UDZIELANIE
PIERWSZEJ POMOCY
PRZEDMEDYCZNEJ
w w w . z s l u d w i n . p l
Opracowanie tekstu: Irena Studniarek
Konsultacja medyczna: Sławomir Gałaszkiewicz
Na zdjęciach słuchacze Szkoły Policealnej na kierunku ratownik i opiekun medyczny
Komputerowy skład i łamanie: Agencja Graficzno-Wydawnicza  Agrafka
© Copyright by Zespół Szkół w Ludwinie
Ludwin 2012
Spis treści:
1. Zasady postępowania w nagłych wypadkach 6
2. Jak postępować w nagłym zachorowaniu, wypadku? 7
3. Jak postępować w nagłym zachorowaniu, wypadku dzieci? 9
4. Jak postępować z podtopionymi po wyciągnięciu z wody? 10
5. Jak postępować w przypadku zadławienia? 10
6. Jak postępować w przypadku omdlenia? 11
7. Jak postępować w przypadku napadu padaczkowego? 11
8. Jak postępować w przypadku bólu w klatce piersiowej? 12
9. Jak postępować w stanach zagrożenia w cukrzycy? 12
10. Postępowanie w zranieniach 12
11. Jak postępować w oparzeniach? 19
12. Jak postępować w przypadku pogryzienia przez zwierzę? 22
13. Jak postępować w przypadku ukąszenia przez żmiję? 22
14. Jak postępować w użądleniu przez owady? 22
15. Postępowanie w krwawieniu z nosa 23
16. Uszkodzenia jamy ustnej 23
17. Ciała obce w oku 23
18. Postępowanie w urazach głowy 24
19. Jak postępować w podejrzeniu urazu kręgosłupa? 24
20. Postępowanie w urazach kończyn górnych i dolnych 25
21. Jak należy postępować w zatruciach? 28
22. Wyposażenie apteczki pierwszej pomocy 29
w w w . z s l u d w i n . p l
UDZIELANIE PIERWSZEJ POMOCY
PRZEDMEDYCZNEJ
dzielanie pomocy poszkodowanym nie jest Å‚atwe,
Uwymaga wiedzy i opanowania. Nieznajomość zasad
NIE ZWLEKAJ
postępowania powoduje, że w takich sytuacjach często
panikujemy. Pamiętaj, że sytuacja zagrożenia zdrowotne-
Z UDZIELENIEM POMOCY!
Z
go może dotyczyć twoich bliskich, kolegów z pracy, zna-
jomych i od ciebie może zależeć życie człowieka. Poniżej
MOŻESZ URATOWAĆ
znajdziesz informacje o zasadach i sposobach udzielania
pierwszej pomocy przedmedycznej.
KOMUŚ ŻYCIE!
w w w z s l u d w i n p l
w w w . z s l u d w i n . p l
ZASADY POST
POWANIA
W NAGA
YCH WYPADKACH
1. Zachowaj spokój.
2. Zadbaj o bezpieczeństwo swoje, poszkodowanego,
PAMI
TAJ!
świadków zdarzenia.
Od jakości twojego zgłoszenia
" zabezpiecz ręce rękawiczkami.
będzie zależała pomoc,
" oceń: miejsce zdarzenia, czy jest bezpieczne, jeśli to
jakÄ… zadysponuje dyspozytor
konieczne przenieść poszkodowanego w bezpieczne
miejsce.
w pogotowiu!
3. Oceń: sytuację, okoliczności i przyczyny zachoro-
wania czy wypadku:
8. Dyspozytor medyczny jest przeszkolony w zakre-
" kiedy i jak doszło do zdarzenia, objawy towarzyszące
sie zbierania informacji, zwłaszcza dotyczącej roz-
nagłemu zachorowaniu (zapytaj poszkodowanego lub
poznania stanu świadomości, jakości oddychania,
świadków), ma to kapitalne znaczenie w ocenie stanu
będzie ci podpowiadał i zachęcał do prowadzenia
poszkodowanego (zagrożenia dla zdrowia czy życia) i
resuscytacji krążeniowo-oddechowej, może prowa-
odpowiednim postępowaniu:
dzić tzw. instruktaż przez telefon.
" zwróć uwagę na pozycję w jakiej zastajesz osobę po-
9. Postępuj zgodnie z instrukcją i swoimi możliwo-
szkodowaną, na obrażenia ciała.
ściami. Pozostań z poszkodowanym do czasu przy-
4. Oceń stan poszkodowanego: sprawdz
czy zagrożo-
bycia pogotowia, zadbaj o jego bezpieczeństwo,
ne jest życie, czy jest przytomny i oddycha, zapytaj o
rozmawiaj, uspokajaj, ułóż w odpowiedniej pozy-
dolegliwości.
cji, okryj kocem lub foliÄ… NRC, obserwuj poszkodo-
5. Jeśli konieczne, wezwij pomoc: poproś świadków
wanego i w razie zagrożenia czynności życiowych
zdarzenia o pomoc i zadzwoń po pogotowie.
(utrata przytomności, oddechu, zmiany stanu chore-
go) reaguj natychmiast.
6. Udziel pomocy poszkodowanemu.
10. Przekaż niezbędne informacje służbom medycz-
nym.
11. Zadbaj o uprzątnięcie sprzętu(rękawice, maski) i zu-
żytych materiałów opatrunkowych, ubrań i innych
7. Informacje, które powinieneś
rzeczy poszkodowanego na miejscu zdarzenia.
przekazać w zgłoszeniu do pogotowia:
12. Pamiętaj! Udzielając pomocy, rób tylko to, co jest
konieczne!
" podaj rodzaj zachorowania lub zdarzenia,
13. Zabezpiecz funkcje życiowe, zaopatrz rany, ustabi-
ewentualne zagrożenia, np. chory przestaje
lizuj złamanie, zabezpiecz przed wychłodzeniem,
oddychać, upadł z wysokości, jest nieprzy-
ułóż bezpiecznie, aby poszkodowany nie doznał do-
tomny, oddycha lub nie, czy sÄ… sÄ… inni poszko-
datkowych urazów.
dat
dowani,
" miejsce zdarzenia, liczbę, wiek, płeć poszko-
NUMERY RATUNKOWE
dowanych,
" informacje o rodzaju obrażeń i czy istnieje za-
grożenie dla życia,
112  europejski numer ratunkowy
" swoje dane osobowe i numer telefonu do kon-
999  pogotowie ratunkowe
taktu zwrotnego,
" nie odkładaj słuchawki, dopóki nie masz po-
998  straż pożarna
zwolenia na zakończenie rozmowy od osoby
997  policja
przyjmującej zgłoszenie.
Jak rozpoznasz niedrożność dróg oddecho-
Jak postępować w nagłym
wych?
wypadku, zachorowaniu?
Charakterystyczne cechy to: chrapliwy oddech, Åšwisty,
zaangażowanie mięśni szyi, nieprawidłowe ruchy odde-
chowe.
1. Upewnij się, że poszkodowany i świadkowie są bez-
pieczni.
Jeśli chory oddycha:
2. Sprawdz
reakcję poszkodowanego: potrząśnij deli- Ułóż w pozycji bezpiecznej na boku w celu zapewnienia
katnie za ramiona i głośno zapytaj: czy wszystko w drożności dróg oddechowych(język wtedy nie zapada
porządku? czy mnie słyszysz?
siÄ™), ochrony przed zakrztuszeniem.
Jeśli reaguje:
Ułożenie w pozycji bezpiecznej:
" Jeżeli poszkodowanemu nie grozi niebezpieczeństwo
W pozycji na wznak udrożnij drogi oddechowe, chwyć
pozostaw w pozycji zastanej.
dalsze ramię i dalszą kończynę dolną i obróć poszkodo-
" Porozmawiaj z chorym oraz ze świadkami na temat
wanego w swoją stronę, ręka bliższa zgięta w łokciu, dal-
dolegliwości, przyczyn zdarzenia. sza podłożona pod policzek, noga zgięta w stawie bio-
drowym i kolanowym.
" Oceń stan: czy prawidłowo oddycha, poszukaj ran,
" Wezwij pogotowie, obserwuj oddech poszkodowa-
urazów, zapytaj o dolegliwości.
nego, zapewnij bezpieczeństwo i komfort termicz-
" Jeśli potrzeba, wezwij pogotowie.
ny(okryj kocem).
Jeśli nie reaguje:
Jeśli chory nie oddycha lub oddycha niepra-
" Głośno zawołaj o pomoc.
widłowo:
" Ułóż na plecach, udrożnij drogi oddechowe przez od-
Można podejrzewać nagłe zatrzymanie krążenia
chylenie głowy do tyłu (jedną rękę połóż na czole i de-
(w pierwszych minutach od zatrzymania krążenia od-
likatnie odegnij do tyłu, palcami drugiej ręki unieś żu-
dechy mogą być słabe, nieregularne, wolne lub gło-
chwÄ™).
śne westchnięcia, nie należy mylić z prawidłowym od-
" Oceń oddech (wzrokiem, słuchem, dotykiem): zbliż
dychaniem). Przyczyny zatrzymania pracy serca mogÄ…
własny policzek i ucho do ust ofiary .
być różne: np. .zawał mięśnia sercowego, ostre zaburze-
nia w pracy serca, zaburzenia rytmu serca. Jest to stan
Wysłuchaj szmer oddechowy.
ustania krążenia i niedotlenienia narządów i tkanek.
Wyczuj ruch powietrza na swoim policzku.
Oceń wzrokiem unoszenie klatki piersiowej.
Najbardziej wrażliwy na niedotlenienie
" Na ocenę przeznacz nie więcej niż 10 sekund.
jest mózg (4 minuty).
w w w . z s l u d w i n . p l 7
" Wezwij pomoc, poproś o przyniesienie automatycz- " Po wykonaniu 30 uciśnięć wykonaj 2 oddechy ra-
townicze.
nego defibrylatora (AED), jeśli jest dostępny.
W celu wykonania oddechu poszkodowanemu udroż-
Najczęstszą bezpośrednią przyczyną zatrzymania pracy
nij drogi oddechowe przez odgięcie głowy do tyłu,
serca jest migotanie komór a wtedy najbardziej skutecz-
zaciśnij nozdrza i rozchyl wargi ofiary i wez
normalny
nym sposobem przywrócenia rytmu serca jest defibryla-
oddech wdmuchnij powietrze do ust poszkodowane-
cja.
go, jednocześnie obserwuj ruchy klatki piersiowej.
" Rozpocznij RKO (resuscytację krążeniowo-oddecho-
" Następny oddech wykonaj, gdy klatka piersiowa opadnie.
wÄ…)
" Uciskaj klatkę piersiową (masaż serca):
Uklęknij obok poszkodowanego.
Ułóż dłonie kolejno nadgarstkami na środku klatki pier-
siowej.
Uciskaj mostek na głębokość 5 cm, z częstotliwością
100 na minutÄ™.
" Pamiętaj o zabezpieczeniu się i wykonywaniu
sztucznego oddychania przez maskÄ™.
" Kontynuuj uciśnięcia klatki piersiowej i sztuczne
oddychanie w stosunku 30: 2.
Jeśli AED jest dostępny, włącz go.
Naklej jak najszybciej elektrody na odsłoniętą klatkę pier-
siową. Jedną umieść po stronie prawej klatki piersiowej,
w linii środkowej pod obojczykiem. Drugą po lewej stro-
nie klatki piersiowej, w linii pachowej tuż poniżej dołu
pachowego. Jeśli jest dwie osoby jedna przykleja druga
prowadzi RKO. Przerwa tylko na analizÄ™ rytmu serca, wte-
dy nie dotykaj pacjenta. Słuchaj poleceń głosowych i po-
stępuj zgodnie z nimi.
Jeśli aparat zaleca defibrylację:
Zastosuj środki ostrożności: powinieneś mieć ręka-
wiczki, upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego.
Sprawdz
czy ciało jest suche, jeśli nie to osusz, Sprawdz

podłoże na którym leży poszkodowany, powinno być
suche, jeśli nie to przenieś w suche miejsce.
" Defibrylacja w takich sytuacjach może grozić pora-
żeniem prądem ciebie lub świadków zdarzenia.
" Naciśnij przycisk defibrylacji, zgodnie z polece-
niem aparat AED wyładuje samoczynnie.
" Po wyładowaniu natychmiast rozpocznij uciśnię-
cia mostka przez 2 min., potem analizuj rytm i da-
lej postępuj zgodnie z poleceniami.
Jeśli defibrylacja nie jest zalecana:
Jak postępować w nagłym
Nadal prowadz
uciśnięcia mostka i sztuczne oddychanie
w stosunku 30:2
wypadku, zachorowaniu
u dzieci?
Jeśli nie ma defibrylatora AED
Kontynuuj RKO: uciskaj klatkÄ™ piersiowÄ… i oddycha-
nie, przerwij działanie tylko w celu sprawdzenia sta-
" Jeśli brak reakcji i dziecko nie oddycha: wykonaj 5 od-
nu:
dechów.
" powrotu funkcji życiowych (osoba zacznie poruszać
" Następnie zacznij uciskać klatkę piersiową na głębo-
się, oddychać, kaszleć lub odzyska świadomość),
kość 1/3 wymiaru przednio tylnego. Dalej wykonaj
" przybycia pogotowia,
2 oddechy i uciskaj klatkÄ™ piersiowÄ… w stosunku 30:2.
" twojego wyczerpania.
" U dzieci uciskaj klatkę jedna ręką, u niemowląt 2 palcami.
" Postępowanie z poszkodowanym w trakcje RKO,
który doznał urazu i silnie krwawi:
W czasie prowadzenia czynności RKO poproś kogoś o za-
opatrzenie krwawiącego miejsca, przez uciśnięcie i zało-
żenie opatrunku, ponieważ utrata krwi pogłębia niedo-
tlenienie i zmniejsza szansę na uratowanie życia.
Kiedy możesz wykonywać
masaż serca bez wykonywa-
nia sztucznego oddychania?
W sytuacjach szczególnych braku zabezpieczenia na twa-
rzy wykonuj tylko uciśnięcia klatki piersiowej, poszkodo-
wany ma wtedy większe szanse na przeżycie, niż gdybyś
nic nie zrobił.
w w w . z s l u d w i n . p l 9
Jak postępować
w przypadku zadławienia?
Jeśli poszkodowany jest przytomny, ma
trudności z oddychaniem krztusi się, kaszle:
" Zadaj pytanie: czy się zadławiłeś?
" Zachęcaj do kaszlu.
" Oceniaj czynności życiowe: tętno, oddech, stan świa-
domości, obserwuj aż do usunięcia ciała obcego.
" Jeśli nie wykrztusi to zawołaj o pomoc i zadzwoń po
pogotowie.
" Wykonaj 5 uderzeń w okolicę między łopatkową.
" Stań z boku osoby, pochyl do przodu utrzymując
klatkę piersiową lewą ręką, prawą wykonaj uderzenia.
Za niemowlę uważa się poszkodowanego
do I roku życia, a za dziecko poszkodowanego,
Jeśli nadal nie wydali ciała obcego, wykonaj
u którego nie ma cech pokwitania
5 uciśnięć nadbrzusza:
(dotyczy to udzielania pierwszej pomocy
" Stań za chorym, obejmij go na wysokości nadbrzusza
dotyczącej zatrzymania krążenia,
obiema rękami, zwiększając w ten sposób ciśnienie w
klatce piersiowej spowodujesz wyrzucenie powietrza
u poszkodowanego, który jest w okresie pokwitania,
z płuc razem z ciałem obcym.
masaż serca wykonuje się jak u dorosłego).
" Czynności: uderzenia między łopatki i uciśnięcia nad-
brzusza powtarzaj do skutku, czyli aż do wydalenia
ciała obcego.
Jeśli jesteś sam, wykonuj czynności przez 1 minutę,
" Nadal obserwuj czy osoba oddycha, czy nie sinieje, je-
potem wezwij pomoc.
śli stan się pogorszy to przystąp do resuscytacji.
" Jeśli dziecko odzyska przytomność należy kontrolo-
wać czynności życiowe, do czasu przyjazdu pogoto-
wia .U niemowlęcia tętno mierzy się na tętnicy ramien-
nej. U dziecka powyżej roku na tętnicy szyjnej.
" Jeśli odzyska oddech a nadal jest nieprzytomne ukła-
damy w pozycji bezpiecznej.
Jak postępować
z osobami podtopionymi
po wyciągnięciu z wody?
" Udrożnić drogi oddechowe (usunąć wodorosty i od-
giąć głowę do tyłu) i przy braku oddechu natychmiast
wykonać 5 skutecznych oddechów ratowniczych.
" Potem 30 uciśnięć klatki piersiowej, a następnie 2 od-
dechy, dalej kontynuować uciski i oddechy w stosun-
ku 30:2.
Jeśli poszkodowany traci przytomność lub
" Rozluz
nij uciskające części odzieży (krawat, kołnierzyk),
jest nieprzytomny:
" Sprawdz
czy oddycha, kontroluj tętno i stan świadomości.
" Rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową: " Po odzyskaniu przytomności nie pozwól wstawać po-
masaż serca i sztuczne oddychania w stosunku 30:2. szkodowany powinien chwilę odpocząć, obserwuj, bo
może być ponowne omdlenie. Pamiętaj! Każda osoba,
która doświadczyła omdlenia pierwszy raz w życiu, jak
również chora na serce wymaga konsultacji lekarskiej(
badań,np.EKG) lub wezwania pogotowia. Omdlenia
Jak postępować w zadławie-
spowodowane zaburzeniami rytmu serca mogą być
groz
ne dla życia.
niu u dzieci ?
" Jeżeli po 2 minutach nie powróci przytomność, poszko-
dowanego ułóż w pozycji bezpiecznej na boku i we-
zwij pogotowie. Kontroluj czynności życiowe.
Uderzenie w okolicÄ™ miedzy Å‚opatkowÄ… :
" Zapewnij komfort psychiczny i termiczny.
" U niemowląt wykonaj uderzenia w okolicę między ło-
patkową trzymając dziecko w dół.
" Małe dziecko powinieneś utrzymywać w poprzek ko-
lan i nachylone do przodu.
Jak postępować
w napadzie padaczkowym?
Padaczka jest to schorzenie neurologiczne charakte-
Jak postępować w omdleniu?
ryzujące się nawracającymi napadami drgawek, któ-
rym najczęciej towarzyszy utrata przytomności. Na-
Omdlenie jest to chwilowa utrata przytomności wy-
pad może wywołać,np.spożycie alkoholu, przemęcze-
wołana przejściowym niedokrwieniem mózgu.
nie, gorÄ…czka, stres.
Postępowanie:
SÄ… dwie fazy napadu padaczki:
" Ułóż poszkodowanego w pozycji na wznak z nogami
·ð ð I faza napadu  nastÄ™puje uogólniony skurcz miÄ™-
uniesionymi pod kÄ…tem 30 stopni (przeciwwstrzÄ…so-
śni wskutek czego chory staje się sztywny, towarzy-
wej).
szy bezdech. Trwa 30 sek. I kończy się wykonaniem
wdech.
·ð ð II faza napadu  wystÄ™pujÄ… gwaÅ‚towne skurcze w
postaci drgawek. Towarzyszy jej rozszerzenie z
re-
nic, ślinotok, szczękościsk, czasem bezwiedne odda-
nie moczu. Trwa ok. 2 minuty i przechodzi w śpiącz-
kę. Mięśnie powoli się rozkurczają się, wraca normal-
ny oddech.
W czasie ataku:
·ð ð Zbadaj bezpieczeÅ„stwo poszkodowanego, czy nie
leży na jakiś przedmiotach lub obok, aby nie doznał
dodatkowych urazów.
" Zabezpiecz głowę poszkodowanego przed obrażenia-
mi, możesz podłożyć coś miękkiego.
" Nie wkładaj nic do ust, bo możesz spowodować do-
datkowe uszkodzenia,
Po ataku:
" Usuń ślinę i wymiociny z jamy ustnej.
" Rozluz
nij ciasne części ubrania, nie budz
poszkodowa-
nego.
" Ułóż w pozycji bezpiecznej, na boku,,
" Kontroluj czynności życiowe, oddech i tętno,
" Zapewnij komfort termiczny i spokój.
w w w . z s l u d w i n . p l 11
Jeśli chory miał drgawki pierwszy raz w życiu lub po
Jak postępować w stanach
5 min. nie odzyska przytomności, wezwij pogotowie!
zagrożenia w cukrzycy?
Jak postępować w przypad-
Cukrzyca jest to choroba w której organizm nie pro-
dukuje insuliny lub produkuje jej za mało. Insulina
ku bólu w klatce piersiowej?
odpowiada za prawidłowe spalanie glukozy i pra-
widłowy jej poziom we krwi. W cukrzycy występuje
podwyższony poziom glukozy we krwi.W cukrzycy
Najczęstszą przyczyną bólu jest choroba wieńcowa
spotykamy się z 2 stanami zagrożenia życia
lub zawał mięśnia sercowego. Zawał serca jest to uszko-
dzenie mięśnia sercowego w wyniku zatkania naczynia
zaopatrującego serce w krew .Ból zlokalizowany jest za
Hiperglikemia  stan ten charakteryzuje się zwięk-
mostkiem, czasem promieniuje do żuchwy, lewej ręki
szonym stężeniem glukozy we krwi (przecukrzenie krwi),
.Może wystąpić sam ból, ale może też mu towarzyszyć
Stan utraty przytomności zwykle poprzedza: znaczne na-
duszność i rozpieranie w klatce piersiowej. Może wystą-
silenie pragnienia, znaczne oddawanie moczu, nudność
pić pierwszy raz w życiu lub może wystąpić u chorego po
i wymioty, sucha jest skóra, tętno jest szybkie, głęboki,
przebytym zawale lub z chorobą wieńcową. Ból występu-
ciężki oddech, wyczuwalny zapach acetonu w oddechu
je tylko w części przypadków, czasem jest to tylko uczu-
poszkodowanego.
cie duszności, rozpierania w klatce piersiowej, czasem są
też dolegliwości podobne do niestrawności. Podobnych
Postępowanie: Chorzy z reguły wiedzą, że są cukrzyka-
dolegliwości nie należy lekceważyć.
mi i posiadajÄ… przy sobie odpowiednie dawki insuliny. Je-
śli dojdzie do zaburzeń świadomości lub drgawek, we-
Postępowanie:
zwij pogotowie, postępuj jak w stanie zagrożenia życia:
" Poszkodowanego połóż lub w przypadku duszności
kontroluj funkcje życiowe, nieprzytomnego ułóż w pozy-
posadz
, nie pozwól chodzić!
cji bezpiecznej.
" Skontroluj czynności życiowych tętno, ciśnienie, stan
świadomości.
Hipoglikemia  jest to stan niedocukrzenia, czyli
" Rozluz
nij odzież i zapewnij dopływ świeżego powie-
znacznego zmniejszenia ilości glukozy we krwi. Wystą-
trza.
pienie u poszkodowanego stanu, osłabienie, omdlenie
" Zapewnij poszkodowanemu komfort psychiczny i ter- lub uczucie głodu, drżenie mięśniowe, może być zdezo-
miczny.
rientowany, pocenie się, blada i zimna, lepka skóra, płyt-
ki oddech.
" Jak najszybciej wezwij pogotowie, postępuj według
instrukcji dyspozytora. Jeśli chory posiada leki zapytaj,
Postępowanie: Przytomnemu poszkodowanemu podać
czy może je zażyć.
cukier (mocno osłodzoną herbatę, cukierki),nieprzytom-
" Obserwuj poszkodowanego i jeśli wystąpi pogorsze- nego ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej, szybko we-
zwać pogotowie
nie stanu zdrowia, np. zatrzymanie akcji serca lub od- zwać
nie stanu zdrowia, np. zatrzymanie akcji serca lub od- zw
dechu rozpocznij masaż serca i sztuczne oddychanie.
dec
dec
dechu rozpocznij masaż serca i sztuczne oddychanie.
Postępowanie w zra-
Po
nieniach
nie
Rana jest to uraz w wyniku którego nastąpiło przerwanie
Rana
ciągłości skóry bądz
błon śluzowych.
ciągł
W zależności od mechanizmu powstawania rany
W z
i uszkodzenia tkanek wyróżniamy rany:
i usz
Otarcia  powstają po zetknięciu skóry z szorstką po-
Ota
wierzchniÄ…,
wierz na przykład podczas upadku. Skutkiem są
punktowe
punk krwawienia i wysięki. Otarcia na dużej po-
wierzchni są bardzo bolesne, ponieważ odsłoniętych jest
wier
wiele
wiele zakończeń nerwowych. Gdy do rany przedostaną
się zarazki i zanieczyszczą ją, gojenie się będzie utrudnio- otarcia naskórka, rana wylotowa jest duża i poszarpana.
ne. Otarcia goją się na ogół stosunkowo szybko bez
powstawania blizn.
Kąsane  mogą być rąbane, kłute i miażdżone, goją się
bardzo z
le ze względu na zakażenie.
Cięte  zadane nożem, szkłem itp., mają równe brzegi
i obficie krwawiÄ…, gojÄ… siÄ™ dobrze, zwykle brak uszkodze-
Zatrute  są to np. rany po ukąszeniu węża, okolica rany
nia tkanki sąsiadującej z raną. Krwawienie jest dość silne.
jest obrzęknięta, zaczerwieniona i bolesna.
Często wygląda ono niebezpiecznie, jednak wypłukuje
Termiczne  powstajÄ… w wyniku oparzenia, np. wrzÄ…t-
z rany brud i zarazki. Drobne rany cięte goją się z reguły
kiem, ogniem lub jako odmrożenia.
bez większych problemów. Poważne są natomiast prze-
cięcia nożem, który wcześniej stykał się z surowym mię-
Chemiczne  oparzenia, kwasami i zasadami.
sem, brudnym szkłem, ponieważ przedmioty te zawiera
wiele zarazków.
Trudne są też głębsze przecięcia stawów i palców. Ist-
Bezpośrednie skutki spowodowane
nieje bowiem niebezpieczeństwo naruszenia nerwów
lub rozerwania ścięgien. przez ranę:
Ból, krwawienie (lub krwotok), zaburzenie krążenia
Kłute  spowodowana cienkim i długim przedmiotem,
w kończynie, zakażenie, wstrząs spowodowany dużą
trudno jest ocenić głębokość ukłucia. Na powierzchni
utratÄ… krwi w krwotoku lub osocza przy oparzeniach.
otwór wkłucia, często mała i gładka, nie wiadomo jak głę-
boko sięga., trudno też stwierdzić kierunek. Dlatego oce-
na takiej rany jest trudna, nie wiemy jakie sÄ… uszkodze-
Objawy:
nia w środku.
Krwawienie  jest to niewielki wypływ krwi poza naczy-
nie krwionośne.
Tłuczone  zadane tępym narzędziem, brzegi rany są
" tętnicze- szybki wypływ krwi jasnoczerwonej, natle-
nierówne, krwawienie niewielkie na zewnątrz, może być
nionej pod dużym ciśnieniem z uszkodzonego naczy-
do środka( powstanie krwiaka) Zazwyczaj rany tłuczone
nia krwionośnego,
występują w częściach ciała, w których pomiędzy skórą
a kością nie ma wystarczającej wyściółki, na przykład na
" żylne- powolny wypływ krwi ciemnoczerwonej (nie
głowie lub na kości piszczelowej.
utlenionej) z uszkodzonego naczynia żylnego,
Krwotok  to masywny wypływ krwi poza naczynie
Szarpane  zadane narzędziem tnącym o nierównych
krwionośne.
krawędziach, stycznie do powierzchni ciała, brzegi są nie-
równe i poszarpane.
Podział krwawień:
TÅ‚uczono-szarpane  dodatkowo zgniecione tkanki
" zewnętrzne  krew wypływa na zewnątrz ciała (z rany),
i pogorszenie ukrwienia.
" wewnętrzne  krew wypływa do środka ciała (narzą-
dów i jam ciała).
Miażdżone  powstają w takim samym mechanizmie
co rany tłuczone, ale z większą siłą, dochodzi do uszko-
dzenia tkanek, narządów i złamań kości, Rany miażdżo-
Zaopatrzenie rany w ramach pierwszej pomocy ma na
ne i tłuczone powstają wskutek działania tępego nacisku,
celu:
rany szarpane sÄ… spowodowane przez nieregularnie za-
" Umycie rany, spłukanie.
ostrzone przedmioty.
" Zabezpieczenie przed zakażeniem i zatamowanie
Wspólną cechą tych trzech rodzajów ran jest pod- krwawienia  opatrunek zwykły lub uciskowy.
wyższone ryzyko zakażenia ze względu na postrzępio-
" Zmniejszenie bólu przez unieruchomienie.
ne brzegi rany. W przypadku ran szarpanych ryzyko jest
" Zapobieganie wstrzÄ…sowi.
jeszcze większe, ponieważ powstają one często wskutek
działania zanieczyszczonych przedmiotów.
Postępowanie w przypadku otarcia
Rąbane  zadane ciężkim narzędziem tnącym, np. sie-
" W przypadku małych, tylko nieznacznie zabrudzonych
kierÄ….
skaleczeń, wystarczy świeżą ranę oczyścić pod bieżą-
cą wodą z kranu, następnie zdezynfekować i opatrzyć
Postrzałowe  zadane pociskiem z broni palnej, odłam-
plastrem nie przyklejajÄ…cym siÄ™ do rany (atraumatycz-
kiem bomby lub miny, mają otwór wlotowy, kanał i otwór
nym).
wylotowy, rana wlotowa jest mała, zabrudzona z rąbkiem
w w w . z s l u d w i n . p l 13
" W przypadku rozległych (wielkości dłoni) uszkodzeń " Wielkość opatrunku dostosuj do obrażeń. Gazą, kom-
tkanki oraz bardzo zanieczyszczonych otarć należy presami (złożonymi w kilka warstw) nakryj większe
udać się do lekarza, który usunie cząstki brudu lub cia- rany, a następnie załóż bandaż. Służy on do podtrzy-
ła obce, a następnie zdezynfekuje ranę. mywania opatrunku z gazy oraz do lepszego kontrolo-
wania krwawienia, gdyż możemy go przyciągać z róż-
ną siłą.
Postępowanie w przypadku małych, po-
" Pamiętaj! Przy opatrywaniu ran nie jest najważniejsza
wierzchownych ran ciętych
technika bandażowania czy nawet sterylność opatrun-
ków, najważniejsza jest szybkość i dokładność, zacho-
" Przez krótki czas umożliwić krwawienie w celu wypłu-
wując przy tym czystość. Czasem, przy braku opatrun-
kania brudu i zarazków.
ków należy wybrać czysty materiał na ranę i zwykłą
" Zdezynfekować ranę.
chustkÄ™ czy szalik do zamocowania.
" Zabezpieczyć ranę odpowiednim plastrem z opatrun-
kiem (w przypadku jałowego plastra dezynfekcja nie
jest bezwzględnie konieczna).
Jakich zasad należy przestrzegać?
" Silniejsze krwawienie powstrzymać uciskiem z ze-
" Zabezpiecz siÄ™ przed kontaktem z krwiÄ…, a tym samym
wnątrz. W tym celu mocno przyłożyć do rany i doci-
przed zakażeniem się, przez założenie rękawiczek.
snąć złożony kompres gazowy lub zwiniętą opaską
" W czasie opatrywania rany poszkodowany powinien
z gazy. Przeciwwskazaniem do ucisku jest rana głowy
leżeć lub siedzieć., w tym czasie należy obserwować
z uszkodzeniem kości.
osobÄ™ poszkodowanÄ….
" Obejrzyj dokładnie miejsce krwawienia (ranę) przez
Postępowanie w przypadku większych,
zdjęcie (rozerwanie lub przecięcie) odzieży.
a szczególnie głębszych i poszarpanych
" Nie dotykaj rany palcami.
ran ciętych
" Nie usuwaj ciał obcych tkwiących w ranie. Wyjątek!
Niewielka rana drobne, płytko osadzone drzazgi, czy-
" Zabezpieczyć przed krwawieniem, zabezpieczyć opa-
ste można całkowicie usunąć ostrą pęsetą. Następnie
trunkiem,
należy zdezynfekować ranę i zabezpieczyć ją plastrem
" Unieruchomić i unieść kończynę
lub jałowym opatrunkiem. Innych nie należy usuwać.
" Koniecznie zasięgnąć pomocy lekarskiej.
" Nie kładz
na ranÄ™ waty, ligniny, chusteczek higienicz-
nych, itp.
" Nie przemywaj większych ran, pozostaw to lekarzowi.
UWAGA!
" Zakładając bandaż, sprawdzaj, czy nie za mocno go za-
łożyłeś, czy zachowane jest krążenie. Jeśli możliwe za-
Wszystkie typowe, mniejsze i większe rany
kładaj opatrunek tak, aby palce dłoni i stóp były odsło-
miażdżone, tłuczone i szarpane
nięte, pozwala to na kontrolę krążenia i czucia w koń-
powinien opatrywać lekarz. Jedynie bardzo małe,
powinien opatrywać lekarz. Jedynie bardzo małe,
czynie.
powierzchowne rany miażdżone, tłuczone
powierzchowne rany miażdżone, tłuczone
i szarpane, które się nie rozwierają,
i szarpane, które się nie rozwierają,
Objawy świadczące o zaburzeniu krążenia w kończy-
można opatrzyć samodzielnie.
można opatrzyć samodzielnie.
nie: niebiesko-granatowe zabarwienie palców czy pa-
Ranę należy zdezynfekować i zabezpieczyć
Ranę należy zdezynfekować i zabezpieczyć
znokci, mrowienie albo zanik czucia, oziębienie.
plastrem z opatrunkiem.
plast z opatrunkiem.
strem o
o
W przypadku dużego krwawienia z rany
na kończynie:
" Ułóż poszkodowanego.
Jak zakładamy opatrunek?
Jak zakładamy opatrunek?
kładamy
kładamy
" Unieś wyżej kończynę, tak aby znalazła się powyżej
" W miejscu us odze a, bezpoś n o na ranę załóż
" W miejscu uszkod enia, bezpośrednio na ranę załóż
cu uszkodzenia, ośrednio
, średn o
średn
średn
nio
serca co spowoduje wyrównanie ciśnienia, a tym sa-
sterylnÄ… gazÄ™ (kompres), w przypadku braku  czy-
sterylnÄ… gazÄ™ (kompres), (a w przypadku b  czy-
g w b
g , (a w b
w
w braku
w b
mym zmniejszenie krwawienia. Jednocześnie uciskaj
stÄ… tkaninÄ™).
stÄ… tkaninÄ™).
nÄ™)
nÄ™)
dłonią miejsce urazu..
" Zastosuj ucisk bezpośredni swoją dłonią. W
" Zastosuj ucisk bezpoś swoją dłonią. W ten prosty
k o w W ten prosty
k oÅ› w W
k oÅ› sw W
k ośredni sw W
k oÅ› sw W
k b poÅ› sw W
w
" Następnie załóż opatrunek uciskowy.
sposób krwawienie zostanie zatrzymane.
sposób krw nie zostanie zatrzymane.
w i yma
w i yma
w nie yma
w nie e zyma
w nie e zatrzyma
wawienie e zatrzyma
" Kontroluj czynności życiowe.
" U opatrunek za pomocą bandaża l ch .
" U o opatrunek za pomocą bandaża lub chus .
Umocuj hu .
Umocuj mo chusty.
Umo mo lub chust .
Umo mo l chusty.
Umo mo l chus .
Umo o omo l chus .
Opatrunek, który zakł my poszk wa mu,
Opatrunek, który zakł my poszkodowa mu
p e u
pa e oszk w mu,
pat e k y oszk wa mu
pat e k my poszkodowanemu,
pat ek który zakładamy po zk wanemu,
patr ek który zakładamy poszk wa mu
umieszczony bezpośrednio na ranie w hłan krew
um s zon b e wchłan ew
um s zony b e wchłan rew,
u szczony b e wch krew,
um eszczony b e w hł krew,
um es zony b e wch n krew
umies czony b e wch n krew
s zon bezpośrednio na ranie wch nia krew
ny wchłania e
hł
zapobiega infekcji o chroni przed da zym us ko
zapobie a infekcji oraz chroni przed dalszym uszko-
bie ekc ed alszym
b nfe przed dalszym uszko-
biega infekcji oraz przed da ym uszko
bie infekcji o przed dalszy uszko
bie infekcji o przed dalszy uszko
b e infekcji o przed da ym uszko
b e a infekcji o przed da ym us ko
e d
dzeniem .
dz
dz
dz
d
dze
dzeniem
dze .
w w w . z s l u d w i n . p l
Jeśli chory zasłabnie, zgłasza osłabienie, Jeżeli nadal krwawi z rany (dotyczy ran
poci się, jest blady, niespokojny, tętno na kończynach):
ma przyspieszone:
Jeśli nie możesz opanować krwawienia mimo prawidło-
" Ułóż w pozycji na płasko z nogami uniesionymi do wo wykonanych czynności, unieś kończynę i uciśnij
góry, w pozycji przeciwwstrząsowej, aby zapobiec roz- tętnicę ramienną przy krwawieniu z ręki (po stronie
wijaniu się wstrząsu. przyśrodkowej ramienia, zmierz tętno na nadgarstku,
sprawdzisz, czy prawidłowo uciskasz ) lub przy krwawie-
" Kontroluj oddech i tętno poszkodowanego.
niu z nogi tętnicę udową (w pachwinie, zmierz tętno
" Zapewnij spokój i okryj kocem.
na grzbiecie stopy).
" Szybko wezwij pomoc.
" Jeśli straci przytomność, zabezpiecz drożność dróg
oddechowych i postępuj jak z nieprzytomnym.
Jak wykonać opatrunek uciskowy?
" Bezpośrednio na ranę połóż jałową gazę, gazik.
" Następnie materiał zwiększający ucisk w miejscu
krwawienia, może to być nierozwinięty bandaż, gaza
lub zwinięty czysty materiał.
" Na zewnątrz umocuj opatrunek za pomocą bandaża,
chusty lub plastra.
w w w . z s l u d w i n . p l 17
W przypadku przemoknięcia opatrunku: Rany, które wymagają zaopatrzenia przez
" Nie zdejmuj przesiąkniętego lecz nakładaj kolejną
lekarza
warstwę materiału chłonącego,
" rany, z których krwawienie nie zatrzymuje się przez
" Jeśli konieczne wezwij pogotowie.
5 min., pomimo prawidłowego zaopatrzenia;
" długie i głębokie rany, które wymagają zszycia;
Przy mniejszych ranach:
" jeśli mają ubytki skóry;
" Poleć aby poszkodowany udał się do lekarza, ponie-
" jeśli mogą upośledzać funkcje organów, np. uszkodze-
waż każdą ranę powinien obejrzeć lekarz, wykona to-
nia powieki, warg;
aletę rany i zaleci przyjęcie anatoksyny przeciwtężco-
" spowodowane pokąsaniem przez zwierzęta;
wej.
" spowodowane dużą siłą;
" jeśli naruszają nerwy, ścięgna, stawy;
Przy większych ranach i krwawieniu które trudno za-
" jeśli ranie towarzyszy złamanie kości;
tamować zawsze wzywaj pogotowie!
" wszelkie zgniecenia, zmiażdżenia;
" spowodowane metalowymi przedmiotami;
" rany z wbitymi przedmiotami.
Jeśli podejrzewasz krwawienie wewnętrzne:
" wszelkie rany kłute, wydają się niegroz
ne, mogÄ… jed-
nak sięgać głęboko. Istnieje niebezpieczeństwo uszko-
Jeżeli jest małe (np. stłuczenie, siniak na nodze po ura-
dzenia nerwów i ścięgien oraz narządów wewnętrz-
zie spowodowanym uderzeniem w róg stołu) wykonaj
nych bez widocznego krwawienia. Nawet przy nie-
następujące czynności:
wielkich ukłuciach  przez ciernie lub drzazgi. Zdarza
" Unieruchom część ciała, gdzie powstał uraz.
się, że przedmiot, który spowodował ranę, pozostaje w
" Zastosuj zimny okład.
niej i musi być usunięty póz
niej przez lekarza. zwiększa
" W miejscu urazu załóż opatrunek z opaski elastycznej
się ryzyko zakażenia, ponieważ z ciałem obcym prze-
(bandaża).
dostają się do tkanki zarazki chorobotwórcze.
" Jeżeli istnieje możliwość, miejsce, w którym wystąpił
" Również rany cięte palców z uczuciem odrętwienia i
ograniczoną ruchomością wymagają interwencji leka-
uraz, unieś w górę.
rza. Pomoc lekarska jest potrzebna także wtedy, gdy
rany cięte pochodzą od noża lub innych ostrych narzę-
Jeżeli krwawienie wewnętrzne jest duże, duże krwia-
dzi, które przed zranieniem stykały się z surowym mię-
ki, deformacje, chory słabnie, jest blady, wykonaj nastę-
sem.
pujące czynności:
" Lekarz powinien też zająć się ranami ciętymi twarzy
" Wezwij pogotowie.
" Zabezpiecz poszkodowanego przed wstrząsem, uno- i zadbać o powstanie jak najmniejszej blizny.
sząc kończyny dolne 20-30 cm, okryj kocem lub folią
" Większe ciała obce i większe drzazgi, gdy nie moż-
NRC w celu zabezpieczenia przed wychłodzeniem,
na ocenić, jak głęboko utkwiły w tkance, nie powinny
cały czas obserwuj stan poszkodowanego.
być usuwane samodzielnie, ponieważ można przez
" Jeżeli występują wymioty, ułóż poszkodowanego na to uszkodzić naczynia krwionośne i wywołać krwawie-
boku i pilnuj aby drogi oddechowe były drożne - ob- nie. W ramach pierwszej pomocy należy przykryć oko-
serwuj oddech.
licę rany i ciało obce jałowym opatrunkiem.
" Poszkodowanemu nie podawaj jeść i pić, gdyż to mo-
głoby nasilić nudności, wymioty i doprowadzić do za-
Rany, które wymagają pilnego wezwania po-
chłyśnięcia. Ponadto podawanie jedzenia czy picia
przedłużyłoby czas do zabiegu chirurgicznego, jeżeli gotowia.
" jeżeli krwawienie nie zmniejsza się po zastosowaniu
wymagane będzie znieczulenie.
ucisku przez 15 minut;
" jeżeli pojawiają się oznaki wstrząsu(poszkodowany
Postępowanie w przypadku rany kłutej:
słabnie, skóra blada, spocona, tętno przyspieszone)
z ciałem obcym np. szkłem, gwoz
dziem, nożem.
" jeżeli oddychanie jest trudne z powodu uszkodzenia
1. Odsłonić miejsce, w którym powstał uraz. Odzież w
kręgosłupa szyjnego lub klatki piersiowej;
tym miejscu należy tak rozciąć, uwidocznić miejsce
" jeżeli są uszkodzenia okolicy brzucha powodujące
urazu.
ostry ból;
2. Jeżeli w ranie jest ciało obce, wbity przedmiot, nie nale-
ży go ruszać. Każdego rodzaju ruch może spowodować " jeżeli jest uszkodzona gałka oczna;
zwiększenie krwawienia oraz dalsze uszkodzenie tkanek.
" jeżeli jest amputowana jakaś część ciała.
3. Krwawienie należy kontrolować, pozostawiając cia-
Å‚o obce na miejscu.
3. Ciało obce należy unieruchomić otaczając kompresem,
gazą dookoła przedmiotu i na wierzch położyć ochro-
nÄ™ z gazy.
Jak postępować w oparze-
Oparzenie chemiczne: ZwiÄ…zki chemiczne mogÄ… powo-
dować uszkodzenie tkanek oraz ich martwicę, jeżeli po-
niach?
zostaną kontakcie ze skórą. Oparzenia chemiczne naj-
częściej są powodowane przez trzy typy związków che-
Oparzenia powstają w wyniku zadziałania wysokiej
micznych: kwasy, zasady oraz zwiÄ…zki organiczne.
temperatury. W zależności od działania czynnika po-
wodującego oparzenie: rozróżniamy oparzenia ter-
Oparzenie prÄ…dem elektrycznym: Uszkodzenia spo-
miczne, chemiczne i elektryczne.
wodowane prądem elektrycznym zależą od typu prądu
(stały czy zmienny), napięcia, od części ciała narażonej
Oparzenie termiczne: Może być spowodowane kontak-
na kontakt z prÄ…dem oraz od czasu kontaktu.
tem z ogniem, gorącymi płynami i przedmiotami, parą,
a dochodzi do niego podczas pożaru, wybuchu, rozlania
gorącego płynu.
W zależności od głębokości i rodzaju zmian wyróżniamy IV stopnie oparzeń (niektórzy dzielą na III
stopnie łącząc z stopień III z IV):
STOPNIE OPARZENIA
Stopień I Stopień II a Stopień II b Stopień III Stopień IV
- oparzenie
słoneczne,
- oparzenie płomie-
- działanie - oparzenie płomie-
niem,
- oparzenie wrzÄ…t-
płomienia, niem
- płynami
kiem, gorącymi pły- - długotrwały kon-
 krótkie - płonącym ubra-
- gorÄ…ce przedmioty,
nami, takt z płomieniem,
Przyczyna działanie niem,
np żelazko, maszynka,
- kontakt z płomie- - oparzenie elek-
gorącego - gorące płyny i ciała
- substancja chemicz-
niem, tryczne
płynu, stałe
na(kwasy, zasady i
-gorÄ…ce przedmioty
- gorÄ…ce - metale
inne)
przedmioty,
np. żelazko
Obejmuje oprócz
Obszar Naskórek i powierz- Naskórek i głębsze Całość skóry z war-
skóry warstwy głęb-
uszkodze- Naskórek chowne warstwy warstwy skóry właści- stwą podskórną (z
sze np. mięśnie,
nia skóry właściwej wej. gruczołami i włosami)
ścięgna i nerwy
Skóra różowo- czerwo-
na lub wiśniowo- czer-
Skóra zaczer- wona, z pęcherzami,
wieniona, wilgotna lub woskowo Skóra twarda i su-
WyglÄ…d
sucha bez Skóra zaczerwienio- sucha. cha, nieelastyczna.
i kolor po- Skóra zwęglona
pęcherzy, na z pęcherzami, Oparzenie chemicz- Kolor biały, wosko-
wierzchni szara.
elastyczna z wilgotna. ne(może być II lub III wy, szary lub czarny
skóry
niewielkim stopnia)kwasami- skó- strup
obrzękiem. ra sucha ,martwicza,
zasadami- martwica
rozpływna.
Czucie Silny ból Silny ból Silny ból Brak czucia bólu Brak czucia bólu
Gojenie nie pełne,
konieczne prze-
Mogą pozostać prze- Pozostają blizny szczepy skóry,
Sposób Bez blizn Bez blizn
barwienia - gojenie od 4 ty- - gojenie kilka mie-
gojenia - gojenie od 3 - gojenie około 2-3
- gojenie około 3- 4 godni przez kilka sięcy lub dłużej, w
ran do 6 dni tygodni
tygodni miesięcy. zależności od stop-
nia zainfekowania
rany.
w w w . z s l u d w i n . p l 19
W przypadku oparzenia ręki: zdejmij z palców pier-
Jak oceniać oparzenie i jakie to ma znacze-
ścionki i zegarek (wykonujemy to tylko bezpośrednio po
nie w postępowaniu:
oparzeniu).
Przy ocenie oparzenia termicznego posługujemy się
stopniami. Stopnie oparzenia warunkują nasze postępo-
wanie. Ważna jest również głębokość oparzenia.
Oparzenie twarzy: twarzy nie okrywaj opatrunkiem po-
nieważ potem przy zdejmowaniu opatrunku rany wyle-
Oceniając oparzenie badamy wielkość oparzenia, czyli
czone mogą pozostawiać blizny! Należy tylko jak najdłu-
jaki procent powierzchni ciała został poparzony.
żej chłodzić, aż do czasu zasięgnięcia porady lekarskiej.
Rozmiar oparzenia można określić:
Przy oparzeniu twarzy np. w pożarze, wybuchu może być
jednocześnie oparzenie dróg oddechowych, wezwij wte-
·ð ð ReguÅ‚a dziewiÄ…tek: powierzchnia ciaÅ‚a czÅ‚owieka
dy szybko pogotowie. W przypadku oparzeń oka chło-
dorosłego podzielona jest na pola, które stano-
dzimy jak najdłużej a opatrunek wykonujemy na chore i
wią 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała.
zdrowe oko (unieruchamiając obie gałki).
Kończyny mają po 9%, przednia i tylna część tu-
łowia po 18%, głowa 9%, krocze 1%.
·ð ð ReguÅ‚a dÅ‚oni: dÅ‚oÅ„ poszkodowanego od palców do
nadgarstka stanowi 1% powierzchni ciała.
Pomoc w przypadku oparzenia drugiego
Przy ocenie Istotne jest również to, która część ciała ule-
stopnia (>20% powierzchni ciała)
gła poparzeniu.
oraz w oparzeniach trzeciego stopnia
Oparzenie twarzy, dłoni, stóp, narządów płcio-
·ð ð Kontroluj oddech poszkodowanego.
wych jest cięższe niż innych części ciała. Postę-
powanie w przypadku oparzenia jest również uza-
·ð ð UsuÅ„ odzież oraz biżuteriÄ™ z miejsc, które ulegÅ‚y
leżnione od wieku poszkodowanego oraz chorób,
oparzeniu.
z powodu których jest leczony. Choroby i starszy
·ð ð Nałóż na powierzchniÄ™ oparzonÄ… suchy, jaÅ‚owy
wiek powodują, że trzeba z większą uwagą trakto-
opatrunek.
wać poszkodowanego. o mniejszym uszkodzeniu.
·ð ð Zapobiegaj powstaniu wstrzÄ…su.
·ð ð Wezwij fachowÄ… pomoc medycznÄ….
Pomoc w przypadku oparzenia pierw-
szego i drugiego stopnia
·ð ð Oparzone miejsce schÅ‚adzamy zimnÄ… wodÄ…:
Oparzenie dróg oddechowych
·ð ð Powstrzymuje to dalsze dziaÅ‚anie ciepÅ‚a na tkan-
Oddychanie powietrzem o temperaturze powyżej
kę i ogranicza rozległość oparzenia.
150 stopni może spowodować śmierć w ciągu kilku
minut a w czasie pożaru temperatura przy suficie może
·ð ð Skieruj strumieÅ„ wody powyżej rany i na ranÄ™
jy p y j y Ä™
siÄ™gać nawet powyżej 550°C, dlatego u każdego uczest-
sięga
i polewaj przez około 15-20 minut, uważaj bo
i polewaj przez około 15-20 minut, uważaj bo
nika
nika pożaru ryzyko wystąpienia oparzenia dróg od-
dłuższe chłodzenie lub chłodzenie dużej po-
dłuższe chłodzenie lub chłodzenie dużej po-
dechowych
dech jest bardzo duże zaciągnięcia gorącego
wierzchni ciała może doprowadzić do wyziębie-
wierzchni ciała może doprowadzić do wyziębie-
do dróg oddechowych w tym czasie jest bardzo duże.
do d
nia poszkodowanego.
nia poszkodowanego.
Nabłonek
Nabł drzewa oskrzelowego a niekiedy i warstwa
·ð ð Duże powierzchnie schÅ‚adzaj przez poÅ‚ożenie
·ð ð Duże powierzchnie schÅ‚adzaj przez poÅ‚ożenie
mięśniowa
mięś zostają uszkodzone, wówczas płyn przedo-
i zmianę mokrego materiału.
i zmianÄ™ mokrego ma u.
nÄ™ re u
nÄ™ re u
nÄ™ re u
nÄ™ re u
n re a u
n kre ateriału
re
staje
staje się do przestrzeni oskrzeli i płuc. Poszkodowani,
którzy
którz oddychali gorącym powietrzem mają dużą ilość
·ð ð Nie waj Å›ci, biaÅ‚ jaja lub innych domo-
·ð ð Nie używa maÅ›ci, biaÅ‚k ja lub innyc domo-
Nie używaj maści, biał j ub ych
ie wa , Å‚ j u yc
ie wa , Å‚ka j u yc
ie wa , białka jaja ub yc
ie wa śc , białka j ub yc
wa , j yc
wydzieliny
wydz w drogach oddechowych. Oddychanie go-
wych sposobów na oparzenie. Tylko wodę!
wych sposobów n oparzenie. Tylko wodę!
ch sobów na parzenie. k
ch sobów na oparzenie. ko
ch osobów n oparzenie. ko
ch s osobów na oparze ko ę
ch s osobów n oparze ie ko ę!
h so w na arzenie.
o z
obów na arzenie.
rącym powietrzem może powodować również obrzęk w
rÄ…cym
·ð ð Jeż li na kim branie,
·ð ð Jeżeli na kimÅ› zapali siÄ™ ubranie,
Jeżeli na kimś zapali się ubranie,
Jeż na kim ani
Jeż na kim branie,
Jeż i na kimś bran
Jeż i na kim branie,
żeli a k mś ani
mÅ›
drogach oddechowych który nie pojawia się natychmiast
drog
po dostaniu siÄ™ gorÄ…cego powietrza, ale narasta w czasie.
po do
·ð ð UgaÅ› j k najszybciej, okryj k ce i poturlaj po
·ð UgaÅ› jak naj y okryj koce i poturlaj po
Å› j k jszybciej, yj koce i
jak yj kocem i
j k j y yj kocem i
j e i
e i
Ryzyko wystąpienia obrzęku oskrzeli występuje od chwili
Ryzy
ziemi.
ziem
m
mi.
inhalacji powietrza lub po kilku lub kilkunastu godzinach,
inhal
·ð ð NastÄ™pnie schÅ‚odz
.
·ð ð NastÄ™pnie s z

s z
.
s z
.
sc z

sc z

schłodz
.
z
.
z
.
dlatego poszkodowani, którzy byli narażeni na oddycha-
dlate
·ð ð Rozbierz z ubrania, okryj zabezpiecz przed wy- nie gorÄ…cym powietrzem, zawsze potrzebujÄ… natychmia-
·ð ð Rozbier z ubrania, okryj, zabezpiecz przed wy- nie g
er br yj za z
erz br yj, za z
rz br yj za z
rz br yj zab z
b
b yj
chłodzeniem. stowej pomocy w szpitalu, obserwacji i leczenia.
chłod m stow
od
odz m
odzeniem.
od m
od m
·ð ð Nie zrywaj wtopionego ubra
·ð ð Nie z wtopione ubra
zrywaj ubrania.
z ub
zrywaj e ub
zrywaj ego ubra
z wtopione ub ania.
z wtopione ubra
Kiedy podejrzewamy oparzenie dróg odde-
Pomoc w przypadku oparzeń
chowych?
chemicznych
·ð ð Przy oparzeniach twarzy, szyi i klatki piersiowej.
·ð ð NiezwÅ‚ocznie spÅ‚ukuj miejsce kontaktu ze zwiÄ…z-
kiem chemicznym dużą ilością wody
·ð ð Gdy sÄ… nadpalone wÅ‚osy w nosie.
w postaci Å‚agodnego strumienia (ok. 20 min.).
·ð ð Przy obecnoÅ›ci sadzy w nosie czy w ustach.
Jeżeli związek chemiczny jest proszkiem,
np. wapno, zanim rozpoczniesz przepłukiwanie,
usuń go z powierzchni skóry.
Oparzenia, które wymagają konsultacji le-
karskiej: ·ð ð Zdejmij odzież i biżuteriÄ™.
·ð ð Oparzenia przekraczajÄ…ce 3% powierzchni ciaÅ‚a- ·ð ð ZanieczyszczonÄ… zwiÄ…zkiem chemicznym odzież
(powierzchnia równa dłoni stanowi 1%)Oparze- poszkodowanego usuwaj pod przepływającą
nia twarzy, oczu, szyi i klatki piersiowej, krocza. wodÄ….
·ð ð Oparzenia II powyżej 20% i III stopnia niezależ- ·ð ð PrzepÅ‚ukuj dÅ‚ugo, ale uważaj, aby nie wychÅ‚odzić.
nie od rozległości(oparzone głębsze warstwy Można przykładać mokrą chustę. Na ranę po
pod skórą). oparzeniu nałóż jałowy opatrunek.
·ð ð Oparzenia u dziecka poniżej 5 roku życia lub u ·ð ð Poszukaj fachowej pomocy medycznej lub we-
dorosłych powyżej 55 roku życia.
zwij pogotowie.
·ð ð U poszkodowanego wystÄ™pujÄ… objawy niewy-
dolności oddechowej.
Chemiczne urazy gałki ocznej:
·ð ð Oparzenia i obrażenia spowodowane przez prÄ…d
Oparzenia chemiczne oka sÄ… zwykle spowodowa-
elektryczny i porażenie piorunem.
ne kwasami lub zasadami. W takich przypadkach
wymagana jest natychmiastowa pomoc, ponie-
·ð ð Oparzeniom towarzyszÄ… inne obrażenia ciaÅ‚a.
waż nieodwracalne uszkodzenia gałki ocznej po-
·ð ð Podejrzewamy przemoc u dzieci.
jawiają się bardzo szybko (często po kilkunastu se-
kundach) i doprowadzają do trwałej utraty wzroku.
·ð ð Lub gdy uważasz że jest niebezpieczne.
·ð ð Ze wzglÄ™du na niebezpieczeÅ„stwo wstrzÄ…su
Pierwsza pomoc
krążeniowego, zakażenia, trudności z oddycha-
niem i tak zwanej choroby oparzeniowej (zespół
·ð ð Otworzyć szeroko oko i spÅ‚ukiwać ciepÅ‚Ä… wodÄ…
różnorodnych objawów, powstających wskutek
przez ok. 20 min. strumieniem ciągłym i delikat-
uszkodzeń cieplnych tkanki) najczęściej koniecz-
nym. Oko należy przepłukiwać od strony nosa na
na jest hospitalizacja.
zewnÄ…trz, aby usuwany zwiÄ…zek chemiczny nie
wpłynął do drugiego oka.
Przy oparzeniach u dzieci:
·ð ð Załóż luz
ny jałowy opatrunek.
rany opatrzyć zgodnie z zasadami pierwszej pomocy,
·ð ð DzwoÅ„ po pomoc medycznÄ….
·ð ð uspokoić,
·ð ð utrzymywać ciepÅ‚o,
·ð ð nie pozostawiać dzieci samych
Oparzenia elektryczne
Są to oparzenie termiczne, występują jeżeli odzież albo
Oparzenia chemiczne
przedmioty pozostające w kontakcie ze skórą zapalą się
pod wpływem prądu elektrycznego. Obrażenia są spo-
Spowodowane są kontaktem skóry z substancjami żrą-
wodowane płomieniem, którego przyczyną był prąd lub
cymi, np. zasadami, kwasami, zwiÄ…zkami organicznymi.
Å‚uk elektryczny.
Związki chemiczne powodują oparzenie, uszkadzają skó-
rę, dopóki się na niej znajdują, dlatego powinny być jak
Rodzaje obrażeń: rozległe powierzchowne oparzenia,
najszybciej usunięte
zaburzenia rytmu serca, mnogie uszkodzenia ciała
spowodowane silnym skurczem mięśni , dochodzi do zła-
Objawy: silny ból i pieczenie.
mań zwichnięć, potłuczenia, upadku. Może dojść również
do uszkodzenia narządów wewnętrznych .Po przejściu
prÄ…du poszkodowany odczuwa mrowienie w palcach,
drętwienie, ból, zaburzenie wzroku.
w w w . z s l u d w i n . p l 21
Porażenie prÄ…dem może również spowodować: utratÄ™ ·ð ð Okryj poszkodowanego i uspokój.
przytomności, zatrzymania krążenia, oddechu, natych-
·ð ð Dalej postÄ™puj w zależnoÅ›ci od stanu poszkodo-
miastowej śmierci.
wanego
Postępowanie w przypadku obrażeń i oparzeń spo-
·ð ð ZasiÄ™gnij porady lekarskiej (koniecznie!) lub we-
wodowanych prÄ…dem elektrycznym
zwij pogotowie.
·ð ð Sprawdz
, czy miejsce jest bezpieczne. Zadbaj o
·ð ð ZwierzÄ™ domowe powinno mieć sprawdzone
bezpieczeństwo własne. Usuń przyczynę która
szczepienie, w przypadku braku powinno być
spowodowała porażenie prądem. Odłącz z
ródło
zbadane i obserwowane, poddane szczepieniu.
prądu! Wyłącz bezpieczniki, wyciągnij wtyczkę z
Dziko żyjące zwierzę powinno być schwytane i
gniazdka.
zbadane.
·ð ð Udrożnij drogi oddechowe, sprawdz
oddech i po-
Osoby pogryzione i podejrzane o zakażenie wściekli-
stępuj w zależności od sytuacji( patrz:postępowa-
znÄ… poddawane sÄ… szczepieniom!
nie w nagłych wypadkach).
·ð ð SchÅ‚odz
wodÄ… oparzenie zabezpiecz sterylnym
opatrunkiem.
Jak postępować w przypadku ukąszenia
·ð ð Jeżeli poszkodowany upadÅ‚, sprawdz
, czy nie ma
przez żmiję?
urazu mechanicznego. Jeśli są należy wykonać
WyglÄ…d miejsca ukÄ…szenia to charakterystyczne punk-
niezbędne opatrunki i unieruchomienia.
ciki jeden lub dwa, wielkości główki szpilki. Krwawienie
·ð ð Zapobiegaj wystÄ…pieniu wstrzÄ…su. Zapewnij kom-
małe, rana bolesna, obrzęknięta. Czasem występują
fort psychiczny i termiczny.
objawy ogólne: zawroty głowy, zaburzenia oddychania
dolegliwości sercowe.
·ð ð ZadzwoÅ„ po pogotowie.
Kontakt z linią elektryczną przesyłającą prąd na
otwartej przestrzeni
Jeżeli porażenie prądem nastąpiło z powodu kontaktu z
linią przesyłającą prąd, zanim zbliżysz się do poszkodo-
wanego, linia ta musi zostać wyłączona.
Kontakt z prądem elektrycznym wewnątrz budynków
Postępowanie:
Najwięcej urazów wywołanych prądem elektrycznym
w pomieszczeniach zamkniętych jest spowodowanych
·ð ð Poszkodowanego połóż, ranÄ™ zabezpiecz sterylnym
uszkodzonym urządzeniem albo niewłaściwie wykorzy-
gazikiem, kończynę należy unieruchomić, wezwij
stanym urządzeniem. Wyłącz prąd wyłącznikiem albo
szybko pogotowie! Poszkodowany powinien przyjąć
wykręć bezpiecznik wewnątrz budynku, a jeżeli to nie-
jak najszybciej surowicę przeciw jadowi żmii.
możliwe, wykręć bezpiecznik na zewnątrz budynku.
Nie dotykaj urzÄ…dzenia ani poszkodowanego przed
wyłączeniem prądu!
Jak postępować po użądleniu
przez owady?
Jak postępować w przypadku pogryzie-
·ð ð UsuÅ„ żądÅ‚o.
nia przez zwierzÄ™?
·ð ð Zastosuj zimne okÅ‚ady.
Rana taka jest zakażona, bo na zębach zwierzęcia
·ð ð W przypadku ukÄ…szenia w obrÄ™bie jamy ustnej i szyi
jest dużo drobnoustrojów, między innymi może być
podaj kostkę lodu do ssania (lód zmniejsza obrzęk)
wirus wścieklizny, laseczki tężca, trudno się goi.
i zasięgnij porady lekarskiej.
Postępowanie:
·ð ð Zawsze kontaktuj siÄ™ z lekarzem w przypadku od-
czynów alergicznych.
·ð ð RanÄ™ przemyj wodÄ… z mydÅ‚em przez 10-15 minut,
wirus wścieklizny ginie w styczności z mydłem
(można wodą utlenioną).
·ð ð Pozwól aby przez chwilÄ™ krew swobodnie wypÅ‚y-
wała.
·ð ð Załóż na ranÄ™ jaÅ‚owy opatrunek.
Postępowanie w krwawieniu z nosa
Przyczyny: Urazy nosa( zdarzają się podczas bó-
jek, uprawiania aktywnie sportu, w wypadkach ro-
werowych.),choroby naczyń, nadciśnienie tętnicze.
Krwawienie z nosa może również wystąpić na skutek
kichnięcia, pociągania nim lub wydmuchiwania go.
Rozróżniamy dwa typy krwawienia z nosa: Krwawie-
nie zewnętrzne i wewnętrzne. Krwawienie zewnętrzne
występuje w 90% urazów, a udzielenie pierwszej pomocy
jest proste. Krwawienie wewnętrzne stanowi pozostałe
10% przypadków; krew masywnie spływa tylną ścianą
gardła do wewnątrz i jest to bardzo poważne krwawienie
wymagajÄ…ce pomocy medycznej.
Jak postępować w krwawieniu z nosa?
·ð ð KrwawiÄ…cego posadz
z głową pochyloną do
przodu.
·ð ð Poinformuj aby oddychaÅ‚ ustami i trzymaj tak
Uszkodzenia jamy ustnej
przez 15 minut.
Do uszkodzeń jamy ustnej zaliczamy: uszkodzenia warg,
·ð ð UciÅ›nij nos tuż poniżej części kostnej. zÄ™bów, jÄ™zyka. Urazy te powodujÄ… silny ból i niepokój
u poszkodowanego.
·ð ð Połóż zimny kompres na czoÅ‚o, kark i nasadÄ™
nosa.
Przygryziona warga lub język
·ð ð Po 10 minutach można przestać uciskać nos. W trakcie napadu padaczki, urazu czÄ™sto dochodzi do
przygryzienia wargi lub języka.
Jeżeli krwawienie się utrzymuje:
·ð ð Kontynuuj uciskanie nosa.
Pierwsza pomoc w przypadku przygryzienia wargi
lub języka:
·ð ð Zabezpiecz ranÄ™ sterylnym gazikiem i mocno uci-
Skontaktuj siÄ™ z lekarzem wezwij pomoc medycznÄ…
śnij.
jeżeli:
·ð ð Zastosuj opatrunek schÅ‚adzajÄ…cy lub okÅ‚ad z lodu.
·ð ð Nie możesz opanować krwawienia, krwawie-
nie z nosa trwa dłużej niż 30 minut.
·ð ð Gdy nie opanujesz krwawienia, dzwoÅ„ po medycz-
nÄ… pomoc.
·ð ð Podejrzewasz krwawienie wewnÄ™trzne.
·ð ð Poszkodowany ma wysokie ciÅ›nienie.
·ð ð Poszkodowany przyjmuje leki przeciwzakrze-
Wybicie zęba
powe lub duże dawki polopiryny (aspiryny);
Wybicie zęba jest przypadkiem stomatologicznym
·ð ð Krwawienie wystÄ™puje po urazie nosa i podej-
i wymaga interwencji stomatologa.
rzewasz jego złamanie.
Pierwsza pomoc w przypadku wybitego zęba należy:
·ð ð PrzepÅ‚ukać jamÄ™ ustnÄ… (ciepÅ‚Ä… wodÄ…), nastÄ™pnie w
ZÅ‚amanie nosa
miejscu wybitego zęba umieścić jałowy kompres,
Do objawów złamanego nosa należą:ból, obrzęk, skrzy-
zagryzając go. Uciskając pusty zębodół, opanowu-
wiony nos; krwawienie i trudność w oddychaniu przez
jesz krwawienie.
nos; krwiak wokół oczu pojawiający się 1-2 dni po urazie.
·ð ð Natychmiast zawiez
ć poszkodowanego do stomato-
loga, a jeżeli występują ciężkie obrażenia, dzwonić
Pierwsza pomoc w przypadku złamania nosa:
po pomoc medycznÄ… .
·ð ð Opanuj krwawienie z nosa.
·ð ð Przyłóż okÅ‚ad z lodu lub lód na ok. 15 min. (nie
prostuj nosa).
Ciało obce w oku
·ð ð ZasiÄ™gnij porady lekarskiej.
Mogą to być ciała obce w postaci stałej: piasek, kurz, opił-
ki metali, drewno, wapno, jak również w postaci płynnej,
substancje te powodujÄ… oparzenia oka.
w w w . z s l u d w i n . p l 23
Postępowanie
Postępowanie:
·ð ð Ułóż poszkodowanego gÅ‚owÄ… do Å›wiatÅ‚a. Obejrzyj
Ma na celu zapobieganie powikłaniom.
oko. Odciągnij górną powiekę, nałóż na dolną po-
·ð ð Opanuj krwawienie :załóż jaÅ‚owy opatrunek oraz za-
wiekę. Dolną powiekę odciągnij w dół i skieruj wzrok
stosuj bezpośredni ucisk, jeśli złamanie kości czaszki
ku górze.
nie uciskaj rany bo wgnieciesz kości i spowodujesz
·ð ð GazÄ… usuÅ„ widoczny obiekt .Usuwaj tylko ciaÅ‚a obce
dodatkowe obrażenia., lekko przytrzymuj krwawiącą
na wierzchu lub w kÄ…ciku oka, np. kurz, piasek. In-
ranÄ™.
nych ciał obcych nie dotykaj, pozostaw to lekarzowi.
·ð ð W każdym przypadku urazu należy wstÄ™pnie zaÅ‚o-
·ð ð Kurz, pyÅ‚, meszkÄ™ można usunąć gazikiem, potem
żyć, że nastąpiło uszkodzenie kręgów lub czaszki,
obficie przepłukać oko. Jeśli nadal boli ,zasięgnąć
dlatego stabilizuj kręgosłup, utrzymuj głowę w
porady lekarza Wapno usuń z oka a następnie obficie
pozycji w jednej osi z szyją i tułowiem, możesz
przepłucz. Nie pozwól pocierać oka.o zachlapaniu
położyć dwa wałki lub koce po obu stronach głowy.
się jakimś płynem, substancją chemiczną należy jak
Jeśli możliwe nie zmieniaj choremu pozycji.
najdłużej płukać oko , założyć opatrunek, zasięgnąć
·ð ð Kontroluj czynnoÅ›ci życiowe. JeÅ›li chory straci od-
porady lekarskiej.
dech i jest nieprzytomny ułóż w pozycji na wznak
·ð ð PÅ‚ukanie oka: można polewać od Å›rodka oka na ze-
stabilizując głowę, utrzymując w pozycji w jednej
wnątrz, lub zanurzyć oko w szklance z wodą a wodę
osi z tułowiem, udrożnij drogi oddechowe, postę-
zmieniać.
puj jak z chorym nieprzytomnym.
·ð ð Rany ciÄ™te jeżeli przeciÄ™ta jest gaÅ‚ka oczna, ciaÅ‚o obce
·ð ð Zapewnij komfort psychiczny i termiczny.
wbite załóż opatrunek jałowy, umocuj opatrunek
·ð ð Wezwij pogotowie.
chustą trójkątną na oba oczy, bez uciskani chorego
oka .Koniecznie zasięgnąć porady lekarskiej.
Jak postępować w podejrzeniu urazu
Postępowanie w urazach głowy kręgosłupa?
Następstwem urazu głowy są uszkodzenia skóry głowy, W sytuacji takich zdarzeń jak upadek z wysokości, skok
złamanie kości czaszki, wstrząśnienie mózgu, stłuczenie do wody, wypadek komunikacyjny ,uderzenia w głowę
mózgu lub krwiak śródczaszkowy. należy podejrzewać uraz kręgosłupa,
Rozległość i stopień urazu zależy od siły urazu, jak również Objawy urazu kręgosłupa i uszkodzenia rdzenia: drę-
mechanizmu urazu, np. upadek z wysokości, wypadek sa- twienie, osłabienie, zaburzenia czucia w kończynach,
mochodowy. Znaczenie mają siły uderzenia i hamowania czasem niedowład. Ograniczenie ruchomości, niemoż-
pojazdu. Gwałtowne przyspieszenie i opóz
nienie ruchu gło- ność wykonania ruchu ręką lub/i nogą. Zniekształcenia
wy powoduje przemieszczenie się mózgu. Ważne po wy- (głowy, okolicy kręgosłupa. Ból szyi i pleców. Może dojść
padku są oględziny pojazdu i jego uszkodzenia, mają one również do zaburzeń oddychania.
kapitalne znaczenie w rozpoznaniu mechanizmu urazu.
Wyznacznikiem ciężkości urazu jest utrata przytomności
Postępowanie:
i niepamięć.
·ð ð Sprawdz
świadomość, oddech.
·ð ð Wezwij pogotowie.
Główne objawy:
·ð ð Poszkodowanego nie wolno przenosić! JeÅ›li jest
Ból w miejscu urazu Obfite krwawienie z rany na skórze
przytomny i oddycha pozostaw w pozycji zasta-
głowy, lub tylko stłuczenie widoczne na skórze, zasinie-
nej do przyjazdu pogotowia
nie lub zniekształcenia czaszki( złamanie kości czaszki).
·ð ð Unieruchom gÅ‚owÄ™, szyjÄ™ i tułów., caÅ‚y czas stabilizuj,
Jasny lub krwisty wyciek z uszu nosa, krwiaki wokół oczu,
utrzymuj w jednej osi.
za uszami(podejrzenie złamania podstawy czaszki). Nud-
ności, wymioty, zawroty głowy, zmiany wielkości z
renic,
·ð ð Okryj, zapewnij komfort psychiczny.
zaburzenia świadomości, utrata przytomności(podejrze-
·ð ð Kontroluj oddech, tÄ™tno, Å›wiadomość.
nie wstrząśnienia mózgu, stłuczenia)
·ð ð Utrzymuj drożność dróg oddechowych przez wysuniÄ™-
Urazy głowy zawsze wymagają pobytu w szpitalu, ob-
cie żuchwy( nie odginaj głowy do tyłu).
serwacji, wykonania badań.. Utrata przytomności może
powrócić.
·ð ð w sytuacji utraty przytomnoÅ›ci i oddechu
ostrożnie przełóż z pomocą innych osób przy-
Powikłania: krwawienie, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,
trzymując głowę w pozycji neutralnej( gło-
ponowna utrata przytomności, zachłyśnięcie się, bezdech.
wa w jednej osi z szyjÄ… i tuÅ‚owiem) i przy- ·ð ð Zastosuj zimny okÅ‚ad, w miejscu urazu należy za-
stąp do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. stosować okład z lodu lub opatrunek schładzający
przez ok. 20- 30 min.
·ð ð Czynność tÄ™ należy powtarzać co 2-3 godziny przez
Jak postępować w urazach kończy gór-
pierwsze 24 godziny. Zimno zmniejsza przepływ krwi
przez uszkodzone miejsce, co powoduje zmniejsze-
nych i dolnych?
nie obrzęku i ograniczenie rozwoju stanu zapalnego,
Rodzaje urazów kończyn górnych i dolnych.: stłucze-
redukcję bólu oraz rozluz
nia mięśnie
nia, zwichnięcia skręcenia ,złamania.
·ð ð Obserwuj koÅ„czynÄ™: kolor skóry, czucie, ciepÅ‚otÄ™.
Skręcenia i zwichnięcia są urazami stawów. Z reguły są
Jeśli jest zimna, poszkodowany nie czuje kończyny,
bardzo bolesne i ograniczają ruchomość
ma drętwienia należy jak najszybciej wezwać pogo-
towie.
·ð ð PamiÄ™taj! JeÅ›li nie możesz stwierdzić, czy uraz
Skręcenie
jest tylko stłuczeniem, skręceniem lub czy jest to
występuje w momencie przekroczenia prawidłowego
złamanie postępuj jak przy złamaniu!
ruchu w stawie, co powoduje rozciągnięcie i naderwa-
·ð ð Zastosuj opatrunek z bandaża elastycznego, ucisk
nie więzadeł i torebki stawowej. I uszkodzenie naczyń
zmniejsza wewnętrzne krwawienie oraz obrzęku.
krwionośnych. Powstają obrzęki, jednak anatomia stawu
pozostaje niezmieniona. Po ustaniu działania siły po-
Zakładanie opatrunku uciskającego z bandaża ela-
wierzchnie stawowe wracają na właściwe miejsce. Próby
stycznego rozpoczynamy kilka centymetrów poniżej
poruszania powodują narastający ból. Skręcenie może
urazu i okrężnymi ruchami bandażujemy w górę, zmie-
dotyczyć stawu skokowego, nadgarstka, kolana.
niając ucisk w ten sposób aby mniejszy był poniżej ura-
zu, największy w miejscu urazu i luz
no bandażujemy
Objawy skręcenia: ból, obrzęk , zniekształcenie sta-
powyżej. Palce należy zostawić nie zabandażowane, aby
wu, ograniczenie ruchomości( ale nie zniesienie).
móc obserwować kończynę. Blada skóra, ból, obrzęk
są oznakami, że został zastosowany zbyt duży ucisk. Jeże-
Zwichnięcie
li zauważysz wymienione oznaki, niezwłocznie rozluz
nij
opatrunek, poczekaj, aż opisane objawy ustąpią i załóż
Jest to uszkodzenie, w którym dochodzi do przemiesz-
ponownie opatrunek luz
niej. Poszkodowany powinien
czenia powierzchni stawowych poza ich granice, docho-
mieć założony opatrunek elastyczny przez 18 do 24 go-
dzi do chwilowej lub trwałej utraty kontaktu powierzchni
dzin. Na noc można rozluz
nić opaskę elastyczną, ale nie
stawowych, przemieszczenia kości w torebce stawowej
należy jej zdejmować.
lub całkowitego wyciągnięcia z niej kości. Zwichnięciu
może towarzyszyć uszkodzenie struktur wewnątrz-sta-
·ð ð UnieÅ› koÅ„czynÄ™ w górÄ™, np. na poduszce, kocu.
wowych oraz naciągnięcie bądz
rozerwanie torebki sta-
Uniesienie uszkodzonej kończyny powyżej poziomu
wowej. Najczęściej uraz obejmuje staw barkowy, skoko-
serca powoduje zmniejszony przepływ krwi, a tym
wy, kolanowy, biodrowy, stawy paliczkowe.
samym mniejszy obrzęk. Najlepiej unieść w ciągu
pierwszych 24 godzin.
W przypadku zwichnięcia tworzące staw zakończenia
kości po zadziałaniu gwałtownego czynnika nie powra-
·ð ð Jeżeli uszkodzone sÄ… duże stawy oraz kiedy trans-
cają na właściwe miejsce i pozostają w ułożeniu anato-
port w celu uzyskania pomocy medycznej jest trud-
micznie nieprawidłowym. W przeciwieństwie do skręce-
ny albo pogarszałby stan poszkodowanego  wezwij
nia, przy zwichnięciu poruszanie daną częścią ciała jest
pogotowie.
prawie niemożliwe.
·ð ð Jeżeli podejrzewasz zÅ‚amanie, nie unoÅ› koÅ„czyny,
Objawy zwichnięcia: ustawienie przymusowe kończyny,
unieruchom jÄ… szynÄ…, deskÄ…, poduszkÄ…, chustÄ….
deformacje - wyczuwanie powierzchni stawowych, ból,
·ð ð Urazy stawów opatruje siÄ™ tak samo jak zÅ‚amania.
obrzęk w stawie, zniesienie funkcji kończyny
·ð ð Nie próbuj przesuwać stawu do normalnej pozycji,
mogłoby to spowodować uszkodzenie nerwów, na-
Postępowanie w urazach stawów skręceniu, zwich-
czyń i przynieść duże szkody.
nięciu:
·ð ð Jeżeli podejrzewasz uraz stawu, zastosuj unieru-
Stłuczenia:
chomienie (patrz: złamania)
·ð ð Powstaje wskutek zadziaÅ‚ania siÅ‚y uderzenia tÄ™pym
·ð ð Poszkodowanego pozostaw w spoczynku, nie po-
narzędziem, przewrócenia się, upadkach.
winien używać uszkodzonej kończyny, uraz leczy
się szybciej. . Ruch powoduje zwiększenie przepły-
·ð ð Objawy: ból, zasinienie, krwiak, ograniczenie ruch.
wu krwi przez uszkodzone części, co jest przyczyną
Może być rana.
zwiększenia obrzęku.
w w w . z s l u d w i n . p l 25
·ð ð PostÄ™powanie: JeÅ›li jest rana, zabezpieczyć jaÅ‚owym koÅ„czyny i patologiczna ruchomość. Trzeszczenie i tarcie
opatrunkiem, schłodzić, unieść kończynę. Jeśli nie odłamów kostnych.
ma rany, chłodzić i unieść. Obserwować kończynę:
W przypadku złamania otwartego- rana, wystające odła-
kolor skóry, zabarwienie, czucie.
my kostne.
·ð ð ZasiÄ™gnąć porady lekarskiej lub jeÅ›li sÄ… inne obraże- PowikÅ‚ania zÅ‚amaÅ„:
nia wezwać pogotowie.
Miejscowe: przemieszczenie odłamów i uszkodzenie sta-
wu, mięśni, sąsiednich narządów, nerwów, naczyń krwio-
nośnych, zwiększenie krwawienia i powiększenie obrzę-
Urazy mięśni
ku, przy złamaniach otwartych zakażenie rany i kości.
Przyczyny: powstają, kiedy gwałtownie wzrasta napięcie
Ogólne: wstrząs pourazowy, zator tłuszczowy,.
mięśnia, np. podczas gwałtownego podnoszenia ciężkie-
go przedmiotu, z powodu uderzenia w mięsień lub skur-
Postępowanie w złamaniach:
czu mięśni i niekontrolowanego wzrostu napięcia i tym
samym do urazu.
·ð ð PamiÄ™taj! Stwierdzenie, czy kość jest zÅ‚amana,
czy jest to tylko skręcenie lub stłuczenie może
być bardzo trudne. Jeżeli masz jakiekolwiek wąt-
Objawy nadwyrężenia mięśni: ostry ból, nadwrażli-
pliwości, postępuj tak jakby kości były złamane.
wość przy delikatnym dotyku, przy prostowaniu uczucie
Jeżeli zauważysz deformację, obrzęk, miękkość
bólu, osłabienie i upośledzenie funkcji, sztywność.
 myśl o złamaniu, ponieważ są to jego objawy.
Objawy uszkodzenia mięśni: ból, nadwrażliwość,
Postępowanie nasze ma na celu zabezpieczenie
tkliwość, obrzęk, siniak pojawiający się zwykle w kilka
przed powikłaniami do czasu przybycia służb
godzin po urazie.
medycznych lub do chwili konsultacji lekarskiej.
Uszkodzoną część ciała zawsze powinien obejrzeć le-
Objawy skurczu mięśni: ból,niekontrolowany wzrost
karz, ponieważ z zewnątrz nie da się ocenić, czy nie
napięcia mięśni, ograniczenie lub uniemożliwienie ru-
nastąpiło złamanie kości lub zerwanie więzadeł. Po-
chu.
szkodowanego posadz
lub połóż.
·ð ð Zapytaj poszkodowanego lub poszukaj miejsca o
Pierwsza pomoc
największej bolesności. Odsłon i obejrzyj uszko-
Pierwsza pomoc w przypadku urazów mięśni po-
dzone miejsce. DotykajÄ…c zbadaj miejsce urazu (de-
lega na pozostaniu w spoczynku, zastosowa-
formacji), delikatnie poruszaj. Nadwrażliwość i ból w
niu okładu z lodu lub opatrunku schładzającego.
miejscu urazu są objawami złamania. Poszkodowany
Pierwsza pomoc w przypadku skurczu polega na rozciÄ…-
zwykle sam wskazuje miejsce bólu, ale ból może się
ganiu lub stosowaniu ucisku w miejscu uszkodzenia.
również pojawić dopiero przy ucisku.
·ð ð JeÅ›li jest rana odsÅ‚oÅ„ lub rozetnij ubranie. W innej
Pamiętaj! Stwierdzenie, czy kość jest złamana, czy
sytuacji możesz nie rozbierać, ale jeśli masz wątpli-
jest to tylko skręcenie lub stłuczenie może być bar-
wości zawsze odsłoń przy ocenie.
dzo trudne. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości,
dzo trudne. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości,
·ð ð OceÅ„ koÅ„czynÄ™. Zawsze porównuj koÅ„czynÄ™ uszko-
postępuj tak, jakby kości były złamane!
postępuj tak, jakby kości były złamane!
dzonÄ… z nieuszkodzonÄ…. Deformacja jest objawem
ZÅ‚amania
ZÅ‚amania
złamania. Zwróć uwagę na ułożenie kończyny, za-
Jest to przerwanie ciągłości kości po zadziałaniu urazu,
Jest to przerwanie ciągłości kości po zadziałaniu urazu,
barwienie skóry, czy chory porusza kończyną( nie
gdy siła urazu przekracza wytrzymałość kości. Przyczyną
gdy siła urazu przekracza wytrzymałość kości. Przyczyną
tr
t
t
t
t
wolno tego prowokować), czy nie ma rany. Otwar-
może być uderzenie, zmiażdżenie, upadek, przygniecenie.
może być uderzenie, z ż upadek, przygniecenie.
r z że p p
zm
zmiażdżenie, p p
z p p
z p p
z p p
ta rana z widocznymi odłamkami kości jest objawem
·ð ð PodziaÅ‚ zÅ‚amaÅ„ ze wzglÄ™du na kierunek dziaÅ‚ania siÅ‚y:
·ð ð PodziaÅ‚ zÅ‚am ze w Ä™ na kierunek dziaÅ‚ania siÅ‚y:
am e w Ä™ k nek
m e względu k ek
m e w k e
m e w ęd k ek
mań e w ęd k ek
w e
złamania. W miejscu urazu może być obrzęk.
przez z e, skręcenie, przesuni rozerwanie,
przez z e, skręce prz nięcie, roz
z e, ęcen p ię oz
z e ęcenie pr ię oz
z e, ęcenie, prz ię oz
z zgięcie, ęcenie, pr ię oz
z zgięcie, ęcenie, pr nię ozerwanie,
e, ęcen przesunięcie, oz
en
·ð ð Unieruchom uszkodzone części, staraj siÄ™, aby nie
zgniecenie.
zg n
zg n
zg nie.
zg eni
zg eni
z eni
zgnieceni
uległy przemieszczeniu, zachowaj ostrożność.
·ð ð PodziaÅ‚ ze wzglÄ™du na ustawienie odÅ‚amów: zÅ‚ama-
·ð ð PodziaÅ‚ ze wzgl d na ustawienie odÅ‚amów: zÅ‚ama-
dzia e względ nie odła ów
dzia ze względ nie odłamów
dzia ze względu nie odłamów
dzia ze względ eni odłamów
ia względ ie łamów
ia e wzgl nie odł ów
·ð ð ZasiÄ™gnij porady lekarskiej lub jeÅ›li potrzeba wezwij
nie z przemieszczeniem, bez przemieszczenia.
nie z przemie miesz ze
pr mi eszcze
przemie ieszcze
przemie ieszczenia.
przemie miesz ze
przemieszczeniem, bez przemie z
r
r i eszcze
pogotowie (eśli złamanie otwarte lub duży uraz).
·ð ð PodziaÅ‚ ze wzgl du na s n skó mkniÄ™te, otwar-
·ð ð PodziaÅ‚ ze wzglÄ™du na stan skóry: zamkniÄ™te, otwar-
lęd stan skóry: zamkn
s mk
s mk
s mk
skó mk
skó mk
mk
te.
te.
·ð ð KoÅ„czyna górnÄ… ułóż wygodnie, aby nie byÅ‚ wywie-
rany na nią nacisk. Możesz na kolana położyć sweter
lub poduszeczkę, unieruchomić uszkodzoną kończy-
Objawy prawdopodobne złamania: b ość, obrzęk
Objawy prawd o złamania: bolesno obrzęk
wd o ia: b o
wd obne nia: b o
d ob
d ob
d ob
d ob : bolesność,
dopodo ia: b
nę swoimi dłońmi, do czasu przybycia wezwanej po-
tkanek, ograniczenie ruchomości
tkanek, ogra i ruch mości
a mo
a mo
a mo
a i mo
a i h mo
aniczenie homo
mocy medycznej,
·ð ð Jeżeli przyjazd pomocy medycznej bÄ™dzie opóz
nio-
Objawy
O a wne y siÄ™ chu
Obja wne złamania: ból nasilający się prz ruchu,
Obja ewne z y si z uchu
O a y pewne z y siÄ™ przy uchu
O ja y pewne z y siÄ™ p z uchu
Objawy pewne z y siÄ™ przy uchu
O ja y pewne zł cy się prz uchu
Obja y pewne złamania: ból nasilający się prz ruchu,
ny, lub jeżeli sam będziesz wiózł poszkodowanego
krwiak, obrzęk. Deformacja, pogrubienie kończyny i za-
krw obrzęk. D ubienie k cz ny i za
r b ęk Defor bieni ko cz ny z
rw b ęk. Defor bieni kończ ny z
rwiak, ob ęk. Defor bienie kończ ny z
rw ob ęk. Deformacja, pogrubienie k cz ny i za
rw ob Ä™ Deform g ubienie k czyny i za
rw ob ęk. D ubienie kończ ny i za-
Defo
Deform eni ko c
do punktu pomocy medycznej, miejsce urazu unie-
burzenie funkcji. Przymusowe, n nat ral ułożenie
burze funkcji Przymusow nienaturalne ułoże
rze i Przymusowe, nienat ral e
rzen i. Przymus we, nienatura e
rzen ji Przymusowe, nienatura e
rzen ji Przymusowe, niena ral e
rzenie kcji Przymus we, nienaturalne enie
ze i rzymusowe, nienat ral e
e
W przypadku złamania otwartego i rany
·ð ð Poszkodowanego połóż.
·ð ð Zdejmij ubranie poprzez rozciÄ™cie lub rozprucie czÄ™-
ści ubrania, przy rozbieraniu podtrzymuj kończynę.
·ð ð OceÅ„ ranÄ™ i dobierz opatrunek, załóż i zatamuj
krwawienie, ostrożnie aby nie naruszyć odłamów,
przytrzymując kończynę powyżej i poniżej złamania.
nie przyciskaj wystających fragmentów kości. nałóż
jałową gazę na ranę i odłamki kości. Przybandażuj ją,
nie uciskając. Bandaż spowoduje unieruchomienie
kości.
·ð ð Ułóż wyżej.
Unieruchomienie ma na celu: zmniejszenie bólu,
obrzęk, zapobieganie dalszemu krwawieniu ma zapo-
biegać przemieszczeniu kości, (uszkodzeniu mięśni i ner-
wów i aby zamknięte złamanie nie stało się złamaniem
otwartym).
Typy unieruchomień
Opatrunek unieruchamiajÄ…cy wykonujemy z gotowych
służących do tego celu materiałów (np. z szyny Kramera .lub
można użyć np. deseczki, zwiniętych w rulon gazet, koca itp.
Unieruchomienie powinno być dopasowane do uszko-
dzonej kończyny., nie wolno dopasowywać na chorej koń-
czynie, zrób to na swojej lub zdrowej kończynie. Długość
unieruchomienia musi sięgać stawu powyżej i poniżej.
Unieruchomienie poduszką, czy złożonym kocem, może-
my zastosować przy złamanym stawie, do którego trud-
no jest dopasować sztywny materiał. Można również za-
stosować unieruchomienie przez przywiązanie, przyban-
dażowanie uszkodzonej części ze zdrową, np. 2 palców
do siebie, chorej ręki do tułowia, chorej nogi do drugiej.
Jak wykonać unieruchomienie?
ruchom szyną, poduszką chustą lub bandażem.
·ð ð Unieruchomienie wykonaj z pomocÄ… innej osoby,
·ð ð PomiÄ™dzy ramiÄ™ i tułów włóż sweter i ustabilizuj.
która przytrzyma ci rękę lub nogę, stabilizując odła-
·ð ð W żadnym wypadku nie próbować samodzielnego my, aby siÄ™ nie przemieszczaÅ‚y. Należy jednÄ… rÄ™kÄ…
nastawiania, lecz zawsze pozostawić to lekarzowi. trzymać powyżej a drugą poniżej miejsca urazu.
Do trzymania ręki możesz poprosić poszkodowane-
·ð ð unieruchom przynajmniej dwa sÄ…siednie stawy
go.
tzn. leżący powyżej i poniżej złamania, możesz użyć
·ð ð Jeżeli jest rana, nałóż na niÄ… jaÅ‚owÄ… gazÄ™ i lekko przy-
wałków, koców, desek.
bandażuj.
·ð ð KoÅ„czynÄ™ dolnÄ… możesz przymocować do drugiej
·ð ð Unieruchomienie uszkodzonego miejsca wykonu-
bandażem, materiałem., rękę do tułowia i zawiesić
je siÄ™ :w pozycji zastanej, kiedy wykonanie ruchu
na temblaku.
może spowodować większy ból i uszkodzenia,
·ð ð Okryj poszkodowanego, zapewnij komfort psychiczny.
·ð ð W pozycji anatomicznej (koÅ„czyna górna: palce
·ð ð Sprawdzaj jak wyglÄ…da koÅ„czyna, czy jest ciepÅ‚a i nie
rąk ugięte a staw łokciowy zgięty pod kątem pro-
sinieje, jak najszybciej zasięgnij porady lekarskiej.
stym, barkowy w lekkim odwiedzeniu od klatki
piersiowej, kończyna dolna: palce stopy w zwy-
·ð ð PrzyÅ‚ożenie lodu, opatrunku schÅ‚adzajÄ…cego spowo-
kłym ustawieniu i pod kątem prostym w stosunku
duje zmniejszenie obrzęku i bólu.
w w w . z s l u d w i n . p l 27
do podudzia, staw kolanowy ugięty pod kątem W pozycji zastanej:
30 stopni, staw biodrowyw ustawieniu lekkiego Jeśli jest przymusowe ułożenie kończyny np. w zwichnię-
zgięcia i odwiedzenia. ciu stawu biodrowego, można włożyć koć pomiędzy nogi
poniżej kolan i w takiej pozycji przywiązać chustami lub
·ð ð Unieruchomienie zakÅ‚adaj tak, aby zawsze obejmo-
bandażem. Czasem należy zrezygnować z unieruchamia-
wało staw powyżej i poniżej uszkodzenia, przy zła-
nia.
maniach kości. Jeśli uszkodzony jest staw unieru-
chom obie kości powyżej poniżej stawu.
Unieruchomienie stawu skokowego:
·ð ð Po unieruchomieniu unieÅ› urażonÄ… koÅ„czynÄ™ w górÄ™.
Możesz unieruchomić staw skokowy związując razem
·ð ð Zastosuj okÅ‚ad z lodu lub schÅ‚adzajÄ…cy opatrunek.
nogi. Kolano może być wolne, unieruchom tylko stopę.
Prowizorycznie mogą to być 2 wałki z koca, które umieść
Unieruchomienie przedramienia kończyny gór- z obu stron stopy i przywiąż 2 chustami.
nej z wykorzystaniem możliwości anatomicznych:
Za pomocą chusty trójkątnej:
Jak należy postępować w zatruciach?
Umieść przedramię w chuście. Zwiąż końce chusty trój-
·ð ð Zabezpiecz miejsce zdarzenia.
kątnej na szyi i łokciu. Unieruchom przedramię w chuście
trójkątnej, przywiązując je bandażem do tułowia.
·ð ð Odizoluj poszkodowanego od trucizny (pamiÄ™taj
o swoim bezpieczeństwie), sprawdz
czynności ży-
ciowe,
W pozycji zastanej z wykorzystaniem sztywnego
przedmiotu:
·ð ð Zbierz niezbÄ™dne informacje o rodzaju trucizny:
jaka substancja, jaką ilość przyjął poszkodowany,
Tak możemy unieruchomić uraz łokcia i przedramienia.
ile czasu minęło od zatrucia.
Umieść unieruchomienie sztywne pod urażone przedra-
mię tak, aby pozostało ono w pozycji zastanej. Włóż rolkę
·ð ð Wezwij pogotowie; podaj nastÄ™pujÄ…ce infor-
bandaża do dłoni poszkodowanego. W celu unierucho-
macje: wiek poszkodowanego, rodzaj i stężenie
mienia całość przybandażuj. Zawieś przedramię na tem-
trucizny, czas jaki upłynął od chwili wniknięcia
blaku z chusty trójkątnej. Całość, unosząc, przymocuj do
substancji szkodliwej, objawy zatrucia i stan po-
tułowia bandażem lub chustą trójkątną.
szkodowanego.
·ð ð W przypadku doustnego spożycia sprowokuj
Unieruchomienie przedramienia kończyny górnej
wymioty, podaj 200ml wody doustnie i podrażnij
z wykorzystaniem ręcznika, poduszki.:
tylną ścianę gardła. Wyjątek stanowi spożycie de-
Włóż uszkodzoną kończynę w złożony koc, ręcznik lub
tergentów, kwasów, zasad, wtedy nie należy pro-
poduszkę, przybandażuj. Zawieś na chuście trójkątnej.
wokować wymiotów.
Zawiąż koniec chusty trójkątnej (od strony łokcia) w celu
·ð ð W przypadku wnikniÄ™cia przez skórÄ™:
lepszego zabezpieczenia. Całość, unosząc, przymocuj do
tułowia bandażem lub chustą trójkątną.
·ð ð SpÅ‚ukaj wodÄ… obficie wÅ‚osy i skórÄ™. Używaj wody
Unieruchomienie dłoni.:
letniej, nie gorącej bo ta może przyspieszyć
Dłoń umieść na krótkie twardej szynie, przybandażuj, za-
wchłanianie się trucizny.
wieÅ› na temblaku z chusty.
·ð ð W przypadku wnikniÄ™cia przez drogi oddechowe:
Unieruchomienie barku, ramienia:
·ð ð PrzenieÅ› poszkodowanego w miejsce bezpieczne
Unieruchomienie powinno unieruchamiać łopatkę , ca-
na świeże powietrze, rozluz
nij odzież.
łość kończyny aż do palców. Między ramię a tułów wkła-
·ð ð Ułóż w zależnoÅ›ci od stanu:
damy poduszeczkę. Można użyć 2 chust, jedną zawiesza-
my na chuście, drugą przywiązujemy ramię do tułowia.
·ð ð W pozycji pół wysokiej, z oparciem .
·ð ð Lub jeÅ›li jest nieprzytomny a oddycha w pozycji
Unieruchomienie obojczyka:
bezpiecznej na boku, aby się nie zakrztusił.
Złamanie obojczyka jest bardzo bolesne. Należy włożyć
pod pachę poduszeczkę a rękę unieruchomić na tembla-
·ð ð Jeżeli nieprzytomny i nie oddycha przystÄ…p do re-
ku tak, by była podciągnięta w górę, a opuszki palców
suscytacji. Pamiętaj o zabezpieczeniu twarzy i rąk,
znajdowały się na wysokości baków.
bo możesz się zatruć!
·ð ð Zabezpiecz resztki pokarmu, opakowaÅ„ po le-
Unieruchomienie kończyny dolnej w pozycji anato-
kach, wymiocin do badania.
micznej:
Najprostsze unieruchomienie to przybandażowanie nogi
z urazem do zdrowej. Tuż powyżej kolan można włożyć
wałek. Dzięki temu uzyskuje się zgięcie spoczynkowe w
stawie kolanowym i biodrowym, zmniejsza to dolegliwo-
ści bólowe.
WYPOSAŻENIE APTECZKI
PIERWSZEJ POMOCY:
Skład apteczki nie zawiera środków dezynfekcyjnych
Materiały opatrunkowe:
ani farmaceutycznych. Może być dostosowywany do
·ð ð Gaza opatrunkowa jaÅ‚owa 2-4 szt. różne rozmiary.
potrzeb,np. szkoły, zakładu pracy. Zawartość apte-
czek powinna być ustalana z lekarzem który zajmuje
·ð ð Opatrunek indywidualny 2-4 szt.
siÄ™ profilaktykÄ….
·ð ð Kompresy z gazy jaÅ‚owe 6-8 szt.  różne rozmiary.
·ð ð Opaska dziana  6 szt.  różne rozmiary.
·ð ð Opaska elastyczna  2-3 szt.  różne rozmiary.
·ð ð Plaster z opatrunkiem  10-16 szt. Różne rozmiary.
·ð ð Plaster 2-4 szt.  różne rozmiary.
·ð ð Siatka opatrunkowa Codofix  4-6szt  różne roz-
miary.
·ð ð Chusta trójkÄ…tna 2-3 szt.
Åšrodki ochrony osobistej:
·ð ð RÄ™kawice lateksowe 6-8 szt.
·ð ð Maseczka do sztucznego oddychania 4 szt.
·ð ð Worek foliowy 2 szt.
Inny sprzęt:
·ð ð Koc ratunkowy  folia NRC  2 szt.
·ð ð Nożyczki.
Instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
w w w . z s l u d w i n . p l
Zespół Szkół w Ludwinie
21-075 Ludwin 30 A
Tel. [phone].
w w w . z s l u d w i n . p l