Prawoznawstwo(1)

I - Pojęcie i funkcja Prawa
6 listopada 2011
18:52
Idea ładu społecznego i funkcje prawa
Idea Aadu społecznego Idea twierdząca o samoistnym dążeniu człowieka do
wykształceniu więzi społecznych i samoistnym i naturalnym tworzeniu się systemów
społecznych.
Różne sposoby pojmowania Prawa
1. Kierunek pozytywistyczny Zwolennicy tego nurtu twierdzą, że tylko prawo
stanowione (spisane) jest prawem. Założeniami tego kierunku obecnie są:
" Państwo głównym twórcą prawa
" Prawo nie powinno składać się jedynie z nakazów(A ma zrobić B), ale także z
zasad(A powinien osiągnąć B), reguł sensu (,jeżeli A zrobił B to powstaje C) i
standardów etycznych
" System nie zawszenie jest wewnętrznie niesprzeczny i kompletny.
2. Kierunek naturalny Zwolennicy tego kierunku wierzą, że prawo nie jest
wyłącznym i najwyższym prawem, bo prawo naturalne jest od niego
ważniejsze. Założeniami tego kierunku obecnie są:
" Prawo naturalne wywodzi się od Boga nie pochodzi, więc z prawa pisanego,
ale zakorzenione jest w naszych sumieniach, ideałach itp.
" Prawo naturalne stanowi wzór, który prawo pozytywne powinno naśladować.
" W przypadku sprzeczności między tymi prawami (pozytywnym i naturalnym)
Prawo naturalne ma pierwszeństwo.
3. Kierunek realistyczny Zwolennicy tego kierunku zakładają, że prawem jest
tylko to, co właściwie jest stosowane.
4. Czwarty kierunek Zyskujący obecnie coraz więcej zwolenników, z założenia
twierdzi, że prawo powstaje na poziomie jego tworzenia przez różną jego
interpretacje na różnych poziomach władzy.
Prawo w znaczeniu prawniczym
Prawo w znaczeniu prawniczym - jest to zespół reguł ustanowionych bądz
uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony
bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki stanowić może państwo.
Prawo jako zjawisko społeczne. Normatywność prawa
Prawo jako zjawisko społeczne objawia się:
" Prawo nie odnosi się do wewnętrznych przekonań ideałów jednostki,
ograniczając się tylko do jej działalności i zachowania w społeczeństwie.
" Prawo wyraża wartości i potrzeby o zasięgu społecznym i ma je chronić (za
pomocą organów państwa np. policji sądów itp.)
" Prawo powstaje jako produkt pionu decyzyjnego.
" Realne istnienie prawa jest ograniczone przez chęć społeczeństwa do jego
przestrzegania.
Normatywny charakter prawa Prawem są normy (reguły, zasady, przykazania),
tzn., że istnieje pewien wzorzec zachowania (ideał), do którego obywatele powinni
dążyć.
Prawoznawstwo Strona 1
Posłuch wobec prawa może wynikać z:
" Szacunku do prawa (Postawa Legalistyczna).
" Chęci uzyskania korzyści, albo uniknięcia kar(Postawa Oportunistyczna)
" Z chęci naśladowania zachowań innych osób (postawa konformistyczna)
Funkcje prawa
Prawo pełni funkcje:
1)
" Stabilizacyjną utrwalenie ustalonego porządku
" Dynamiczną zmiany w istniejącym stanie prawnym.
" Ochronną ochrona pewnych ideałów wartości
" Organizacyjną tworzenie instytucjonalnych warunków życie.
" Represyjną i wychowawczą ochrona prawa przez stosowanie sankcji i przez
zaszczepianie przeświadczenia o słuszności danych rozwiązań.
2)
" Kontrolną kontrola zachowań społeczeństwa i ochrona przestrzegalnoci
norm
" Dystrybutywną rozdzielenie swoistych obowiązków powinności
społeczeństwu.
" Regulacji konfliktów rozstrzyganie sporów między ludzmi.
Wieloznaczność terminu prawo
Prawo możemy podzielić na:
" Prawo materialne Ogół norm regulujących treść stosunków
prawnych(obowiązki i uprawnienie oraz sankcje za ich nie przestrzeganie).
" Prawo formalne tryb postępowania przed organami władzy
publicznej(dochodzenie praw, egzekwowanie stosowanie sankcji ujętych w
prawie naturalnym).
" Prawo przedmiotowe Ogół norm składających się na system prawa
obowiązującego zarówno dawniej, dziś jak i tego, które właśnie powstaje.(np.
prawo rzymskie okresu pryncypatu , prawie energetycznym , polskim prawie
karnym ).
" Prawo podmiotowe zespół uprawnień przysługujących podmiotom prawnym
w ich wzajemnych relacjach(np. nabyłem prawo do emerytury , prawa
obywatelskie itp.)
Prawoznawstwo Strona 2
II - Prawo jako przedmiot badań naukowych
6 listopada 2011
18:52
Podstawowe problemy nauk prawnych
Podział nauk prawnych:
- Dogmatyczne Zajmujące się interpretacja
przepisów i ich systematyki.
- Filozoficzne - Zajmują się formułowaniem
twierdzeń o prawie(celach, funkcjach,
pochodzeniu, sposobach interpretacji, zasadach
interpretacji i stosowania itp.)
- Historyczne Zajmują się historią prawa i
ustrojów społecznych.
- Empiryczne Zajmują się badaniem realnego
funkcjonowania prawa.
Podejście wielopłaszczyznowe - mające za zadanie zajęcie jednym z aspektów
istnienia prawa (Językowym, społecznym, psychologicznym, aksjologicznym)
Lista zagadnień, którymi zajmują się zwolennicy podejścia
wielopłaszczyznowego:
a) Wprowadzenie aparatu pojęciowego prawoznawstwa, opis i
systematyzacja reguł uznawanych za prawo obowiązujące.
b) Zagadnienia filozoficzne i metodologiczne prawoznawstwa
c) Zagadnienia wykładni oraz stosowania obowiązujących przepisów.
d) Zagadnienia funkcjonowania państwa oraz prawa w społeczeństwie
e) Oceny prawa formułowane z punktu widzenia kryteriów zewnętrznych(np.
ekonomicznych, religijnych itp.)
f) Wnioski pod adresem przyszłego prawodawstwa i przyszłego
orzecznictwa sądów
g) Zagadnienia władzy publicznej, państwa i jego formy organizacyjnej.
Metody badawcze w prawoznawstwie
Metodami badania prawa są:
- Analizowanie Tekstów prawnych
- Badania socjologiczne i psychologiczne
- Filozoficzne
- Badania porównawcze i historyczne
Naukowość prawoznawstwa
Modele naukowości Prawoznawstwa
- Pozytywistyczny Celem poznania tego
modelu jest obiektywny opis rzeczywistości(fakty
i prawidłowości niezależne od człowieka)[opis
dokonywany za pomocą zdań logicznych].
- Humanistyczny Celem poznania jest
rozumienie faktów, a nie tylko ich opisanie.[Nie
tylko zadnia logiczne, ale także ocenne bądz
normatywne].
Prawoznawstwo Strona 3
III - Prawo a inne regulatory zachowań
6 listopada 2011
18:53
Prawo i wartości
Wartości:
- TRWAAE PODEJŚCIE KOGNIWISTYCZNE
Wartości są stałe i niezmienne(pochodzą od
Boga)
- ZMIENNE PODEJŚCIE
AKOGNIFISTYCZNE wartości są tym, co
ludzie w danej chwili uważają za cenne.
Wielość systemów normatywnych
Wartości nie tylko mają wpływ na kształtowanie prawa, ale mają też znaczący wpływ
na ludzi ich wzorów zachowań.
Inne zbiory norm:
- Moralne
- Obyczajowe
- Statutowe i zwyczajowe organizacji
niepaństwowych
- Wewnątrzkościelne
- Itp.
Normy moralne i normy obyczajowe
- NORMY MORALNE odnoszą się do tych
zachowań człowieka, które poddawane są
ocenie z punktu widzenia szeroko rozumianej
idei dobra.
- NORMY OBYCZAJOWE odnoszą się do
pewnej konwencji społecznej i dotyczą zachowań
typu: jest nie jest przyjęte
- NORMY RELIGIJNE normy uzasadnione w
kategoriach dobra i zła( dobrego uczynku lub
grzechu)
CECHY NORM MORALNYCH
- Przedmiot regulacji odnoszą się nie tylko do
zewnętrznych zachowań, ale także do pobudek i
intencji, przeżyć emocjonalnych emocjonalnych i
intelektualnych.
- Sposób regulacji A) maksymalistyczny-
dążenie do doskonałości. B) minimalistyczny
spełnianie podstawowych obowiązków.
- Geneza istnieją z nakazu sumienia lub rozumu
- Ogłaszanie i formalizowanie nie są spisane i
ogłaszane w postaci zbiorów, przekazywane są
wzajemnie za pomocą przykładu, opowiadań
- Sposób obrony wzorów norm potępienie i
infamia ze strony grupy społecznej.
Relacje między prawem a moralnością i normami obyczaju
Prawoznawstwo Strona 4
Relacje między prawem a moralnością i normami obyczaju
Moralność/Prawo związki treściowe
1. Relacja treściowa(czym się zajmują) między
prawem a moralnością
2. wg niektórych nie ma norm prawnych, których nie
regulowałyby norm moralne.
Związki funkcjonalne
Wynikają z wzajemnego oddziaływania na siebie obu norm i ujawniają się
najczęściej podczas tworzenia prawa, stosowania oraz przestrzegania.
Kultura prawa
Kultura prawa:
- Znaczenie węższe wiedza jednostki o
obowiązującym prawie stosunek do prawa,
ocena i postulaty do jego zmian
- Znaczenie szersze stan prawa, doktryny
prawne i nauka o prawie, instytucje polityczne +
znaczenie węższe.
Prawoznawstwo Strona 5
IV - Prawo jako zjawisko polityczne
6 listopada 2011
18:54
Prawo w procesie sprawowania władzy
Związek prawa z procesami sprawowania władzy wyraża się w:
�� Prawo jest jednym z podstawowych instrumentów sprawowania władzy
publicznej.
�� Prawo jest ramą, w jakim porusza się władza publiczna
�� Prawo określa obowiązki i uprawnienia osób niesprawujących funkcji władczych
w stosunkach wzajemnych wzajemnych, a także z władzą publiczną
�� Prawo wyraża określone treści aksjologiczne.
Określenie państwa
Państwo jest organizacją(wielką, społeczną grupą, sformalizowaną, wyposażoną
w organy władzy i oparta na sformalizowanym członkostwie, obejmuje całą ludność
mieszkającą na danym terytorium)
Pojęcie narodu naród to wspólnota wszystkich obywateli państwa
Kulturowe pojęcie narodu Naró9d to wielka wspólnota społeczna zjednoczona
przez wspólną kulturę(wspólny język, wielopokoleniowa tradycja, wspólne symbole,
bohaterowie +/- wspólna religia).
Państwo jako organizacja polityczna Władza państwa jest szczególnym
przypadkiem władzy politycznej. Rządzi rozdzielaniem uprawnień i determinuje
zachowania podmiotów należących do danej wspólnoty. Podstawowym elementem
spajania więzi społecznych jest podporządkowanie jednemu ośrodkowi władzy.
Państwo jako organizacja hierarchiczna opiera się na działaniu rozbudowanego
zhierarchizowanego aparatu państwowego.(Ograniczone przez instytucje
samorządowe).
Państwo jako organizacja przymusowa charakteryzuje się przymusowym
członkostwem oraz istnieniem norm obowiązków(możliwość użycia siły)
�� Skupiony - tylko władza może go stosować
�� Sformalizowany określona procedura
Władza państwowa jest legalna:
�� Istnieje wsparcie społeczeństwa dla działania władzy publicznej
Terytorialny charakter państwa Polega na związaniu państwa z ziemią
Państwo jako organizacja suwerenna czyli zwierzchność i niezależność.
�� Suwerenność wewnętrzna tylko władza państwowa ma możliwość
stanowienia i zmieniania prawa oraz jest władzą najwyższą, na terenie
państwa.
�� Suwerenność zewnętrzna w stosunkach zewnętrznych władza państwowa
nie podlega władzy innych państw.(w praktyce skrępowana przez układy i
organizacje międzynarodowe)
Związki Prawa i państwa
Teoria pozytywistyczna(kontynentalna) prawo jest genetycznie o funkcjonalnie
związane z państwem. Uważa się, że jedynym twórcą prawa powszechnie
obowiązującego jest państwo.
Teoria pozytywistyczna(anglosaska) Za twórcę i wykonawcę prawa uznaje się
rząd, co obowiązuje zarówno władze ustawodawczą jak i władzę sądownicza i
wykonawczą.
Koncepcje prawnonaturalne nie negują związku między prawem i państwem.
Zakładają jednak, że znaczenie podstawowe dla bytu prawa pozytywnego
pozytywnego ma to czy jest ono tworzone w celu osiągnięcia dobra wspólnego i czy
pozostaje w zgodzie z prawem naturalnym(temu prawu, które nie pozostaje w
zgodzie, odmawia się statusu prawa).
Koncepcje socjologiczne i psychologiczne mniej zajmują się związkiem prawa i
Prawoznawstwo Strona 6
Koncepcje socjologiczne i psychologiczne mniej zajmują się związkiem prawa i
państwa lecz prawa i konkretnych organów władzy publicznej
Związki prawa i państwa:
�� Państwo jest głównym czynnikiem procesu prawotwórstwa.
�� Tworząc i stosując prawo państwo realizuje swoje funkcje polityczne.
�� Prawo określa kompetencje, strukturę i tryb działania organów państwa.
�� Prawo określa status obywateli, ich uprawnienia i obowiązki, zwłaszcza w
stosunkach z organami władzy publicznej.
Instrumentalizacja prawa
Instrumentalizacja prawa Posługiwanie się prawem jako narzędziem
sprawowania władzy publicznej.
Niszczący charakter instrumentalizacji prawa na prawo wynika z:
�� Upadku społecznego prestiżu prawa
�� Konieczności korzystania z coraz bardziej szczegółowych Kazuistycznych
regulacji i stosowania ostrzejszych sankcji
�� Wypierania norm prawnych przez inne normy społeczne.
Prawoznawstwo Strona 7
VI - Język prawa
6 listopada 2011
18:54
Rodzaje wypowiedzi
Mówiąc o prawie jako zjawisku językowym mamy na względzie zespół wypowiedzi
wyznaczających powinne zachowania, ujętych na ogół w formę pisemną i
posiadających szczególną strukturę wewnętrzną a także związanych z innymi
rodzajami wypowiedzi.
Rodzaje wypowiedzi:
1. Wypowiedzi opisowe - czyli zdania w sensie logicznym stwierdzające jakieś fakty
2. Wypowiedzi ocenne niezależnie od pewnych elementów opisu pełnią funkcję
ekspresyjną.
�� Ocena zasadnicza samoistna jest oceną subiektywną, tj. wypływającą z
wewnętrznych przekonań wypowiadającego.
�� Wypowiedzi o charakterze instrumentalnym wyrażają aprobatę bądz
dezaprobatę dla pewnego stanu rzeczy, jako środka prowadzącego do
osiągnięcia celów
3. Wypowiedzi normatywne wskazują pewien wzór powinnego zachowania(nakaz,
zakaz, dozwolenie)
4. Wypowiedzi dokonawcze wyrażają one sens aktów konwencjonalnych (czyli
takie które zgodnie z obowiązującymi normami zmieniają rzeczywistość np. nadanie
imienia , powołanie na stanowisko, zawarcie umowy)
Język prawny i prawniczy
Język prawny charakteryzuje się odmiennym od naturalnego słownictwem,
osobliwościami gramatycznymi, oraz nieco innymi zasadami stylistyki.
Język prawniczy Jest to język w którym formułowane są wypowiedzi o prawie
obowiązującym i innych zjawiskach prawnych.
Definicje legalne przepisy które ustalają znaczenia używanych terminów.
Prawoznawstwo Strona 8
VI - Normy i przepisy prawne
6 listopada 2011
18:55
Pojęcie normy postępowania
Normy postępowania Wypowiedz, która formułuje skierowany do danej
osoby/grupy osób żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania
Wypowiedz normatywna wysłowiony nakaz, zakaz lub dozwolenie staje się
normą gdy towarzyszy jej specyficzny kontekst społeczny.
Generalność i abstrakcyjność norm prawnych
NORMA PRAWNA to najmniejszy, stanowiący sensowną całość element prawa i
przyjmuje się, że ma dwie cechy, Norma jest to reguła:
" Generalności jest ona skierowana do pewnej kategorii adresatów, nie zaś do
adresata indywidualnego. Wskazanie adresatów odbywa się poprzez powołanie
się na ich cechy rodzajowe lub poprzez określenie terytorium na, którym norma
będzie obowiązywać.
" Abstrakcyjność oznacza, że wzór zachowań określany jest przez wskazanie
rodzajowych a nie konkretnych zachowań Określenie normy nie powinno być
szczegółowe lecz ogólne. Przeciwieństwem abstrakcyjności jest
kazuistyczność czyli szczegółowe zaznaczenie zakresu normy.
Elementy norm prawnych
Elementy norm prawnych:
" Hipoteza nazywa się część normy w której określa się adresata normy oraz
warunki w których adresatowi temu jest nakazane/dozwolone/zakazane coś
czynić.
a. dotyczy elementów podmiotowych gdy hipoteza wskazuje adresata
normy oraz jej cechy(np. wiek, stan zdrowia, itp.), może też szczegółowo
wskazywać cel działania, albo sposób działania
b. dotyczy elementów przedmiotowych gdy odnosi się do stanów, zjawisk
lub wydarzeń w stosunku do adresata zewnętrznych.
Może też określać miejsce i czas działania normy.
" Dyspozycja nazywa się część normy która określa treść zachowania
nakazanego, dozwolonego lub zakazanego, albo treść decyzji, którą należy
podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów.
" Trzeci sporny sankcja. Uważa się bowiem, że sankcja nie jest częścią normy
lecz dodatkiem do niej.
Dyspozycja normy prawnej
Dyspozycja normy prawnej wyznacza treść powinnego zachowania
Zachowania regulowane przez prawo:
1. Czyny i czynności konwencjonalne
�% Czyny faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg lub
następstwo reguluje prawo(np. zabrnie mienia, zabójstwo, budowa domu,
itp.)
�% Czyny konwencjonalne czyli takie zachowania, którym istniejące normy
nadają specyficzne znaczenie, inne niż to, które wynikałoby z
psychofizycznego przebiegu tej czynności i ich faktycznych skutków(np.
podniesienie ręki podczas glosowania).(czynności konwencjonalne
prawnie istotne: np. uchwalenie ustawy przez sejm, nadanie tytułu
profesora przez Prezydenta). Wyróżniamy min.:
2. Czynności prawne to zachowania osób prawnych i fizycznych mające
charakter prawnieistotny. Są to czynności wymagające oświadczenia woli i
dążące do wywołania określonych skutków prawnych.
3. Działania Prawne są to czynności konwencjonalne regulowane przepisami
prawa publicznego
Prawoznawstwo Strona 9
4. Kwalifikacja zachowań
Norma prawna może rożnie kwalifikować zachowania określone w dyspozycji.
Podstawowy podział zachowań regulowanych przez Prawo:
" Nakaz może przybrać dwie formy:
�% Nakaz obejmujący tylko jeden typ zachowań, do którego bez narażenia na
konsekwencje prawne nie można się uchylić. Np. nakaz poddania się
szczepieniu podczas epidemii.
�% Nakaz obejmujący jeden typ zachowania podstawowego oraz drugi(inne
zachowanie), który w określonych okolicznościach może być przez
adresata wybrany zamiast zachowania podstawowego.
Poniechanie się od spełnienia nakazanego przez dyspozycje normy prawnej
nosi nazwę zaniechania i jest sankcjonowane.
" Zakaz wskazuje typy zachowań uznane przez normę za niedopuszczalne.
Zrealizowanie takiego zachowania pociąga za sobą negatywne konsekwencje.
Zakazanie określonego zachowania przez prawo może się odbyć w dwojaki
sposób:
�% Przez użycie funktora normotwórczego, który jednoznacznie kwalifikuje
zachowanie jako niedopuszczalne.
�% Przez sformułowanie normy określającej sankcje, jaka powinna być
zastosowana do sprawcy określonego zachowania.
" Dozwolenie Według niektórych naukowców dozwolenie nie istnieją jak
samodzielny rodzaj dyspozycji prawnej lecz należą do zakazów. Dozwolenia
dzielimy na:
�% Dozwolenia słabe wtedy kiedy do określonego zachowania nie ma
zakazów(sfera milczenia) NIE DOTYCZY WAADZ PUBLICZNYCH!!!
�% Dopuszczalność może też wynikać z faktu uregulowania go przez prawo i
uczynienia z niego nakazu. MUSI BYĆWYKONANE.
�% Dozwolenie mocne wtedy kiedy określone zachowanie jest uregulowane
lecz nie jest wprost nakazane lub zakazane,
Obowiązek i uprawnienie
1. Obowiązek polega na tym, że norma prawna ustanawia dla danego rodzaju
adresatów i w danych warunkach(określonych w hipotezie) nakaz lub zakaz
określonego zachowania. W języku prawnym obowiązki są formułowane przy
użyciu trybu oznajmującego, także przy użyciu zwrotów typu powinien , ma
obowiązek .
2. Uprawnienie polega na tym, że norma prawna przewiduje dla adresatów
danego rodzaju, w danych warunkach pewną możliwość zachowania się, ale
zachowanie to nie jest obowiązkiem adresata. W systemie prawa wyróżniamy
wiele uprawnień:
" Uprawnienie podmiotów do własnych zachowań
�% Wolności prawnie chronione wolności polegające na możliwości
podejmowania zachowań o charakterze czynów.
Prawoznawstwo Strona 10
�%
podejmowania zachowań o charakterze czynów.
�% Immunitety Jest to szczególny przypadek uprawnień podmiotów do
własnych zachowań. Jego istotą jest nie podleganie kompetencji innych
podmiotów(np. Organów władzy)
�% Prawa-upoważnienia do tej kategorii zalicza się określone przez prawo
uprawnienia do dokonywania istotnych prawnie czynności
konwencjonalnych
�% Przywileje uprawnienia polegające na tym, że podmiot uprawniony jest
do podejmowania pewnych działań w sposób wyłączny lub traktowania
szczególnie korzystnie w porównaniu z innymi podmiotami.
" Uprawnienia sensu stricto uprawnienia do zachowań innych
podmiotów(Pracodawca może żądać wykonania umówionej pracy, pracownik
zaś ma obowiązek ją wykonać)
Prawo podmiotowe
Prawem podmiotowym nazywa się zespół uprawnień służących podmiotowi
prawa. Według teorii prawo podmiotowe ma charakter prawa naturalnego. Według
innych koncepcji prawo podmiotowe ma charakter pozytywny Prawa podmiotowe są
silnie chronione przed naruszeniami zwłaszcza ze strony władzy gdyż:
" Pozwalają adresatowi wybrać między różnymi zachowaniami.
" Polegają na zdefiniowaniu przez prawo i konsekwentnej ochronie określonego
interesu społecznego
Prawa podmiotowe dzielimy na:
" Proste i złożone
�% Proste odpowiadają pojedynczym uprawnienia
�% Złożone są zespołem uprawnień różnego rodzaju
" Prawa podmiotowe skuteczne wobec wszystkich(erga omnes) i Prawa
podmiotowe skuteczne tylko między określonymi osobami(inter portas).
" Majątkowe prawa podmiotowe i osobiste prawa podmiotowe
�% Majątkowe np. własność i prawo dziedziczenia
�% Osobowe np. nietykalność osobista, prawo wyborcze.
Prawo przedmiotowe to, co nie jest prawem podmiotowym
Kompetencja
Istotą kompetencji jest upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania
określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym skorzystanie z
tego uprawnienia powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązku
określonego zachowania się. Na kreślenie kompetencji składają się dwie normy:
" Wskazująca podmiot i określająca sposób dokonania przez niego czynności
konwencjonalnej.
" Nakładająca na inny podmiot obowiązek wykonania zalecenia
Pojęcie kompetencji jest odróżnione od Prawa-upoważnienia z powodu:
" To pojęcie w szczególności odnosi się do szczególnego rodzaju podmiotów(np.
organów państwa).
" Upoważnienie do dokonania określonej czynności konwencjonalnej bardzo
często powiązane jest z obowiązkiem działania podmiotu wyposażonego w
kompetencje.
Luz decyzyjny swoboda w interpretacji kompetencji.
" Zbyt bezwzględny obowiązek dokonywania pewnych czynności prowadzi do
biurokratyzmu.
" Zbyt wielki luz decyzyjny może prowadzić do naruszeń.
Zakres kompetencji organu obejmuje(właściwości):
�% Kompetencje rzeczową zakres spraw, co, do których organ może
podjąć decyzje
�% Kompetencje miejscową obszar, co, do którego organ może
podejmować decyzje.
�% Kompetencje hierarchiczną - zakres spraw, co, do których organ może
podjąć decyzje, ze wzgl. na swoje usytuowanie obowiązek hirarchi
organów danego rodzaju.
Prawoznawstwo Strona 11
Prerogatywy szczególne kompetencje przyznane głowie państwa niewymagające
kontrasygnaty.
Normy prawne: reguły i zasady prawne
Normy prawne dzielimy na:
" Normy reguły wyznaczają zachowanie powinne w taki sposób, że adresat
może albo spełnić obowiązek albo go naruszyć.
" Normy zasady zachowanie powinne w taki sposób, że adresat może spełnić
obowiązek obowiązek mniejszy bądz większym stopniu..
Zasady Prawa:
�% W znaczeniu dyrektywnym są to normy prawne o charakterze
fundamentalnym dla określonego porządku prawnego(np. prawo nie działa
wstecz). Mają one charakter granic, w których powinny się mieścić inne
normy.
�% W znaczeniu opisowym zasady prawa w tym znaczeniu to pewien
wzorzec, model ukształtowania instytucji prawnej, który rekonstruujemy na
podstawie opisu szerszego materiału prawnego.
Sankcja. Rodzaje sankcji prawnych
Sankcje występują w znaczeniu;
" Językowym jako treść normy zachowania
" Realnym jako społeczny fakt odjęcia określonych kroków w celu ukarania
osób zachowujących się niezgodnie z wzorcami norm.
Najczęściej spotyka się sankcje:
" Egzekutywą polega bądz na przymusowym wykonaniu tego, co stanowiło
niedopełniony obowiązek adresata, bądz na przymusowym unicestwieniu tego,
co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi.
" Nieważności Polega na unieważnieniu czynności konwencjonalnych. Ma
zastosowanie przede wszystkim do czynności prawnych, które są wyróżnione
przez prawo cywilne jako jeden z rodzajów czynności konwencjonalnych w
prawie. Normy, w których zawarte są sankcje nieważności nazywamy leges
Perfactae(Prawo doskonałe bo w świetle prawa uznaje je się za niebyłe).
Sankcje nieważności dzielimy na:
�% Nieważność bezwzględna następuje z mocy samego prawa bez
konieczności dokonywania jakiś dodatkowych czynności. Dotyka ona
czynność od samego początku tj. jest uważana za niebyłą. Ma miejsce
np.:
ż� Gdy czynność została wykonana przez osobę nieuprawnioną do
tego.
ż� Gdy czynność została wykonana bez wymaganej przez prawo zgody
organu władzy państwowej.
ż� Gdy czynność została wykonana bez zachowania formy zastrzeżonej
przez prawo pod rygorem nieważności.
�% Nieważność względna gdy określona osoba wystąpi zgodnie z prawem
z wnioskiem do odpowiedniego organu np. Sądu o stwierdzenie
nieważności Czynność jest ważna do czasu orzeczenia sądu i orzeczenie
sądu powoduje unieważnienie czynności ze skutkiem wstecznym
�% Bezskuteczność:
ż� Zawieszona prawo uzależnia związanie określonej osoby
postanowieniami umowy lub innej czynności prawnej od zgody tej
osoby.
ż� Względna może być stwierdzona przez sąd, gdy żąda tego osoba
trzecia. Nie powoduje ona zerwania więzi prawnej między stronami
czynności, ale jednocześnie uniemożliwia takie kształtowanie spraw
między stronami, które prowadziłoby do pokrzywdzenia osób
trzecich.
Ą% Sankcja karna(represyjna, penalna) Jest to sankcja za
dokonanie czynów zabronionych polegających na działaniu
rzadziej na zaniechaniu. Sankcja represyjna polega na
pozbawieniu naruszyciela cennych dla niego dóbr. Funkcjami
Prawoznawstwo Strona 12
pozbawieniu naruszyciela cennych dla niego dóbr. Funkcjami
kary mogą być:
�� Odpłata odpowiedz złem na zło => kara jest uznawana
za przejaw sprawiedliwości.
�� Resocjalizacja przestępcy
�� Odstraszenie przestępcy do czynienia rzeczy przez prawo
zakazanych
�� Odstraszenie innych osób
�� (czasami)Izolacja przestępcy od społeczeństwa =>
uniemożliwienie mu dokonywania dalszych przestępstw
(czasami)Odizolowanie przestępcy od społeczeństwa na
zawsze.
Prawoznawstwo Strona 13
VII - ???
30 listopada 2011
10:56
Prawoznawstwo Strona 14
VIII - ???????
6 listopada 2011
18:58
Prawoznawstwo Strona 15
IX - Tworzenie prawa
6 listopada 2011
18:56
Pojęcie zródeł Prawa
yródła prawa
- W znaczeniu formalnym akty
normatywne(prawotwórcze), które dają przepisy
dające podstawę do konstruowania norm danej
gałęzi prawa
- W znaczeniu materialnym ogół okoliczności o
ekonomicznym, kulturowym, politycznym,
społecznym, a niekiedy religijnym charakterze,
które wpłynęły na treść i formę norm istniejących w
danym państwie.
- W znaczeniu instytucjonalnym organy władzy
publicznej, których decyzja przesądziła o treści i
obowiązywaniu danych norm prawnych.
yródła poznania prawa wszystkie rzeczy, z których możemy
się dowiedzieć o istniejącym niegdyś prawie.
Sposoby tworzenia prawa w ich historycznym znaczeniu
1. Przekształcanie zwyczajów (obyczajów) w prawo
1. Zwyczaj trwałe praktykowanie określonych wzorców
zachowań przez członków pewnej zbiorowości
1. Rodzi się spontanicznie przeważnie bez udziału władzy
2. Twórca najczęściej grupowy anonimowy
3. Regulują przede wszystkim związki między członkami
społeczności
2. Prawo zwyczajowe powstaje wtedy, gdy zwyczaj jest na
tyle istotny, że zostaje sankcjonowany, przez organy władzy
publicznej.
1. Jest charakterystyczne dla społeczności
stagnacyjnych(powolny proces zmian ewolucyjny nie
rewolucyjny)
3. Zwyczaj prawny ustabilizowany sposób rozumienia,
stosowania prawa, korzystania z uprawnień i wykonywania
obowiązków. Nie jest zródłem prawa, lecz sposobem jego
realizacji.
2. Kształtowanie prawa na podstawie opinii uczonych jurystów
1. znany w Rzymie okresu poklasycznego, kiedy to opinie
najważniejszych jurystów okresu klasycznego na daną
kwestie były obowiązujące dla sędziów.
2. obecnie uczeni mają tylko pośredni wpływ na tworzenie
prawa, głównie przy jego redagowaniu, i tworzeniu
komentarzy
3. Precedensowe orzecznictwo sądowe
1. Precedens to po raz pierwszy rozstrzygnięcie jakiejś
sprawy służące za przykład lub uzasadnienie przy
rozstrzyganiu bądz załatwianiu spraw podobnych. W
niektórych państwach P. są ważnym zródłem prawa.
1. Sędzia kieruje się własnym poczuciem słuszności,
wiedzą i doświadczeniem
2. wyrok ratio decidini
3. jeśli w ogólnym poczuciu jest słuszna może być uznana
za precedens
Prawoznawstwo Strona 16
za precedens
4. Stanowienie prawa
1. Stanowienie prawa jest aktem, a jego sformalizowanie
polega na;
1. Oddanie aktu w ręce kompetentnego organu władzy
publicznej
2. Podporządkowaniu prawotwórczego działania tych
organów
3. Ustanowienie aktom normatywnym określonych prawnie
formy
4. Podanie aktów normatywnych do wiadomości
publicznej
2. Akty stanowienia prawa mają charakter Prospektywny, co
oznacza, że są zwrócone ku przyszłości
1. Abstrakcyjne skierowane do nieokreślonej liczby osób
2. Generalne skierowane do rodzajowo wskazanych
adresatów
3. Konstytutywność polega na tym, że na mocy
kompetentnego organu wprowadzane są do systemu
lub usuwane normy prawne
3. Recepcja Prawa uznawanie obcego prawa za własne
5. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym
1. Prawo konsensualne jest w istocie prawem stanowionym
tylko nie jednostronnym tylko dwu- i wielostronnym (prawo
międzynarodowe, Prawo wewnętrzne[np. inne niż rzymsko-
katolickimi wyznaniami])
Stanowienie prawa w państwach współczesnych zasady
ogólne.
Akty normatywne
Fundamentalne zasady stanowienie:
1. Określenie w konstytucji, jakie fakty związane z funkcjonowaniem
organów władzy mają charakter prawotwórczy.
2. Przyznanie kompetencji do stanowienia prawa
3. Ustalenie procedur stanowienia prawa i wyłącznej zgodności z
nimi
4. Organy władzy wykonawczej mogą stanowić prawo za zgodą
parlamentu
5. Jeśli dopuszcza to konstytucja, parlament może przekazać swe
uprawnienia organom wykonawczym Delegacja
ustawodawcza
6. wszystkie akty są przekazywane do publicznej wiadomości
7. System kontroli konstytucyjnej aktów normatywnych niższych niż
konstytucja
Inicjatywa ustawodawcza uprawnienie do wniesienia pod
obrady parlamentu projektu ustawy. Przysługuje:
- 15 posłów i komisji sejmowej
- Senatu
- Rady ministrów
- 100 tyś. Obywateli
- Prezydent
Procedura legislacyjna:
�� Czytanie projektu debata nad treścią
�� Prace nad projektem w ramach stałych lub
specjalnie powołanych komisji parlamentarnych.
Prawoznawstwo Strona 17
specjalnie powołanych komisji parlamentarnych.
Tworzenie poprawek
�� Głosowanie na temat poprawek najpierw komisja,
pózniej sejm
�� Druga izba parlamentu w uchwalani ustaw bierze
udział tylko druga izba parlamentu. Senat może:
I. Aprobować ustawę bez zmian
II. Wprowadzić poprawki(wraca do sejmu,
żeby odrzucić decyzję parlamentu
potrzebna jest więcej niż połowa
głosujących)
III. Odrzucić (wraca do sejmu, żeby
odrzucić decyzję parlamentu potrzebna
jest więcej niż połowa głosujących)
�� Podpis przez głowę państwa ma prawo weta:
I. Bezwzględne nie podlega dyskusji
II. Zawieszający może zostać
przełamane ponowną uchwałą,
kwalifikowaną większością głosów(w
Polsce 3/5 w obecności, co najmniej
50%)
�� Ogłoszenie w urzędowym dzienniku
promulgacyjnym. Promulgacja podpisanie i
ogłoszenie aktu normatywnego
�� Kontrola pod względem ich konstytualności
AKT NORMATYWNY - to dokument władzy publicznej
zawierający normy prawne regulujące jakiś zespół stosunków
społecznych.
Tekst autentyczny - należycie ogłoszony w odpowiednim organie
promulgacyjnym.
Budowa aktu normatywnego
Budowa aktu normatywnego:
�� Nazwa rodzajowa aktu normatywnego
�� Data uchwalenia aktu
�� Tytuł określający jego zakres przedmiotowy
�� Preambuła uroczysty wstęp
�� Część ogólna obejmująca przepisy, które zawierają
elementy wspólne norm zawartych w treści przepisów
szczegółowych np. definicje legalne
�� Część szczególna - zawierająca zasadniczą materię
aktu normatywnego.
�� Przepisy przejściowe i końcowe (derogacyjne lub
określające termin wejścia aktu w życie)
�� Podpis złożony zgodnie z wymaganą procedurą
Charakterystyka aktów normatywnych na przykładzie polski
Akty normatywne w Polsce dzielą się:
I. Na te, które są zródłami prawa powszechnie
obowiązującego,
Prawo powszechnie obowiązujące (normy
nakładające na podmioty prawa ciężary i
obowiązki)
II. Na te, Które są zródłami prawa o charakterze
wewnętrznym,
Prawo o charakterze wewnętrznym (normy
działające tylko wewnątrz władzy publicznej)
Prawoznawstwo Strona 18
Zamknięty katalog prawa dotyczy prawa powszechnie
obowiązującego i oznacza, że nie jest zródłem takiego prawa, a
więc nie zawiera norm powszechnie obowiązujących akt, który w
katalogu tym nie został wymieniony.
AKTAMI PRAWA POWSZECHNIE OBOWIZUJCEGO S:
�� Konstytucja (ustawa zasadnicza)
Charakteryzuje ją to:
ę� Jest tylko jeden akt normatywny o tej nazwie i randze w
państwie(wyj. Państwo federacyjne)
ę� Jest aktem o najwyższej mocy obowiązywania, wszystkie
inne akty muszą być z nią zgodne
ę� Uchwalenie nowej, zmiana, uchylenie dotychczasowej
odbywa się szczególnym trybem(bardzo restrykcyjnym)
�� Giętkie, te, które nie wymagają szczególnego trybu
�� Sztywne, które wymagają szczególnego trybu
ę� Zawiera podstawowe zasady ustroju politycznego,
społecznego i gospodarczego państwa, organizacji, zadań i
kompetencji wolności obowiązki człowieka i obywatela.
�� Ustawa akt parlamentu, którym może być uregulowana każda
kwestianie będąca przedmiotem regulacji konstytucyjnej. Muszą
być zgodne z konstytucją i umowami międzynarodowymi.
�� Akty normatywne o randze ustawy - czasami (w Polsce w
latach sanacji) prezydent w przypadku rozwiązania sejmu i senatu
w pilnej potrzebie mógł wydawać rozporządzenia z mocą ustawy.
Obecnie w czasie stanu wojennego, gdy sejm nie może
obradować prezydent na wniosek rady ministrów dotyczy:
ę� Zasad działania organów publicznych
ę� Zasad ograniczenia wolności i praw obywatela
�� Umowy międzynarodowe i prawo europejskie(najważniejsze
umowy międzynarodowe wymagają poza podpisem prezydenta,
uchwalenia specjalnej ustawy[każda z izb oddzielnie większością
2/3 głosów])
�� Rozporządzenie wykonawcze akt normatywny wykonawczy,
wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego
przez uprawniony konstytucyjnie organ
Warunkiem wejścia w życie powyższych aktów prawa jest ich
ogłoszenie(promulgacja). Ogłoszenie aktów prawa miejscowego
przybiera obecnie różne formy np. rozplakatowanie, lub w formie
ogłoszenia w siedzibie samorządu
W przypadku błędu w druku w kolejnym dzienniku urzędowym
dokonuje się Sprostowania błędu.
Kodeks akt normatywny wydany w formie ustawy, reguluje on
kompleksowo całość lub zasadniczą część stosunków
składających się na daną część życia publicznego. W Polsce
istnieją:
�� Kodeks Cywilny(KC)
�� Kodeks Karny(KK)
�� Kodeks Postępowania Administracyjnego(KPA)
�� Kodeks Postępowania Karnego(KPK)
�� Kodeks Postępowania Cywilnego(KPC)
�� Kodeks Rodziny i Opiekuńczy(KRO)
�� Kodeks Pracy (KP)
�� Kodeks Spółek Handlowych(KSH)
�� Kodeks Wykroczeń (KW)
�� Kodeks Karny Wykonawczy(KKW)
Prawoznawstwo Strona 19
�� Kodeks Karny Wykonawczy(KKW)
�� Kodeks Celny
Od kodyfikacji należy odróżnić Inkorporację Prawa
kompilacyjne zestawienie tekstów aktów normatywnych
dotyczących danego zagadnienia lub danej sfery życia
publicznego bez dokonywania zmian w treści tych aktów.
Polityka prawa, Racjonalność w tworzeniu prawa
Ratio legis racja przemawiająca za uchwaleniem aktu
normatywnego
Polityka Prawa ma za zadania znajdywać empirycznie
sprawdzonych i skutecznych środków do osiągnięcia
zamierzonych celów etycznych.
Idea racjonalności ustawodawcy polega na:
�� Przyjęciu założenia, że wiedza, szczególnie naukowa,
jest w stanie dostarczyć nam dostatecznie wiele
informacji o świecie, aby móc przewidywać skutki
własnych działań lub decyzji
�� Wyznaczeniu celów możliwych do osiągnięcia w świetle
wiedzy o rzeczywistości
�� Kierowaniu się spójnym systemem wartości
�� Wyznaczeniu adekwatnych środków
Racjonalne prawotwórstwo powinno być podporządkowane
założeniom:
�� Cele powinny być możliwe do osiągnięcia
�� Koszt osiągnięcia celów nie powinien przekraczać ich
wartości
�� Ustalenie adekwatnych środków do osiągnięcia celów
1. yródła prawa
W ZNACZENIU FORMALNYM - akty normatywne.
W ZNACZENIU MATERIALNYM ogół okoliczności (ekonomiczne, społeczne, religijne itd. )
wpływających na treść prawa.
W ZNACZENIU INSTYTUCJONALNYM w odniesieniu do instytucji tworzących lub
sankcjonujących prawo (parlament, rząd, sądy)
FAKTY PRAWOTWÓRCZE - decyzje instytucji mające wpływ na powstanie prawa.
ŻRÓDAA POZNANIA PRAWA dokumenty, publikacje, pamiętniki, podręczniki itd.
SPOSOBY TWORZENIA PRAWA
I STANOWIENIE PRAWA
- podstawowy sposób tworzenia prawa kontynentalnego.
- w ciągu wieków wyparło prawo zwyczajowe ( nie całkowicie)
- akt stanowienia prawa jest świadomy, celowy, dokonywany jednostronnie przez
uprawnionego.
- cechy szczególne aktu stanowienia:
�� SFORMALIZOWANIE:
Wykonywany przez kompetentny do tego organ, podporządkowanie procedurom
decyzyjnym, podanie aktu normatywnego do wiadomości publicznej z czym związane jest
uzyskanie mocy obowiązującej i wejście ich w życie.
Prawoznawstwo Strona 20
�� PROSPEKTYWNOŚĆ
Zwrócenie ku przyszłości prawo nie działa wstecz; w celu ujęcia jakiś faktów prawnych.
�� KONSTYTUTYWNOŚĆ
Akt stanowienia wprowadza, uchyla normy, a nie potwierdza istnienie już ustanowionych;
(nie jest to deklaratywność)
- dokonywany przez ustawodawcę (każdy twórca prawa nie tylko parlament)
USTAWODAWCA autor ustawy PRAWODAWCA autor aktów zawierających normy prawne)
II ZAWIERANIE UMÓW O CHARAKTERZE PRAWOTWÓRCZYM
- domena prawa międzynarodowego publicznego (prawo traktatowe)
- PRAWO KONSENSUALNE powstające w wyniku zawarcia umowy, w istocie prawo
stanowione tyle że nie jednostronna decyzja władzy publicznej, a wyniku porozumienia
zawartego pomiędzy zainteresowanymi stronami np. układy zbiorowe pracy.
- obecnie coraz bardziej popularna forma tworzenia prawa dyskurs.
III PRZEKSZTAACANIE ZWYCZAJÓW W PRAWO
PRAWO ZWYCZAJOWE dotychczasowy zwyczaj zostaje usankcjonowany; przekształcenie gdy:
- powszechna akceptacja w środowisku, którego dotyczy.
- precyzyjne ukształtowanie się wzoru postępowania.
- uznanie zwyczaju przez sądy organy stosujące prawo oraz akceptacja jako doktryna prawnicza.
- spór: charakter deklaratywny czy konstytutywny ( norma zwyczajowa jest obowiązująca przed
orzeczeniem sądu)
- obecnie rzadko występuje przekształcenie zwyczajów w prawo.
ZWYCZAJ PRAWNY ustabilizowany sposób rozumienia, stosowania prawa, sposób realizacji
prawa już obowiązującego (np. premierem zostaje szef partii) to PRAWO ZWYCZAJOWE jest
zródłem prawa.
IV PRAWOTWÓRCZE ORZECZNICTWO SDOWE
- prawo sędziowskie; gdy pojawiają się luki w prawie, a sędzia musi coś orzec, kieruje się wiedzą
zawodową i życiową.
- wyroki to tzw. Precedensy stanowią podstawę kolejnych rozstrzygnięć dla podobnych spraw.
- sądy są związane zarówno własnymi orzeczeniami jak i orzeczeniami sądów wyższych.
- ratio decidendi zasada rozstrzygnięcia, wyprowadzona z orzeczenia precedensowego; norma
ogólna generalna, abstrakcyjna.
- przełamanie precedensu niektóre sądy mają taką możliwość; dostosowanie norm do potrzeb.
- w Konstytucji RP sądy takich uprawnień nie mają, ale TK i SN mają charakter prawotwórczy.
- orzecznictwo ETS jako wzór dla innych sądów europejskich.
V RECEPCJA PRAWA OBCEGO
- obce akty normatywne np. kodeksy uznaje się za obowiązujące, czasami po niewielkich
adaptacjach na własnym terytorium.
- może wiązać się z dominacją polityczną obcego mocarstwa (np. kodeks Napoleona w Polsce)
- nie uważa się za samodzielne zródło szczególny przypadek stanowienia prawa.
Prawoznawstwo Strona 21
BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO
1) TYTUA AKTU
2) PRZEPISY MERYTORYCZNE
3) PRZEPISY O ZMIANIE PRZEPISÓW OBOWIZUJCYCH (PRZEPISY NOWELIZUJCE)
4) PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I DOSTOSOWUJCE
5) PRZEPISY KOCCOWE ( PRZEPISY UCHYLAJCE; O WEJŚCIU W ŻYCIE, WYGAŚNICIU
MOCY)
TYTUA
- w oddzielnych wierszach umieszcza się:
�� Oznaczenie rodzaju aktu (ustawa, rozporządzenie itd.)
�� Datę wydania aktu
�� Ogólne określenie ustawach szczególnych umieszcza się preambułę (Arengę) ratio legis
PRZEPISY MERYTORYCZNE OGÓLNE I SZCZEGÓAOWE
- podział w aktach regulujących cały kompleks stosunków społecznych (np. Kodeks cywilny)
- PRZEPISY MERYTORYCZNE OGÓLNE:
�� Określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów których dotyczy bądz nie.
�� Objaśnienia użytych w ustawie określeń i skrótów ( np. definicje legalne)
�� Może także być w nich odesłanie do innej ustawy.
- PRZEPISY MERYTORYCZNE SZCZEGÓAOWE:
�� mogą zawierać przepisy o charakterze szczegółowym (leges speciales) bądz ogólnym (leges
generales)
�� kolejność umieszczania przepisów: prawa materialnego, przepisy o organach, przepisy o
postępowaniu przed organami, przepisy o odpowiedzialności karnej.
PRZEPISY O ZMIANIE PRZEPISÓW OBOWIZUJCYCH
- powodują zastąpienie jakiegoś obowiązującego przepisu przepisem o innej treści.
- normują również sytuację, w której do obowiązującego przepisu zostaje coś dodane.
PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I DOSTOSOWUJCE
- PRZEJŚCIOWE - rozstrzygają w szczególności:
�� sposób zakończenia postępowań będących w toku
�� skuteczność dokonanych czynności procesowych
�� czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy instytucje prawne zniesione przez nowe
przepisy.
�� Czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie
uchylanych przepisów oraz czy skuteczne są czynności dokonane w czasie obowiązywania
tych przepisów
�� Czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze powstałe wcześniej.
- Przepisy te nazywa się kolizyjnymi gdyż rozstrzygają którą regulację trzeba wybrać.
- DOSTOSOWUJCE regulują:
�� sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nową ustawą.
Prawoznawstwo Strona 22
�� sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nową ustawą.
�� Sposób przekształcenia dotychczasowych organów lub instytucji w nowe.
�� Sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych ustawą; zagospodarowanie mienia.
PRZEPISY KOCCOWE
- przepisy uchylające (derogacyjne) i wprowadzające (o wejściu w życie); niezbędne w akcie.
- PRZEPISY DEROGACYJNE które dotychczasowe przepisy zostają uchylone; jasno określone.
- PRZEPISY WPROWADZAJCE termin i tryb wejścia w życie nowego aktu;
�� USTAWA WPROWADZAJCA odrębny akt dla ustawy szczególnej mocy np. kodeks
cywilny
- przepis o wygaśnięciu tylko w ustawach na czas określony
ZAACZNIKI
- czasem ustawa zawiera załączniki np. tabele, wykresy, wzory i opisy o charakterze
specjalistycznym; odesłania do nich zamieszcza się w przepisach merytorycznych.
OGAASZANIE AKTÓW NORMATYWNYCH.
PROMULUGACJA ogłoszenie ustawy przez prezydenta (bez rozporządzeń czy prawa
miejscowego)
- akty normatywne ogłasza się niezwłocznie po ich wydaniu w oficjalnych wydawnictwach
DZIENNIKI URZDOWE
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK URZDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ MONITOR POLSKI
DZIENNIK URZDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ MONITOR POLSKI B
DZIENNIKI URZDOWE MINISTRÓW KIERUJCYCH DZIAAANIAMI ADMINISTRACJI RZDOWEJ
DZIENNIKI URZDOWE URZDÓW CENTRALNYCH
WOJEWÓDZKIE DZIENNIKI URZDOWE
DZIENNIK USTAW:
�� Konstytucja,
�� ustawy, rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy, rozporządzenia wszystkich podmiotów
do tego kompetentnych,
�� ratyfikowane umowy międzynarodowe .
�� orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego .
�� wyniki referendów (konstytucyjnego i ogólnokrajowych)
�� wyniki wyborów do centralnych organów władzy.
�� akty prawne dotyczące stanów nadzwyczajnych.
MONITOR POLSKI akty prawa wewnętrznie obowiązującego:
�� zarządzenia Prezydenta
�� uchwały Rady Ministrów
�� uchwały Zgromadzenia Narodowego
�� regulaminy kolektywnych organów władzy
�� postanowienia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sporów kompetencyjnych.
WOJEWÓDZKI DZIENNIK URZDOWY prawo miejscowe
�� akty normatywne organów stanowiących i wykonawczych samorządu terytorialnego.
�� Statusy jednostek samorządowych.
�� Informacje, komunikaty, obwieszczenia i przepisy porządkowe.
Prawoznawstwo Strona 23
�� Informacje, komunikaty, obwieszczenia i przepisy porządkowe.
- Sprostowania błędu dokonuje się w tym samym dzienniku urzędowym w którym wystąpił.
- TEKST JEDNOLITY pierwotny tekst aktu normatywnego wraz z naniesionymi poprawkami.
- INKORPORACJA PRAWA kompilacyjne zestawienie tekstów aktów prawnych dotyczących
danego zagadnienia lub danej sfery życia (np. tekst jednolity)
1. STANOWIENIE PRAWA W PACSTWACH WSPÓACZESNYCH ZASADY
OGÓLNE.
PRAWO INICJATYWY USTAWODAWCZEJ prawo wniesienia pod obrady parlamentu projektu
ustawy; obowiązek rozpatrzenia go przez parlament
PRAWO INICJATYWY USTAWODAWCZEJ (POLSKA) :
�� POSAOWIE (15 POSAÓW LUB KOMISJA SEJMOWA)
�� SENAT
�� RADA MINISTRÓW
�� PREZYDENT
�� 100 000 OBYWATELI
PROCEDURA LEGISLACYJNA (OD WPAYNICIA PROJEKTU USTAWY DO PARLAMENTU):
�� Czytania projektu (debaty nad jego treścią); pierwsze w komisjach (ważne
sejm), pozostałe dwa czytania posiedzenie plenarne Sejmu.
�� Prace nad projektem w ramach stałych lub specjalnie powołanych komisjach
(projekty poprawek lub sugerowanie przyjęcia bądz odrzucenie); kolejne czytania
projektu poprzedzone pracami komisji.
�� Decyzje w sprawie projektu poprzez głosowanie; te w komisjach nie mają
charakteru ostatecznego; głosowanie ostateczne na sesji plenarnej.
�� Rola Senatu włącza się on do działania po uchwaleniu ustawy przez Sejm; Senat
może: zaaprobować ustawę bez zmian; uchwalić poprawki; odrzucić; W przypadku
odrzucenia lub poprawek ustawa wraca do Sejmu, który może jego decyzje
odrzucić (bezwzględną większością) jeśli tego nie zrobi uchwalona (lub odrzucona )
jest ustawa w wersji Senatu.
�� Uchwaloną przez parlament ustawę przedstawia się do podpisu głowie państwa;
prezydent może odmówić podpisu weto: charakter bezwzględny (rzadko) lub
zawieszający przełamane głosowaniem parlamentu (większość kwalifikowana); w
Polsce 3/5 do odrzucenia weta.
�� Podpisana przez głowę państwa ustawa podlega ogłoszeniu w urzędowym
dzienniku promulgacyjnym (promulgacja podpisanie i ogłoszenie aktu
normatywnego )
�� Ustawy i inne akty normatywne podlegają kontroli względem ich konstytucyjności
(Polska Trybunał Konstytucyjny)
- W niektórych krajach jest możliwość wydania aktu o randze ustawy przez organ
wykonawczy (w Polsce możliwe poprzez konstytucję małą [1992-1997];nie
zrealizowane )
Prawoznawstwo Strona 24
zrealizowane )
2. CHARAKTERYSTYKA AKTÓW NORMATYWNYCH NA PRZYKAADZIE
POLSKI.
PRAWA POWSZECHNIE OBOWIZUJACEGO
AKTY NORMATYWNE
yRÓDAA& PRAWA O CHARAKTERZE WEWNTRZNYM
Prawo powszechnie obowiązujące: normy nakładające na podmioty prawa ciężary i obowiązki,
przyznające im uprawnienia czy udzielające upoważnień; formalnie to:
-KONSTYTUCJA
-USTAWY
-ROZPORZDZENIA Z MOC USTAWY
-RATYFIKOWANE UMOWY MIDZYNARODOWE
-ROZPORZDZENIA WYKONAWCZE.
- PRAWO MIEJSCOWE
-UKAADY ZBIOROWE PRACY*
- Konstytucja RP koncepcja zamkniętego katalogu zródeł prawa powszechnie
obowiązującego ; nie powinien być uznawany za zródło prawa akt, który w katalogu nie został
wymieniony. Katalog aktów prawa o charakterze wewnętrznym nie jest zamknięty.
Prawo o charakterze wewnętrznym: normy obowiązujące jedynie wewnątrz organów władzy
publicznej; nakładają obowiązki i ustanawiają uprawnienia tylko w stosunku do jednostek
organizacyjnie podległych organowi wydającemu.; formalnie to:
- UCHWAAY RADY MINISTRÓW
- ZARZDZENIA MINISTRÓW
- ZARZDZENIA PREZYDENTA
AKTY NORMATYWNE PRAWA POWSZECHNIE OBOWIZUJACEGO:
KONSTYTUCJA
- jeden akt normatywny o tej nazwie i randze w państwie (wyjątek: państwo federacyjne-
konstytucje stanowe-USA czy republikańskie Federacja Rosyjska)
- akt o najwyższej mocy obowiązywania; fundament normatywny całego państwa
- szczególny tryb zmiany konstytucje sztywne i giętkie ; szczególna systematyka.
- żaden inny akt nie zawiera norm w taki sposób ujętych i o takich zakresie przedmiotowym.
- W Polsce tradycja tzw. konstytucji małych ( 19; 47 92) najistotniejsze zasady organizacji i
funkcjonowania państwa do czasu uchwalenia konstytucji całościowej.
- Ustawa konstytucyjna wprowadza stałe lub czasowe zmiany i uzupełnienia do obowiązującej
konstytucji; uchwalana w trybie przewidzianym dla zmiany konstytucji.
USTAWA
- akt parlamentu, którym może być regulowana każda kwestia niebędąca przedmiotem regulacji
konstytucyjnej.
- niektóre kwestie muszą być uregulowane ustawą (budżet, wolności, prawa i obowiązki
obywatelskie)->materia ustawowa.
- ustawa musi być zgodna z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.
- uchwalenie ustaw w trybie przewidzianym w konstytucji i regulaminach Sejmu i Senatu.
Prawoznawstwo Strona 25
- uchwalenie ustaw w trybie przewidzianym w konstytucji i regulaminach Sejmu i Senatu.
- szczególną pozycję wśród ustaw zajmują kodeksy (regulują kompleksowo całość bądz
zasadniczą część stosunków z danej sfery życia publicznego.
KODEKSY W POLSCE (NIEKTÓRE):
�� KODEKS CYWILNY (KC)
�� KODEKS KARNY (KK)
�� KODEKS POSTPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO (KPA)
�� KODEKS POSTPOWANIA KARNEGO (KPK)
�� KODEKS POSTPOWANIA CYWILNEGO (KPC)
�� KODEKS RODZINNY I OPIEKUCCZY (KRO)
�� KODEKS PRACY (KP)
�� KODEKS SPÓAEK HANDLOWYCH (KSH)
�� KODEKS KARNY WYKONAWCZY (KKW)
- KODEKS DROGOWY jest to: ustawa z 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym.
AKTY NORMATYWNE O RANDZE USTAWY
-jedynie w najważniejszych okolicznościach (stan wojenny, gdy Sejm nie może się zebrać)
- wydaje Prezydent na wniosek Rady Ministrów.
- dotyczą zasad działania organów władzy publicznej w czasie stanu wojennego oraz zakresu
ograniczenia w tym czasie wolności i praw człowieka i obywatela.
- Rozporządzenie podlega zatwierdzeniu przez Sejm na jego najbliższym posiedzeniu.
UMOWY MIDZYNARODOWE I yRÓDAA PRAWA EUROPEJSKIEGO
- stanowią zródło prawa także w stosunkach wewnętrznych poszczególnych państw.
- Konstytucja RP uznaje ratyfikowane umowy międzynarodowe za część krajowego porządku
prawnego.
- Stosowanie bezpośrednie: umowy nie trzeba przekładać na treść ustawy wewnątrzkrajowej.
- podstawowy warunek obowiązywania ustawy: ratyfikacja istotna prawnie czynność
konwencjonalna dokonywana przez konstytucyjnie kompetentny organ mocą której podpisaną
umowę uznaję się za wiążącą; w Polsce Prezydent wymaga się kontrasygnaty premiera.
- zródłem prawa powszechnie obowiązującego są tylko umowy ratyfikowane.
- PODZIAA UMÓW W POLSCE (ZE WZGLDU NA SPOSÓB RATYFIKACJI)
1. Premier jedynie informuje Sejm; umowa musi być zgodna z ustawami.
2. Za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie; jeśli treść dotyczy:
�� pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych.
�� wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji RP.
�� członkostwa RP w organizacji międzynarodowej.
�� znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym.
�� spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy
(pierwszeństwo umowy jeśli nie da jej się pogodzić z ustawą)
3. Za zgodą wyrażoną w trybie szczególnym;
�� gdy państwo polskie przekazuje organizacji lub organowi międzynarodowemu
niektóre kompetencje organów władzy państwowej.
�� ZGODA uchwalana w ustawie przez każdą z izb oddzielnie większością 2/3
przy quorum wynoszącym co najmniej połowę lub poprzez referendum
(decyduje Sejm)
- Prawo organizacji międzynarodowych do których przystąpiła Polska ma pierwszeństwo przed
ustawami jeśli dojdzie do kolizji między nimi.
AKTY WTÓRNE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO (UNII EUROPEJSKIEJ)
�� ROZPORZDZENIA charakter podobny do ustaw; ujednolicają przepisy w krajach
wspólnotowych; charakter wiążący; zawarte w nich normy abstrakcyjne i generalne
Prawoznawstwo Strona 26
wspólnotowych; charakter wiążący; zawarte w nich normy abstrakcyjne i generalne
(adresowane do państw bądz jednostek); ogłasza się je w Dzienniku Urzędowym UE
�� DYREKTYWY charakter wiążący; wskazują określone stany rzeczy, cele jakie mają być
osiągnięte drogą wprowadzania przez państwo odpowiednich regulacji (implementacja
dyrektywy); sankcje finansowe za niewypełnienie.
�� DECYZJE charakter indywidualny i konkretny do ściśle określonego grona adresatów i
dotyczą ściśle określonych spraw.
�� OPINIE nie mają mocy wiążącej; zawierają określone oceny często stosowane w
postępowaniu między instytucjami i organami wspólnot.
�� ZALECENIA sugerują podjęcie określonych działań.
- MIKKIE PRAWO opinie, zalecenia, raporty, sprawozdania z prac grup eksperckich, białe
księgi ; nie są bezpośrednio wiążące; dodatkowe wykładniki prawa, wskazują kierunki działań
instytucji UE.
ROZPORZDZENIA WYKONAWCZE
- W polskim systemie prawnym rozporządzenia wydają:
-Rada Ministrów
- Prezes Rady Ministrów
-Każdy minister kierujący działaniami administracji rządowej
- Prezydent RP
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
- akt normatywny wykonawczy; wydawany na podstawie szczegółowego upoważnienia
ustawowego.
- wydawane w celu wykonania ustawy (ustawa może nakazać organowi wydać rozporządzenie )
- w rozporządzeniu musi się znalezć odwołanie do przepisu ustawy zawierającego kompetencję
prawotwórczą (podstawa prawna rozporządzenia)
- rozporządzenia muszą dotyczyć tylko tych kwestii, które obejmuje nakaz lub upoważnienie
zawarte w danej ustawie oraz nie mogą przekraczać granic tego nakazu lub upoważnienia.
- ustawa może upoważniać do wydania jednego rozporządzenia kilku ministrów.
AKTY PRAWA WEWNTRZNEGO (INTERNA)
- katalog tych praw nie ma charakteru zamkniętego:
- Konstytucja wymienia: UCHWAAY RADY MINISTRÓW ZARZDZENIA PREMIERA
ZARZDZENIA MINISTRÓW.
- dotyczą zasada działania, struktury, sposobów obsadzania stanowisk czy procedur decyzyjnych
w organach i agendach podległych organizacyjnie podmiotowi, który wydaje dany akt.
- podlegają kontroli co do zgodności z aktami prawa powszechnie obowiązującego (kontrola TK)
- poza katalogiem znajdują się także: uchwały normatywne Sejmu i Senatu (regulaminy izb)
Prawoznawstwo Strona 27
X - Wykładnia prawa
6 listopada 2011
18:57
Pojęcie wykładni prawa
Wykładni prawa proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych.
Zakres wykładni prawa możemy uznać jako:
ż� Koncepcja klasyfikacyjna - Wykładni wykonuje się tylko tyle, o ile wymagają
to niejasności tekstu.
ż� Koncepcja derywacyjna wykładni dokonuje się w każdym przypadku
ustalania normy prawnej
Potrzeba przeprowadzenia wykładni wynika z(koncepcja klasyfikacyjna):
�� Niejednoznaczności języka naturalnego i prawnego;
�� Błędów popełnionych przez ustawodawcę;
�� Świadomie wprowadzonych przez ustawodawcę niejednoznaczności
i nieostrości wypowiedzi normatywnych;
�� Ze starzenia się regulacji normatywnych
Potrzeba przeprowadzenia wykładni wynika z(koncepcja derywacyjna):
�� Wynika z rozróżnienia normy prawnej i przepisu prawnego=> jest zawsze
konieczna
�� Podpunkty z koncepcji klasyfikacyjnej
Teorie wykładni prawa
a) Teoria wykładni statystycznej(subiektywna) wraz z ustanowienie przepisu
ustawodawca nadaje mu określone znaczenie. Tak długo jak przepis formalnie
funkcjonuje istnieje wraz z nim jego znaczenie. Nie powinno się tego znaczenia
swobodnie modyfikować. Tj. do ustalenia normy z przepisu potrzebna nam jest
wiedza o celach, wiedzy, przesłanek historycznych ustawodawcy historycznego.
b) Teoria wykładni statystycznej(obiektywna) Znaczenie przepisów prawnych nie
powinno być wiązane wyłącznie z wolą ustawodawcy historycznego, ponieważ
prowadziłoby to, wbrew naturalnej dynamice procesów społecznych. Wraz z
wszelkimi zmianami w społeczeństwie w języku stare przepisy powinny mieć
nadawaną nową treść dostosowaną do współczesnych potrzeb(a nie ustawodawcy
sprzed wieku, który ustanowił daną ustawę).
c) Teoria wykładni aktualnego ustawodawcy jest ona pewną modyfikacją teorii
wykładni dynamicznej. Twierdzi ona, że jednoznaczne przyjęcie teorii dynamicznej
doprowadziłoby do nadmiernej dowolności w interpretacji prawa. Należy, więc
posłużyć się w interpretacji wiedzą o rzeczywistości, preferencjami aksjologicznymi
oraz celami politycznymi ustawodawcy czynnego w momencie interpretacji
Założenie racjonalności ustawodawcy
Założenie racjonalności jest fundamentalną przesłanką metodologiczną tzw.
Interpretacji humanistycznej:
�� Dzieło kulturowe jest kreacją człowieka, z którym interpretator dzieli
podstawowe właściwości fizyczne i duchowe a zatem jest w stanie go
zrozumieć.
�� Twórca dzieła jest istotą racjonalną, tj. dokonuje wyborów celu i adekwatnych
do ich osiągnięcia środków zgodnie z posiadaną przez siebie wiedzą o
rzeczywistości, kierują c się przy tym niesprzecznym systemem wartości.
�� Rekonstrukcja przez interpretatora tej wiedzy i systemu wartości pozwala
zrozumieć sens dzieła kulturowego, będącego przedmiotem dociekań.
Rodzaje wykładni prawa
1. Pierwszą typologią jest zróżnicowanie ze względu na podmiot jej dokonujący.
Według tego kryterium występuje, zatem:
Prawoznawstwo Strona 28
1.
Według tego kryterium występuje, zatem:
a. Wykładnia autentyczna dokonywana jest ona przez ten podmiot, który
przepis ustanowił.(Zasięg i moc obowiązywanie takiej interpretacji jest równy
zasięgowi i mocy wynikającej z rodzaju interpretowanego aktu).
b. Wykładnia legalna dokonywana jest przez uprawniony do tego organ
państwa. Wykładnia prawa delegowana kiedy uprawnienie do wykładni
przepisu jest zawarte w samym przepisie.
c. Wykładnia operatywna jest to rodzaj wykładni podejmowany przez organy
stosowania prawa, dokonywać jej mogą wszelki organy władzy państwowej.
Szczególne znaczenie ma tu jednak wykładnia sądowa. Np. wykładnia Sądu
Najwyższego może przyjmować postać:
I. Sąd najwyższy może rozpoznawać skargi kasacyjne wnoszone przez strony do
orzeczeń sądu drugiej instancji. W przypadku stwierdzenia zasadności kasacji
SN działający zwykle w składzie trzyosobowym uchyla orzeczenie sądu drugiej
instancji. Po przekazaniu powrotem do odpowiedniego sądu jest ten sad
związany wykładnią SN.
II. Sąd najwyższy może podejmować uchwały jeżeli uzna, że celowe jest
wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których
stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie. Nie są to uchwały
dotyczące bezpośrednio konkretnych spraw. Do ich podjęcia dochodzi na
wniosek określonego organu państwa. Takie uchwały zapadają przy udziale
& sędziów w składzie całej izby sądu najwyższego, połączonych izb lub w
pełnym składzie SN.
III. Drugi typ uchwał SN może podejmować w następstwie przedstawienia mu do
rozstrzygnięcia tzw. Zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości
w konkretnej sprawie.
IV. Uchwały 7-osobowych składów SN zapadających w trybie określonym w
punktach II i III mogą uzyskać moc Zasad prawnych, jeżeli taki 7-osobowy
skład tak postanowi. W przypadku uchwał całej izby dzieje się tak
automatycznie. Taka wykładnia wiąże też inne składy orzekające SN.
d. Wykładnia doktrynalna wykładni może dokonywać każdy na
własny użytek, nie ma jednak ona dla nikogo mocy wiążącej.
2. Ze względu na sposób dokonywania wykładni
a. Wykładnia językowa - Polega na dokonywaniu interpretacji
przepisów prawnych przy wykorzystywaniu reguł znaczeniowych i
konstrukcyjnych języka prawnego i naturalnego, reguł poprawnego
myślenia i reguł logiki prawnej.
b. Wykładnia systemowa Polega na ustaleniu rzeczywistego
znaczenia przepisów ze względu na ich usytuowanie w systematyce
wewnętrznej systemu prawa lub zasady danej gałęzi prawa..
c. Wykładnia funkcjonalna Ustalenie znaczenia przepisu zgodnie z
celem, jaki chciał osiągnąć ustawodawca stanowiąc ten przepis.
d. Wykładnia porównawcza Polega na ustaleniu znaczenia przepisu
przez porównanie go z innymi podobnymi przepisami o ustalonym
znaczeniu
I. Układ synchroniczny porównanie z przepisami innych krajów
II. Układ diachroniczny porównanie z przepisami niegdyś istniejącymi
3. Ze względu na wyniki wykładni
a. Wykładnia literalna(dosłowna) ustalona ze względu na użycie
reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka.
b. Wykładnia rozszerzająca polega na porównaniu wyniku wykładni
językowej i systemowej lub celowościowej i przyjęciu szerszego
znaczenia przepisu niż wynikałoby to z przepisu.
c. Wykładnia zwężająca polega na porównaniu wy6ników wykładni
literalnej i celowościowej lub systematycznej i przyjęciu węższego
znaczenia przepisu niż wynikałoby to z wykładni literalnej.
Prawoznawstwo Strona 29
znaczenia przepisu niż wynikałoby to z wykładni literalnej.
Reguły interpretacyjne i inferencyjne. Topiki prawnicze
Reguły interpretacyjne ich zastosowanie pozwala na ustalenie właściwego
znaczenia przepisu.(Wykładni językowej):
�� Do tekstu przepisu nie można ani nic dodawać ani odejmować
�� Zwrotom języka prawnego nie należy, bez wyraznego powodu, nadawać
innego znaczenia niż to, które zwroty mają na gruncie języka naturalnego
�� Jeżeli dany zwrot jest specyficznym zwrotem języka prawnego należy go
rozumieć według znaczenia, nadanego mu przez ten język.
�� Zwroty brzmiące podobnie należy rozumieć jednolicie
�� Zwroty brzmiące odmiennie należy rozumieć nie jednolicie
�� Wyjątków od ogół nie wolno interpretować rozszerzając
Oprócz poszczególnych sposobów wykładni i reguł interpretacyjnych stosuje się
również dwa dodatkowe typy środków argumentacyjnych:
a) Reguły inferencyjne są to logiczne lub quasi-logiczne reguły
wnioskowań akceptowane szeroko i wykorzystywane w odniesieniu do
prawa stanowionego
�� Jeśli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś więcej jest też
uprawniony do czynienia czegoś mniej.
�� Jeśli komuś jest zakazane czynić coś mniej jest jeszcze bardziej
zakazane czynić coś więcej.
�� Jeśli kogoś, i tylko jego dotyczy zakaz lub nakaz zachowań(lub
gdy zachowanie powinno się odbyć w pewnych warunkach) to
innych podmiotów nakaz lub zakaz nie dotyczy. Podobnie gdy
nakazany jest jeden ściśle określony sposób zachowania, inne
zachowania są niedozwolone.
�� Wnioskowanie przez analogię
�� Analogia z ustawy polega na zastosowani do
nieuregulowanego stanu rzeczy, regulacji dotyczącej
podobnego stanu rzeczy uregulowanego
�� Analogia z prawa polega na sformułowaniu nowej
normy, która regulowałaby stan rzeczy objęty luką w
procesie stanowienia prawa.
�� Wnioskowanie z celu na środki opiera się na potocznym
rozumieniu, że cel uświęca środki. Wnioskowanie to może
przybrać kilka postaci:
�� Jeśli prawo nakazuje określone zachowanie Z lub
osiągnięcie celu C to zakazane jest podejmowanie
zachowań uniemożliwiających osiągnięcie celu C lub
zachowania Z.
�� Jeżeli prawo nakazuje określone zachowanie Z lub
osiągnięcie celu C, to przyjmujemy, że nakazane jest
podjęcie zachowań stanowiących warunek konieczny
zrealizowania zachowania Z i celu C
�� Jeżeli prawo dopuszcza zachowanie Z lub osiągnięcie celu
C, to zakładamy również, że dozwolone jest podjęcie
zachowania Z1 prowadzącego do zachowania Z lub
osiągnięcia celu C.
b) Argumenty wypracowane przez kulturę prawniczą zwane też topikami
prawniczymi
Prawoznawstwo Strona 30
XI - Przestrzegaie i stosowanie prwawa
6 listopada 2011
18:57
Pojęcie przestrzegania i stosowania prawa
Przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy
prawnej zgodnym z treścią dyspozycji tej normy w warunkach
określonych w hipotezie.
�� Stosowanie prawa jest sformalizowanym działaniem
kompetentnych organów władzy publicznej polegającym na
podejmowaniu i realizowaniu decyzji władczych
indywidualnych i konkretnych. Podstawą tych decyzji są
wynikające z przepisów kompetencje danych organów(np.
zapłacenie mandatu, wypłacenie odszkodowania po wyroku
sądu)
Nieprzestrzeganie prawa może polegać na
�� Zachowaniu CONTRA LEGEM polegającym na działaniu
lub zachowaniu niezgodnym z treścią dyspozycji normy
bezwzględnie wiążącej w warunkach określonych jej
hipotezą.
o Obywatelskie nieposłuszeństwo różni się d
zachowań Contra Legem tym, że sprawca nie ukrywa
zachowań niezgodnych z prawem, ale wręcz je
manifestuje. Sprawca nie unika kary, ale się na nią
godzi w celu manifestacji sprzeciwu wobec działania
władz publicznych
�� Zachowaniu PRAETER LEGEM co stanowi najczęściej
przypadki zwane:
o Nadużycie prawa polega najczęściej na działaniu
zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu, ale
jednocześnie sprzecznym z zasadami współżycia
społecznego lub tzw. Społeczno-gospodarczego
przeznaczenia rzeczy.
o Omijanie prawa polega na osiągnięciu celu
zabronionego przez jedną normę w taki sposób, że
adresat, podejmuje zachowanie, które pozornie stanowi
zastosowania innej normy, a nie normy obchodzącej.
Ideologie stosowania prawa
Stosowanie Prawa przez organy władzy publicznej odbywa
się na dwa sposoby, według:
�� Ideologii decyzji związanej decyzje zapadające w
procesie stosowania prawa powinny być całkowicie
zdeterminowane treścią norm prawnych
�� Ideologii decyzji swobodnych wyraża się w
przekonaniu, że wartościami naczelnymi w procesie
stosowania prawa powinny być: celowość, skuteczność,
sprawiedliwość.
Proces stosowania prawa i jego etapy
Proces decyzyjny(Stanowienie prawa):
v� Wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia
faktumającego znaczenie prawne, z którym obowiązujące
normy wiążą określone skutki prawne.
�� Policja prowadzi dochodzenie
�� Prokurator przygotowywuje oskarżenie i wszczyna
Prawoznawstwo Strona 31
�� Prokurator przygotowywuje oskarżenie i wszczyna
postępowanie przed sądem
�� Wniesienie pozwu do sądu
v� Udowodnienie zaistnienia faktu
�� Rozstrzygnięcie co do ciężaru dowodu(winę dowodzi
oskarżenie)
�� Rodzaje dowodów
ż� Dokumenty publiczne
ż� Dokumenty prywatne
ż� Zeznania świadków
ż� Opinie biegłych
ż� Oględziny miejsca zdarzenia lub przedmiotu
�� Sposób oceny dowodów przez organ stosujący prawo
ż� Teoria swobodnej oceny dowodu uznanie
przedstawionych dowodów za wiarygodne i
pozwalające ustalić prawdziwy obraz faktu należy do
organu stosującego prawo
ż� Teoria związanej oceny dowodów z mocy samego
prawa istnieją dowody bardziej i mniej wiarygodne
�� Cele postępowania dowodowego
ż� Ustalić Prawdę materialną (obraz faktów zgodny z ich
rzeczywistym kształtem)
ż� Lub Prawdy formalnej obraz faktów na jaki zgadzają
się strony postępowania przed organami władzy
publicznej, albo jaki wynika z domniemań poprawnych
Domniemanie jest wnioskowaniem, który występuje następujący
schemat rozumowania. Jeżeli zdarzenie A bardzo często łączy się
ze zdarzeniem B to pojawienie się konkretnego a należącego do
zbioru zdarzeń A łączy się najprawdopodobniej z zdarzeniem b
�� Domniemanie faktyczne przy domniemaniu tego typu
organ może, ale nie musi, wyciągać wnioski, co do
zaistnienia faktu na podstawie innych znanych faktów.
�� Domniemanie prawne w tym przypadku nie odwołujemy
się do naszej wiedzy, czy intuicji lecz wprost do normy
prawnej. (która determinuje fakt istnienia zdarzenia A na
podstawie zdarzenia B).
o Domniemanie prawne wzruszalne te które można
obalić
o Domniemanie prawne niewzruszalne nie można
obalić
v� Ustalenie norm obowiązujących
�� Ustalenie czy wchodzące w rachubę przepisy obowiązują w
danym czasie i miejscu(decyzja walidacyjna).
�� Wyprowadzenie normy z przepisu
v� Subsumcja i podjęcie decyzji
�� Subsumcja konfrontacja ustalonych faktów i przepisów
�� Podjęcie decyzji władczej ustalenie skutków prawnych
zdarzenia
v� Wykonanie podjętej decyzji
Stanowienie a stosowanie prawa
W wyniku stanowienia prawa powstają normy generalne i
abstrakcyjne, a w wyniku stosowania podejmowane są decyzje
władcze o charakterze indywidualnym i konkretnym.
Znajomość prawa a jego przestrzeganie
Przyczyny dlaczego prawo jest powszechnie mało znane:
Prawoznawstwo Strona 32
Przyczyny dlaczego prawo jest powszechnie mało znane:
�� Ogromna ilość przepisów i ciągle rośnie
�� Prawo ulega ciągłym zmianom
�� Duże wyspecjalizowanie prawa
�� Trudny język sformułowania przepisów
�� Urzędowe dzienniki są wydawnictwami trudno dostępnymi
Prawo jest poznawane:
�� Dzięki mediom
�� Dzięki doświadczeniom innych/własnym z danym przepisem
�� Szkoleniom zawodowym
�� Kontakcie z czynnymi zawodowo prawnikami
�� Internecie
Skuteczność prawa
Skuteczność finistyczna W tym ujęciu prawo jest środkiem do
osiągnięcia jakiegoś celu, a osiągnięcie tego celu dzięki
przestrzeganiu prawa oznacza, że jest ono skuteczne.
Nieosiągalność tego celu może mieć różne przyczyny:
nieprzestrzeganie prawa przez adresatów, nietrafny wybór celu,
nietrafny wybór środków prawnych wysokie koszty
przewyższające jego wartość.
Skuteczność behawioralna W tym ujęciu skuteczność prawa
zależy tylko od stopnia w jakim je adresaci przestrzegają.
Aksjologiczna skuteczność prawa Polega na tym, że adresaci
akceptują i interalizują wartości, które legły u podstaw
ustanowionych przez prawodawcę przepisów.
Mówiąc o skuteczności prawa należy też zauważyć:
�� Istnieją różne stopnie skuteczności
�� Różne normy charakteryzuje różny stopień skuteczności
�� Różne grupy adresatów skłonne są do mniejszego bądz
większego przestrzegania norm
�� Skuteczność prawa jest zmienna w czasie
Przestrzeganie prawa zachowanie adresata normy prawnej zgodne z treścią dyspozycji tej normy
w warunkach określonych w hipotezie; świadome dostosowanie się adresatów do obowiązujących
norm.
POSTAWA LEGALISTYCZNA szacunek dla prawa jako
takiego; ponieważ tworzone przez władzę publiczną;
legalizm krytyczny nie bezrefleksyjny
Realizowanie prawa pojęcie empiryczne; zachowanie zgodne z normą ale bez intencji; np. śpiąc
realizujemy wszystkie normy prawne zakazujące jakiegoś działania.
POSTAWA OPORTUNISTYCZNA rachunek zysków i strat jakie
korzyści odniesie stosując bądz nie prawo; chęć uzyskania korzyści lub
uniknięcia kary.
Uzasadnienie dla posłuszeństwa
Prawoznawstwo Strona 33
Uzasadnienie dla posłuszeństwa
POSTAWA KONFORMISTYCZNA dostosowanie swoich poglądów,
zachowania do innych osób z którymi jakoś się identyfikujemy;
punktem odniesienia jest stosunek do prawa przyjmowany w jego
otoczeniu
2. Postacie nieprzestrzegania prawa.
Nieprzestrzeganie prawa może polegać na:
- zachowaniu contra legem (naruszenie/złamanie prawa)
�� obywatelskie nieposłuszeństwo
�� nadużycie prawa
�� obejście prawa lub omijanie prawa (działania In fraudem legis)
- zachowaniu praeter legem (obok prawa) spór interpretacyjny.
Obywatelskie nieposłuszeństwo- nie polega na ukrywaniu zachowań niezgodnych z prawem, a na
ich publicznym manifestowaniu; obywatel liczy się z sankcją; korzyść publiczna; cel: naprawa prawa.
Nadużycie prawa podmiotowego zachowanie zgodne z prawem, ale niezgodne z zasadami
współżycia społecznego lub tzw. społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy.
Omijanie prawa lub obejście prawa osiągnięcie celu zabronionego przez jedną normę w taki
sposób, że adresat podejmuje zachowanie, które pozornie stanowi przypadek zastosowania innej
normy, a nie normy obchodzonej; uniknięcie niedogodności; wykorzystanie luk w prawie; zwężająca
lub rozszerzająca wykładnia przepisów; niejasność języka prawnego
Fikcja powszechnej znajomości prawa:
�� ignorantia iuris nocet nieznajomość prawa szkodzi.
�� ignorantia iuris neminem excusat nieznajomość prawa nie usprawiedliwia.
- co do zasady; nie można usprawiedliwiać się nieznajomością prawa.
- promulgacja formalna publikacja aktu w urzędowym dzienniku publikacyjnym.
ZNAJOMOŚĆ PRAWA ZALEŻY OD:
- odpowiednia ilość i dostępność dzienników publikacyjnych.
- zapewnienie vacatio legis
Prawoznawstwo Strona 34
- zapewnienie vacatio legis
- staranna derogacja
- komunikatywny język samych tekstów.
PRZYCZYNY NIEZNAJOMOŚCI PRAWA W POLSCE:
- ogromna liczba aktów normatywnych obowiązujących i powstających.
- częsta nowelizacja aktów prawnych.
- specjalizacja prawa (operuje trudnym językiem prawnym, ale także branżowym )
- urzędowe dzienniki publikacyjne są stosunkowo trudno dostępne i drogie.
- PRAWO, KTÓRE NIE JEST PRZESTRZEGANE, NIE MOŻE BYĆ SKUTECZNE. NIEPRZESTRZEGANIE
PRAWA ŚWIADCZY O JEGO NIESKUTECZNOŚCI.
SKUTECZNOŚĆ PRAWA:
Skuteczność finistyczna przestrzeganie prawa jest warunkiem jego skuteczności ; prawo
traktowane jako środek do jakiegoś celu; nieosiągnięcie tego celu może mieć różne przyczyny;
nieprzestrzeganie prawa, zły wybór celu, nietrafny wybór środków prawnych.
Skuteczność behawioralna nieprzestrzeganie prawa świadczy o jego
nieskuteczności ;skuteczność realna faktyczne podporządkowanie się adresatów normom do nich
skierowanym; zachowanie zgodne z normą może być przypadkiem, niezależne od prawa,
Skuteczność aksjologiczna adresaci akceptują wartości, którymi kierował się prawodawca; traktują
jak swoje; adresaci wyrażają w konsekwencji aprobatę dla samych norm mających chronić lub
realizować te wartości. Ułatwia uzyskać skuteczność behawioralną.
Prawoznawstwo Strona 35
XII - Obowiązywanie Prawa
22 listopada 2011
18:56
Pojęcie obowiązywania prawa
1. Pojęcie obowiązywania prawa w ujęciu aksjologicznym sprowadza się do zgodności norm z podstawowymi
wartościami moralnymi (możliwość nie przestrzegania prawa jeśli nie zgadza się ono z określonymi wartościami lub
normami moralnymi).
2. Umiarkowana koncepcja obowiązywania prawa w ujęciu aksjologicznym żądają tylko zaakceptowaniu jej warunków
jako pomocnicze wobec formalnego obowiązywania prawa.
3. Realistyczne obowiązywanie prawa Polega na występującym w masowej skali zgodności zachowań adresatów norm z
tymi normami.
Związane jest z tym pojęcie odwyknięcia(desuetudo) Pojawia się, gdy mimo naruszenia normy sankcjonowanej,
organ państwa nie wymierza kary(nie liczą się pojedyncze przypadki).
4. Formalne obowiązywanie prawa(tetyczne) polega na tym, że prawo obowiązuje, gdy:
- Zostało właściwie ustanowione - w przepisach prawnych lub zgodnie z logicznymi regułami
wnioskować wyprowadzone z innych norm
- Zostało właściwie ogłoszone(promulgowane)
- Nie zawiera postanowień sprzecznych, a jeśli występują a jeśli istnieją to zostały usunięte dzięki
zastosowaniu reguł kolizyjnych
- Nie zostały uchylone przez przepisy derogacyjny lub w inny sposób
Nie zostały uznane za sprzeczne z konstytucją lub innymi aktami wyższego rzędu przez TK
Obowiązywanie prawa w przestrzeni i czasie
Prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium tego kraju(wyjątek personel dyplomatyczny).
Postanowienia umów międzynarodowych ratyfikowane przez dane państwo staję się elementem prawa wewnętrznego
tego państwa. Ostatnio podkreśla się jedna, że charakter ponad państwowy mają normy z zakresu Praw człowieka, które
mają obowiązek przestrzegać wszystkie państwa niezależnie czy je podpisali.
Norma obowiązuje do momentu, który wyznaczył prawodawca, niewcześnie jednak niż zostanie opublikowana(14 dni po
publikacji) [wyjątek retroakcja kiedy ustawodawca wiąże określone skutki prawne ze zdarzeniami lub zachowaniami
ludzi przed opublikowaniem aktu normatywnego, istnieje jednak zakaz stosowania surowszego prawa wstecz].
Obowiązywanie prawa w przestrzeni
państwa unitarne (np. Polska) akty stanowione przez organy naczelne i centralne obowiązują na całym ich terytorium,
a akty organów terenowych na obszarze sprawowania władzy przez te organy
terytorium Polski obszar lądowy i głąb ziemi zwężający się stożkowo wyznaczony granicami państwa, słup powietrza
do 90 km nad obszarem państwowym, obszar morski 12 mil morskich od brzegu, na statkach polskich obowiązuje
jurysdykcja polska, ale nie jest to terytorium państwa
Prawo karne w Polsce: stosuje się jeśli przestępstwo zostało popełnione na terytorium Polski (lub na polskim statku
wodnym / powietrznym), bez względu na obywatelstwo sprawcy wyjątek: immunitety dyplomatyczne, konsularne,
krajowe. Obywatel polski który popełnił przestępstwo (w myśl polskiego KK) na terenie kraju, gdzie jest dozwolone, nie
podlega odpowiedzialności
Represja wszechświatowa ściganie przestępstw objętych międzynarodowymi konwencjami, niezależne od miejsca
popełnienia przestępstwa i obywatelstwa (pod warunkiem ratyfikacji danej konwencji i uznanie danego czynu za
zagrożony w myśl prawa danego państwa)
Przestępstwa ścigane w myśl represji wszechświatowej w Polsce: ludobójstwo, niewolnictwo, handel kobietami i
dziećmi, fałszowanie forsy, handel dragami, naruszanie podstawowych praw człowieka
Prawo cywilne: obowiązuje TYLKO na terytorium Polski i obywateli polskich, a także zagranicznych którzy mogą mieć w
Polsce prawa obywatelskie na równi z Polakami
Prawo prywatne międzynarodowe decyduje w momencie, gdy jakieś zdarzenie ma miejsce za granicą państwa,
określa jakie państwo powinno rozstrzygać sprawę cywilną z elementem obcym
- Lex patriae - (zasada stosowania prawa ojczystego)kwestie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych
podmiotu obcego ocenia się w świetle jego prawa ojczystego.
- Lex rei sitae - (zasada prawa miejsca położenia rzeczy) - kwestie dotyczące prawa rzeczowego reguluje prawo
miejsca położenia nieruchomości lub rzeczy ruchomej będącej przedmiotem tego prawa
- Lex loci actus (contractus) - zasada ze czynność prawna dokonywana jest i wywołuje skutki wynikające z prawa
miejsca jej dokonania
Arbitraż sposób rozstrzygania sporów na podstawie prywatnej umowy, postępowanie niepubliczne i jednoinstancyjne,
Prawoznawstwo Strona 36
Arbitraż sposób rozstrzygania sporów na podstawie prywatnej umowy, postępowanie niepubliczne i jednoinstancyjne,
dopuszczany głównie w sprawach o prawa majątkowe
Obowiązywanie prawa co do osób
W procesie stosowania prawa jest konieczne również ustalenie, czy dane normy prawne odnoszą się do interesujących
nas osób. Poszczególne państwa różnie te sprawy regulują w różnych gałęziach prawa. Inne np. ustanawiają zasady w
tym względzie w dziedzinie prawa cywilnego, inne w prawie karnym, a jeszcze inne w prawie administracyjnym czy
rolnym.
Zostały jednak wypracowane pewne ogólne zasady obowiązywania prawa co do osób. Na ogół przyjmuje się zasadę, że
prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego terytorium. Jest przy tym obojętne, jaka
jest przynależność państwowa (obywatelstwo) tych osób. Od zasady tej są jednak istotne wyjątki. Dotyczą one w
pierwszym rzędzie oficjalnych przedstawicieli innych państw akredytowanych w danym państwie. Korzystają oni z tzw.
Przywilejów dyplomatycznych. Są wyłączeni spod jurysdykcji państwa przyjmującego. Państwo gwarantuje też niekiedy
niektórym osobom, przeważnie tylko na pewien czas, nietykalność, czyli wyłącza wobec nich stosowanie odpowiednich
przepisów prawa karnego. Mówi się o immunitecie parlamentarnym, sędziowskim czy jakimś innym.
Znana jest również druga zasada, że prawo danego państwa obowiązuje wszystkich jego obywateli niezależnie od
miejsca ich pobytu i miejsca, w którym nastąpił fakt prawny uzasadniający stosowanie określonych norm prawnych. Ale i
pod tym względem państwa wprowadzają pewne ograniczenia, biorą np. pod uwagę, że obywatel, przebywając na
terytorium innego państwa, musi stosować się do prawa tam obowiązującego; należy uwzględnić różnice w
uregulowaniu tych samych spraw w obu zainteresowanych państwach.
W praktyce obie wymienione zasady są stosowane jednocześnie. Wymaga to określonych kompromisów między
państwami w ich wzajemnych stosunkach.
Niektóre przepisy prawne obowiązują także wobec obywateli obcego państwa i w związku z jego postępowaniem na
terytorium obcego państwa, na pełnym morzu lub w kosmosie. Jest tak, jeżeli postępowanie danej osoby godzi w
interesy danego państwa lub jego obywateli. Ma to miejsce głównie w sferze prawa karnego.
1. KRYTERIA OBOWIZYWANIA PRAWA
Formalne kryteria obowiązywania prawa:
- norma została ustanowiona w odpowiedniej formie i przez odpowiedni organ (mający formalną władzę
nad adresatem normy)
- nie została formalnie uchylona i została ogłoszona urzędowo
- nie jest sprzeczna z żadną inną normą obowiązującą, a jeśli jest to nie utraciła mocy ze względu na
regułę kolizyjną
- normy da się też wyinterpretować z przepisów prawnych, jeśli nie są wyrażone w nich bezpośrednio
Aksjologiczne kryteria obowiązywania prawa: odwołują się do zgodności norm z innym systemem
wartości, prawo obowiązuje bo jest sprawiedliwe i moralne, prawo nie obowiązuje bo jest
niesprawiedliwe i niemoralne
Cywilne nieposłuszeństwo świadome i na ogół publiczne naruszanie prawa przez jednostkę w
interesie publicznym, zwrócenie uwagi państwa na niesprawiedliwość prawa
Behawioralne (realistyczne, socjologiczne) obowiązywanie prawa: prawo obowiązuje, bo jest
przestrzegane przez większość adresatów
Desuetudo (odwyknienie) uznaje się za nieobowiązujące te akty prawotwórcze, które nie były
stosowane długo przez organy władzy mimo zaistnienia odpowiednich okoliczności (czyli łamanie ich
przepisów)
2. OBOWIZYWANIE AKTÓW PRAWODAWCZYCH
Akty normatywne a zasada lex retro non agit:
Prawodawca w akcie prawodawczym decyduje, że:
a) akt ma być stosowany tylko do stanów rzeczy, które powstaną po wejściu danego aktu w życie (zasada
lex retro non agit jest tu realizowana)
b) akt ma być stosowany tylko do stanów rzeczy, które powstały i zakończyły się przed wejściem w życie
tego aktu ( jest to wyjątek)
c) akt ma być stosowany w przypadkach a) i b) naraz (jest to wyjątek)
retroakcja działanie prawa wstecz, WYJTKOWO dopuszczalne jest stosowanie retroakcji, gdy ustawa
wcześniejsza jest korzystniejsza dla podmiotu i gdy prawo wiąże się z korzyściami lub nagrodami
Akt prawotwórczy przestaje obowiązywać z dniem:
- zniesienia go przez przepisy derogujące innego aktu
- wskazanym w samym akcie, o ile został wydany na czas określony
W prawie karnym: odpowiedzialności podlega tylko ten, kto popełnił czyn zabroniony w myśl ustawy
Prawoznawstwo Strona 37
W prawie karnym: odpowiedzialności podlega tylko ten, kto popełnił czyn zabroniony w myśl ustawy
obowiązującej w momencie popełnienia czynu
W prawie karnym stosuje się też zasadę res iudicata powagi rzeczy osądzonej tzn. nie uchyla się
wyroku wobec osoby skazanej za popełnienie czynu, który w myśl nowego prawa nie jest już zabroniony,
ale wtedy był
W prawie cywilnym: ocenia się ważność i treść czynności prawnej zgodnie z prawem obowiązującym w
momencie jej dokonania
Prawo intertemporalne (międzyczasowe) rozstrzyga, czy do stosunku cywilnoprawnego, który powstał
przed uchyleniem dawnej normy i trwał nadal pod rządem nowej normy, stosować normy dawne czy
nowe
3. STOSOWANIE PRAWA Z UWZGLDNIENIEM REGUA KOLIZYJNYCH
Reguły kolizyjne: chronologiczna, merytoryczna, hierarchiczna, usuwają sprzeczności w prawie
Reguła chronologiczna, temporalna norma pózniejsza uchyla zastosowanie normy wcześniejszej lex
posterior derogat legi priori
Warunki zastosowania reguły chronologicznej:
- normy nie są ustanowione jednocześnie
- norma pózniejsza nie jest hierarchicznie niższa od normy wcześniejszej
- norma pózniejsza nie jest zakresowo szersza niż norma wcześniejsza
Reguła hierarchiczna norma hierarchicznie niższa nie narusza normy hierarchicznie wyższej (ale normy
te muszą należeć do aktów normatywnych o różnej mocy prawnej) lex superior derogat legi inferiori
Reguła merytoryczna norma regulująca sytuację szczególną uchyla normę regulującą sytuację ogólną
lex specialis derogat legi generali
Warunki zastosowania reguły merytorycznej:
- między normami zachodzi stosunek: norma ogólna norma szczegółowa
- norma szczególna weszła w życie nie wcześniej niż norma ogólna (lex posterior generalis non derogat
legi priori speciali)
- norma szczególna ma w hierarchii stopień nie niższy niż norma ogólna
4. OBOWIZYWANIE PRAWA NA PODSTAWIE REGUA WNIOSKOWAC PRAWNICZYCH (REGUA
INFERENCYJNYCH)
wnioskowanie instrumentalne (z celu na środki) jeśli dozwolony jest (należy osiągnąć) cel, to
dozwolone są także (należy dopuścić) środki konieczne do osiągnięcia celu (reguła instrumentalnego
nakazu); jeśli dozwolony jest cel, to należy zakazać wszelkich środków będących warunkiem
wystarczającym niezrealizowania celu (reguła instrumentalnego zakazu)
wnioskowanie z podobieństwa (argumentum a simili, wnioskowanie przez analogię) jeśli obowiązuje
norma N1, odnosząca się do stanu rzeczy S1, to należy wnosić, że obowiązuje także norma N2,
wprawdzie nie wyrażona w tekście prawnym, ale regulująca stan rzeczy S2 w sposób istotny i podobny
do stanu rzeczy S1, wnioskowanie to stosuje się w prawie prywatnym (cywilnym), uzupełnia ono luki
prawne, w szczególności luki konstrukcyjne
Przykłady argumentum a simili:
- analogia legis - wnioskowanie z ustawy zastosowanie do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka)
regulacji dotyczącej stanu rzeczy podobnego do objętego luką
- analogia iuris wnioskowanie z prawa sformułowanie nowej normy, która regulowałaby stan rzeczy
objęty luką w procesie stosowania prawa i na podstawie domniemanych preferencji aksjologicznych
ustawodawcy bądz zasad prawa
wnioskowanie z przeciwieństwa (argumentum a contrario) skoro prawo milczy na temat obowiązku,
to go nie ma, stosowane gdy prawodawca używa słów: wyłącznie , tylko , jedynie
Inne sposoby wnioskowań:
Argumentum a rubrica wnioskowanie z systematyki ustawy
Argumentum a fortiori wnioskowanie z siły
Argumentum a maiori ad minus metoda wnioskowania a fortiori, wnioskowanie z większego na
mniejsze jeśli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś więcej , to jest uprawniony do czynienia
czegoś mniej
Argumentum a minori ad maius metoda wnioskowania a fortiori, wnioskowanie z mniejszego na
większe - jeśli komuś jest zakazane czynienie czegoś mniej , to to tym bardziej nie może on czynić
czegoś więcej
6. OBOWIZYWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W CZASIE I PRZESTRZENI
Prawoznawstwo Strona 38
6. OBOWIZYWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W CZASIE I PRZESTRZENI
Prawo wspólnotowe obowiązuje w przestrzeni powietrznej, lądowej i morskiej państw członkowskich
7. PRAWO W CYBERPRZESTRZENI
Akty prawne związane z internetem:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej z 1999 moc prawna podpisu
elektronicznego
- 2000 zabronienie spółkom wysyłanie SPAM u (niechcianych e-maili)
- 2001 Konwencja o cyberprzestępczości wydana przez Radę Europy
- 1994 - konwencje World Intelectual Property Organisation prawa autorskie i wykonywanie
fonogramów
Akty prawne związane z internetem w Polsce:
- Art. 7. prawa bankowego oświadczenia woli w związku z dokonywaniem czynności bankowych
(przelewy) mogą być dokonywane przez internet
- możliwość wnoszenia podań i pism na elektronicznych nośnikach informacji
- Ustawa o podpisie elektronicznym z 18.09.2001
Prawo a internet:
1) Kodeks Karny wyróżnia przestępstwa komputerowe (hacking, i przestępstwa tradycyjne
dokonywane w sieci itp.)
2) Regulaminy Sieciowe tworzone przez operatorów sieciowych, providerów, administratorów sieci
lokalnych, czy darmowych kont pocztowych
3) Netykieta zbiór norm obyczajowych, ustanowiony przez internautów (np. wysyłanie e-maili w
formie txt (a nie HTML), zakaz SPAM u (niechcianej poczty), floodowania i mailbombingu
(wysylania wielu mail i o tej samej treści do jednej osoby)
8. PRAWO NA MORZU OTWARTYM
morze otwarte wszystkie obszary morskie położone na zewnątrz od granicy wyłącznej strefy
ekonomicznej lub od granicy morza terytorialnego, chyba że państwo nadbrzeżne ustanowiło wyłączną
strefę ekonomiczną, morze otwarte nie podlega żadnemu państwu, dno i wnętrze mórz jest uznane za
wspólne dziedzictwo ludzkości, zasady korzystania i ochrony morza otwartego określa prawo
międzynarodowe publiczne
9. PRAWO W PRZESTRZENI KOSMICZNEJ
- zakaz prób broni jądrowej pod wodą, w kosmosie i atmosferze (1963)
- zakaz przywłaszczania sobie kosmosu przez państwa (1967)
- odpowiedzialność za szkody kosmiczne (1972)
- konwencja o rejestracji obiektów wypuszczanych w kosmos (1976)
Prawoznawstwo Strona 39
XIV - Stosunki prawne
6 listopada 2011
18:57
Pojęcie stosunku prawnego
Stosunki prawne są to relacje między przynajmniej dwiema osobami, w których
reakcja jednej strony wywołują reakcję drugiej strony i podlegają kontroli norm
społecznych.
Powstanie, zmiana i ustanie stosunku prawnego
Stosunki prawne powstają, zmieniają się i ustają w wyniku zaistnienia wydarzeń
zwanych Faktami prawnymi.
Zdarzenia wydarzenia niezależne od woli ludzkiej
Zachowania czyny zależne od naszej woli
Czyny wstępują w postaci:
�� Czyny zgodne z prawem
�� Czyny niezgodne z prawem(niedozwolone)
Czynności konwencjonalne wśród nich trzeba wyróżnić:
�� Czynności władcze organów władzy publicznej związane ze stosowaniem
prawa
�� Czynności władcze organów władzy publicznej związane ze stanowieniem
prawa
�� Czynności prawne wymagające oświadczenia woli
zmierzające do wywołania skutków prawnych
podejmowane przez osoby fizyczne lub prawne(znaczenie
węższe: CP. Z zakresu prawa cywilnego, szersze: różne
gałęzie prawa).
Podmioty stosunku prawnego
Podmioty stosunku prawnego(Strony) są osoby(będące jednocześnie
adresatami norm regulujących ten stosunek), które w nim występują jako
uprawnione osoby lub zobowiązane do określonego zachowania, względem innych
osób, będącymi uczestnikami tego stosunku prawnego. (A zachowuje się Z wobec
B)(A wobec B wywołuje skutki C, czy C będzie stroną stosunku, decydują normy).
Przykładowymi podmiotami są:
1. Prawo konstytucyjne
a. Sejm
b. Rada ministrów
c. Itp.
2. Prawo administracyjne
Prawoznawstwo Strona 40
2. Prawo administracyjne
a. Organy państwa
b. Organy samorządu
c. Obywatele
d. Cudzoziemcy
e. Instytucje
3. Prawo karne
a. Państwo reprezentowane przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości
b. Sprawcy czynów
4. Prawo cywilne
a. Osoby fizyczne
b. Osoby prawne
Osobą fizyczną jest każdy człowiek od chwili poczęcia aż do śmierci
Zdolność prawna Możność uczestnictwa jako podmiot w stosunkach
prawnych(nabywania uprawnień itp.).
Zdolność do czynności prawnych zdolność do składania oświadczeń woli ze
skutkiem prawnym nawiązania, zmiany i wygaśnięcia stosunku prawnego.
Osoba prawna jest tworem organizacyjnym powstałym na podstawie i zgodnie z
zasadami (zazwyczaj)kodeksu cywilnego najczęściej dysponującym pewnym
majątkiem. Dzielimy na:
�� Zrzeszenia, dla których istnienia przesądzające jest zgrupowanie pewnej liczby
osób.
�� Zakłady, dla których przesądzające jest zgrupowanie pewnego majątku.
Osoby prawne powstają w trybach:
�� Tryb rejestrowy Osoba prawna jest powoływana z inicjatywy
założycieli, a osobowość prawną otrzymuje w chwili wpisu do
odpowiedniego rejestru na podstawie decyzji organu państwowego.
�� Tryb ustawowy Polega on na tym, że w drodze ustawy powstaje pewna
instytucja, a przepisy tej ustawy nadają jej osobowość prawną.
�� Tryb notyfikacyjny warunkiem powstania osoby prawnej jest
powiadomienie odpowiednich władz państwowych
Ułomne osoby prawne Podmioty niemające osobowości prawnej, lecz na
podstawie szczególnych unormowań prawnych mogą one jednak podejmować
czynności prawne oraz uczestniczyć jako strona w postępowaniu przed sądem
cywilnym. Dysponują zdolnością prawną.
Przedmiot i treść stosunku prawnego
Przedmiotem określonego stosunku może być określone zachowanie, przedmiot
materialny, prawa osobiste. To właśnie jego dotyczą relacje(obowiązki, uprawnienia)
zachodzące między stronami stosunku.
Na Treść stosunku składają się uprawnienia i obowiązki jego podmiotów.
Rodzaje stosunków prawnych
�� Ze względu na metodę regulacji prawnej:
ę� Stosunki cywilnoprawne
�� Strony tych stosunków są równoprawne
�� Stosunki są zawierane dobrowolnie, i tak mogą być rozwiązane
�� Przedmiot i treść stosunków są, określone przez strony(jeśli jest to zgodne
z prawem).
�� Sankcjami są sankcja nieważności lub egzekucyjna
ę� Stosunki prawno administracyjne
�� Strony tych stosunków nie są równoprawne(stroną władczą jest państwo
lub jego administracja lokalna)
Prawoznawstwo Strona 41
lub jego administracja lokalna)
�� Zawiązanie stosunku może nie być dobrowolne. Wynikać może z
jednostronnej decyzji organu państwa lub z prawa.
�� Przedmiot i treść normy są określone z reguły mocą norm iuris cogentis.
�� Sankcjami są: egzekucyjna, karna, nieważności.
ę� Stosunki prawnokarne(pojmować można dwojako: więzi wszystkich ze
wszystkimi wynikające z powszechnie obowiązującego prawa, ale także jako
więzi prawne wynikające z już popełnionego czyn.) II rodzaj:
�� Nawiązywane są poprzez dokonanie czynu zabronionego przez ustawę
karną.
�� Strona tego stosunku jest państwo działające za pomocą konkretnych
organów, które zajmują w stosunku pozycje zwierzchnie.
�� Położenie prawne tych norm wyrażają normy typu iuris cogentis.
�� Kary mają charakter karny, a posiłkowe egzekucyjny.
�� Ze względu na liczbę podmiotów:
ę� Dwustronne
ę� Wielostronne
�� Ze względu na stopień aktualizacji:
ę� Stosunki dwustronne zindywidualizowane
�� Możliwość wskazania podmiotów co do tożsamości
�� Mogą powstać, zmienić się, ustać nie tylko w wyniku działań wzajemnych,
ale także w wyniku jednostronnej czynności prawnej.
ę� Jednostronnie zindywidualizowane
�� Możliwość wskazania tylko jednego podmiotu co do tożsamości
ę� Obustronnie niezindywidualizowany
�� Żaden podmiot nie jest znany co do tożsamości. Wszyscy adresaci norm
mają wobec pozostałych wskazane w nich uprawnienia i obowiązki
Z Aktualizacją treściową możemy mieć do czynienia wtedy, gdy ze względu na
zaistnienie pewnych zdarzeń prawnych treść stosunku ulega zmianie.
Prawoznawstwo Strona 42
XVI - Odpowiedzialność prawna
6 listopada 2011
18:58
Pojęcie i ogólne zasady odpowiedzialności prawnej
Odpowiedzialność:
�� Za zachowania własne
�� Za zachowania cudze
�� Na zasadzie ryzyka
Innym podziałem odpowiedzialności jest:
1. Odpowiedzialność karna - dotyczy ona ludzi(osób fizycznych). Dotyczy szeregu
czynów zakazanych z zakresu obrotu gospodarczego, ochrony środowiska, ochrony
własności intelektualnej, itp.. Odpowiadać można tylko za własne czyny.
2. Odpowiedzialność cywilna dotyczy osób fizycznych i prawnych nie mających
osobowości prawnej. Odpowiadać można nie tylko za własne czyny ale też za cudze
i za podjęcie ryzyka.
3. Odpowiedzialność administracyjna
�� Służbowa pracownicy wobec pracodawców, naruszenie obowiązków
związanych z wykonywaniem czynności służbowych.
�� Parlamentarna ponoszona przez rząd lub pojedynczych jego członków
wobec sejmu, niezgodność działania władzy wykonawczej z wolą
parlamentu.
�� Konstytucyjna najwyższych funkcjonariuszy państwa za czyny
zawinione niezgodne z konstytucją lub ustawami
Przesłanki odpowiedzialności prawnej na przykładzie odpowiedzialności
karnej.
�� Popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną obowiązującą w
miejscu i czasie dokonania.
�� Konieczna jest posiadanie swobody możliwości zachowań
�� Osiągnięcie minimalnego wieku(w Polsce 17 lat, na specjalny wniosek 15)
�� Odpowiedni stan zdrowia psychicznego i rozwoju psychicznego w
momencie popełniania czynu
�� Działanie nie zostało podjęte w obronie koniecznej
�� Jeżeli odpowiedzialność dotyczy czynu ociągającego za sobą skutek
przestępczy, między działaniem a skutkiem musi istnieć związek
przyczynowy
�� Czyn dokonany został w stanie winy. Przez winę rozumie się stan
psychofizyczny towarzyszący przestępcy. Istnieje wina:
�� Umyślna gdy sprawca ma zamiar dokonać czynu zabronionego tj. gdy
chce go popełnić(zamiar bezpośredni), alb0o przewidując możliwość jego
popełnienia(zamiar pośredni).
�� Nieumyślna gdy sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu
zabronionego, popełnia go jednak na skutek nie zachowania ostrożności
wymaganej w danych okolicznościach
Fikcja znajomości prawa
Ignorantia iuris nocet nieznajomość prawa szkodzi
Ignorantia iuris non exculpat nieznajomość prawa nie usprawiedliwia
Prawoznawstwo Strona 43
XVII - Sprawiedliwość i rządy prawa
6 listopada 2011
18:58
Idea sprawiedliwości i jej znaczenie w procesie stanowienia i stosowania
prawa
Sprawiedliwość wyrównawcza dotyczy odpłaty za dobro i świadczenia
otrzymane od innych oraz zło.
Sprawiedliwość rozdzielcza(dystrybutywna) odnosi się do dzielenia ciężarów
lub nagród między zobowiązanych i zasłużonych
Znaczenia sprawiedliwości:
a) Sprawiedliwość jako dobro etyczne
b) Sprawiedliwość pojmowana jako zasada regulująca wymiana dóbr(premie
wynagrodzenia i inne dobra) i ciężarów(kary, podatki cła, itp.)
Materialne koncepcje sprawiedliwości
I. Każdemu według jego dziel - pod uwaga brany jest efekt końcowy bez
względu na inne okoliczności.
II. Każdemu według jego zasług pod uwagę brany jest efekt końcowy ale
znaczenie mają też okoliczności jego osiągnięcia np. nakłady
III. Każdemu według jego potrzeb
IV. Każdemu według jego pozycji jest arystokratyczna koncepcja, biorąca pod
uwagę głównie zhierarchizowanie społeczeństwa i odzwierciedlenie jej na
dostępność do dóbr.
V. Każdemu to samo
VI. Każdemu według tego co przyznaje mu prawo jest odniesieniem do tego
którą z powyższych zasad uznaje prawo.
Formalna koncepcja sprawiedliwości - we tym ujęciu przez sprawiedliwość
rozumie się właściwość czyjego postępowania polegającą na równym traktowaniu
podmiotów znajdujących się w jednakowej sytuacji lub noszących jednakowe cechy.
Państwo prawne rządy prawa
Zasada państwa prawnego:
A. Idea państwa prawnego dotyczy działań państwa. Obowiązkowe jest ukaranie
każdego wykrytego naruszenie prawa.
B. Państwem prawnym może być tylko takie państwo w którym prawo określa
granice władzy publicznej.
C. Nie każde naruszenie przez państwo prawa jest równoważne z brakiem
praworządności
Koncepcje praworządności;
A. Koncepcja praworządności formalnej porządek prawny akceptuje wartości
formalne związane ze sposobem stanowienia prawa
B. Koncepcja praworządności materialnej porządku prawnego, dla którego
fundamentalne znaczenie mają wartości materialne, tj. nie dotyczące tylko
stanowienia i stosowania prawa, ale również jego treści.
Dobre prawo<=>;
a) Prawo jest dostatecznie ogólne aby być bezstronnym arbitrem
b) Prawo jest należycie ogłoszone
c) Prawo nie działa z mocą wsteczna
d) Prawo jest jasne
e) Prawo unika sprzeczności norm
f) Prawo nie domaga się od adresatów rzeczy niemożliwych
g) Prawo jest względnie trwałe w czasie
h) Działania urzędowe pozostają w zgodności z prawem
Koncepcja praworządności materialnej - państwo będące urzeczywistnieniem tej
Prawoznawstwo Strona 44
Koncepcja praworządności materialnej - państwo będące urzeczywistnieniem tej
koncepcji to taki, które nie tylko przestrzega prawa , ale też prawo pozytywne spełnia
w nim podstawowe warunki odnoszące się do jego treści i formy.
Gwarancje państwa prawnego
a) Gwarancje materialne czyli takie zorganizowanie życia społecznego w
państwie, który uczyni naruszenie prawa przez państwo mało prawdopodobne
lub zminimalizuje jego zasięg.
b) Gwarancje formalne(instytucjonalne) wyraża się w istnieniu mechanizmów
kontroli nad przestrzeganiem prawa przez państwo w toku jego stanowienia i
stosowania.
�� Gwarancje ustrojowe związane z cechami ustrojowymi państwa(np.
trójpodział władzy, swoboda działania legalnej opozycji, niezbywalne i
pierwotne prawa obywatela, itp.)
�� Gwarancje legislacyjne związane z tworzeniem prawa i z formalnymi
cechami samego prawa (hierarchizacja aktów prawnych, istnienie sądu
konstytucyjnego)
�� Gwarancje proceduralne związane ze stosowaniem prawa. (np.
istnienie wieloinstancyjnego sądu)
Demokratyczne państwo prawne
To takie, które:
�� Realizuje zasadę trójpodziału władz
�� Posiada w pełni niezawisłe sądy
�� Posiada sądową kontrolę stosowania prawa przez administracją.
�� Istnienie sądowej kontroli zgodności prawotwórstwa z konstytucją
�� Zagwarantowanie każdemu prawa do sprawiedliwego sądu
�� Przestrzeganie prze wszystkie organy władzy publicznej wyznaczonych im
kompetencji
�� Istnienie i przestrzeganie praw człowieka i obywatela zgodnych z obecnymi
standardami.
�� Przestrzeganie w procesie stanowienia i stosowania prawa fundamentalnych
zasad prawa
�� Przestrzegania zasad: pewności prawa, jawności i jasności prawa, zachowania
odpowiedniej vacatio legis, a także zasady, że umów należy dotrzymywać.
Prawoznawstwo Strona 45
Pojęcia
12 pazdziernika 2011
22:54
Paremia krótka sentencja, sformułowane przez słynnych jurystów.
Przykłady:
Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi = Sprawiedliwość jest stałą i
trwałą wolą oddania każdemu, co mu się należy.
Ius est ars boni et aequi = Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne.
Nemo iudex in res sua = Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.
Male nostro iure uti non debemus = Nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam
prawa.
Non omne quo licet honestum est = Nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe.
Poena constituitor in emendationem hominum = Karę ustanawia się dla poprawienia ludzi.
Pacta sunt servanda = Umów należy dotrzymywać.
Res iudicata pro veritate accipitur = Rzecz osądzoną przyjmuje się za prawdziwą.
Qui vim fecie, dolo malo fecie = Kto stosuje przemoc, działa bezprawnie.
Volenti non fit iniuria = Chcącemu nie dzieje się krzywda.
Prawoznawstwo Strona 46
Pytania
6 listopada 2011
19:11
1. Normy społeczne w kontekście definicji prawa.
2. System prawa w szerokim znaczeniu
3. Sankcja prawna - definicje, rodzaje.
4. Różnice pomiędzy wypowiedzią normatywną a innym wypowiedziami.
5. Co to znaczy, że prawo stanowi "minimum moralności".
6. Doktryny prawnonaturalne.
7. Badanie aksjologiczne prawa.
8. Charakterystyka hipotezy/ dyspozycji.
9. Ratio legis a wykładnia prawa.
10. Porównanie pozytywizmu i prawonaturalizmu
11. Normy pierwotne i wrotne.
12. Wykładnia funkcjonalna.
13. Socjologiczna koncepcja prawa (opisać, podać główne założenia, nazwiska).
14. Czy umowy międzynarodowe ograniczają suwerenność, samostanowienie państwa.
argumenty i kontrargumenty?
15. common law
16. relacje między obyczajem i prawem oraz zmiany tych relacji na przestrzeni dziejów
17. kompetencja i jej części składowe
18. lex retro non agit i jego wyjątki
19. system prawa
20. formalne i materialne gwarancje praworządności
21. abstrakcyjność i generalność norm
22. podejście wielopłaszczyznowe do prawa
23. Teoria decyzji swobodnej i związanej
24. Rola prezydenta w procesie legislacyjnym
25. Terytorialny charakter państwa
26. Luki aksjologiczne- co to i jak powinien zachować się przy niej stosujący prawo
27. Wykładnia funkcjonalna i ratio legis - kiedy sie stosuje i jaki porządek w którym
systemie prawnym
28. Związki zakresowe miedzy normami prawa a innymi normami społecznymi
- to są pytania od dr Staśkiewicza umieszczone przez Michalla w innym wątku więc
wklejam
29. Ratio legis a wykładnia prawa (funkcjonalna)
30. Czyny, czynności prawne, czyny konwencjonalne (teoria i własne przykłady)
31. Lex generalis a lex specialis (charakterystyka i przykłady)
32. Luka techniczna
33. Vacatio legis
34. Desuetudo
35. Koncepcja norm sprzężonych
36. Ius dispositivum i ius cogens
37. Omówić stosunek prawa europejskiego do prawa wewnętrznego.
38. Jaka jest różnica między stosowaniem a tworzeniem prawa?
39. Które części normy stosujemy?
40. Różnice pomiędzy prawem a moralnością. (Staśkiewicz - wykład).
40. Kognitywizm a pozytywizm prawny.
41. Prawo podmiotowe.
42. Exceptiones non sunt extendendae.
41. Badanie aksjologiczne prawa?
42. Hipoteza
43. Ratio legis a wykładnia prawa
44. dyspozycja
45. pozytywizm a prawonaturalizm
46. normy pierwotne i wtórne
47. wykładnia funkcjonalna
48. koncepcja prawa, która sięga do socjologii - znalezć, opisać, główne założenia,
nazwiska
49. czy umowy międzynarodowe ograniczają suwerenność, samostanowienie państwa?
argumenty i kontrargumenty
50. system common law
51. normy społeczne w kontekście definicji prawa
52. system prawa w szerokim znaczeniu
53. sankcja prawna - definicje, rodzaje
54. domniemanie wzruszalne/niewzruszalne
55: ideologia decyzji związanej/swobodnej
56: radbruch
Prawoznawstwo Strona 47
56: radbruch
57. odpowiedzialność karna/cywilna. różnice i podobieństwa
58. przepisy odsyłające (funkcja, rodzaje)
59. ex lege i ex tunc
60. system prawa (czym jest) i opisać związki(?) treściowe
61. instrumentalizacja prawa - plusy i minusy
62. zachowania contra i praeter legem
63. sposoby tworzenia prawa i jaki sposób dominuje ówcześnie
64 koncepcja Fullera
65- vacatio legis
66- co oznacza normatywność prawa
67 instrumentalizacja prawa
68 - pozytywizm
69- clara non sunt interpretanda i interpretanda cessat in claris
70 - zachowania prawnie indyferetne
71 -sankcje w normach moralnych i normach prawnych
72 -instytucje prawne
73 -przepis blankietowy
74 wielopłaszczyznowe podejście do prawa
75 prawo podmiotowe
76 wykładnia statyczna i dynamiczna w kontekście przepisu "Podskrobywanie wpisów w
rejestrze jest zakazane" (!)
77 -wpływ norm moralnych na tworzenie i stosowanie prawa
78 -wykładania zawężająca i rozszerzająca: co to i kiedy nie można stosować
79 -omijanie prawa
80 -czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że prawoznawstwo jest nauką humanistyczną i
dlaczego
81 -wszystko o faktach prawnych
82 dyscypliny w prawie dogmatyczne, filozoficzne, historyczne, empiryczne
83 dwuczłonowa i trójczłonowa koncepcja budowy normy prawnej (uwaga, warto, a
nawet trzeba skorzystać z podręcznika Morawskiego), z których członów korzystają
organy władzy publicznej
84 .funkcje prawa
85 formalne obowiązywanie prawa
86 postulaty de lege ferenda i de lege lata
87 - aksjologiczne badanie prawa
88 - jakie znaczenie dla wykładni ma hierarchiczny układ aktów prawnych, a jakie
podział prawa na gałęzie.
89 - Przesłanki odpowiedzialności karnej
90 - Gwarancje państwa praworządnego
91 - koncepcja norm sprzężonych + podać abstrakcyjny przykład dotyczący zasad
studiowania na UW
92 - omów zasady w prawie
93 - omów prawo jako zjawisko polityczne i zasadę praworządności
94 - omów luki konstrukcyjne oraz powiedz, jak można je eliminować (chodzi o
argumentum a simili)
95 -prawo materialne a prawo formalne + przykłady
96 -stosunek prawny, a mianowicie podaj 2 przykłady stosunku prawnego między
pięcioletnim dzieckiem, pieskiem i babcią (podałem jeden cywilnoprawny i Doktor
poprosiła mnie o drugi z jakiejś innej gałęzi)
97 -fikcja powszechnej znajomości prawa w odniesieniu do odpowiedzialności +
przykład wyjątku od zasady odpowiedzialności w tym kontekście (chodzi o działania w
tzw. "dobrej wierze")
99 -w której z koncepcji istotne jest stanowienie prawa?
100 -prawo podmiotowe- teoria rodzaje itp. :P i odniesienie do przedmiotowego +
przykłady
101 - przepisy z prawa cywilnego (treść) i jaka to odpowiedzialność
102 . Wyjaśnij jak relatywizm kulturowy wpływa na badanie prawa.
103 . Def obywatelskiego nieposłuszeństwa
104. Wymień rodzaje wykładni prawa ze względu na podmiot jej dokonujący.
105. Wyjaśnij, na czym polega związek walidacyjny p. naturalnego z p. pozytywnym.
106. Norma względnie, bezwzględnie wiążąca, semiimperatywna - wyjaśnienie pojęć,
przykłady, w jakich gałęziach występują.
108. Pan Y przekazał w spadku fabrykę kiełbasy... psu :D Opisz relację miedzy
podmiotami, całą ta procedurę. Wyjaśnij z jakimi zasadami ma to związek i dlaczego :)
To pytanie wymiata!!! :P
109. rodzaje nauk prawnych, ich powiązania z wykładnią
110. państwo, a prawo
111. wymień 4 stosunki prawne w których ostatnio doświadczyłeś ( 2 publicznoprawne,
2 cywilno prawne i opisać wybrane dokładnie)
112. Wyjaśnij całe pojęcie lex retro non agit (wszystko co wiesz, przykłady wyjątków)
Prawoznawstwo Strona 48
112. Wyjaśnij całe pojęcie lex retro non agit (wszystko co wiesz, przykłady wyjątków)
113. Terytorialny charakter państwa
114. Zależność między pojęciami instrumentalizm a nihilizm prawny. (tego nie ma na
liście pytań
115. Przepisy intertemporalne
116. Przepisy odsyłające
117. Przepisy blankietowe
118. Co się zmieniło w tworzeniu prawa w Polsce po 1 maja 2004r?
119. prawo jako zjawisko językowe
120. możliwość stosowania prawa zagranicznego w Polskim (pytanie numer 44:D:D)
121. zasada a reguła.
122. reguły inferencyjne
123. wielopłaszczyznowość prawa (kilka pkt na str. 21)
124. prawda formalna a sądowa.
125 dostałam rozporządzenie i miałam powiedzieć wszystko, co wiem o tym akcie.
(trzeba było zwrócić uwagę, że rozporządzenie zaczyna się zawsze zwrotem "w
sprawie" oraz, że minister wydaje je na
126 podstawie kompetencji, i, że ma obowiązek je wydać, bo istnieją przepisy
blankietowe. W sumie ja odpowiedziałam tylko, że jest to akt wykonawczy i tyle; )
127 co to jest wykładania? Opisz klasyfikacyjną i derywacyjną.
128 Opisz relacje między obyczajem, a prawem.
129 Kogo wiąże swa mocą interpretacje w określonej sprawie, dokonane przez: -
Profesora UJ-Sad Rejonowy w sprawie Jozefa B.-Adwokata broniącego Józefa B.
130. Odpowiedzialność parlamentarna i konstytucyjna i czy są to odpowiedzialności
prawne.
131. Odwołania poza systemowe osób stosujących prawo
132 -prawo materialne i formalne
133 -konstytucja- różne aspekty
134 -podane są 3 stosunki prawne: napad rabunkowy, założenie rachunku bankowego
przez osobę fizyczną, złożenie zeznania podatkowego. opisać to w kategoriach rodzajów
stosunków prawnych (chodzi o te podziały, np. ze względu na metodę reg. pr, liczbę
uczestniczących podmiotów, itp.)
135- jakie są podstawy podziału na gałęzie prawa
136- prawo jako zjawisko polityczne. powiąż to z kwestią sprawiedliwości.
137- reguły kolizyjne
138 arystotelesowskie koncepcje sprawiedliwości i wykorzystanie ich w życiu
społecznym
139- obowiązek
140 - sprzeczności logiczne + co może zrobić prawnik aby się ich pozbyć
141 - funkcje kary i które z nich można uznać tak jakby za "naczynia połączone"
142 - sankcja - definicja, rodzaje, przy okazji dr nakreślił mi pewien problem i kazał
ocenić czy będzie to ex tunc czy ex nunc oraz jak ma się sankcja prawna do innych
sankcji : moralnych, obyczajowych itp.
143 - teorie dowodowe + przykłady
144 -Jaką funkcję pełni po 1989r. w Polsce zasada demokratycznego państwa
prawnego(czy coś w tym stylu);
145 - wypowiedz opisowa;
146 -Podział norm wg. Harta;
147. wyjaśnij pozytywizm prawniczy
148. dostałem przepis KK i musiał dokona wykładni funkcjonalnej i gramatycznej
przepisu
149. przedmioty stosunku prawnego..........
150. Definicja i funkcje vacatio legis
151. Czy można całkowicie ubezwłasnowolnić osobę 10 letnią, 17 letnią, osobę prawną
152. Dał przepis z kodeksu karnego i trzeba go zanalizować pod kątem norm
sprzężonych
153 zdolność do czynności prawnych
154 tekst autentyczny a tekst jednolity. Ich rola w XXI w
155 instytucja prawna
156- dla której wykładni charakterystyczne jest ratio legis
157- przedmiot i treść stosunku prawnego (jak ma pani pelikana i chce go pani
sprzedać to co jest przedmiotem a co jest treścią :D)
158- różnica miedzy kodyfikacją a inkorporacją prawa
159- kto dokonał podziału na prawo prywatne i publiczne - chodzi o Ulpiana!!
160 Argumentum a rubrica
161 Procedura legislacyjna
162 Czy kara śmierci za ciężką zbrodnię może być kara sprawiedliwa? (WTF)
163 Perswazyjny charakter prawa(kąsi kąsa)
164 prawo naturalne
165 przepisy końcowe
166 dany przepis (w moim przypadku z KC dot. dzierżawy), stwierdzić która norma (ius
Prawoznawstwo Strona 49
166 dany przepis (w moim przypadku z KC dot. dzierżawy), stwierdzić która norma (ius
cogens, ius dispositivum, iuris semi -dispositivi) jest w nim zawarta.
167 -prawo podmiotowe a prawo przedmiotowe
168 -niezgodności prakseologiczne i jak je eliminować
169 -przepis z KC (ten, co jest w podręcznik pod przykładem odpowiedzialności z
deliktu) i powiedzieć jaka odpowiedzialność, jakie groza sankcje, czy osoby prawne
także ponoszą taka odpowiedzialność
170 wypowiedzi normatywne a inne rodzaje wypowiedzi
172 w jakich stosunkach prawnych uczestniczyłaś w ostatnich dniach, opisz dokładnie
dwa (cywilnoprawny i publicznoprawny)
173 systematyka aktu normatywnego
174 zródła prawa
175 co to znaczy że prawo musi zawierać odrobinę moralności (pyt nr 28 na liście :)
176 gwarancje państwa prawnego
177 Co to znaczy, że prawo jest zjawiskiem politycznym i jako ma to związek z ogólnie
pojętą sprawiedliwością?
178 Prawo jako zjawisko językowe rozszerzająco (przekrojowo, wszystko co związane
ze stykiem prawa i języka)
179 contra legem i praeter legem, z przykładami
180. jurydyzacja, dejurydyzacja życia społ.
181. tego jeszcze chyba nie było: opisz podmioty, treść i przedmiot stosunku prawnego
zawartego pomiędzy zakładem ubezpieczeniowym a właścicielem samochodu
wykupującym ubezpieczenie auto casco (rodzaj ubezpieczenia nie jest ważny akurat)
182. przesłanki potrzebne do zaistnienia odpowiedzialności karnej
183. Prawo jako zjawisko językowe
184. Norma ogólna a szczególna
185. Obowiązywanie prawa w czasie
186 Jaki rodzaj wykładni może mieć związek z hierarchicznym podziałem prawa, oraz
podziałem na gałęzie (w pierwszym systemowa, w drugim językowa.... przynajmniej tak
powiedziałem i było ok)
187- Prezydent a proces legislacyjny (pytanie jak w gimnazjum :P)
188. kultura prawna + opisać jedną(do wyboru)
189. tetyczne obowiązywanie prawa i jego przełożenie na praktykę prawniczą
190. Przepisy przejściowe
191. opisz strukturalne powiązania między wartościami a normami społecznymi.
192. treść stosunku prawnego.
193. rozróżnienie sprawiedliwości wg Arystotelesa ( odniesienie do czasów
współczesnych - jak dzisiaj są realizowane )
194. Podmioty w poszczególnych gałęziach prawa.
195. Obowiązywanie prawa.
196. Generalny i abstrakcyjny charakter normy prawnej.
197. umowy międzynarodowe w Polsce (rodzaje, usytuowanie w hierarchii aktów
normatywnych, ratyfikacja)
198. czy prawoznawstwo można zaliczyć do nauk humanistycznych? (stanowisko,
argumenty)
199. wykładnia systemowa
200 Właściwość miejscowa i rzeczowa
201 Kiedy prawnicy odwołują się do wartości
202 Czy istnieje różnica między zdolnością prawną i zdolnością do czynności prawnych,
w jakich "kombinacjach" występują.
203 fakty prawotwórcze
204 - zachowania prawnie indyferentne
205 - sankcje w stosunkach cywilnoprawnych
206 kontrola społeczna a kontrola prawna, relacja między pojęciami i omówić pierwsze,
drugie
207 uprawnienia
208 która ze szkół prawa uznawała, że prawo istnieje tylko zabezpieczone przymusem
państwowym
210. Relatywizm aksjologiczny a badania aksjologiczne,
211. Teorie dowodzenia,
212. Prawo powszechnie obowiązujące i prawo wewnętrzne.
Prawoznawstwo Strona 50
212. Prawo powszechnie obowiązujące i prawo wewnętrzne.
213 - praesumptio iuris tantum & praesumptio iuris ac de iure
214 - ideologia decyzji swobodnej
215 - leges perfectae, leges imperfectae (+plus dwa pomiędzy plus quam i minus
quam)
216 omówić karę kryminalną
217 omówić normatywny charakter prawa
218 omówić wykładnię operatywną
dużo się powtarza jakby coo:P pozbieralem w calosc:P
Prawoznawstwo Strona 51

Wyszukiwarka