycieczek;
2) przygotowanie zestawów pytań egzaminu ustne-
4) na wniosek stowarzyszenia zrzeszajÄ…cego prze- go;
wodników turystycznych, pilotów wycieczek, or-
3) określenie zadań do realizacji w ramach części
ganizacji zrzeszającej organizatorów turystyki lub
praktycznej egzaminu;
wojewódzkiego konserwatora zabytków, który
wskazał danego członka komisji egzaminacyjnej.
4) przeprowadzenie egzaminu i wystawienie ocen;
2. W razie odwołania z przyczyn określonych
5) sporządzenie protokołu z przeprowadzonego eg-
w ust. 1 członka komisji egzaminacyjnej wskazanego
zaminu;
przez stowarzyszenie zrzeszające przewodników tury-
stycznych, pilotów wycieczek albo organizację zrze- 6) wydanie świadectwa, o którym mowa w ż 29
szającą organizatorów turystyki, stowarzyszenie lub
ust. 1.
organizacja wskazuje innego kandydata na wniosek
marszałka województwa.
9. Pytania testowe oraz zestawy pytań i zadania
określone w ust. 8 pkt 1 3 oraz protokół przebiegu
3. W razie odwołania członka komisji egzaminacyj- egzaminu stanowią dokumentację przechowywaną
nej dla kandydatów na przewodników turystycznych przez właściwego marszałka województwa.
będącego przedstawicielem wojewódzkiego konser-
watora zabytków z przyczyn określonych w ust. 1 ż 22. 1. Do egzaminu dopuszcza się osoby, które
pkt 1, 2 i 4, wojewódzki konserwator zabytków wska- najpóz
niej w terminie 14 dni przed egzaminem przed-
zuje innego kandydata na wniosek marszałka woje- stawiły w urzędzie marszałkowskim dowód wniesie-
wództwa. nia opłaty egzaminacyjnej oraz odpowiednio:
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3857  Poz. 302
1) zaświadczenie o ukończeniu szkolenia teoretycz- ż 25. 1. Część pisemna egzaminu trwa 45 minut
nego i praktycznego wymaganego dla nabycia da- i polega na rozwiązaniu testu składającego się z 30 py-
nego rodzaju uprawnień wystawione przez jed- tań jednokrotnego wyboru.
nostkÄ™ organizacyjnÄ… lub osobÄ™ uprawnionÄ… do
szkolenia kandydatów na przewodników turystycz- 2. Prace pisemne są oznaczane kodem.
nych lub pilotów wycieczek albo
3. Każde pytanie testowe jest oceniane w następu-
2) legitymacjÄ™ przewodnika turystycznego lub pilota
jący sposób:
wycieczek, w przypadku osób, o których mowa
w art. 22a ust. 1 ustawy, albo 1) odpowiedz
prawidłowa  1 punkt;
3) kopiÄ™ legitymacji przewodnika turystycznego, 2) odpowiedz
nieprawidłowa lub brak odpowiedzi 
w przypadku osób, o których mowa w art. 22a 0 punktów.
ust. 2 ustawy.
4. Warunkiem zdania części pisemnej egzaminu
2. Egzamin jest przeprowadzany, jeżeli do egzami- jest uzyskanie co najmniej 20 punktów.
nu zostało dopuszczonych co najmniej 10 osób, z za-
strzeżeniem ust. 3. ż 26. 1. Do części ustnej egzaminu dopuszcza się
osoby, które zaliczyły pozytywnie część pisemną egza-
3. W przypadku egzaminu dla przewodników gór- minu.
skich na podwyższenie klasy uprawnień egzamin mo-
że być przeprowadzany, jeżeli do egzaminu zostały 2. Część ustna egzaminu jest przeprowadzana
dopuszczone co najmniej 3 osoby. w terminie wyznaczonym przez przewodniczÄ…cego ko-
misji egzaminacyjnej.
ż 23. 1. Egzamin dla kandydatów na przewodni-
ków turystycznych i pilotów wycieczek składa się 3. Część ustna egzaminu polega na udzieleniu od-
z dwóch części: powiedzi na pytania zamieszczone w wylosowanym
zestawie pytań.
1) teoretycznej  obejmującej zagadnienia, dla któ-
rych programy szkolenia przewidują zajęcia teore-
4. Każdy z zestawów składa się z trzech pytań.
tyczne;
5. Każdy egzaminator ocenia odrębnie odpowiedz

2) praktycznej  obejmującej zagadnienia, dla któ-
na każde pytanie, przyznając od 2 do 5 punktów za od-
rych programy szkolenia przewidują zajęcia prak-
powiedz
prawidłową oraz 0 punktów za odpowiedz

tyczne.
nieprawidłową lub za brak odpowiedzi.
2. Egzamin sprawdzający, o którym mowa
6. Część ustną egzaminu uważa się za zdaną w ra-
w art. 26 ust. 2 ustawy, dla osób, którym zawieszono
zie uzyskania przez zdającego co najmniej 9 punktów
uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota
od każdego egzaminatora oraz nieuzyskania za żadne
wycieczek, po wniesieniu przez nie opłaty egzamina-
pytanie 0 punktów od któregokolwiek z egzaminato-
cyjnej oraz po upływie terminu zawieszenia, przepro-
rów.
wadzany jest na tych samych zasadach co egzamin
dla osób ubiegających się o uprawnienia odpowied-
7. Po zakończeniu części ustnej egzaminu sekretarz
nio przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,
komisji egzaminacyjnej ogłasza wyniki tej części.
określonych w ust. 1 oraz ż 24 27.
ż 27. 1. Część praktyczna egzaminu dla pilotów
ż 24. 1. Część teoretyczna egzaminu jest przepro-
wycieczek, przewodników miejskich i terenowych po-
wadzana w formie pisemnej i ustnej.
winna odbyć się w ciągu 1 dnia, a dla przewodników
górskich  w ciągu 2 dni.
2. Część teoretyczną egzaminu przeprowadza się
w sali egzaminacyjnej, w warunkach umożliwiających
2. Część praktyczna egzaminu składa się z zadań
egzaminowanym samodzielnÄ… pracÄ™.
w liczbie od 3 do 5.
3. Przed wejściem do sali egzaminacyjnej osoba
3. Do części praktycznej egzaminu dopuszcza się
przystępująca do egzaminu jest obowiązana okazać
osoby, które zaliczyły część teoretyczną egzaminu.
dokument tożsamości.
4. Sposób oceniania dotyczący poszczególnych ro-
4. Osoba sprawująca nadzór nad prawidłowym
dzajów zadań egzaminacyjnych stosowany podczas
przebiegiem egzaminu może wykluczyć z egzaminu
osobę, która podczas egzaminu korzystała z cudzej po- przeprowadzania części praktycznej egzaminu powi-
nien być podany do publicznej wiadomości przez ko-
mocy, posługiwała się niedozwolonymi materiałami
pomocniczymi, pomagała innym uczestnikom egzami- misję egzaminacyjną w miejscach ogólnie dostępnych
w urzędach marszałkowskich co najmniej 7 dni przed
nu lub w inny sposób zakłócała przebieg egzaminu.
rozpoczęciem egzaminu.
5. Podczas egzaminu zdający może opuścić salę
egzaminacyjną po uzyskaniu zgody osoby sprawują- ż 28. 1. Zespoły egzaminacyjne sporządzają proto-
cej nadzór nad prawidłowym przebiegiem egzaminu. kół przebiegu egzaminu, który podpisują wszyscy
Przed opuszczeniem sali zdający przekazuje pracę se- członkowie zespołów egzaminacyjnych oraz sekretarz
kretarzowi komisji egzaminacyjnej. komisji egzaminacyjnej.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3858  Poz. 302
2. Protokół przebiegu egzaminu obejmuje w szcze- 2. Zestawy zadań określone w ust. 1 pkt 1 oraz pro-
gólności: listę osób, które zgłosiły się na egzamin, tokół przebiegu egzaminu stanowią dokumentację
oceny wystawione przez każdego egzaminatora oraz przechowywaną przez marszałka województwa.
uzgodnioną ocenę łączną, a także uwagi zgłaszane
w trakcie trwania egzaminu przez jego uczestników. ż 33. 1. Egzaminy przed komisjami egzaminacyj-
nymi języków obcych odbywają się w terminach po-
3. Po sporządzeniu i podpisaniu protokołu przez danych do publicznej wiadomości, w miejscach ogól-
osoby, o których mowa w ust. 1, sekretarz komisji eg- nie dostępnych w urzędach marszałkowskich, co naj-
zaminacyjnej ogłasza wyniki egzaminu. mniej 30 dni przed planowanym dniem egzaminu.
ż 29. 1. Osobie, która zdała egzamin na przewodni- 2. Zgłoszenia do egzaminu ze znajomości języka
ka turystycznego lub pilota wycieczek, wydaje się obcego mogą składać osoby posiadające uprawnienia
świadectwo według wzoru określonego w załączniku przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek.
nr 18 do rozporzÄ…dzenia.
3. Do zgłoszenia, o którym mowa w ust. 2, dołącza
2. Osoba, która nie zdała części pisemnej, ustnej się dowód wniesienia opłaty egzaminacyjnej. Opłatę
lub praktycznej egzaminu, może wystąpić o ponowne
egzaminacyjną wnosi się nie póz
niej niż 14 dni przed
dopuszczenie do każdej z części egzaminu po upływie
terminem egzaminu.
30 dni od dnia, w którym ogłoszono wyniki egzami-
nu. ż 34. 1. Za zapewnienie warunków do przeprowa-
dzenia egzaminu ze znajomości języka obcego dla
ż 30. Do komisji egzaminacyjnych języków obcych
przewodników turystycznych i pilotów wycieczek od-
dla przewodników turystycznych i pilotów wycieczek
powiada marszałek województwa.
marszałkowie województw powołują osoby, które
spełniają następujące warunki:
2. Do przeprowadzenia egzaminu ze znajomości
języka obcego stosuje się odpowiednio ż 24 ust. 2 5.
1) ukończyły studia filologiczne o specjalności w ob-
szarze określonego języka lub
ż 35. Egzamin ze znajomości języka obcego przez
przewodnika turystycznego i pilota wycieczek, o któ-
2) są od co najmniej 5 lat nauczycielami języka obce-
rym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy, ma na celu stwier-
go w szkole ponadgimnazjalnej lub lektorami języ-
dzenie znajomości języka obcego odpowiednio w mo-
ka obcego w szkole wyższej, lub
wie i piśmie, z uwzględnieniem terminologii zawodo-
wej, w stopniu umożliwiającym wypełnianie obo-
3) są tłumaczami przysięgłymi, ustanowionymi w try-
wiązków przewodnika turystycznego lub pilota wycie-
bie odrębnych przepisów.
czek.
ż 31. 1. Komisja egzaminacyjna języków obcych
ż 36. 1. Egzamin ze znajomości języka obcego dla
składa się z co najmniej dwóch egzaminatorów, w tym
przewodników turystycznych i pilotów wycieczek
z przewodniczÄ…cego.
obejmuje w szczególności:
2. Przewodniczący komisji egzaminacyjnej języ-
1) test pisemny z zakresu rozumienia sformułowań
ków obcych może wyznaczyć zespoły egzaminacyjne
handlowych, urzędowych i krajoznawczych;
składające się z dwóch egzaminatorów, w tym z prze-
wodniczącego zespołu egzaminacyjnego.
2) wypowiedz
pisemnÄ… na zadany temat potwierdza-
jącą umiejętność formułowania wypowiedzi w ję-
3. W pracach komisji egzaminacyjnej języków ob-
zyku obcym;
cych i jej zespołu egzaminacyjnego uczestniczy sekre-
tarz komisji egzaminacyjnej języków obcych, którym
3) rozmowę mającą na celu sprawdzenie płynnego
jest pracownik urzędu marszałkowskiego, odpowie-
posługiwania się językiem obcym.
dzialny za sporzÄ…dzenie dokumentacji z przebiegu eg-
zaminu.
2. Test pisemny ze znajomości języka obcego trwa
90 minut i polega na udzieleniu odpowiedzi na 30 py-
4. Do członków komisji egzaminacyjnej języków
tań testowych.
obcych stosuje się odpowiednio przepisy ż 20 ust. 1
pkt 1 i 2.
3. Za prawidłową odpowiedz
na pytanie testowe
przyznaje siÄ™ 1 punkt, a za odpowiedz
nieprawidłową
ż 32. 1. Do zadań komisji egzaminacyjnych języ-
lub brak odpowiedzi  0 punktów.
ków obcych należy:
4. Do zaliczenia testu pisemnego konieczne jest
1) przygotowanie zestawów zadań egzaminu pisem-
uzyskanie co najmniej 15 punktów.
nego i ustnego;
5. Wypowiedz
pisemna na zadany temat trwa
2) przeprowadzenie egzaminu i wystawienie ocen;
45 minut i polega na udzieleniu pisemnej odpowiedzi
na 3 pytania otwarte.
3) sporządzenie protokołu z przeprowadzonego eg-
zaminu;
6. Za każdą pisemną odpowiedz
można otrzymać
4) wydanie świadectwa, o którym mowa w ż 38. od każdego z egzaminatorów od 0 do 5 punktów.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3859  Poz. 302
7. Wypowiedz
pisemną uważa się za zdaną w razie 3) 180 zł  za część praktyczną egzaminu osób ubie-
uzyskania przez zdającego co najmniej 15 punktów gających się o uprawnienia przewodnika górskie-
oraz nieuzyskania za żadne pytanie 0 punktów od któ- go;
regokolwiek z egzaminatorów.
4) 80 zł  za część praktyczną egzaminu osób ubie-
gajÄ…cych siÄ™ o uprawnienia pilota wycieczek;
8. Rozmowa mająca na celu sprawdzenie płynne-
go posługiwania się językiem obcym trwa maksymal- 5) 300 zł  za egzamin sprawdzający kwalifikacje
nie 30 minut, w tym co najmniej 10 minut na przygo- przewodnika turystycznego i pilota wycieczek, któ-
towanie wypowiedzi, i polega na konwersacji w da- remu zawieszono uprawnienia;
nym języku obcym z członkami zespołu egzaminacyj-
6) 120 zł  za egzamin ze znajomości języka obcego
nego na 3 wylosowane tematy dotyczÄ…ce turystyki.
przez przewodnika turystycznego i pilota wycie-
czek.
9. Za konwersacje na każdy z tematów można
otrzymać od każdego z egzaminatorów od 0 do 5
ż 40. 1. Opłaty wniesionej przez osobę, która nie
punktów.
przystąpiła do egzaminu, nie zwraca się.
10. Rozmowę uważa się za zdaną w razie uzyska- 2. Opłata za część praktyczną egzaminu w przy-
nia przez zdającego co najmniej 15 punktów oraz nie- padku niedopuszczenia do tej części egzaminu podle-
uzyskania za konwersację na żaden z tematów 0 punk- ga zwrotowi.
tów od któregokolwiek z egzaminatorów.
3. Opłaty egzaminacyjne nie obejmują kosztów
przejazdu, ubezpieczenia, zakwaterowania oraz wyży-
11. Do zdania całego egzaminu z języka obcego
wienia.
wymagane jest zaliczenie każdej z części egzaminu
oraz uzyskanie łącznie co najmniej 54 punktów.
ż 41. 1. Za przeprowadzenie części teoretycznej
egzaminu:
ż 37. 1. Zespół egzaminacyjny sporządza protokół
przebiegu egzaminu ze znajomości języka obcego,
1) dla osób ubiegających się o uprawnienia przewod-
który podpisują członkowie zespołu egzaminacyjnego
nika turystycznego lub pilota wycieczek,
oraz sekretarz komisji egzaminacyjnej języków ob-
2) sprawdzajÄ…cego kwalifikacje przewodnika tury-
cych.
stycznego i pilota wycieczek, dla osób, którym za-
wieszono te uprawnienia
2. Protokół przebiegu egzaminu ze znajomości ję-
zyka obcego obejmuje w szczególności: listę osób,
 egzaminatorowi przysługuje wynagrodzenie
które zgłosiły się na egzamin, oceny wystawione przez
w wysokości 25 zł za jedną egzaminowaną osobę.
każdego egzaminatora oraz ocenę łączną, a także uwa-
gi zgłaszane w trakcie trwania egzaminu przez jego
2. Za przeprowadzenie części praktycznej egzami-
uczestników.
nu:
1) dla osób ubiegających się o uprawnienia przewod-
3. Do ogłoszenia wyników egzaminu ze znajomo-
nika turystycznego górskiego, a także
ści języka obcego stosuje się odpowiednio ż 28 ust. 3.
2) sprawdzajÄ…cego kwalifikacje przewodnika tury-
stycznego górskiego, dla osób, którym zawieszo-
ż 38. Osobom, które zdały egzamin ze znajomości
no te uprawnienia
języka obcego, wydaje się świadectwo znajomości ję-
zyka obcego w zakresie wymaganym od przewodni-
 egzaminatorowi przysługuje wynagrodzenie
ków turystycznych lub pilotów wycieczek, według
w wysokości 250 zł za każdy dzień przeprowadzone-
wzoru określonego w załączniku nr 19 do rozporządze-
go egzaminu.
nia.
3. Za przeprowadzenie części praktycznej egzami-
Rozdział 6
nu:
Opłaty egzaminacyjne i wynagrodzenia
1) dla osób ubiegających się o uprawnienia przewod-
egzaminatorów
nika turystycznego terenowego, miejskiego lub
pilota wycieczek,
ż 39. Opłata za egzamin osób ubiegających się
o uprawnienia przewodnika turystycznego i pilota wy- 2) sprawdzajÄ…cego kwalifikacje przewodnika tury-
cieczek, a także za egzamin ze znajomości języka obce- stycznego terenowego, miejskiego lub pilota wy-
cieczek, dla osób, którym zawieszono te uprawnie-
go przez przewodnika turystycznego i pilota wycieczek
nia
wynosi:
 egzaminatorowi przysługuje wynagrodzenie
1) 120 zł  za część teoretyczną egzaminu osób ubie-
w wysokości 20 zł za jedną egzaminowaną osobę.
gajÄ…cych siÄ™ o uprawnienia przewodnika turystycz-
nego lub pilota wycieczek;
4. Wynagrodzenie egzaminatora sprawdzajÄ…cego
2) 120 zł  za część praktyczną egzaminu osób ubie- znajomość języka obcego przez pilota wycieczek
gających się o uprawnienia przewodnika miejskie- i przewodnika turystycznego wynosi 40 zł za jedną eg-
go i terenowego; zaminowanÄ… osobÄ™.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3860  Poz. 302
5. Wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1 4, ż 45. 1. Wpisy do rejestru organizatorów szkoleń
obejmuje przygotowanie pytań testowych i zestawów dotyczące organizatorów szkoleń dla kandydatów na
zadań, przeprowadzenie egzaminu wraz z dokona- przewodników górskich beskidzkich na poszczególne
niem oceny egzaminowanych osób, sporządzenie części Beskidów, dokonane na podstawie rozporzą-
protokołu i wydanie świadectw zdania egzaminu. dzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia 2006 r.
Koszty ponoszone przez członka zespołu egzaminacyj- w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wy-
nego, w tym w szczególności koszty dojazdu, zakwate- cieczek, stają się wpisami do rejestru organizatorów
rowania i ubezpieczenia są pokrywane we własnym szkoleń na obszar całych Beskidów, pod warunkiem
zakresie przez członka zespołu egzaminacyjnego. złożenia przez organizatorów szkoleń właściwemu
marszałkowi województwa nieodpłatnego wniosku
Rozdział 7
o rozszerzenie obszaru uprawnień, którego dotyczyć
będą prowadzone przez nich szkolenia, na obszar ca-
Przepisy przejściowe i końcowe
łych Beskidów, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia
ż 42. 1. Marszałkowie województw powołają komi- w życie niniejszego rozporządzenia.
sje egzaminacyjne dla kandydatów na przewodników
2. Niezłożenie w terminie wniosku, o którym mo-
turystycznych i pilotów wycieczek oraz komisje egza-
wa w ust. 1, skutkuje wykreśleniem organizatorów
minacyjne języków obcych najpóz
niej w terminie
szkoleń z rejestru, w zakresie dotyczącym organizowa-
6 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia.
nia szkoleń dla kandydatów na przewodników gór-
2. Do czasu powołania przez marszałków woje- skich beskidzkich na części Beskidów.
wództw komisji egzaminacyjnych, o których mowa
ż 46. 1. Osoby posiadające uprawnienia przewod-
w ust. 1, uprawnione do wykonywania zadań egzami-
nika górskiego beskidzkiego na część Beskidów, nada-
nacyjnych określonych odpowiednio w ż 21 ust. 8
ne na podstawie rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki
i ż 32 ust. 1 są właściwe komisje egzaminacyjne po-
z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie przewodników tu-
wołane przez marszałków województw na podstawie
rystycznych i pilotów wycieczek i rozporządzenia
rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 sierpnia 2004 r.
2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilo-
w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wy-
tów wycieczek (Dz. U. Nr 15, poz. 104).
cieczek oraz nadane przez marszałków województw
ż 43. 1. Zachowują ważność uprawnienia przewod- na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki
ników turystycznych i pilotów wycieczek nadane przez
z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników tu-
wojewodów na podstawie rozporządzenia Prezesa Ra- rystycznych i pilotów wycieczek, mogą rozszerzyć
dy Ministrów z dnia 26 marca 1999 r. w sprawie prze- swoje uprawnienia przewodnika górskiego beskidz-
wodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz. U.
kiego na cały obszar Beskidów, przystępując do egza-
Nr 31, poz. 301), rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki
minu uzupełniającego obejmującego programy szko-
z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie przewodników tu- leń na pozostałe części Beskidów bez konieczności
rystycznych i pilotów wycieczek (Dz. U. Nr 72, poz. 752),
odbycia dodatkowych szkoleń.
rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia
2. Osoby, które przed dniem wejścia w życie
16 sierpnia 2004 r. w sprawie przewodników turystycz-
niniejszego rozporządzenia rozpoczęły szkolenie
nych i pilotów wycieczek (Dz. U. Nr 188, poz. 1944)
na przewodnika górskiego beskidzkiego na część Be-
oraz nadane przez marszałków województw na pod-
skidów, po ukończeniu tego szkolenia mogą ubiegać
stawie rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki z dnia
się o dopuszczenie do egzaminu na przewodnika gór-
17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycz-
skiego beskidzkiego na tę część Beskidów, której doty-
nych i pilotów wycieczek oraz legitymacje potwierdza-
czyło odbyte przez nich szkolenie.
jące nadanie tych uprawnień.
3. Osoby, które do dnia 17 grudnia 2010 r. zdały
2. Identyfikatory przewodników turystycznych i pi-
egzamin na przewodnika górskiego beskidzkiego na
lotów wycieczek wydane przez wojewodów na pod-
część Beskidów, mogą ubiegać się o nadanie upraw-
stawie rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki z dnia
nień przewodnika beskidzkiego na tę część Beskidów.
28 czerwca 2001 r. w sprawie przewodników turystycz-
nych i pilotów wycieczek i rozporządzenia Ministra
ż 47. Egzaminy dla osób uczestniczących w szkole-
Gospodarki i Pracy z dnia 16 sierpnia 2004 r. w spra-
niach, rozpoczętych przed dniem wejścia w życie
wie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek
niniejszego rozporzÄ…dzenia, przeprowadza siÄ™ na pod-
oraz wydane przez marszałków województw na pod-
stawie przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki
stawie rozporzÄ…dzenia Ministra Gospodarki z dnia
z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników tu-
17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycz-
rystycznych i pilotów wycieczek.
nych i pilotów wycieczek zachowują ważność przez
ż 48. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem
okres, na który zostały wydane.
ogłoszenia.3)
ż 44. Szkolenia na przewodników turystycznych
i pilotów wycieczek rozpoczęte przed dniem wejścia
Minister Sportu i Turystyki: A. Giersz
w życie niniejszego rozporządzenia mogą być prowa-
dzone według programów zgodnych z rozporządze-
3)
Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządze-
niem Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia 2006 r.
niem Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia 2006 r.
w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wy-
w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycie-
cieczek. Szkolenia te są uznawane za spełnienie wa-
czek (Dz. U. Nr 15, poz. 104), które utraciło moc z dniem
runku przystÄ…pienia do odpowiedniego egzaminu na
18 grudnia 2010 r. na podstawie art. 5 ustawy z dnia
przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,
29 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o usługach turystycz-
zgodnie z zakresem uprawnień, określonym w tym
nych oraz o zmianie ustawy  Kodeks wykroczeń (Dz. U.
rozporzÄ…dzeniu. Nr 106, poz. 672).
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3861  Poz. 302
Załączniki do rozporządzenia Ministra Sportu
i Turystyki z dnia 4 marca 2011 r. (poz. 302)
Załącznik nr 1
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA OGÓLNEGO DLA KANDYDATÓW NA PRZEWODNIKÓW
TURYSTYCZNYCH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin/dni
12 3 4
1 Historia Polski Podstawowe wiadomości z historii Polski 8
2 Geografia Ogólna charakterystyka położenia geograficznego i środowiska 13
turystyczna Polski przyrodniczego. Krainy geograficzne i krajobrazy Polski, natu-
ralne i przekształcone. Ogólna charakterystyka gospodarki Pol-
ski i zagadnienia demograficzne. Podział administracyjny. Cha-
rakterystyka ważniejszych regionów turystycznych. Mniejszości
narodowe i religie. Religioznawstwo
3 Historia Historia architektury w Polsce. Charakterystyczne cechy po- 16
kultury w Polsce szczególnych stylów architektonicznych w ich rozwoju histo-
rycznym, rozmieszczenie obiektów reprezentujących poszcze-
gólne style na mapie zabytków. Najważniejsze muzea polskie.
Zabytki piśmiennictwa polskiego w zbiorach muzealnych. Naj-
ciekawsze dzieła malarstwa europejskiego w polskich zbiorach
muzealnych. Malarstwo polskie  główne kierunki i przedsta-
wiciele. Współczesna sztuka polska w zbiorach muzealnych.
Ochrona dóbr kultury, jej formy prawne i organizacyjne. Kultu-
ra i sztuka ludowa. Główne regiony etnograficzne
4 Ochrona przyrody Podstawy programowe i prawne ochrony przyrody. Formy 6
i środowiska ochrony przyrody w Polsce. Krajowy system obszarów chronio-
w Polsce nych, międzynarodowe formy i systemy obszarów chronionych
w Polsce. Zagrożenia środowiska przyrodniczego, w tym zwią-
zane z zagospodarowaniem i ruchem turystycznym. Podstawo-
we pojęcia ekologii. Różnorodność biologiczna Polski  pod-
stawowe pojęcia, stan, zagrożenia. Zasady ruchu turystycznego
w lasach i na obszarach chronionych, bezpieczeństwo przeciw-
pożarowe w lasach. Formy (rodzaje) turystyki sprzyjające
ochronie i zrównoważonemu użytkowaniu środowiska przyrod-
niczego
5 Turystyka w Polsce Podstawowe pojęcia z zakresu turystyki wg terminologii Świa- 5
towej Organizacji Turystyki. Wartości społeczne, zdrowotne,
wychowawcze i gospodarcze turystyki. Podstawowe pojęcia
z zakresu krajoznawstwa. Pionierzy turystyki i krajoznawstwa.
Zarys historii turystyki w Polsce na tle krajów europejskich. Or-
ganizacja turystyki w Polsce: administracja rzÄ…dowa i samorzÄ…-
dowa, organizacje społeczne, izby gospodarcze, przedsiębior-
stwa i biura turystyczne. Historia i organizacja przewodnictwa
turystycznego
6 Metodyka i etyka Kultura osobista, etyka i moralność przewodnika. Kultura upra- 9
przewodnictwa wiania turystyki. Słowo jako narzędzie pracy przewodnika. Opa-
nowanie języka polskiego i jego kultura, słownictwo, przykłady
najczęstszych błędów językowych. Posługiwanie się mikrofo-
nem w autokarze, pomieszczeniu zamkniętym i na wolnym po-
wietrzu. Oprowadzanie grupy wycieczkowej w terenie otwar-
tym i w pomieszczeniach zamkniętych, ze szczególnym
uwzględnieniem obiektów sakralnych, muzealnych, cmentarzy
i miejsc martyrologii. Problematyka wycieczek szkolnych, od-
działywanie wychowawcze na dzieci i młodzież. Oprowadzanie
wycieczek osób niepełnosprawnych
7 Ogólne zasady bez- Ogólne zasady bezpieczeństwa w prowadzeniu wycieczek. 4
pieczeństwa w tu- Pierwsza pomoc przedlekarska w nagłych wypadkach i zacho-
rystyce rowaniach, reanimacja, tamowanie krwotoków, unieruchamia-
nie złamań. Podstawowy skład apteczki
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3862  Poz. 302
12 3 4
8 Podstawowe Ustawa o usługach turystycznych. Umowy w turystyce, ich ro- 6
przepisy prawne dzaje, prawa i obowiązki stron. Umowy biur podróży z klienta-
w turystyce mi. Stosunek prawny przewodnik  uczestnik wycieczki. Pod-
stawy prawne zatrudniania przewodników (umowa o pracę,
umowa o dzieło, umowa zlecenia). Odpowiedzialność prawna
przewodnika: karna, cywilna i służbowa. Przepisy związane
z ruchem osobowym: meldunkowe, celne, graniczne i drogo-
we. Ubezpieczenia turystyczne
9 Wybrane Psychologia i socjologia grupy wycieczkowej. Przewodnik jako 8
zagadnienia kierownik zespołu. Opis pożądanej sylwetki, cech psychofizycz-
z psychologii nych i walorów osobistych przewodnika. Zasady organizacji
i socjologii i kierowania zespołami ludzkimi, systemy komunikacji, grupy
nieformalne. Psychologia młodzieży. Znużenie fizyczne i psy-
chiczne, sposoby zapobiegania. Metody rozwiÄ…zywania konflik-
tów w grupie turystycznej oraz zapobiegania i likwidacji nega-
tywnych zjawisk występujących w turystyce. Kształtowanie po-
staw proekologicznych u organizatorów i uczestników ruchu
turystycznego
10 Zajęcia praktyczne Zajęcia odbywają się w formie ćwiczeń w terenie i wycieczek od 2 do 5 dni
szkoleniowych i polegajÄ… na samodzielnym przeprowadzeniu wycieczkowych
wybranych odcinków tras pod kierunkiem instruktora
OGÓA
EM 75 godz.
+ 2 5 dni
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3863  Poz. 302
Załącznik nr 2
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA SPECJALISTYCZNEGO DLA KANDYDATÓW
NA PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH  CZ
ŚĆ OGÓLNA DLA WSZYSTKICH PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)
12 3 4
1 Podstawowe Przegląd masywów i pasm górskich wszystkich kontynentów 4
wiadomości o górach ze szczególnym uwzględnieniem gór Europy
Europy i świata
2 Geografia Podział geograficzny, morfologiczny i turystyczny gór Polski. 8
turystyczna Charakterystyka środowiska geograficznego oraz topografia
gór Polski najważniejszych grup górskich. Klimat i wody. Główne szlaki
turystyczne
3 Zagadnienia ochrony Górskie parki narodowe, parki krajobrazowe i wybrane rezer- 4
obszarów górskich waty przyrody  funkcje, znaczenie, zagrożenia. Wrażliwość
ekosystemów górskich na zagrożenia i sposoby przeciwdziała-
nia
4 Góry w kulturze Góry w literaturze pięknej, twórczości plastycznej i muzycznej. 6
polskiej Kultura ludowa, jej główne przejawy i cechy. Wydawnictwa
o tematyce górskiej: mapy, monografie, albumy, przewodniki,
czasopisma i periodyki
5 Historia i organizacja Historia poznania gór i turystyki górskiej, alpinizmu, przewod- 4
turystyki górskiej nictwa i ratownictwa górskiego. Wybitni polscy znawcy gór
w Polsce i turystyki górskiej. Polacy w górach świata. Organizacja tury-
styki górskiej, alpinizmu i ratownictwa górskiego
6 Zasady letniej Sprzęt i ekwipunek turystyczny. Zasady znakowania szlaków 6 (4)
i zimowej turystyki turystycznych. Odznaki turystyczne: GOT i GON. Metodyka
górskiej prowadzenia grupy wycieczkowej w terenie górskim. Orienta-
cja w terenie. Posługiwanie się mapą i kompasem
7 Bezpieczeństwo Charakterystyczne cechy klimatu górskiego. Rodzaje zagrożeń 18 (10)
w górach występujących w górach. Prowadzenie grupy wycieczkowej
w warunkach ekstremalnych (mgła, burza, noc, oblodzenie, za-
błądzenie itp). Stan zdrowia turysty, przygotowanie kondycyj-
ne, przeciwwskazania do uprawiania turystyki górskiej. Aklima-
tyzacja, choroba górska  jej objawy, zapobieganie i leczenie.
Pierwsza pomoc przedlekarska w nagłych wypadkach i zacho-
rowaniach, reanimacja, tamowanie krwotoków, unieruchamia-
nie złamań. Improwizowany sprzęt transportowy i transport
poszkodowanego. Wzywanie pomocy w górach. Podstawowe
zasady asekuracji w terenie eksponowanym. Podstawowy
skład apteczki przewodnika
OGÓA
EM 50 (14)
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3864  Poz. 302
Załącznik nr 3
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA SPECJALISTYCZNEGO DLA KANDYDATÓW
NA PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH III KLASY  CZ
ŚĆ SZCZEGÓA
OWA DLA PRZEWODNIKÓW BESKIDZKICH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/
dni
12 3 4
1 Historia Beskidów Wybrane wiadomości z historii Polski. Archeologia, osadni- 30
na tle historii Polski ctwo, problematyka społeczna, kulturalna, gospodarcza, naro-
dowościowa. Ważne wydarzenia historyczne. Ważniejsze wy-
darzenia z historii współczesnej. Historia miast i miejscowości.
Beskidy w okresie II Rzeczypospolitej i II wojny światowej. Od-
budowa ze zniszczeń wojennych. Ważniejsze postacie histo-
ryczne, miejscowości i obiekty z nimi związane
2 Środowisko Szczegółowa charakterystyka środowiska geograficznego. 20
przyrodnicze Charakterystyka parków narodowych i krajobrazowych oraz
Beskidów wybranych rezerwatów przyrody. Ciekawostki przyrodnicze.
i jego ochrona Zasady ruchu turystycznego na obszarach chronionych. Ob-
szary szczególnie zagrożone masowym ruchem turystycznym
3 Kultura i sztuka Historia kultury i sztuki Beskidów. Wpływ kultury Beskidów na 10
Beskidów kulturę narodową. Zabytki architektury, malarstwa i rzez
by.
Obiekty architektury współczesnej. Muzea, instytucje naukowe
i kulturalne (wiadomości o zbiorach i zasadach zwiedzania).
Prasa i wydawnictwa regionalne. Wybitni twórcy dawni
i współcześni
4 Etnografia i kultura Kultura ludowa, strój i obrzędy. Budownictwo drewniane, 5
ludowa ośrodki przemysłu i rzemiosła ludowego. Skanseny, muzea
i izby regionalne
5 Topografia i geologia Szczegółowa topografia Beskidów, układ grzbietów górskich 35
Beskidów i dolin rzecznych, przebieg działów wodnych. Budowa geolo-
giczna Beskidów
6 Komunikacja Szlaki turystyczne, baza noclegowa, koleje linowe, wyciÄ…gi 15
i zagospodarowanie narciarskie, układ komunikacyjny, linie kolejowe i szosy, dojaz-
turystyczne dy i parkingi, panoramy z punktów widokowych. Ważniejsze
Beskidów obiekty przy trasach dojazdowych
7 Metodyka i technika Prowadzenie grupy wycieczkowej w warunkach ekstremalnych 15 (4)
prowadzenia (mgła, burza, noc, oblodzenie, zabłądzenie itp.). Stan zdrowia
wycieczek, zasady turysty, przygotowanie kondycyjne, przeciwwskazania do
bezpieczeństwa uprawiania turystyki górskiej. Aklimatyzacja, choroba górska
na wycieczkach  jej objawy, zapobieganie i leczenie. Pierwsza pomoc przed-
lekarska w nagłych wypadkach i zachorowaniach, reanimacja,
tamowanie krwotoków, unieruchamianie złamań. Improwizo-
wany sprzęt transportowy i transport poszkodowanego. Wzy-
wanie pomocy w górach. Podstawowe zasady asekuracji w te-
renie eksponowanym. Podstawowy skład apteczki przewodni-
ka
8 Szkolenie praktyczne Zajęcia odbywają się w formie ćwiczeń w terenie i wycieczek 15 dni
szkoleniowych i polegajÄ… na samodzielnym przeprowadzeniu
wybranych odcinków tras pod kierunkiem instruktora. Wy-
cieczki autokarowe i piesze (w tym jedna dwudniowa zagra-
niczna) obejmują w swoim programie także zajęcia z następu-
jących przedmiotów  w wymiarze co najmniej:
1) środowisko przyrodnicze Beskidów i jego ochrona
 10 godz.;
2) kultura i sztuka Beskidów  10 godz.;
3) etnografia i kultura ludowa  5 godz.;
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3865  Poz. 302
12 3 4
4) topografia i geologia Beskidów  20 godz.;
5) komunikacja i zagospodarowanie turystyczne Beskidów
 5 godz.;
6) metodyka i technika prowadzenia wycieczek górskich, za-
sady bezpieczeństwa na wycieczkach  10 godz.
OGÓA
EM 130 (4)
+ 15 dni
Uwagi:
1. Dla przedmiotów wymienionych w tabeli obowiązują szczegółowe wiadomości o całym obszarze Beskidów polskich
oraz ogólne wiadomości o odpowiednich częściach Beskidów czeskich, słowackich i ukraińskich.
2. Użyte w pkt 1 określenie  odpowiednia część Beskidów czeskich, słowackich i ukraińskich oznacza:
Beskid ÅšlÄ…ski  pasmo graniczne, Beskidy ÅšlÄ…sko-Morawskie (Moravskoslezské Beskydy) od przeÅ‚Ä™czy JabÅ‚onkowskiej
(Jablunkovskż pro
smyk) do linii szosy Valaa
ské MeziY
i%0Å„i  Novż Ji%0Å„ín, Jaworniki (Javorníky) od doliny Kisucy (Kysuca)
do linii szosy PÅ›chov  Vsetín, Góry Kisuckie (Kysucká vrchovina), MaÅ‚Ä… FatrÄ™ (Mala Fatra) po dolinÄ™ Wagu (Váh),
Orawskie Beskidy (Oravské Beskydy) z KotlinÄ… OrawskÄ… (Oravská kotlina) i MagurÄ… OrawskÄ… (Oravská Magura), Góry
ChoczaÅ„skie (Cho%0Å„ské vrchy), MagurÄ™ SpiskÄ… (Spia
ská Magura), Góry Lewockie (Levo%0Å„ské vrchy), Góry Czerhowskie
(
ergov), Pogórze Ondawskie (Ondavská vrchovina), Góry Bukowskie (Bukovské vrchy), pasmo Wyhorlatu (Vihorlat),
Góry Sanocko-Turczańskie cz. wschodnia (5@E=V>4=VAB@>2AL:V 5A:848) i Bieszczady Wschodnie (5@E>28=AL:89
>4>4V;L=89 E@515B).
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3866  Poz. 302
Załącznik nr 4
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA SPECJALISTYCZNEGO DLA KANDYDATÓW
NA PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH III KLASY  CZ
ŚĆ SZCZEGÓA
OWA DLA PRZEWODNIKÓW SUDECKICH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/
dni
12 3 4
1 Historia Sudetów Wybrane wiadomości z historii Polski, Czech i Niemiec. Waż- 20
na tle historii Polski, niejsze wydarzenia w historii Sudetów. Archeologia, osadni-
Czech i Niemiec ctwo, problematyka społeczna, kulturalna, gospodarcza, naro-
dowościowa. Historia miast i miejscowości. Ważniejsze wyda-
rzenia z historii współczesnej. Wybitne postacie historyczne,
miejscowości i obiekty z nimi związane
2 Środowisko Szczegółowa charakterystyka środowiska przyrodniczego. Cha- 20
przyrodnicze rakterystyka parków narodowych i krajobrazowych oraz wy-
Sudetów i jego branych rezerwatów przyrody. Ciekawostki przyrodnicze. Za-
ochrona sady ruchu turystycznego na obszarach chronionych. Obszary
szczególnie zagrożone masowym ruchem turystycznym
3 Kultura i sztuka Historia kultury i sztuki Sudetów. Zabytki architektury, malar- 10
Sudetów stwa i rzez
by. Obiekty architektury współczesnej. Muzea, insty-
tucje naukowe i kulturalne. Literatura, plastyka i muzyka. Wy-
bitni twórcy dawni i współcześni. Prasa i wydawnictwa regio-
nalne
4 Etnografia i kultura Budownictwo drewniane, folklor, obrzędy, wierzenia, kultura 5
ludowa ludowa. Skanseny, muzea i izby regionalne
5 Topografia i geologia Szczegółowa topografia Sudetów, układ grzbietów górskich 30
Sudetów i dolin rzecznych, przebieg działów wodnych. Budowa geolo-
giczna Sudetów
6 Komunikacja Szlaki turystyczne, baza noclegowa, koleje linowe, wyciÄ…gi nar- 15
i zagospodarowanie ciarskie, układ komunikacyjny, linie kolejowe i szosy, dojazdy
turystyczne i parkingi, panoramy z punktów widokowych. Drogi, koleje,
Sudetów ważniejsze obiekty przy trasach dojazdowych
7 Metodyka i technika Prowadzenie grupy wycieczkowej w warunkach ekstremalnych 15 (4)
prowadzenia (mgła, burza, noc, oblodzenie, zabłądzenie itp.). Stan zdrowia
wycieczek, zasady turysty, przygotowanie kondycyjne, przeciwwskazania do
bezpieczeństwa uprawiania turystyki górskiej. Aklimatyzacja, choroba górska
na wycieczkach  jej objawy, zapobieganie i leczenie. Pierwsza pomoc przed-
lekarska w nagłych wypadkach i zachorowaniach, reanimacja,
tamowanie krwotoków, unieruchamianie złamań. Improwizo-
wany sprzęt transportowy i transport poszkodowanego. Wzy-
wanie pomocy w górach. Podstawowe zasady asekuracji w te-
renie eksponowanym. Skład podstawowej apteczki przewodni-
ka
8 Szkolenie praktyczne Zajęcia odbywają się w formie ćwiczeń w terenie i wycieczek 12 dni
szkoleniowych i polegajÄ… na samodzielnym przeprowadzeniu
wybranych odcinków tras pod kierunkiem instruktora. Wy-
cieczki autokarowe i piesze (w tym jedna dwudniowa zagra-
niczna) obejmują w swoim programie także zajęcia z następu-
jących przedmiotów  w wymiarze co najmniej:
1) środowisko przyrodnicze Sudetów i jego ochrona 
10 godz.;
2) kultura i sztuka Sudetów  10 godz.;
3) etnografia i kultura ludowa  5 godz.;
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3867  Poz. 302
12 3 4
4) topografia i geologia Sudetów  20 godz.;
5) komunikacja i zagospodarowanie turystyczne Sudetów
 5 godz.;
6) metodyka i technika prowadzenia wycieczek górskich, za-
sady bezpieczeństwa na wycieczkach  10 godz.
OGÓA
EM 115 (4)
+ 12 dni
Uwagi:
1. Dla przedmiotów wymienionych w tabeli obowiązują szczegółowe wiadomości o obszarze Sudetów polskich oraz ogól-
ne wiadomości o odpowiedniej części Sudetów czeskich i niemieckich.
2. Użyte w pkt 1 określenie  odpowiednia część Sudetów czeskich oznacza dla obszaru zachodniego Sudetów: Góry
i Pogórze A
użyckie (Lu~
ické hory i `
luknovská pahorkatina), Góry Izerskie (Jizerské hory) i Pasmo Jesztedu i Kozakova
(Jea
t%1Å‚d i Kozákov) oraz Karkonosze (Krkonoa
e) i Podgórze Karkonoskie (Krkonoa
ské podho
Y
í), WyżynÄ™ BroumowskÄ…
(Broumovska vrchovina), Góry i Pogórze Orlickie (Orlické hory i Podorlická pahorkatina), Jesioniki (Hrubż Jeseník, Níz-
kż Jeseník) oraz Góry OdrzaÅ„skie (Oderské vrchy); okreÅ›lenie  odpowiednia część Sudetów niemieckich oznacza Góry
i Pogórze A
użyckie (Lausitzer Gebirge, Lausitzer Bergland).
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3868  Poz. 302
Załącznik nr 5
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA SPECJALISTYCZNEGO DLA KANDYDATÓW
NA PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH III KLASY  CZ
ŚĆ SZCZEGÓA
OWA DLA PRZEWODNIKÓW
TATRZAC
SKICH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba
godzin/dni
12 3 4
1 Topografia Tatr Położenie, podział i granice Tatr. Główna grań Tatr i doliny 44
i zagospodarowanie walne, szczegółowa topografia Tatr  poszczególne doliny
turystyczne wraz z otoczeniem. Panoramy z ważniejszych szczytów, przełę-
czy i innych miejsc widokowych, szlaki turystyczne, główne
węzły turystyczne. Zagospodarowanie: schroniska, kolejki,
obiekty sakralne, leśniczówki oraz inne
2 Topografia Podtatrza Obszar i granice Podtatrza, granice Podhala, Spiszu, Liptowa 24
i Pienin oraz i Orawy, obszar i podział Pienin, krainy geograficzne na Podta-
zagospodarowanie trzu i ich charakterystyka topograficzna, szlaki turystyczne, cha-
turystyczne rakterystyczne panoramy. Podział administracyjny i główne
miasta na Podtatrzu, układ i charakterystyka sieci komunikacyj-
nej. Baza transportowa, noclegowa, gastronomiczna, handlo-
wa i towarzyszÄ…ca na Podtatrzu. Szlaki turystyczne i panoramy
w Pieninach, zagospodarowanie turystyczne Pienin
3 Tereny przyległe Krainy geograficzne przylegające do Podtatrza, ich ogólna cha- 10
do Podtatrza rakterystyka topograficzna, turystyczna i gospodarcza. Ciekawe
miejsca, zabytki, obiekty, ważniejsze szlaki turystyczne i trasy
samochodowe
4 Środowisko Szczegółowa charakterystyka środowiska geograficznego. Cha- 28
przyrodnicze Tatr, rakterystyka parków narodowych i krajobrazowych oraz wy-
Podtatrza i Pienin branych rezerwatów przyrody. Ciekawostki przyrodnicze. Zasa-
i jego ochrona dy ruchu turystycznego na obszarach chronionych. Obszary
szczególnie zagrożone masowym ruchem turystycznym
5 Historia Podtatrza, Ważniejsze wydarzenia historyczne na Podtatrzu i w Tatrach. 14
poznawanie Tatr Początki osadnictwa, rozwój miast i wsi. Ważniejsze wydarze-
i działalność nia w historii XX wieku i współczesne. Wybitne postacie histo-
człowieka w Tatrach ryczne i miejsca z nimi związane. Historia Podhala, Spiszu, Ora-
wy i Liptowa. Historia poznawania Tatr, początki i rozwój tury-
styki tatrzańskiej. Historia przewodnictwa, ratownictwa, tater-
nictwa, taternictwa jaskiniowego i narciarstwa
6 Kultura i sztuka Wpływ kultury Podtatrza na kulturę narodową. Tatry i Podta- 10
Podtatrza trze w kulturze polskiej w dziedzinie literatury, muzyki i sztuki.
Wybitne postacie ze świata kultury związane z Podtatrzem. Styl
zakopiański. Zabytki architektury, malarstwa, rzez
by, muzea,
galerie, stałe ekspozycje, główne imprezy kulturalne
7 Etnografia i kultura Budownictwo drewniane. Folklor: gwara, strój, śpiew, muzyka, 10
ludowa taniec, zwyczaje, obrzędy. Rodzaje twórczości ludowej: malar-
stwo, rzez
ba, poezja, proza, haftowanie, koronkarstwo, snycer-
stwo, stolarka i kowalstwo artystyczne. Wybitni twórcy ludowi
dawniej i dziś, pasterstwo, zawody wymarłe, dawne obiekty
przemysłu ludowego. Skanseny, muzea, izby regionalne. Stałe
imprezy folklorystyczne i regionalne, zespoły regionalne
8 Piśmiennictwo Poezja i proza dotycząca Tatr i Podtatrza, przewodniki: tury- 4
i literatura styczne, taternickie, specjalistyczne; mapy, aktualna prasa i pe-
tatrzańska riodyki
9 Zasady taternictwa Wyposażenie wspinacza, sprzęt wspinaczkowy i asekuracyjny. 6
letniego i zimowego Technika wspinaczki skalnej, stanowiska i posługiwanie się li-
Bezpieczeństwo wy- ną, zakładanie poręczówek, ubezpieczanie turysty, zjazd na li-
cieczki i klienta nie, technika podchodzenia na linie, prowadzenie na krótkiej li-
w trudnym terenie nie. Wyposażenie do wspinaczki zimowej, technika wspinania
górskim w śniegu, asekuracja w śniegu i w lodzie, narzędzia lodowe
i ich zastosowanie, wspinaczka w zimie. Skale trudności wspi-
naczkowych
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3869  Poz. 302
12 3 4
10 Zasady narciarstwa Wyposażenie narciarza i sprzęt. Ogólne zasady poruszania się 4
na nartach: podchodzenie, trawersowanie, zjazdy. Kodeks nar-
ciarski. Narciarstwo turystyczne, skitur. Stopnie i ocena zagro-
żenia lawinowego
11 Niebezpieczeństwa Niebezpieczeństwa obiektywne związane z terenem i pogodą, 4
gór w warunkach choroba górska, niebezpieczeństwa subiektywne związane ze
tatrzańskich stanem psychofizycznym człowieka oraz jego postępowaniem
12 Pierwsza pomoc, Pierwsza pomoc w różnych wypadkach i w przypadku zagroże- 8
podstawy nia życia, rozpoznawanie stanów zagrażających życiu, zabiegi
ratownictwa reanimacyjne. Rodzaje urazów, zabezpieczenie, wykonywanie
i autoratownictwa opatrunków, ułożenie rannego. Postępowanie w przypadkach
oparzeń, odmrożeń, porażenia piorunem. Apteczka przewodni-
cka, górskie organizacje ratownicze i sposoby łączności z nimi.
Autoratownictwo w różnych przypadkach
13 Metodyka Dydaktyka przekazu przewodnickiego. Zaplanowanie i przepro- 5
przewodnictwa wadzenie wycieczki. Sposoby nawiÄ…zywania kontaktu z grupÄ….
i etyka zawodowa Problematyka wycieczek szkolnych, osób dorosłych i grup spe-
cjalnych. Metodyka prowadzenia wycieczki na szlaku turystycz-
nym trudnym i Å‚atwym, w obiektach muzealnych. Metodyka
prowadzenia wycieczek autokarowych. Kultura osobista, etyka
przewodnicka, cechy psychofizyczne i walory przewodnika
14 Trasy dojazdowe Drogi i linie kolejowe dojazdowe w Tatry. Krainy geograficzne 4
w Tatry i ich krótka charakterystyka. Ciekawe obiekty położone przy
trasie, miejsca na odpoczynek, postoje na trasie
15 Zajęcia praktyczne  wycieczki górskie piesze (szkolenie topograficzne  meto- 65 dni
i terenowe dyczne)  34 dni (18 dni  Tatry słowackie, 14 dni  Tatry
polskie, 2 dni  Pieniny)
 wycieczki autokarowe (szkolenie topograficzne  metodycz-
ne)  8 dni (4 dni  Podtatrze słowackie, 4 dni  Podtatrze
polskie)
 szkolenie taternickie letnie  5 dni
 szkolenie taternickie zimowe  5 dni
 szkolenie narciarskie  3 dni
 szkolenie przyrodnicze w terenie  6 dni
 zajęcia z zakresu pierwszej pomocy  2 dni
 wycieczki do jaskiń  2 dni
OGÓA
EM 175 godz.
+ 65 dni
Uwaga:
Program szkolenia przewodników turystycznych górskich tatrzańskich III klasy w warunkach zimowych obejmuje nastę-
pujące szlaki turystyczne (wyszkolony przewodnik górski tatrzański III klasy jest uprawniony do prowadzenia turystów
w warunkach zimowych):
W Tatrach Zachodnich bez następujących szlaków:
1. Przysłop Miętusi  Małołączniak (Hawiarską Drogą);
2. Tomanowa Polana Wyżnia  Chuda Przełączka.
W Tatrach Wysokich bez następujących szlaków:
1. Liliowe  Åšwinica;
2. Orla Perć wraz ze wszystkimi szlakami dojściowymi z wyjątkiem ich następujących odcinków (dopuszczalnych):
 Murowaniec  Czarny Staw (fragment niebieskiego szlaku na Zawrat),
 Murowaniec  Czerwony Staw (fragment żółtego szlaku na Krzyżne),
 Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów  do zakończenia ramienia Kołowej Czuby (fragment niebieskiego szlaku na
Zawrat);
3. Zielony Staw  Świnicka Przełęcz;
4. Szlaki na Karb i Kościelec;
5. Morskie Oko  Dolina Pięciu Stawów (szlak niebieski);
6. Morskie Oko  Dolina Pięciu Stawów przez Szpiglasową Przełęcz (szlak żółty);
7. Morskie Oko  Rysy (z wyjÄ…tkiem odcinka do Czarnego Stawu);
8. Morskie Oko  Wrota Chałubińskiego;
9. Czarny Staw  Przełęcz pod Chłopkiem;
10. Szlak Doliną Roztoki do Doliny Pięciu Stawów jest dopuszczony wyłącznie jego wariantem zimowym (w górnej części
szlakiem czarnym wprost do Przedniego Stawu).
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3870  Poz. 302
Załącznik nr 6
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA SPECJALISTYCZNEGO DLA KANDYDATÓW
NA PRZEWODNIKÓW MIEJSKICH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/
dni
12 3 4
1 Historia miasta Historia miast w Polsce (ogólna charakterystyka miast zabyt- 30
na tle historii Polski kowych). Początki i przeszłość miasta. Miasto w okresie II Rzeczy-
pospolitej i w czasie II wojny światowej. Odbudowa ze znisz-
czeń wojennych. Współczesny rozwój miasta. Życie społeczno-
-polityczne. Wybitne postacie historyczne zwiÄ…zane z miastem
2 Kultura i sztuka Zabytki miasta na tle historii sztuki w Polsce. Rozwój urbani- 35
miasta styczny miasta. Okresy świetności w historii Polski. Zabytki ar-
chitektury, rzez
by i malarstwa. Muzea, pomniki i tablice pa-
miÄ…tkowe. Place i ulice. Parki i ogrody. Instytucje naukowe
i kulturalne. Szkolnictwo, wyższe uczelnie
3 Miasto współczesne Położenie, powierzchnia, liczba mieszkańców, podział admini- 15
stracyjny (dzielnice, osiedla). Życie społeczno-polityczne. Wy-
bitne postacie współczesnego miasta. Historia i współczesna
gospodarka miasta. Najważniejsze obiekty przemysłowe i ich
produkcja. Ważniejsze obiekty użyteczności publicznej. Współ-
czesna architektura i budownictwo. Urządzenia socjalne i służ-
ba zdrowia. Główne atrakcje miasta. Miasto w literaturze, pio-
sence i anegdocie. Problemy i osiągnięcia ekologiczne miasta
4 Geografia Aktualne problemy miasta i regionu. Plany rozwoju miasta 30
turystyczna miasta i okolic. Charakterystyka środowiska geograficznego. Trasy
i regionu wylotowe. Miejscowości i obiekty o znaczeniu historycznym
i turystycznym w najbliższej okolicy
5 Topografia miasta Układ komunikacyjny miasta, arterie przelotowe. Lokalizacja 10
i strefy podmiejskiej obiektów zabytkowych, gospodarczych i użyteczności publicz-
nej. Baza turystyczna, sportowa i rekreacyjna. Lokalizacja par-
kingów
6 Metodyka i technika Metodyka i technika prowadzenia grup wycieczkowych w mie- 10 (5)
prowadzenia ście. Pierwsza pomoc przedlekarska w nagłych wypadkach
wycieczek i zachorowaniach. Podstawowy skład apteczki
7 Szkolenie 2 do 5 dni szkolenia praktycznego odbywa się w formie ćwi- 9 dni
praktyczne czeń w mieście i wycieczek szkoleniowych, które polegają na
samodzielnym przeprowadzeniu wybranych odcinków tras
pod kierunkiem instruktora. Wycieczki autokarowe i piesze
obejmują w swoim programie także zajęcia z następujących
przedmiotów  w wymiarze co najmniej:
1) historia miasta na tle historii Polski  10 godz.;
2) kultura i sztuka miasta  25 godz.;
3) miasto współczesne  15 godz.;
4) geografia turystyczna miasta i regionu  5 godz.;
5) topografia miasta i strefy podmiejskiej  20 godz.;
6) metodyka i technika prowadzenia wycieczek miejskich 
10 godz.
OGÓA
EM 130 (5)
+ 9 dni
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3871  Poz. 302
Załącznik nr 7
PROGRAM PODSTAWOWEGO SZKOLENIA SPECJALISTYCZNEGO DLA KANDYDATÓW
NA PRZEWODNIKÓW TERENOWYCH
I. Program szkolenia dla kandydatów nieposiadających uprawnień przewodnika turystycznego terenowego
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/
dni
12 3 4
1 Historia regionu Wybrane wiadomości z historii Polski. Ważniejsze wydarzenia 30
na tle historii Polski w historii regionu. Charakterystyka miast i miejscowości regio-
nu (historia, ważniejsze zabytki, współczesność, ważniejsze
obiekty użyteczności publicznej). Region w okresie II Rzeczy-
pospolitej i II wojny światowej. Odbudowa ze zniszczeń wojen-
nych. Ważniejsze zagadnienia z historii współczesnej
2 Kultura i sztuka Historia kultury i sztuki regionu. Wpływ kultury regionu na kul- 20
regionu turÄ™ narodowÄ…. Zabytki architektury, malarstwa i rzez
by. Wy-
bitne postacie historyczne, miejscowości, obiekty i pomniki
z nimi zwiÄ…zane. Muzea, instytucje naukowe i kulturalne (wia-
domości o zbiorach i zasadach zwiedzania). Prasa i wydawni-
ctwa regionalne
3 Charakterystyka Położenie i obszar, podział administracyjny, ludność 20
geograficzna (z uwzględnieniem mniejszości narodowych i religii). Ukształ-
regionu towanie powierzchni, klimat, wody (rzeki, jeziora, cieki wodne).
Zasoby naturalne i ich wykorzystanie. Ważniejsze gałęzie prze-
mysłu, plany rozwoju gospodarczego. Najważniejsze obiekty
gospodarcze, charakterystyka ich produkcji, dane statystyczne,
możliwości zwiedzania. Gospodarka rolna regionu
4 Etnografia regionu Kultura ludowa, strój i obrzędy ludowe, folklor. Budownictwo, 10
ośrodki przemysłu i rzemiosła ludowego. Skanseny, muzea
i izby regionalne
5 Środowisko Charakterystyka środowiska przyrodniczego regionu. Parki na- 10
przyrodnicze rodowe i krajobrazowe. Rezerwaty i pomniki przyrody, obszary
regionu i jego chronione i atrakcyjne zespoły przyrodnicze. Zasady ruchu tu-
ochrona rystycznego na obszarach chronionych
6 Zagospodarowanie Baza turystyczna, ośrodki rekreacyjne i turystyczne. Szlaki 10
turystyczne regionu oznakowane. Obiekty sportowe. Układ komunikacyjny regionu
(drogi międzynarodowe, krajowe, lokalne, linie kolejowe, par-
kingi i dojazdy). Kolejki linowe i wyciÄ…gi narciarskie
7 Terenoznawstwo Orientacja w terenie: bez mapy, z mapą i kompasem, posługi- 25 (5)
i topografia wanie siÄ™ mapÄ… i kompasem. Topografia regionu (konfiguracja
terenu). Lokalizacja obiektów zabytkowych, przyrodniczych
i współczesnych, drogi dojazdowe do nich. Mapy turystyczne,
ich skale i rodzaje
8 Metodyka i technika Specyfika prowadzenia wycieczek autokarowych, kolejowych 10 (5)
prowadzenia i pieszych. Grupa w terenie i w obiekcie, współpraca z grupą.
wycieczek Współpraca z kierowcą. Posługiwanie się mikrofonem. Zasady
terenowych oprowadzania po obiektach sakralnych. Przerwy na odpoczy-
nek. Posługiwanie się anegdotą i dowcipem
9 Ogólne zasady Zasady bezpieczeństwa na wycieczkach terenowych. Pierwsza 15 (8)
bezpieczeństwa pomoc przedlekarska w nagłych wypadkach i zachorowaniach.
na wycieczkach Podstawowy skład apteczki
10 Szkolenie 2 do 5 dni szkolenia praktycznego odbywa się w formie ćwi- 10 dni
praktyczne czeń w terenie i wycieczek szkoleniowych, które polegają na
samodzielnym przeprowadzeniu wybranych odcinków tras
pod kierunkiem instruktora. Wycieczki autokarowe i piesze
obejmują w swoim programie także zajęcia z następujących
przedmiotów  w wymiarze co najmniej:
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3872  Poz. 302
12 3 4
1) kultura i sztuka regionu  10 godz.;
2) charakterystyka geograficzna regionu  10 godz.;
3) etnografia regionu  5 godz.;
4) środowisko przyrodnicze regionu i jego ochrona  10 godz.;
5) zagospodarowanie turystyczne regionu  10 godz.;
6) terenoznawstwo i topografia  10 godz.;
7) metodyka i technika prowadzenia wycieczek terenowych
 10 godz.
OGÓA
EM 150 (18)
+ 10 dni
II. Program szkolenia fakultatywnego dla przewodników turystycznych terenowych rozszerzających upraw-
nienia na nowy obszar
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/dni
12 3 4
1 Historia regionu Wybrane wiadomości z historii Polski. Ważniejsze wydarzenia 20
na tle historii Polski w historii regionu. Charakterystyka miast i miejscowości re-
gionu (historia, ważniejsze zabytki, współczesność, ważniejsze
obiekty użyteczności publicznej). Region w okresie II Rzeczy-
pospolitej i II wojny światowej. Odbudowa ze zniszczeń wo-
jennych. Ważniejsze zagadnienia z historii współczesnej
2 Kultura i sztuka Historia kultury i sztuki regionu. Wpływ kultury regionu na kul- 10
regionu turÄ™ narodowÄ…. Zabytki architektury, malarstwa i rzez
by. Wy-
bitne postacie historyczne, miejscowości, obiekty i pomniki
z nimi zwiÄ…zane. Muzea, instytucje naukowe i kulturalne (wia-
domości o zbiorach i zasadach zwiedzania). Prasa i wydawni-
ctwa regionalne
3 Charakterystyka Położenie i obszar, podział administracyjny, ludność 10
geograficzna (z uwzględnieniem mniejszości narodowych i religii). Ukształ-
regionu towanie powierzchni, klimat, wody (rzeki, jeziora, cieki wod-
ne). Zasoby naturalne i ich wykorzystanie. Ważniejsze gałęzie
przemysłu, plany rozwoju gospodarczego. Najważniejsze
obiekty gospodarcze, charakterystyka ich produkcji, dane sta-
tystyczne, możliwości zwiedzania. Gospodarka rolna regionu
4 Etnografia regionu Kultura ludowa, strój i obrzędy ludowe, folklor. Budownictwo, 10
ośrodki przemysłu i rzemiosła ludowego. Skanseny, muzea
i izby regionalne
5 Środowisko Charakterystyka środowiska przyrodniczego regionu. Parki na- 5
przyrodnicze regionu rodowe i krajobrazowe. Rezerwaty i pomniki przyrody, obsza-
i jego ochrona ry chronione i atrakcyjne zespoły przyrodnicze. Zasady ruchu
turystycznego na obszarach chronionych
6 Zagospodarowanie Baza turystyczna, ośrodki rekreacyjne i turystyczne. Szlaki tu- 5
turystyczne regionu rystyczne. Obiekty sportowe. Układ komunikacyjny regionu
(drogi międzynarodowe, krajowe, lokalne, linie kolejowe, par-
kingi i dojazdy). Kolejki linowe i wyciÄ…gi narciarskie
7 Terenoznawstwo Orientacja w terenie: bez mapy, z mapą i kompasem, posługi- 10 (5)
i topografia wanie siÄ™ mapÄ… i kompasem. Topografia regionu (konfigura-
cja terenu). Lokalizacja obiektów zabytkowych, przyrodniczych
i współczesnych, drogi dojazdowe do nich. Mapy turystyczne,
ich skale i rodzaje
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3873  Poz. 302
12 3 4
8 Szkolenie Szkolenie obejmuje wycieczki autokarowe i piesze, które 10 dni
praktyczne w swoim programie zawierają zajęcia z następujących przed-
miotów  w wymiarze co najmniej:
1) kultura i sztuka regionu  10 godz.;
2) charakterystyka geograficzna regionu  10 godz.;
3) etnografia regionu  5 godz.;
4) środowisko przyrodnicze regionu i jego ochrona 
15 godz.;
5) terenoznawstwo i topografia  10 godz.
OGÓA
EM 70 (5)
+ 10 dni
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3874  Poz. 302
Załącznik nr 8
PROGRAMY UZUPEA
NIAJ
CYCH SZKOLEC
DLA KANDYDATÓW NA PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH KLASY II
ORAZ I
I. Program uzupełniającego szkolenia dla przewodników górskich beskidzkich i sudeckich ubiegających się
o klasÄ™ II i I
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/dni
12 3 4
1 Historia Szczegółowe wiadomości z historii wybranego obszaru; archeo- 30
i gospodarka logia, osadnictwo, problemy społeczne, kulturowe, narodo-
wybranego obszaru wościowe. Szczegółowa historia miast i miejscowości, ważne
wydarzenia historyczne. Postacie historyczne ważne dla obsza-
ru oraz obiekty z nimi związane. Historia współczesna i rozwój
gospodarczy
2 Geografia i geologia Szczegółowe wiadomości z geografii regionu. Topografia: 20
układ grzbietów górskich, dolin rzecznych, punkty widokowe
i panoramiczne. Wybrane zagadnienia z geologii i morfologii.
Charakterystyka środowiska przyrodniczego; parki narodowe,
krajobrazowe, rezerwaty, pomniki przyrody. Zasady uprawia-
nia turystyki na obszarach chronionych
3 Etnografia, kultura Historia kultury i sztuki obszaru, grupy etniczne i ich wpływ na 10
i sztuka regionu kulturÄ™ ludowÄ…, sztukÄ™. Budownictwo i zabytki architektury,
malarstwa i rzez
by. Muzea, skanseny, izby regionalne. Przykła-
dy architektury współczesnej. Instytucje naukowe, kulturalne,
ośrodki przemysłu i rzemiosła ludowego  zasady zwiedzania.
Kultura ludowa: strój, obrzędy, wydawnictwa regionalne, twór-
cy ludowi
4 Zagospodarowanie Szczegółowe wiadomości o przebiegu szlaków turystycznych 20
turystyczne, w wybranym obszarze, baza noclegowa (schroniska, stacje tu-
komunikacja, szlaki rystyczne i inne obiekty); koleje linowe, wyciÄ…gi narciarskie,
turystyczne szlaki komunikacyjne, linie kolejowe, dojazdy do ważniejszych
obiektów; parkingi, w tym leśne, turystyczne przejścia granicz-
ne. Zasady poruszania siÄ™ w strefie nadgranicznej
5 Metodyka i technika Zasady poruszania się w terenie skalnym, śnieżnym, lodowym 20 (8)
prowadzenia (sprzęt, zasady asekuracji). Meteorologia: czynniki pogodo-
wycieczek twórcze, rodzaje chmur, fronty atmosferyczne, przewidywanie
w warunkach pogody na podstawie obserwacji zjawisk atmosferycznych;
zimowych wpływ warunków atmosferycznych na zagrożenie zdrowia i ży-
cia uczestników wycieczek górskich (mgła, śnieg, wiatr, tem-
peratura, burza, oblodzenie, lawiny). Wypadki: pierwsza po-
moc, reanimacja, unieruchamianie kończyn, transport rannego,
improwizowane środki transportu, lawinoznawstwo, ekwipu-
nek przewodnika (ubiór, apteczka, plecak, płachta biwakowa)
6 Szkolenie Wycieczki autokarowe i piesze obejmujÄ… w swoim programie 10 dni
praktyczne zajęcia z następujących przedmiotów  w wymiarze co naj-
mniej:
1) geografia i geologia  10 godz.;
2) etnografia, kultura i sztuka regionu  10 godz.;
3) zagospodarowanie turystyczne, komunikacja, szlaki tury-
styczne  30 godz.;
4) metodyka i technika prowadzenia wycieczek w warunkach
zimowych  20 godz.
OGÓA
EM 100 (8)
+ 10 dni
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3875  Poz. 302
II. Program uzupełniającego szkolenia dla przewodników górskich tatrzańskich ubiegających się o klasę II
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin/dni
12 3 4
1 Topografia Tatr Szczegółowa topografia Tatr, poszczególnych masywów, dolin 30
i szczytów, ze szczególnym uwzględnieniem topografii rejo-
nów taternickich oraz szczytów i przełęczy, na które mogą pro-
wadzić klientów przewodnicy klasy II. Panoramy z poszczegól-
nych szczytów
2 Turystyka zimowa Zasady turystyki zimowej. Zimowe niebezpieczeństwa gór, 15
i narciarstwo lawinoznawstwo. Metodyka prowadzenia wycieczek i klientów
wysokogórskie w warunkach zimowych oraz wycieczek narciarskich
3 Taternictwo letnie Szczegółowe wiadomości z zakresu taternictwa letniego 8
i zimowe i zimowego. Sprzęt, techniki wspinaczkowe, zasady asekuracji
4 Metodyka Metodyka prowadzenia klientów poza szlakami znakowanymi 8
w terenie Å‚atwym i trudnym oraz na drogach taternickich
5 Przyroda Tatr, Poszerzenie i pogłębienie wiadomości z tego zakresu. Szcze- 8
Podtatrza i Pienin gółowe wiadomości o parkach narodowych i rezerwatach na
tym terenie. Aktualne problemy ochrony przyrody i zagrożeń
ekologicznych
6 Pierwsza pomoc Kontynuacja szkolenia 6
i ratownictwo
7 Szkolenie Prowadzenie na drogach wspinaczkowych w Tatrach do III stop- 25 dni
praktyczne nia trudności w warunkach letnich  5 dni. Prowadzenie na
drogach wspinaczkowych w Tatrach do II stopnia trudności
w warunkach zimowych  5 dni. Prowadzenie na trasach poza
oznakowanymi szlakami  10 dni. Prowadzenie wycieczek nar-
ciarskich  5 dni
OGÓA
EM 75 godz.
+ 25 dni
III. Program uzupełniającego szkolenia dla przewodników górskich tatrzańskich ubiegających się o klasę I
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin/dni
12 3 4
1 Topografia Tatr Szczegółowa topografia rejonów taternickich oraz szczytów 30
i przełęczy, na które mogą prowadzić klientów przewodnicy
klasy I
2 Taternictwo letnie Kontynuacja szkolenia 10
i zimowe
3 Narciarstwo Metodyka prowadzenia wycieczek narciarskich. Technika i me- 10
wysokogórskie todyka skialpinizmu
i skialpinizm
4 Przyroda Tatr i jej Wybrane i poszerzone zagadnienia z tej dziedziny. Aktualne 9
ochrona problemy ochrony przyrody i zagrożeń ekologicznych
5 Metodyka Metodyka prowadzenia klientów poza szlakami znakowanymi 6
w terenie Å‚atwym i trudnym oraz na drogach taternickich
6 Szkolenie Prowadzenie na drogach wspinaczkowych w Tatrach do IV stop- 28 dni
praktyczne nia trudności w warunkach letnich  6 dni. Prowadzenie na
drogach wspinaczkowych w Tatrach do III stopnia trudności
w warunkach zimowych  6 dni. Prowadzenie na trasach nar-
ciarskich wysokogórskich w Tatrach (skitury)  6 dni. Prowa-
dzenie na trasach poza oznakowanymi szlakami  10 dni
OGÓA
EM 65 godz.
+ 28 dni
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3876  Poz. 302
Załącznik nr 9
PROGRAM UZUPEA
NIAJ
CEGO SZKOLENIA DLA KANDYDATÓW NA PRZEWODNIKÓW GÓRSKICH
UBIEGAJ
CYCH SI
O UPRAWNIENIE DO PROWADZENIA WYCIECZEK W WARUNKACH
WYSOKOGÓRSKICH, POWYŻEJ III STOPNIA TRUDNOŚCI W WARUNKACH ZIMOWYCH I IV STOPNIA
TRUDNOÅšCI W WARUNKACH LETNICH
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin/dni
12 3 4
1 Teoria Sprzęt i teoria asekuracji. Dydaktyka i metodyka. Fizjologia wy- 30
przewodnictwa siłku i podstawy medycyny sportu. Wypadki, pierwsza pomoc.
wysokogórskiego Śnieg i lawinoznawstwo. Meteorologia. Podstawy nawigacji.
Ochrona przyrody. Terminologia fachowa w językach obcych
2 Kurs lawinowy 6 dni
3 Wspinaczka 6 dni
skałkowa
i metodyka
4 Ratownictwo 6 dni
5 Kurs skalny 12 dni
6 Kurs lodowy 13 dni
7 Narciarstwo 3 dni
pozatrasowe
i metodyka
8 Kurs zimowy 14 dni
9 Praktyka Demonstracja technik narciarskich, skalnych i lodowych. Umie- 40 dni
jętności prowadzenia klientów w skale, lodzie i śniegu. Umie-
jętność prowadzenia klientów w warunkach zimowych. Umie-
jętności w zakresie szkolenia klientów
OGÓA
EM 30 godz.
+ 100 dni
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3877  Poz. 302
Załącznik nr 10
PROGRAM SZKOLENIA DLA KANDYDATÓW NA PILOTÓW WYCIECZEK
Lp. Przedmiot Zakres tematyczny przedmiotu Minimalna
liczba godzin
(w tym
ćwiczenia
praktyczne)/dni
12 3 4
1 Ogólne  Podstawowe definicje związane z turystyką wg terminologii 6
zagadnienia Åšwiatowej Organizacji Turystyki, historia turystyki; (e) (e-learning
dotyczące  Organizacja turystyki na świecie; (e)  4*)
turystyki w Polsce  Formy turystyki, rynek turystyczny; pojęcie produktu tury-
i na świecie stycznego; (e)
 Organizacja turystyki w Polsce, administracja turystyczna
rządowa i samorządowa oraz branżowa, organizacje tury-
styczne, system  it , przedsiębiorstwa turystyczne; (e)
 Polityka państwa w zakresie rozwoju turystyki (e)
2 Wiedza o Polsce  Ustrój społeczno-ekonomiczny i polityczny; (e) 6
i świecie  Struktura władzy w Polsce, polityka rządu, polityka zagranicz- (e-learning
współczesnym na; (e)  4*)
 Podstawowe problemy społeczne i ekonomiczne Polski; (e)
 Unia Europejska  historia, idea, kraje członkowskie, zasady
działania, wspólne instytucje UE; (e)
 Polska w Unii Europejskiej (e)
3 Obsługa ruchu  Zasady programowania imprez turystycznych; 36 (12)
turystycznego  Rodzaje umów w turystyce zawieranych z kontrahentami; (e) (e-learning
 Zasady odpraw pilotów grup turystycznych, dokumentacja  12*)
imprez turystycznych;
 Technika obsługi grup przyjazdowych i wyjazdowych;
 Specyfika obsługi wybranych grup narodowościowych;
 Specyfika obsługi turystyki pobytowej, biznesowej, motywa-
cyjnej, szkolnej, pielgrzymkowej itp.;
 Turystyka osób niepełnosprawnych oraz inne grupy nietypo-
we;
 Zasady rozliczania imprez turystycznych;
 Baza noclegowa i gastronomiczna, zasady współpracy; (e)
 Rodzaje i specyfika transportu turystycznego; (e)
 Warunki uczestnictwa i rezygnacji; (e)
 Przyjmowanie i załatwianie reklamacji turystów;
 Postępowanie pilota w sytuacjach awaryjnych i nadzwyczaj-
nych;
 Kształtowanie pozytywnego wizerunku kraju i biura podróży
podczas imprezy turystycznej
4 Geografia  Umiejętność posługiwania się mapą i orientacja w terenie; 40 (20)
turystyczna Polski  Metodyka przygotowywania tras imprez turystycznych i ich (e-learning
i Europy opisu, warsztat krajoznawczy pilota, nawigacja GPS;  10*)
 Dostępność komunikacyjna Polski; (e)
 Atrakcje turystyczne Polski i wybranych regionów kraju; (e)
 Główne miasta i regiony turystyczne Polski i Europy;
 Pozaeuropejskie cele podróży Polaków, regiony wypoczyn-
kowe oraz trasy krajoznawcze i specjalistyczne;
 Najważniejsze szlaki turystyczne w Polsce
5 Historia kultury  Zarys historii kultury i sztuki  style architektoniczne, waż- 20
i sztuki niejsze obiekty w Polsce i w Europie; (e) (e-learning
 Ciekawe skanseny, muzea, miejsca pamięci, centra pielgrzym-  6*)
kowe itp.;
 Skarby kultury w Polsce i na świecie (lista UNESCO);
 Religie w Polsce i na świecie w zarysie  miejsca pielgrzym-
kowe, wyznania;
 Mniejszości narodowe w Polsce  główne ośrodki
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3878  Poz. 302
12 3 4
6 Interpretacja  Formy i zasady interpretacji, interpretacja w pracy pilota, 6 (3)
dziedzictwa scenariusze interpretacji dla wybranych miejsc i tematów,
rekwizyty
7 Przepisy prawne  Turystyczny Kodeks Etyczny; 10 (4)
w turystyce  Prawa i obowiÄ…zki pilota wycieczek; (e-learning
i ubezpieczenia  Zawód pilota wycieczek w świetle obowiązujących przepisów  3*)
turystyczne prawnych;
 Zatrudnianie pilotów wycieczek w świetle aktualnych przepi-
sów prawa pracy; (e)
 Odpowiedzialność prawna organizatora turystyki i pilota wy-
cieczek;
 Ochrona konsumenta w umowach organizatora turystyki
z tytułu podpisania umów o podróż z turystami;
 Umowy zawierane w turystyce;
 Przepisy paszportowe, celne, wizowe i dewizowe; (e)
 Opieka konsularna;
 Rodzaje i formy ubezpieczenia turystów; (e)
 Protokoły szkód
8 Bezpieczeństwo,  Zagrożenia dla zdrowia i życia występujące w trakcie realiza- 6 (4)
profilaktyka cji imprez turystycznych;
i ochrona zdrowia,  Podstawowe zasady ochrony zdrowia w turystyce, pierwsza
higiena pomoc;
w turystyce  Skład podstawowej apteczki
9 Pilot a grupa  Podstawy komunikowania siÄ™ pilota wycieczek z grupÄ…; 20 (10)
 Procesy grupowe i techniki negocjacji; (e-learning
 Cechy psychofizyczne pilota wycieczek;  4*)
 Rozwiązywanie konfliktów, z
ródła i objawy stresu; (e)
 Program osobistego rozwoju pilota, w tym asertywność,
autoprezentacja;
 Zasady sporządzania protokołów zdarzeń  przykłady;
 Emisja głosu  warsztaty, praca z mikrofonem;
 Animacja czasu wolnego turystów; (w tym elementy anima-
cji  propozycje zajęć (e));
 Elementy savoir-vivre u i protokołu w biznesie
10 Szkolenie Zajęcia według szczegółowego rozpisania zadań do realizacji 4 dni
praktyczne i ćwiczeń (np. współpraca pilota i przewodnika w wybranym te-
renie). Szkolenie powinno łącznie trwać co najmniej 4 dni i za-
wierać:
1) wycieczkÄ™ krajowÄ… jednodniowÄ…,
2) wycieczkÄ™ zagranicznÄ…, co najmniej dwudniowÄ… z co naj-
mniej jednym noclegiem w obiekcie hotelowym,
3) zajęcia jednodniowe w miarę możliwości w porcie lotni-
czym, promowym, procedury odpraw, logistyka; w przy-
padku braku możliwości odbycia zajęć w porcie lotniczym,
promowym  aranżacja tych zajęć w terenie
OGÓA
EM 150 (53)
+ 4 dni
w tym suma godzin szkolenia teoretycznego możliwego do 43*
przeprowadzenia w formie e-learningu
(e)  Tematy możliwe do realizacji w formie teoretycznego szkolenia przez Internet (e-learning).
*
Wymiar godzin szkolenia teoretycznego możliwego do realizacji w formie e-learningu.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3879  Poz. 302
Załącznik nr 11
WZÓR LEGITYMACJI PRZEWODNIKA MIEJSKIEGO I TERENOWEGO
Opis techniczny:
Legitymacja zawiera 6 stron (łącznie z okładkami).
Na zewnętrznej pierwszej stronie okładki tłoczony orzeł.
Format legitymacji rozÅ‚ożonej: 21 cm × 7,5 cm (1/4 wielkoÅ›ci arkusza A4).
Format legitymacji zÅ‚ożonej: 10,5 cm × 7,5 cm.
Kolor okładki: ciemna zieleń.
mp.  miejsce na pieczęć lub hologram.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3880  Poz. 302
Załącznik nr 12
WZÓR LEGITYMACJI PRZEWODNIKA GÓRSKIEGO
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3881  Poz. 302
Opis techniczny:
Legitymacja zawiera 8 stron (łącznie z okładkami).
Na zewnętrznej pierwszej stronie okładki tłoczony orzeł.
Format legitymacji rozÅ‚ożonej: 21 cm × 7,5 cm (1/4 wielkoÅ›ci arkusza A4).
Format legitymacji zÅ‚ożonej: 10,5 cm × 7,5 cm.
Kolor okładki: ciemna zieleń.
mp.  miejsce na pieczęć lub hologram.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3882  Poz. 302
Załącznik nr 13
WZÓR LEGITYMACJI PILOTA WYCIECZEK
Opis techniczny:
Legitymacja w formie książeczki bez stron wewnętrznych, oprawiona w skórę lub tworzywo.
Na zewnętrznej pierwszej stronie okładki tłoczony orzeł.
Format legitymacji rozÅ‚ożonej: 21 cm × 7,5 cm (1/4 wielkoÅ›ci arkusza A4).
Format legitymacji zÅ‚ożonej: 10,5 cm × 7,5 cm.
Kolor okładki: biały.
mp.  miejsce na pieczęć lub hologram.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3883  Poz. 302
Załącznik nr 14
WZÓR LEGITYMACJI MI
DZYNARODOWEGO PRZEWODNIKA WYSOKOGÓRSKIEGO
Opis techniczny:
Legitymacja zawiera 4 strony (łącznie z okładkami).
Na zewnętrznej pierwszej stronie okładki tłoczony orzeł.
Format legitymacji rozÅ‚ożonej: 21 cm × 7,5 cm (1/4 wielkoÅ›ci arkusza A4).
Format legitymacji zÅ‚ożonej: 10,5 cm × 7,5 cm.
Kolor okładki: ciemna zieleń.
mp.  miejsce na pieczęć lub hologram.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3884  Poz. 302
Załącznik nr 15
WZÓR IDENTYFIKATORA PRZEWODNIKA TURYSTYCZNEGO
*
Wpisać dokładną nazwę uprawnienia po polsku i po angielsku:
 miejskim po& /city of& albo
 terenowym po obszarze & /land of & , albo
 górskim [beskidzkim/sudeckim/tatrzańskim]/[mountain of Beskidy/Sudety/Tatra] [klasy III/klasy II/klasy I]/[of the
3rd/2nd/1st class].
Opis techniczny:
Arkusz papieru o gramaturze 160 g/m2, foliowany.
Format identyfikatora: 8,0 cm × 4,8 cm, laminowany foliÄ… o rozmiarach: 8,5 cm × 5,4 cm.
Kolor: kremowy.
Załącznik nr 16
WZÓR IDENTYFIKATORA PILOTA WYCIECZEK
Opis techniczny:
Arkusz papieru o gramaturze 160 g/m2, foliowany.
Format identyfikatora: 8,0 cm × 4,8 cm, laminowany foliÄ… o rozmiarach: 8,5 cm × 5,4 cm.
Kolor: biały.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3885  Poz. 302
Załącznik nr 17
WZÓR IDENTYFIKATORA MI
DZYNARODOWEGO PRZEWODNIKA WYSOKOGÓRSKIEGO
Opis techniczny:
Arkusz papieru o gramaturze 160 g/m2, foliowany.
Format identyfikatora: 8,0 cm × 4,8 cm, laminowany foliÄ… o rozmiarach: 8,5 cm × 5,4 cm.
Kolor: kremowy.
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3886  Poz. 302
Załącznik nr 18
WZÓR ŚWIADECTWA ZDANIA EGZAMINU NA PRZEWODNIKA TURYSTYCZNEGO I PILOTA WYCIECZEK
www.rcl.gov.pl
Dziennik Ustaw Nr 60  3887  Poz. 302
Załącznik nr 19
WZÓR ŚWIADECTWA ZNAJOMOŚCI J
ZYKA OBCEGO
W ZAKRESIE WYMAGANYM OD PRZEWODNIKÓW TURYSTYCZNYCH I PILOTÓW WYCIECZEK
www.rcl.gov.pl