L

LINIA KREDYTOWA
Forma udzielania kredytów, w przypadku których bank określa czas wykorzystania
środków przez kredytobiorcę. Kredyt ten jest najczęściej długoterminowy, a
poszczególne transze stawiane są do dyspozycji klienta na podstawie jego
wniosku. W przypadku l.k. klient najczęściej płaci odsetki od kwoty faktycznie
wykorzystanego kredytu, natomiast od pozostałej części tzw. premię za
gotowość.
Joanna Wielgórska-Leszczyńska
Zob. � Kredyt bankowy; Transza kredytu.
LIST ZASTAWNY
Dłużny papier wartościowy imienny lub na okaziciela, emitowany przez bank
hipoteczny w celu pozyskania środków na refinansowanie kredytów. Podstawę
emisji l.z. stanowią: 1) wierzytelności banku zabezpieczone hipotekami
(hipoteczny l.z.); 2) kredyt zabezpieczony do pełnej wysokości wraz z należnymi
odsetkami gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa, Narodowego Banku Polskiego,
Wspólnoty Europejskiej lub ich państw członkowskich, Europejskiego Banku
Odbudowy i Rozwoju, Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub Międzynarodowego
Banku Odbudowy i Rozwoju (Banku Światowego) albo wierzytelności banku
hipotecznego z tytułu kredytów udzielonych tym podmiotom -(publiczny l.z.).
L.z. powinien zawierać w szczególności: nazwę (hipoteczny albo publiczny l.z.),
wskazanie podstawy prawnej emisji, nazwę (firmę) i siedzibę banku-emitenta,
serię, numer, oznaczenie wartości nominalnej, datę, od której nalicza się
oprocentowanie, wysokość oprocentowania, a także terminy wypłaty odsetek,
termin wykupu, miejsce płatności oraz warunki wykupu, informację, że
uprawnionemu z l.z. nie przysługuje prawo wcześniejszego niż w określonym
terminie przedstawienia go do wykupu, miejsce i datę wystawienia, podpisy osób
uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu banku oraz podpis powiernika.
Ponadto, jeżeli termin wykupu jest dłuższy niż 5 lat, w treści l.z. powinna być
zamieszczona informacja, że po upływie 5 lat od dnia emisji bank może umorzyć
l.z. przed terminem wykupu.
L.z. może mieć postać dokumentu lub występować w formie zdematerializowanej. W
postaci dokumentowej l.z. składa się z właściwego l.z., tzw. płaszcza, i
arkusza kuponowego, który składa się z kuponów i talonu uprawniającego do
otrzymania nowego arkusza kuponowego po wykorzystaniu wszystkich kuponów. L.z.
może być emitowany w odcinkach zbiorowych.
L.z. mogą zostać spłacone przez emitenta w drodze wypowiedzenia, losowania lub
wyznaczenia stałego terminu spłaty. Obecnie, przy skracaniu się okresów
ważności tych papierów wartościowych, często ustalany jest stały termin spłaty
całej emisji. Jeżeli jednak warunki emisyjne to przewidują, spłata może być
dokonywana metodą losową w kilku transzach według np. końcowych cyfr numerów
poszczególnych l.z. lub przez wypowiedzenie całej emisji przed upływem terminu
jej ważności. Okresem ważności l.z. jest przewidziany w warunkach emisyjnych
okres od rozpoczęcia naliczania odsetek do ustalonego pierwotnie w warunkach
umowy terminu spłaty. L.z. mogą mieć długie okresy ważności, często nawet 2-5 i
więcej lat. Banki hipoteczne zobowiązane są zważać na to, aby termin ważności
wyemitowanych przez nie l.z. nie przekraczał w sposób istotny okresu spłaty
kredytu hipotecznego banku. Dopasowywanie okresów ważności po stronie pasywów i
aktywów należy do ważnych elementów tzw. sterowania aktywami i pasywami banków
hipotecznych.
Banki hipoteczne przeważnie emitują l.z. o stałej stopie procentowej.
Refinansują w ten sposób udzielone kredyty, których stopa procentowa jest także
stała. Odsetki od l.z. są wypłacane najczęściej w odstępach rocznych lub
półrocznych.
L.z. o zmiennym oprocentowaniu (tzw. floater) występują często w następujących
formach: 1) pożyczki z fazami oprocentowania - tego rodzaju l.z. w pierwszej
fazie są wyposażone w stałą stopę procentową; w kolejnej fazie - zmiennego
oprocentowania - wartość l.z. powiązana jest z wysokością stóp procentowych na
rynku pieniężnym, a w ostatniej fazie okresu ważności l.z. znowu ustala się
stałą stopę procentową; 2) capped floater - oprocentowanie zmienia się wraz ze
zmianą stopy referencyjnej, ale nigdy nie przekracza określonej maksymalnej
stopy (cap); 3) floor floater - oprocentowanie zmienia się wraz ze zmianą stopy
referencyjnej, ale nigdy nie obniża się poniżej określonej minimalnej stopy
(floor); 4) minimax floater - oprocentowanie zmienia się wraz ze zmianą stopy
referencyjnej, ale w granicach przedziału między określoną najniższą i
najwyższą stopą (collar).
Rentowność l.z. ustalana jest w relacji do rentowności obligacji rządowych o
tym samym terminie wykupu. Jeżeli np. rentowność obligacji w danym momencie
wyniesie 3,16%, a rentowność l.z. (o tym samym okresie zapadalności) - 3,41%,
to różnica 25 punktów bazowych (0,25 punktu proc.) ponad rentowność obligacji
rządowych (oznaczana jako spread) stanowi rzeczywisty koszt finansowania.
Spread jest porównywany przy różnych emisjach i jest istotny przy ocenie
warunków emisji.
L.z. stanowią grupę papierów dłużnych cechujących się wysokim stopniem
bezpieczeństwa. Agencje ratingowe Standard & Poors i IBCA klasyfikują je do
grupy AAA, zaś Moody's Investor Service Incorporated do grupy Aaa.
Agnieszka Herdan
Zob. � Papiery wartościowe.
LOKATA FINANSOWA
Forma inwestycji przedsiębiorcy i osoby fizycznej, polegająca na ulokowaniu
kapitału (pieniężnego czy rzeczowego) w innym przedsięwzięciu (podmiocie)
gospodarczym (banki, spółki, fundusze powiernicze, towarzystwa
ubezpieczeniowe). L.f. stanowią określone prawa otrzymane od ich emitentów w
zamian za udostępnienie im wolnego kapitału. Do praw tych zalicza się: 1) prawo
do płatności emitenta (dywidenda, odsetki, zwrot udostępnionego kapitału),
które jest głównym prawem wyznaczającym istotę l.f.; wielkość tych płatności
wyznacza wartość rynkową lokat, a co za tym idzie, także ich atrakcyjność; 2)
prawo do zmiany stosunku prawnego, które w razie niezadowolenia z uzyskanych
uprawnień gwarantuje posiadaczowi lokaty możliwość ich zbycia (przeniesienia
prawa własności na inny podmiot) lub wypowiedzenia (wykupu przez emitenta); 3)
prawo do informacji od emitenta, które stanowi uprawnienia właścicieli l.f. do
informacji o pozycji ich emitenta; dzięki temu inwestorzy mają możliwość oceny
posiadanych instrumentów finansowych i podejmowania na tej podstawie decyzji o
ich dalszym utrzymaniu; 4) prawo do uczestniczenia w decyzjach emitenta, które
stwarza podstawy do kształtowania charakteru lokat w zależności od swoich
oczekiwań.
Celem takiej inwestycji jest osiągnięcie określonego dodatkowego dochodu w
postaci: dywidend, odsetek lub przyrostu wartości rynkowej kapitału. Rodzaj
uzyskanego dochodu uzależniony jest od charakteru lokaty, która może być l.f.:
udziałową lub wierzytelnościową. Do pierwszej grupy l.f. należą akcje, udziały
w spółkach nieemisyjnych oraz jednostki uczestnictwa w funduszach
powierniczych. Przykładem lokat wierzytelnościowych mogą być natomiast
obligacje, pożyczki dłużne, bony i depozyty.
Konsekwencją zróżnicowania stosunku prawnego między emitentem l.f. a jej
nabywcą są odmienne właściwości lokat udziałowych i wierzytelnościowych w
zakresie: charakteru uzyskiwanych korzyści; możliwości oddziaływania na biorcę
kapitału; skali ryzyka inwestycji (tab. 1).
Tablica 1. Właściwości l.f. udziałowych i wierzytelnościowych
Właściwości lokat
Rodzaje lokat


udziałowe
wierzytelnościowe
Charakter stosunku prawnego łączącego nabywcę lokaty z jej emitentem
Nabycie własności względem majątku emitenta lokaty
Przeniesienie na własność emitenta lokaty określonej wielkością kapitału w
zamian za zobowiązanie jego zwrotu w wyznaczonym terminie i wykonanie
ustalonych świadczeń
Rodzaj generowanych przychodów
Udział w zyskach emitenta o nieograniczonym wstępnie poziomie
Oprocentowanie pożyczonego kapitału według stopy stałej lub zmiennej
Możliwość oddziaływania na emitenta lokaty
Z tytułu prawa własności majątku emitenta nabywca ma uprawnienia do wywierania
wpływu na działalność emitenta lokaty
Prawa do kształtowania polityki lokatodawcy i jej kontroli mogą pojawić się
tylko po zaakceptowaniu przez emitenta lokaty
Zakres ryzyka
Nabywca ponosi odpowiedzialność za podejmowane przez emitenta zobowiązania.
Może ona być pełna lub ograniczona do wysokości wkładu
Nabywca nie ponosi odpowiedzialności za działalność emitenta lokaty. Ten
ostatni jest zobowiązany pod rygorem prawnym do zwrotu kapitału i wykonania
uzgodnionych świadczeń
Źródło: Rachunkowość lokat finansowych, red. M. Kufel, Bielsko-Biała 1994, s.
12.
Ze względu na okres trwania lokat dzielimy je na: l.f. długoterminowe oraz l.f.
krótkoterminowe.
Edward Pielichaty
Zob. � Inwestycje; Lokata finansowa długoterminowa; Lokata finansowa
krótkoterminowa; Lokata finansowa udziałowa; Lokata finansowa
wierzytelnościowa.
LOKATA FINANSOWA DŁUGOTERMINOWA
rodzaj lokaty finansowej, której właściciel ma zamiar ją utrzymać dłużej niż
rok. Może ona wystąpić w formie lokaty udziałowej lub lokaty
wierzytelnościowej. W bilansie przedsiębiorstwa-inwestora lokaty długoterminowe
są traktowane jako długoterminowe aktywa finansowe. W ramach tej grupy aktywów
l.f.d. dzieli się na: 1) udziały i akcje; 2) inne papiery wartościowe; 3)
udzielone pożyczki; 4) inne długoterminowe aktywa finansowe.
W określonych sytuacjach o długoterminowym charakterze lokaty finansowej
decyduje nie tylko zamiar inwestora, lecz także obowiązujące przepisy prawne
czy rozwiązania statutowe spółki. W szczególności dotyczy to akcji imiennych
spółki akcyjnej. Statut może bowiem uzależnić rozporządzenie tymi akcjami od
zgody spółki (art. 337 i 338 k.s.h.). Ponadto zbycie akcji aportowych, tj.
akcji nabytych w zamian za wniesiony aport, może nastąpić najwcześniej w dniu
zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez najbliższe walne zgromadzenie
akcjonariuszy (art. 336 k.s.h.).
Edward Pielichaty
Zob. � Akcja; Lokata finansowa; Lokata udziałowa; Lokata wierzytelnościowa.
LOKATA FINANSOWA KRÓTKOTERMINOWA
Rodzaj lokaty finansowej, którą inwestor nabywa z zamiarem posiadania nie
dłużej niż 12 miesięcy. Lokaty tego typu są traktowane w bilansie
podmiotu-inwestora jako aktywa bieżące (obrotowe), z tym że - w zależności od
charakteru lokaty finansowej - ujmowane są jako: 1) udziały i akcje; 2) inne
papiery wartościowe; 3) aktywa pieniężne; 4) inne krótkoterminowe aktywa
finansowe. Do pierwszej grupy zalicza się nabyte instrumenty kapitałowe, tj.
stwierdzające istnienie prawa do majątku jednostki pozostałego po zaspokojeniu
wszystkich wierzycieli. W ramach drugiej grupy wyróżnia się dłużne papiery
wartościowe, np. obligacje czy bony (pieniężne, skarbowe). Z kolei grupa
trzecia to udzielone pożyczki, dla których okres spłaty nie przekracza 12
miesięcy. Aktywa pieniężne obejmują środki pieniężne w banku, w kasie oraz ich
ekwiwalenty o krótkim terminie realizacji (do 3 miesięcy), np. czeki i weksle
obce. Krótkoterminowe papiery wartościowe nabywane są w celu szybkiej
odsprzedaży, dlatego są często określane mianem lokat (inwestycji)
spekulacyjnych. W praktyce jednak nabywane są nie tylko w celu spekulacji
rynkowej, bowiem niektóre ich rodzaje są atrakcyjne ze względu na pewność
lokaty i wysoką rentowność (np. w porównaniu do lokat bankowych). Ponadto mogą
być one wygodnym narzędziem regulowania bieżącej płynności (np. bony skarbowe w
banku komercyjnym).
Edward Pielichaty
Zob. � Lokata finansowa.
LOKATA FINANSOWA UDZIAŁOWA
Forma lokaty finansowej przedsiębiorcy, której istota polega na udostępnieniu
kapitału w zamian za prawo do własności podmiotu emitującego instrument
finansowy i wynikającej z niego partycypacji w dochodach. Do tego rodzaju lokat
finansowych zalicza się: akcje, udziały w spółkach nieemisyjnych, jednostki
uczestnictwa w funduszach powierniczych.
Przychody z l.f.u. są ściśle powiązane z wynikami biorcy kapitału, dlatego mają
one zwykle zmienny poziom. Powiązanie przychodów udziałowców z wynikami biorcy
kapitału przebiega w różny sposób, który zależy zarówno od formy prawnej
spółki, jak i uzgodnień zawartych w umowie.
W spółkach jawnych (osobowych) cały zysk netto stanowi przychód wspólników.
Jeżeli umowa spółki nie określa sposobów podziału zysku, uznaje się prawo do
równych udziałów w zysku (art. 51 k.s.h.). Z kolei w spółkach kapitałowych
udziałowcy mają prawo do zysku wynikającego z rocznego bilansu, który jest
przeznaczony do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników (akcjonariuszy),
zgodnie z art. 191 i 347 k.s.h.
W przypadku l.f.u. inwestor, nabywając tytuł własności (pełnej lub częściowej)
względem majątku emitenta lokaty, uzyskuje uprawnienia do wywierania wpływu na
działalność spółki, której został udziałowcem. W spółkach kapitałowych prawo to
jest realizowane bezpośrednio na walnych zgromadzeniach udziałowców
(akcjonariuszy) bądź poprzez ich przedstawicieli w organach spółki (zarząd,
rada nadzorcza). Możliwości wpływu na decyzje strategiczne spółki są jednak
uzależnione od wielkości wniesionych kapitałów oraz nadanych przywilejów.
Sprawą niezmiernie ważną dla inwestora jest ryzyko związane z lokatą finansową.
W l.f.u. tkwi największe ryzyko, ponieważ z tytułu nabytych praw inwestor nie
ma zapewnionych przychodów, zależą one bowiem od wypracowanych wyników, a
ponadto ryzykuje utratą wniesionego kapitału, gdyż ponosi odpowiedzialność za
zobowiązania spółki, a także ma obowiązek uczestnictwa w pokrywaniu strat
spółki.
Edward Pielichaty
Zob. � Lokata finansowa.
LOKATA FINANSOWA WIERZYTELNOŚCIOWA
Forma lokaty finansowej, która polega na udostępnieniu przedsiębiorcom środków
finansowych w zamian za określone umową korzyści (płatności). Przykładem l.f.w.
mogą być obligacje, pożyczki, bony i depozyty oszczędnościowe. L.f.w.
zapewniają przychód, który wyraża procent od pożyczonego kapitału. Jego
wysokość oraz terminy płatności ustalane są w umowie między lokatodawcą a
lokatobiorcą. W warunkach inflacyjnych dominuje zmienne oprocentowanie l.f.w.,
natomiast gdy siła nabywcza pieniądza rośnie i oprocentowanie na rynku
finansowym się obniża, l.f.w. są oprocentowane zwykle według stałej stopy.
Przychody z tego typu lokat nie są bezpośrednio związane z wynikami biorcy
kapitału. Nabywca lokaty nie ponosi przy tym odpowiedzialności za działalność
emitenta lokaty, który jest zobowiązany do zwrotu kapitału i wykonania
uzgodnionych świadczeń. W przeciwieństwie do lokat finansowych udziałowych z
l.f.w. nie wiąże się z reguły praw do kształtowania polityki lokatodawcy. W
bilansie przedsiębiorstwa l.f.w., jako inwestycje długo- bądź krótkoterminowe,
prezentowane są jako inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki lub pozostałe
aktywa finansowe.
Edward Pielichaty
Zob. � Lokata finansowa; Lokata finansowa udziałowa.