Analiza wydatków na ochronę zdrowia w Polsce
i w wybranych krajach Unii Europejskiej
Ewa Krakowińska
Artykuł zawiera analizę zmian kierunków mie zarządzania i finansowania ochrony
działalności w zakresie służby zdrowia w Polsce zdrowia. Tym bardziej, że w wielu krajach
od roku 1żÿżÿżÿ do roku żÿżÿżÿ3. Przedstawiono o gospodarce rynkowej w coraz szerszym
w nim z
ródła finansowania ochrony zdrowia wymiarze wprowadza się do usług ochrony
w Polsce oraz dokonano analizy wydatków zdrowia rachunek ekonomiczny.
na ochronę zdrowia w Polsce i w wybranych W powojennej Polsce można wyróżnić
krajach Unii Europejskiej. W dalszej części kilka okresów związanych z ustalaniem prio-
artykułu dokonano analizy najczęściej uży- rytetów i kierunków działalności w zakresie
wanych wskaz
ników zasobów i efektywności ochrony zdrowia (Frąckiewicz 2002):
w ochronie zdrowia w wybranych krajach Etap I (1944 1954)  walka z konse-
Unii Europejskiej i w Polsce. W ostatniej czÄ™- kwencjami lat wojny, tworzenie od pod-
ści artykułu przedstawiono badania w wybra- staw zasad powszechnej ochrony zdrowia,
nych krajach europejskich dotyczące oceny rozszerzenie świadczeń zabezpieczenia
systemu ochrony zdrowia oraz omówiono społecznego.
modele systemu ochrony zdrowia i możliwo- Etap II (1955 1970)  rozwój służby
ści ich wprowadzenia w Polsce. zdrowia i doskonalenie jej form organiza-
cyjnych, rozwój kadr medycznych, leczni-
ctwa przemysłowego oraz działalności pro-
1. Zmiany kierunków działalności
filaktycznej.
w zakresie ochrony zdrowia
Etap III (od 1971 roku)  przyjęto pro-
W społeczeństwie polskim od wielu lat gram rozwoju ochrony zdrowia do 1990
polityka ochrony zdrowia wzbudza kon- roku, powołano zespoły opieki zdrowotnej,
trowersje. Postęp społeczny oraz zmiany utworzono Narodowy Fundusz Ochrony
zachodzące w strukturze wieku ludności Zdrowia, rozszerzono bezpłatną opiekę zdro-
(procesy starzenia się społeczeństwa) mają wotną na całą ludność kraju, bez względu na
niewątpliwie wpływ na wzrost potrzeb w za- charakter i sektor zatrudnienia.
kresie usług ochrony zdrowia. Do roku Etap IV, który rozpoczął się w począt-
1989 cała ludność kraju objęta była syste- kach lat osiemdziesiątych, kierunkuje dzia-
mem zabezpieczenia społecznego w tym łania w zakresie umacniania zdrowia na
i zdrowotnego, co sprowadzało się do za- cały system polityki społecznej, odpowie-
pewnienia bezpłatnej służby zdrowia ca- dzialność za stan zdrowotny społeczeństwa
łemu społeczeństwu i stwarzało  stwarza ponosi państwo, a także rodzina oraz różne
nadal  wiele trudnych do rozwiązania instytucje, zakłady pracy i każdy obywatel.
problemów natury finansowej oraz organi- Etap V (koniec lat osiemdziesiątych)
zacyjnej.  wprowadzenie zasad reformy gospodar-
Postęp wiedzy medycznej oraz postęp czej, w której znaczny nacisk kładzie się
techniczny pozwalają na stosowanie coraz na ekonomizacje działań ochrony zdrowia
kosztowniejszej aparatury, środków far- i konieczność efektywnego wykorzystania
makologicznych przywracajÄ…cych zdrowie szeroko rozumianej infrastruktury ochrony
i życie, co jednocześnie powoduje wzrost zdrowia, co wiąże się z coraz większym
kosztów usług ochrony zdrowia i opieki obciążeniem jednostki i rodziny oraz insty-
społecznej. Tendencja wzrostu kosztu usług tucji pozarządowych za profilaktykę zdro-
medycznych będzie się utrzymywała, stąd wotną. Kontynuację tego podejścia wymu-
przyjęcie zasady, że jedynie państwo ma sza sytuacja ekonomiczna kraju.
być odpowiedzialne za stan zdrowia oby- Etap VI związany jest z promocją zdro-
wateli, wymaga dokonania zmian w syste- wia i realizacjÄ… Narodowego Programu
1/2006 37
Zdrowia, w którym jako cel strategiczny słu). W proponowanych programach doty-
uznano poprawę zdrowia i związanej z nią czących ochrony zdrowia nie pojawiła się
jakości życia: kształtowanie pro zdrowot- sugestia pełnego jej  urynkowienia , raczej
nego stylu życia, tworzenie środowiska proponowano rozwiązania oparte na pla-
życia, pracy i nauki sprzyjającego zdro- nowaniu i koordynacji na szczeblu regio-
wiu, zmniejszanie różnic w zdrowiu i dostę- nalnym. Niestety proponowane rozwiązania
pie do świadczeń zdrowotnych (Narodowy nie znalazły żadnego odzewu w treści prac
Program Zdrowia 1996 2005). Dostęp do związanych z przygotowywaniem ubezpie-
świadczeń zdrowotnych przy występującym czeń zdrowotnych.
powszechnie niedoborze usług opieki zdro- Wejście w życie ustawy o powszechnym
wotnej wywołuje potrzebę ich racjonowa- ubezpieczeniu społecznym w 1999 roku
nia w zależności od uwarunkowań mikro spowodowało głębokie zmiany w systemie
i makroekonomicznych, stąd też założenia ochrony zdrowia, gdyż wprowadzone zmiany
teoretyczne, że każda jednostka ma dostęp spowodowały przejście z sytemu budże-
do korzystania z profesjonalnej opieki zdro- towego do systemu ubezpieczeniowego.
wotnej w wielu krajach nie ma pokrycia. Utworzono Kasy Chorych, które przejęły
Etap VII  wprowadzenie reformy finansowanie wielu świadczeń medycznych
ochrony zdrowia, która w zasadniczy spo- finansowanych dotychczas z budżetu pań-
sób zmieniła model finansowania ochrony stwa. Obowiązkiem ubezpieczenia zdro-
zdrowia, jednocześnie wprowadzono wiele wotnego objęto w zasadzie całą ludność.
zmian organizacyjnych w celu dostosowa- Składki na ubezpieczenia zdrowotne nie
nia usług ochrony zdrowia do gospodarki obciążają ludności, gdyż są odliczane od
rynkowej. podatku dochodowego. Osoby ubezpie-
Działania związane z reformą ochrony czone w Kasach Chorych mają prawo do
zdrowia, połączone z budową systemu ubez- uzyskania określonych usług medycznych,
pieczeniowego, były przedmiotem dyskusji wyboru lekarza podstawowej opieki zdro-
od 1989 roku, ale zostały one zrealizowane wotnej lub lekarza rodzinnego, wyboru
dopiero w 1997 roku, gdy przyjęto Ustawę szpitala, a także Kasy Chorych.
z dnia 6 lutego 1997 o powszechnym ubez- 23 stycznia 2003 roku (Dz. U. nr 45, poz.
pieczeniu zdrowotnym, która weszła w życie 391) uchwalona została ustawa o powszech-
01.01.1999 roku. nym ubezpieczeniu w Narodowym Fundu-
W latach 1989-1977 powstawały, upa- szu Zdrowia, która zastąpiła dotychczasową
dały i ścierały się różne koncepcje refor- ustawę o powszechnym ubezpieczeniu spo-
my ochrony zdrowia, a brak woli podjęcia łecznym. Podstawowa zmiana polega na
ryzyka politycznego spowodował, iż na tym, że zadania Kas Chorych przejął Na-
reformy zdecydowano się dopiero wówczas, rodowy Fundusz Zdrowia, zatem w miej-
gdy utrzymanie dotychczasowej formuły sce 17 kas chorych powstał jeden fundusz
organizacyjnej groziło upadkiem systemu. (NFZ), będący państwową jednostką orga-
Pod auspicjami Banku Åšwiatowego przy- nizacyjnÄ….
gotowano materiały studialne (Włodarczyk Trwająca kilkanaście lat reforma ochrony
1998), z których wynikało, że ilościowe zdrowia nie zmniejszyła rozziewu między
braki w sferze zasobów ochrony zdrowia zwiększonymi potrzebami coraz bardziej świa-
nie były główną przyczyną złej kondycji domych swoich praw pacjentów a zmniejsza-
systemu ochrony zdrowia, a zasadniczym jącymi się finansowo-organizacyjnymi moż-
problemem było złe wykorzystanie zaso- liwościami ich zaspokojenia. Trudno jest
bów oraz zerwanie związków między two- nazwać systemem ochrony zdrowia przypad-
rzeniem infrastruktury a zapewnieniem kowy zbiór rozwiązań prawnych i organiza-
środków finansowych na jej bieżące funk- cyjnych z różnych okresów, wprowadza-
cjonowanie. Brak pieniędzy uniemożliwiał nych pod wpływem doraz
nych pozbawionych
utrzymanie na niepogarszającym się pozio- perspektywicznej wizji pomysłów i bieżą-
mie istniejącej bazy. cych uwarunkowań społeczno-politycznych.
Jako błąd funkcjonalny uznano istnienie Podejmowane dotychczas działania polegały
 równoległych systemów opieki zdrowot- na kosmetycznych zmianach organizacyj-
nej pozostających w gestii Ministerstwa nych i prawnych, które przedstawiano społe-
Obrony Narodowej, Transportu, Spraw czeństwu jako kompleksowe reformy służby
Wewnętrznych oraz niektórych sektorów zdrowia. W rzeczywistości w ochronie zdro-
gospodarczych (np. górnictwa i przemy- wia utrzymywane są pochodzące jeszcze
38 Studia i Materiały  Wydział Zarządzania UW
z poprzedniego okresu nieefektywne i korup- samorzÄ…du terytorialnego (Sobczak 2004).
cjogenne1 struktury organizacyjne (Derecz, W Polsce nie przyjęto żadnego wyrazistego
Izdebski 2004). modelu ochrony zdrowia, nie udało się
Zmiany, jakie zachodzą w systemie wyznaczyć jasnych celów zdrowotnych jako
ochrony zdrowia, wymagają nie tylko zgro- celów zmian, mających prowadzić do roz-
madzenia odpowiednich środków, ale także wiązań o charakterze systemowym (Derecz,
przemian świadomościowych, które nie są Izdebski 2004).
łatwe do pokonania, zarówno ze strony Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej
świadczeniodawców usług zdrowotnych, jak i związane z tym przepisy o swobodzie prze-
i świadczeniobiorców. Nadal podstawową pływu osób, a zarazem niedyskryminowaniu
kwestią pozostaje określenie koszyków obywateli innych państw Unii, nie mogą
usług medycznych oraz ustalenie  koszyka pozostać bez wpływu na zakres i czas udzie-
świadczeń podstawowych (w zasadzie bez- lania świadczeń zdrowotnych. Z jednej
płatnych) oraz pozostałych  w zasadzie strony istnieje potrzeba zapewnienia obywa-
płatnych lub refundowanych przez ubezpie- telom innych państw Unii takiego zakresu
czenia dodatkowe. świadczeń, jaki przysługuje obywatelom pol-
Stworzenie dobrego systemu ochrony skim, a z drugiej strony NFZ nie finansuje
zdrowia w gospodarce, która ma funkcjono- kosztów leczenia ubezpieczonych za granicą
wać w warunkach  społecznej gospodarki (Krowicka, Pitera-Czyżewska 2004). Wraz
rynkowej jest bardzo trudne, tym bardziej, z przystąpieniem naszego państwa do Unii
że dotychczas żadne współczesne państwo Europejskiej weszły w życie, jako część
demokratyczne o gospodarce rynkowej naszego własnego porządku prawnego, prze-
takiego systemu nie stworzyło; powstały pisy wspólnotowe z zakresu ubezpiecze-
jedynie rozwiązania mniej lub bardziej nia społecznego i zdrowotnego. Mają one
satysfakcjonujÄ…ce. prymat nad krajowymi przepisami wew-
Ochrona zdrowia, za którą stoi potrzeba nętrznymi. W związku z tym w dziedzinie
zapewnienia przez władze publiczne bezpie- ochrony zdrowia poza sferą zdrowia pub-
czeństwa zdrowotnego ludności oraz odpo- licznego ustawodawca polski będzie musi
wiedniego standardu usług medycznych, liczyć się z wymogami prawa europejskiego,
powinna być traktowana jako sfera zadań co powinno tym bardziej być powodem
publicznych, a więc nie może być w pełni przystąpienia do prac nad spójnym, syste-
poddana regułom rynkowym. Wysoki i na- mowym unormowaniem przepisów związa-
rastający stale koszt usług ochrony zdro- nych z ochroną zdrowia w Polsce.
wia wynikający z postępu wiedzy i techniki
medycznej powoduje, że nawet w najbogat-
2. Finansowanie ochrony zdrowia
szych krajach występuje ekonomizacja pub-
licznych świadczeń zdrowotnych, co powo- Rosnące koszty usług związanych z ochro-
duje nie tylko liczenie się z coraz większymi ną zdrowia wywołują problemy związane
kosztami leczenia, ale i ograniczenie ich z finansowaniem ochrony zdrowia, dotyka to
w różny sposób (zmniejszanie dostępu do praktycznie wszystkich krajów, również i naj-
świadczeń poprzez oddalanie ich w cza- bogatszych. W wielu państwach realizacja
sie). równego i sprawiedliwego dostępu do usług
Dla przykładu, w Wielkiej Brytanii bar- związanych z ochroną zdrowia na ogół nie
dzo krytykowana jest Narodowa Służba podporządkowuje się działaniom mecha-
Zdrowia  scentralizowana instytucja pań- nizmu rynkowego, raczej stosuje się takie
stwowego świadczeniodawcy, finansowa- zasady dostępności, by potrzeby zdrowotne
nego ze środków publicznych, tak samo mogły być zaspokojone niezależnie od stanu
silnie scentralizowany system publicznego zamożności osób potrzebujących. W więk-
płatnika przyjęty we Francji przeżywa kry- szości krajów kryterium działania jest za-
zys łączący się ze stałym deficytem, ale sada sprawiedliwości w dostępie i korzysta-
i w niemieckich kasach chorych  płatniku niu z usług związanych z ochroną zdrowia,
zdecentralizowanym  coraz częściej wystę- a także równości w stanie zdrowia, co ozna-
puje deficyt. Inna formuła decentralizacji, cza, że osoby o takich samych potrzebach
tak zwany model samorządowy, typowy dla powinny być traktowane w równy sposób.
Skandynawii, również jest krytykowany. Z uwagi na występujące bariery ekono-
W modelu tym funkcję płatnika i orga- miczne w wielu krajach zasada sprawied-
nizatora świadczeń przejmują jednostki liwości w dostępie do korzystania z usług
1/2006 39
opieki zdrowotnej nie może być zrealizo- nach życia społecznego kryzys nie ominął
wana. Pełna realizacja zasad sprawiedliwo- ochrony zdrowia i jest on trudny do prze-
ści w ochronie zdrowia nie jest realizowana, zwyciężenia, gdyż nie ma przyzwolenia
gdyż coraz szybszy postęp wiedzy w medy- społecznego na odejście od tradycyjnie
cynie oraz procesy starzenia społeczeństw zakorzenionego poglądu odpowiedzialności
wymagają coraz liczniejszych i kosztow- państwa za zdrowie i życie obywateli. Nasze
niejszych zabiegów leczniczych. Stąd też społeczeństwo nie akceptuje utraty upraw-
wiele krajów, nie mogąc sprostać zasa- nień i przywilejów socjalnych, stąd też
dzie sprawiedliwości, dokonało podziału żaden kolejny rząd nie zdecydował się na
świadczeń zdrowotnych na ogólnodostępne propozycję podporządkowania sektora
bezpłatne i pozostawiło szeroki margines zdrowotnego zasadom gospodarki rynko-
świadczeń płatnych, w których kosztach wej, oczywiście odpowiednio regulowanej
partycypują w całości lub w części osoby i sterowanej przez władze publiczne. Unika
leczone. Takiego podziału świadczeń zdro- się nawet stwierdzenia, że celem reformy
wotnych dokonały kraje o dobrze zorga- opieki zdrowotnej ma być dostosowanie jej
nizowanej ochronie zdrowia i system ten mechanizmów do wymogów reformowanej
przyczynił się do poprawy stanu zdrowia gospodarki.
ludności. Nastąpiło obniżenie umieralno- Przeobrażenia świadomościowe zacho-
ści niemowląt, zachorowalności dzieci na dzą w społeczeństwie bardzo wolno, a prze-
choroby zakaz
ne, zmniejszenie liczby zgo- miany takie sÄ… istotne w zakresie ochrony
nów w młodszych grupach wiekowych i tym zdrowia, gdyż odnoszą się one do stylu
samym wydłużenie się trwania życia. życia, który jest podstawowym elementem
W Polsce okres transformacji sprzyjał promocji zdrowia.
nasilaniu się wielu dotkliwych dla różnych Postępujący proces ubożenia społeczeń-
grup społecznych problemów marginaliza- stwa polskiego, a także w niedostatecznym
cji, skrajnego ubóstwa, niedostatku usług stopniu finansowana z budżetu państwa
ochrony zdrowia, edukacji i rosnącego bez- sfera budżetowa (w tym ochrona zdrowia)
robocia. Niewielkie sÄ… szanse na szybkÄ… nie sprzyja promocji zdrowia, stworzeniu
likwidację tych negatywnych zjawisk spo- warunków oraz kształtowaniu motywacji
łecznych. Występujący w wielu dziedzi- i zdrowego stylu życia, i to w sytuacji,
y
ródła finansowania ochrony zdrowia
Wydatki publiczne Wydatki prywatne Zagranica
Instytucje rzÄ…dowe
Gospodarstwa
Fundusze
Jednostki
z wyłączeniem jst
domowe
ubezpieczeń
samorządów
funduszy
społecznych
terytorialnych
ubezpieczeń
Instytucje
społecznych
ubezpieczeń
zdrowotnych
Ministerstwo
Ministerstwo
Narodowy
Zdrowia
Polityki Społecznej
Fundusz Zdrowia
Instytucje non-profit
Min. Spraw Instytucje
Min. Obrony
Wewnętrznych ubezpieczeń
Narodowej
i Administracji społecznych
Przedsiębiorstwa
Ministerstwo Budżety Służba
Sektor qasi
Sprawiedliwości województw medycyny
ubezpieczeniowy
pracy
Rys. 1. y
ródła finansowania ochrony zdrowia.
y
ródło: Baran A., Żyra M., Narodowy rachunek zdrowia. Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003,
GUS, Warszawa 2006.
40 Studia i Materiały  Wydział Zarządzania UW
gdy stan zdrowia społeczeństwa polskiego i Niemcy (1,8%), Hiszpania (2,6%) i Dania
znacznie odbiega od sytuacji w wielu kra- (2,8%), natomiast w Polsce (dane były nie-
jach europejskich (Głąbicka 2004). kompletne) dokonany szacunek ukształtował
Finansowanie ochrony zdrowia we współ- się na poziomie 3%, co pozwala ulokować
czesnych państwach jest jednym z kluczo- nasz kraj w końcówce listy zaprezentowa-
wych zagadnień zarówno ekonomicznych, nych krajów (OECD 2005). Analiza rocz-
społecznych, jak i politycznych. Decyzje nych wskaz
ników całkowitych wydatków na
zwiÄ…zane ze z
ródłami i zasadami finanso- ochronę zdrowia w przeliczeniu na jednego
wania ochrony zdrowia wpływają na typ mieszkańca w cenach bieżących w latach
systemu opieki zdrowotnej, determinują 1999 2000 wskazuje, iż najniższe były one w
poziom i strukturę wydatków w podziale na Danii (0,7%), Finlandii (1,4%) i w Polsce
publiczne i prywatne, skalę redystrybucji, (1,4%), zaś najwyższe w Portugalii (8,2%),
charakter i rolę podmiotów dokonujących we Włoszech (7,6%), natomiast w roku
redystrybucji, a także inne cechy opieki 2000/2001 najniższe były w Austrii (-1,0%),
zdrowotnej (Sobczak 2004). Belgii (1,9%), a najwyższe w Irlandii (13,3%),
Międzynarodowe porównania wydat- Luksemburgu (8,3%), Polsce (7,4%). W roku
ków na ochronę zdrowia państw o różnych 2002/2001 najniższy wskaz
nik całkowitych
systemach opieki zdrowotnej, a także róż- wydatków na ochronę zdrowia, zanotowała
nych systemach ich finansowania wymagajÄ… Grecja (-0,9%) oraz Austria i Hiszpania,
stosowania odpowiednich narzędzi. a najwyższy Irlandia (11,2%), Luksemburg
Nowym narzędziem porównań wydat- (11,1%), a także Polska (10,8%), natomiast
ków jest system rachunków zdrowia, opra- w roku 2003/2001 najniższy przyrost wydat-
cowany i opublikowany przez Organiza- ków na ochronę zdrowia był w Luksemburgu
cję Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (-1,8%), we Włoszech (-0,3%), a najwyższy
(OECD) w 2000 roku. PodstawÄ… rachunku w Belgii i Grecji (6,0%).
jest trójwymiarowa, międzynarodowa kla- Jeśli chodzi o wydatki na ochronę zdro-
syfikacja wydatków, która umożliwia ze- wia w przeliczeniu na jednego mieszkańca
stawienie wydatków na ochronę zdrowia w dolarach USD według parytetu siły
według z
ródeł finansowania, dostawców nabywczej, spośród analizowanych krajów
dóbr i usług, funkcji tychże usług i dóbr, co w latach 1999 2003 Luksemburg, najbogat-
oznacza, że tak przedstawiony rachunek szy kraj, miał 5 razy większe wydatki na
odpowiada na pytanie: kto płaci za usługi ochronę zdrowia na jednego mieszkańca
i dobra opieki zdrowotnej (z
ródła finanso- niż Polska, a Portugalia, w której wydatki
wania), komu płaci się (dostawcy) i jaką na ochronę zdrowia na jednego mieszkańca
funkcję w systemie opieki zdrowotnej speł- były najniższe, krajów miała 2,5 razy więk-
niają usługi i dobra, za które płacimy. sze wydatki od Polski. Średnie wydatki na
W Polsce pierwszy pilotażowy rachunek ochronę zdrowia na jednego mieszkańca
zdrowia zrealizowano w latach 2000 2001, we wszystkich analizowanych krajach euro-
a także w następnych okresach. Przeprowa- pejskich w latach 1999 2003 były o 3,3 3,4
dzone w krajach OECD według jednakowej razy wyższe niż w Polsce.
metodologii rachunki zdrowia pozwalajÄ… na W 1990 roku wszystkie analizowane kraje
zestawienie wydatków na ochronę zdrowia na ochronę zdrowia przeznaczały powyżej
zasobów opieki zdrowotnej itp. w Polsce 6% PKB, a Polska 4,9%. W latach 1999 2003
w porównaniu z innymi państwami. w większości krajów następowała tendencja
W tabeli 1. podano wielkość wydatków na niewielkiego wzrostu udziału wydatków na
ochronę zdrowia w wybranych krajach Unii ochronę zdrowia w PKB i w większości kra-
Europejskiej i w Polsce w latach 1990 2003. jów wydatki stanowiły powyżej prawie 10%
Średnioroczne tempo wzrostu wydatków na PKB, a w Polsce nie przekroczyły one 7%,
ochronę zdrowia w latach 1998 2003 naj- choć dystans ten systematycznie się zmniej-
wyższe było w Irlandii (11,4%), Wielkiej sza.
Brytanii (5,7%), Szwecji (5,4%) oraz Luksem- Zaprezentowane w tablicy 1. dane pozwa-
burgu (5,3%), powyżej czterech punktów lają jednocześnie zauważyć, że występuje
procentowych osiągnęły Grecja (4,9%), ścisła zależność pomiędzy wielkością PKB
Holandia (4,6%), Belgia (4,2%), Finlandia na mieszkańca i wydatkami na zdrowie,
(4,1%), najniższe średnioroczne tempo wzro- gdyż najwyższy poziom PKB na jednego
stu wydatków na ochronę zdrowia odno- mieszkańca w 2003 roku miały Luksemburg,
towały w analizowanym okresie Austria Niemcy, Holandia, Francja, Belgia. Kraje te
1/2006 41
Według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca w USD W % Produktu Krajowego Brutto
Kraje
1990 1999 2000 2001 2002 2003 1990 1999 2000 2001 2002 2003
Austria 1338 2049 2161 2163 2236 2302 7 7,6 7,5 7,4 7,5 7,5
Belgia 1345 2109 2279 2424 2607 2827 7,4 8,6 8,7 8,8 9,1 9,6
Dania 1567 2297 2382 2556 2655 2763 8,5 8,5 8,4 8,6 8,8 9
Finlandia 1422 1637 1718 1857 2013 2118 7,8 6,9 6,7 6,9 7,2 7,4
Francja 1568 2312 2456 2617 2762 2903 8,6 9,3 9,3 9,4 9,7 10,1
Grecja 840 1468 1617 1756 1854 2011 7,4 9,6 9,9 10,2 9,8 9,9
Hiszpania 875 1453 1525 1618 1728 1835 6,7 7,5 7,4 7,5 7,6 7,7
Holandia 1438 2134 2259 2520 2775 2976 8 8,4 8,3 8,7 9,3 9,8
Irlandia 793 1621 1804 2089 2386 2451 6,1 6,3 6,3 6,9 7,3 7,4
Luksemburg 1547 2740 2985 3264 3729 3705 8 8,4 8,3 8,7 9,3 9,8
Niemcy 1748 2557 2617 2784 2916 2996 8,5 10,6 10,6 10,8 10,9 11,1
Portugalia 670 1426 1594 1693 1758 1797 6,2 8,7 9,2 9,4 9,3 9,6
Szwecja 1579 2118 2273 2404 2595 2703 8,4 8,4 8,4 8,8 9,2 9,4
Wielka Brytania 986 1689 1833 2032 2231 bd 6 7,2 7,3 7,5 7,7 bd
WÅ‚ochy 1391 1860 2049 2154 2248 2258 7,9 7,7 8,1 8,2 8,4 8,4
Polska 296 566 587 641 734 744 4,9 5,9 5,7 6 6,6 6,5
Tab. 1. Wydatki na ochronÄ™ zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990 2003.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie OECD HEALTH DATA 2005, paz
dziernik 2005.
42
Studia i Materiały  Wydział Zarządzania UW
60000 4000
3500
50000
3000
40000 2500
2000
30000
1500
20000
1000
500
10000
0
0
Wykres 2. Wydatki na zdrowie według parytetu
Wykres 1. Produkt krajowy brutto według parytetu
siÅ‚y nabywczej na jednego mieszkaÅ„­ca.
siÅ‚y nabywczej na jednego mieszkaÅ„­ca.
y
ródło: OECD Health Data 2005.
y
ródło: Rocznik Statystyczny GUS 2005 r.
na ochronę zdrowia przeznaczały powyżej spadek udziału wydatków publicznych na
9% PKB (wykres 1. i 2.). ochronę zdrowia, choć nadal wynosił on
Udział wydatków na ochronę zdrowia ponad 80% w Szwecji, Wielkiej Brytanii,
(bez wydatków związanych z ochroną zdro- Luksemburgu i Danii, a w Polsce (71,7%).
wia) w PKB jest w Polsce niższy niż w krajach W 2003 roku nadal malał udział wydatków
UE, jednocześnie systematycznie w analizo- publicznych w wydatkach na ochronę zdro-
wanym okresie maleje udział wydatków pub- wia, choć nadal stanowił on ponad 80%
licznych na ochronÄ™ zdrowia (tablica 2). w Luksemburgu (89,9%), Szwecji (85,2%)
W 1990 roku udział wydatków publicz- i Danii (83%), gdy w Grecji wynosi on
nych w wydatkach na ochronÄ™ zdrowia 51,3%, w Holandii 62,4%, Hiszpanii 69,7%,
najwyższy był w Luksemburgu (93,1%), a w Polsce  69,9%. Polska należy do grupy
a ponad 80% osiągnął w Szwecji (89,9%), krajów, w których udział wydatków publicz-
Wielkiej Brytanii (83,6%), Danii (82,7%), nych jest niższy niż średnia dla analizowa-
a w Polsce (91,7%). W 1999 roku nastąpił nych krajów.
Kraje 1990 1999 2000 2001 2002 2003
Austria 73,5 69,4 68,2 67 67,8 67,6
Belgia bd bd bd bd bd bd
Dania 82,7 82,2 82,4 82,7 82,9 83
Finlandia 80,9 75,3 75,1 75,9 76,3 76,5
Francja 76,6 76 75,8 75,9 76,1 76,3
Grecja 53,7 53,4 52,6 54,2 51,6 51,3
Hiszpania 78,8 72 71,6 71,2 71,3 71,2
Holandia 67,1 62,7 63,1 62,8 62,5 62,4
Irlandia 71,9 72,8 73,3 75,6 75,2 78
Luksemburg 93,1 89,8 89,3 87,9 90,3 89,9
Niemcy 76,2 78,5 78,6 78,4 78,6 78,2
Portugalia 65,6 67,6 69,5 70,6 70,5 69,7
Szwecja 89,9 85,7 84,9 84,9 85,1 85,2
Wielka Brytania 83,6 80,6 80,9 83 83,4 bd
WÅ‚ochy 79,1 72 73,5 75,8 75,4 75,1
Polska 91,7 71,7 70 71,9 71,2 69,9
Tab. 2. Udział wydatków publicznych w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia w wybranych krajach
Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990 2003 (w %).
y
ródło: opracowanie na podstawie OECD HEALTH DATA 2005, paz
dziernik 2005.
1/2006 43
a
a
a
a
y
a
i
ia
j
ia
c
gia
hy
n
ska
al
l
ecj
tria
l
nc
m
nd
ani
recja
s
o
a
a
a
andi
a
y
ia
u
ie
ia
i
Å‚oc
ia
Dania
l
r
P
Be
G
zpa
hy
tug
c
n
r
F
Szw
A
tria
N
ska
Irlandia
alia
ncja
W
an
nd
l
s
m
o
recja
Ho
a
Finla
Å‚oc
o
andi
u
His
la
P
r
Dan
l
ie
zpa
Belgia
G
P
tug
A
F
lka bryt
W
r
Irlandia
N
Szwecj
semburg
Luksemburg
o
Fin
Ho
ie
His
P
lka bryt
W
Luk
ie
W
100
wie wzrósł z 28,3% w roku 1999 do 30,1%
90
w 2003 roku, gdy w 1990 stanowił on 8,3%.
80
Systematycznie rośnie udział funduszy ubez-
70
60
pieczeń zdrowotnych w wydatkach na ochro-
50
nę zdrowia, a maleje udział budżetu państwa
40
30 i budżetów jednostek samorządu terytorial-
20
nego: z 13,6% w 1999 roku do 9,8% w 2003
10
roku (Baran, Żyra 2006).
0
Wydatki na zakup artykułów medycznych
(tablica 3.) stanowią w Polsce największą
część wydatków bieżących na ochronę zdro-
Publiczne Prywatne
wia w 2000 roku  28,4%; najniższe wydatki
na farmaceutyki były w Danii, Luksemburgu
Wykres 3. Struktura wydatków publicznych i pry­
i Grecji. W 2003 roku w Polsce wydatki na
watnych na ochronÄ™ zdrowia w 2003 r.
farmaceutyki stanowiły 30,3% wydatków na
y
ródło: opracowanie na podstawie OECD Health
ochronÄ™ zdrowia, w Portugalii 25,6%, gdy
Data 2005, paz
dziernik 2005 r.
w Danii wynosiły 9,8%, Luksemburgu
10,5%, Holandii i Irlandii nieco powyżej
Udział wydatków prywatnych na ochro- 11,0%. Wzrost udziału wydatków na farma-
nę zdrowia w całości wydatków na ochronę ceutyki w Polsce, głównie na leki, odbywa
zdrowia (wykres 3.) w większości krajów się kosztem spadku wydatków na usługi
wykazuje wzrost, najwyższy jest w Grecji, lecznicze, rehabilitację, opiekę długotermi-
Holandii, Austrii, Niemczech, Portugalii nową. Jednocześnie mamy do czynienia
i w Polsce, a najniższy w Luksemburgu, Szwe- ze wzrostem udziału środków publicznych
cji i Danii, jedynie w Irlandii i Niemczech w finansowaniu tychże artykułów medycz-
w 2003 roku w porównaniu z 1990 rokiem nych. Zjawisko to wymaga jednak bardziej
był on niższy. W Polsce udział wydatków szczegółowej analizy w powiązaniu z wydat-
prywatnych w całości wydatków na zdro- kami gospodarstw domowych na ten cel
Kraje 1990 1995 2000 2001 2002 2003
Austria bd 10,6 15,7 15,8 16 16,9
Belgia 15,5 16,9 bd bd bd bd
Dania 7,5 9,1 8,8 9,2 9,8 9,8
Finlandia 9,4 14,1 15,5 15,8 16 16
Francja 16,9 17,6 20,3 20,9 20,8 20,9
Grecja 14,3 15,7 15 15,5 15,9 16
Hiszpania 17,8 19,2 21,3 21,1 21,8 21,8
Holandia 9,6 11 11,7 11,7 11,5 11,4
Irlandia 12,2 10,4 10,6 10,3 11 11,8
Luksemburg 14,9 12 11 11,5 10,3 10,5
Niemcy 14,3 12,7 13,6 14,2 14,5 14,6
Portugalia 24,9 23,6 23,4 23,4 bd 25,6
Szwecja 8 12,5 13,9 13,3 13,1 12,6
Wielka Brytania 13,5 13,5 15,8 bd bd 14,8
WÅ‚ochy 21,4 21,1 22,4 22,6 22,5 22,1
Polska bd bd 28,4 28,4 28,4 30,3
Tab. 3. Udział wydatków na farmaceutyki w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia w wybranych
krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990 2003 (w %).
y
ródło: OECD HEALTH DATA 2005, paz
dziernik 2005.
44 Studia i Materiały  Wydział Zarządzania UW
a
a
a
a
a
ia
ia
cy
cja
di
hy
ska
alia
e
ecja
tri
l
m
ani
s
o
u
Å‚oc
Dania
rancj
P
Gr
zpan
tug
oland
F
Szw
A
Nie
Irlandi
W
Bryt
semburg
or
H
Finlan
His
P
uk
lka
L
ie
W
i w powiązaniu z dynamiką cen (w okresie W 2002 roku liczba łóżek na 1000 mieszkań-
1999 2003 indeksy cen w ochronie zdro- ców wynosiła w Polsce 4,7 (w 1990  6,3),
wia były wyraz
nie wyższe niż ogółem towa- podczas gdy w Finlandii było 2,3, w Szwecji
rów i usług konsumpcyjnych) (Baran, Żyra 2,4, w Irlandii, Holandii, Hiszpanii trzy lub
2006). nieco powyżej trzech.
Z danych zawartych w tablicy 4. wynika,
że zwiększa się liczba tomografów kom-
4. Zasoby ochrony zdrowia
puterowych; w 1995 roku na milion miesz-
Zaspokojenie potrzeb zdrowotnych oraz kańców było ich w Polsce 3,5 (w 2003 roku
jakość świadczonych usług ochrony zdrowia 6,3), w Luksemburgu i Austrii ponad 24
są bezpośrednio związane z infrastrukturą (w 2003 roku w Luksemburgu 26,7, w Au-
ochrony zdrowia, na którą składa się baza strii 28,8).
i kadra medyczna. Wysoki poziom infrastruktury, a także
W 2000 roku w Polsce na 1000 miesz- umiejętności profesjonalnej kadry medycz-
kańców przypadało 2,2 lekarzy sprawu- nej pozwalają na skrócenie przeciętnego
jÄ…cych opiekÄ™ medycznÄ… nad pacjentami okresu leczenia z 11 dni w 1995 roku do
(w Wielkiej Brytanii 1,9, w Irlandii 2,2, 8 dni w 2003 roku 5 w Polsce, przeciętny
Finlandii 2,6), a w 2003 roku 2,5 (Wielka pobyt chorego w szpitalu w Danii, Luksem-
Brytania 2,2, Finlandia 2,6). burgu, Szwecji wynosił 6 dni. Najdłużej
W porównaniu z krajami europejskimi w szpitalu przebywali średnio w roku 1995
kadra lekarska w Polsce pod względem hospitalizowani chorzy w Holandii (GUS
liczebnym jest co najmniej wystarczajÄ…ca, 2005 Rocznik Statystyczny, GÅ‚Ä…bicka 2002).
a jej poziom wykształcenia nie odbiega od Skracanie czasu hospitalizacji pozwala na
standardów europejskich. W 2003 roku zmniejszenie kosztów leczenia, gdyż w co-
lekarze specjaliści stanowili 82,8% ogółu raz krótszym okresie następuje przesu-
lekarzy, a lekarze ze specjalizacją II stop- nięcie leczenia pacjenta z najdroższego
nia stanowili 56,8% lekarzy specjalistów, szpitalnego sektora opieki medycznej do
w 2004 roku 84,6% ogółu lekarzy stanowili tańszego leczenia w zakładach opieki zdro-
lekarze specjaliści, a 60,2% lekarzy specja- wotnej, realizowanego w miejscu zamiesz-
listów posiadało specjalizacje II stopnia. kania.
(GUS 2005). ZachodzÄ…ce zmiany organizacyjne w ochro-
Liczba lekarzy w poszczególnych woje- nie zdrowia oraz postępujące procesy eko-
wództwach jest zróżnicowana. Najwięcej nomizacji działań w usługach medycznych
lekarzy było w województwach: mazowie- pozwalają coraz lepiej zaspokoić potrzeby
ckim, śląskim, wielkopolskim, a najmniej ludności, a także wpływają na polepszenie
w opolskim, lubuskim i warmińsko-mazur- jakości usług medycznych. Dostarczanie
skim (GUS 2005). Powoduje to trudności coraz lepszych świadczeń zdrowotnych zwięk-
w zapewnieniu podobnych standardów sza satysfakcję ich odbiorców w warunkach
dostępu do lekarzy na terenie całego kraju. wymuszonych posiadaną technologią, zaso-
Podobne problemy występują w większo- bami oraz warunkami życia. Coraz częściej
ści krajów, gdyż ambicja zapewnienia w ochronie zdrowia orientacja na pacjenta
podobnych standardów w zakresie dostę-  klienta staje się nowym wyzwaniem. Pa-
pu do lekarzy, jak i rozmieszczenie zakła- cjent z petenta staje się klientem, o którego
dów opieki zdrowotnej, kłóci się z rachun- zabiegają placówki służby zdrowia, jedno-
kiem ekonomicznym (Sobczak 2004). cześnie zwiększają się wymagania ze strony
Wprowadzona reforma i postępująca pacjenta, który oczekuje dostarczenia usług
ekonomizacja działań w ochronie zdrowia o odpowiedniej jakości, to z kolei zmusza
spowodowała likwidacje wielu zakładów świadczeniodawców usług medycznych do
opieki zdrowotnej, a także zmiany w infra- usprawnienia organizacji pracy, obniżenia
strukturze. W 2004 roku w Polsce liczba kosztów działania, dbania o racjonalne wy-
szpitali ogółem wynosiła 790 (w 2003 roku: korzystanie zasobów, ograniczania ryzyka,
732), pomiędzy 2003 a 2004 rokiem liczba zarówno po stronie dawcy, jak i biorcy świad-
szpitali publicznych zmalała o 17, a liczba czeń, zwiększania zaangażowania pracowni-
szpitali niepublicznych wzrosła z 72 w 2003 ków służby zdrowia oraz konkurencyjności.
do 147 w 2004 roku. Jednocześnie można Wszystkie tego typu działania można zaob-
zaobserwować systematyczny spadek liczby serwować w prywatnych zakładach ochrony
łóżek  ostrych na 1000 mieszkańców. zdrowia.
1/2006 45
Liczba lekarzy ( pracujÄ…cych) na 1000
Liczba łóżek ostrych na 1000 mieszkańców Liczba tomografów na 1mln, mieszkańców
mieszkańców
Kraje
1990 2000 2001 2002 2003 1990 2000 2001 2002 2003 1990 2000 2001 2002 2003
Austria 2,2 3,2 3,3 3,3 3,4 7,1 6,3 6,1 6,1 6 11,7 20,1 26,6 27,2 27,2
Belgia 3,3 3,9 3,9 3,9 3,9 4,9 4,1 4 4 4 16,1 28,8 28,1 28,8 28,8
Dania 2,5 2,8 2,8 2,9 2,9 4,1 3,5 3,4 3,4 3,4 7,3 11,4 13,2 13,8 14,5
Finlandia 2 2,6 2,6 2,6 2,6 4,3 2,4 2,4 2,3 2,3 9,8 13,5 13,7 13,3 14
Francja 3,1 3,3 3,3 3,3 3,4 5,2 4,1 4 3,9 3,8 6,7 9,6 9 9,7 8,4
Grecja 3,4 4,3 4,4 4,4 4,4 bd bd bd bd bd 6,5 17,1 17,1 17,1 17,1
Hiszpania bd 3,2 3,1 2,9 3,2 3,6 3,3 3,2 3,1 3,1 4,4 12 12,4 12,9 13
Holandia 2,5 3,2 3,3 3,1 3,1 4,3 3,5 3,3 3,2 3,2 7,3 9 bd bd bd
Irlandia 2 2,2 2,4 2,4 2,6 3,3 3 3 3 3 4,3 bd bd bd bd
Luksemburg 2 2,5 2,5 2,6 2,7 6,8 5,9 5,8 5,7 5,7 15,7 25,2 24,9 24,7 26,7
Niemcy 2,8 3,3 3,3 3,3 3,4 8,3 6,8 6,7 6,6 6,6 6,4 12,7 13,3 14,2 14,7
Portugalia 2,8 3,2 3,2 3,3 3,3 3,4 3,3 3,2 3,1 3,1 4,5 12,1 12,8 12,8 12,8
Szwecja 2,9 3,1 3,2 3,3 3,3 4,1 2,4 2,4 2,4 2,4 10,5 14,2 14,2 14,2 bd
Wielka Brytania 1,6 1,9 2 2,1 2,2 bd 3,7 3,7 3,7 3,7 bd bd bd bd bd
WÅ‚ochy 3,8 4,2 4,4 4,4 4,1 6,2 4,2 4,1 3,9 3,9 6 20,9 22,3 23,4 24
Polska 2,1 2,2 2,3 2,3 2,5 6,3 5,1 5,1 4,7 bd 0,1 4,4 5,2 5,8 6,3
Tab. 4. Zasoby ochrony zdrowia w wybranych krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 1990­ 2003.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych OECD HEALTH DATA 2005, paz
dziernik 2005.
46
Studia i Materiały  Wydział Zarządzania UW
występował w Austrii (83% ankietowanych),
5. Ocena systemu opieki zdrowotnej
Francji (78%), Belgii (77%), a następnie
Panuje dość powszechne przekonanie,
w Danii, Finlandii, Holandii, Finlandii
że polepszenie jakości usług medycznych
i Luksemburga. Tylko 19% ludności Grecji,
jest związane z dużymi nakładami finan-
24% ludności Portugalii i 26% ludności
sowymi, ale też dość często okazuje się, że
Włoch było zadowolone z systemu opieki
może ono wynikać ze zmiany metod pracy
zdrowotnej w tychże krajach.
(Kuleszyński 2000).
W 2002 roku ponownie przeprowadzone
Wiele krajów dąży do budowy wszech-
badania oceny systemu ochrony zdro-
stronnej i nowoczesnej służby zdrowia, co
wia wykazały, że 31,6% ludności Austrii,
jest przedsięwzięciem niezwykle kosztow-
24% Finlandii, 23,8% Belgii ocenia system
nym, gdyż im wyższy jest poziom wiedzy
ochrony zdrowia w swoich krajach jako
medycznej, tym większe są możliwości
dobry, natomiast niewielki procent ankie-
ratowania życia ludzkiego, ale jednocześnie
towanych mieszkańców Portugalii (1,8%),
coraz częściej podkreśla się, że utrzymanie
Grecji (2,9%) i Irlandii (3,7%) uznało
życia ludzkiego w wielu przypadkach jest
funkcjonowanie w ich krajach systemów
kwestią postępu medycyny i techniki, a gra-
opieki zdrowia za satysfakcjonujÄ…ce.
nice działania w tym zakresie leżą praktycz-
W piętnastu badanych krajach Unii Euro-
nie w gestii etyki, ekonomii i filozofii.
pejskiej 13,2% ankietowanych stwierdziło,
W Unii Europejskiej prowadzony jest
że system ochrony zdrowia jest dobry,
monitoring oceny stanu zdrowia obywateli
30,7% uznało, iż system opieki zdrowot-
UE, z badań przeprowadzonych w 1999 roku
nej działa dobrze, lecz wymaga niewielkich
wynika, że 2 na 3 Europejczyków uważa, że
zmian, 38,2% stwierdziło, że należy doko-
jego stan zdrowia jest  bardzo dobry (22%)
nać w nim istotnych zmian, a 13,5% wyra-
lub  dobry (43%), o  złym stanie zdro-
ziło przekonanie, że system opieki zdrowot-
wia jest przekonanych 7%, a o  bardzo
nej w ich krajach powinien być całkowicie
złym 3% obywateli Unii. 25% obywateli
zmieniony. Za całkowitą zmianą systemu
ocenia swój stan zdrowia jako  dostateczny ,
ochrony zdrowia wypowiedziało się 40,1%
jednocześnie z przeprowadzonych badań
mieszkańców Portugalii, 27,6% mieszkań-
wynika, że osoby lepiej wykształcone i posia-
ców Grecji, 19,9% mieszkańców Włoch.
dajÄ…ce wysokie dochody cieszÄ… siÄ™ lepszym
Z przeprowadzonej analizy wynika, że
stanem zdrowia, aniżeli ludzie mniej wy-
najwyżej ocenili system opieki zdrowotnej
kształceni i mnie zarabiający (Głąbicka
mieszkańcy krajów, w których znaczna jest
2002).
pomoc państwa w finansowaniu zdrowia.
W Unii Europejskiej prowadzone sÄ…
Wysokie nakłady na zdrowie są skorelo-
badania opinii publicznej dotyczÄ…ce oceny
wane z wysokością PKB na mieszkańca,
systemu ochrony zdrowia. Badania prze-
a to wpływa na stan zdrowia społeczeństwa,
prowadzone w 1996 roku wykazały, że 90%
na wydajność pracy oraz rozwój gospo-
ankietowanych w Danii uznało system
darki. Kraje o niższym poziomie PKB na
opieki zdrowotnej za satysfakcjonujÄ…cy,
jednego mieszkańca mają także niższe
podobnie odpowiadało 86,4% responden-
nakłady na zdrowie, gorzej też jest oce-
tów w Finlandii, 72,8% w Holandii, 71,1%
niany przez ludność system ochrony zdro-
w Luksemburgu, 70,1% w Belgii. W 1996
wia. Niewystarczające środki na ochronę
roku bardzo z
le oceniło system opieki zdro-
zdrowia nie pozwalają również realizować
wotnej 59,4% Włochów, 59,3% Portugal-
w tych krajach zasady promocji zdrowia, co
czyków oraz 53,9% Greków. Z badań prze-
ma wpływ na stan zdrowia społeczeństwa,
prowadzonych w 1999 roku wynika, że za
a kapitał zdrowia ludności wymaga szcze-
bardzo dobry uznało system opieki zdro-
gólnej obrony.
wotnej 30,7% ankietowanych mieszkańców
W krajach Europy Zachodniej można
Danii, 26% mieszkańców Luksemburga,
wyróżnić trzy podstawowe modele systemu
19% Holendrów, oraz 18% obywateli
ochrony zdrowia (FrÄ…ckiewicz 2002):
Finlandii. Za bardzo zły uznało system
 system ubezpieczeń społecznych/chorobo-
opieki zdrowotnej 34,1% ankietowanych
wych wywodzÄ…cy siÄ™ z koncepcji Bismarcka,
mieszkańców Grecji 34,1%, 31,7% Portu-
finansowany przez składki opłacone przez
galii oraz 26,2% Włochów. Najwyższy sto-
pracodawcÄ™ i pracownika,
pień satysfakcji społeczeństwa z systemu
 system narodowej służby zdrowia, finan-
opieki zdrowotnej spośród siedemnastu
sowany przez ogólne podatki i stwarza-
krajów europejskich w latach 1999 2000
1/2006 47
jący możliwość bezpłatnego dostępu do Analiza wydatków na usługi związane
świadczeń przez wszystkich obywateli, z ochroną zdrowia w krajach wysokorozwi-
 system rezydualny zwany systemem X, niętych pozwala zauważyć, że nigdzie władze
gdzie sektor zdrowia traktowany jest publiczne nie zwalniajÄ… siÄ™ z zaspokajania
jako działalność ekonomiczna, a rynek potrzeb społeczeństwa, akceptując czystą
usług zdrowotnych znajduje się pod gospodarkę rynkową. W Polsce w najbliż-
ochroną organizacji profesjonalnych. szym czasie trzeba będzie określić, czy w sy-
Niewątpliwie w nadchodzących latach stemie ochrony zdrowia będą dominowały
w naszej gospodarce będą następowały rozwiązania o charakterze rynkowym, czy
zmiany w rozwiązywaniu kwestii społecznych o charakterze  solidarystycznym , oraz w ja-
w tym i w ochronie zdrowia (Księżopolski kich proporcjach będą one występowały.
2004). Wydaje się, że pełne urynkowienie Potrzeba zapewnienia przez władze pub-
zaspakajania potrzeb związanych ze zdro- liczne odpowiedniego standardu usług
wiem (liberalny wariant polityki społecz- medycznych i bezpieczeństwa zdrowotnego
nej) nie spotka się ze społeczną akceptacją. wymagają znacznej ilości środków finanso-
Wymaga on także dobrze funkcjonującej wych, które coraz częściej przekraczają moż-
gospodarki rynkowej, tak aby podmioty liwości finansowe kraju, dlatego nie ulega
miały wystarczające środki i motywację do wątpliwości, że część kosztów związanych
angażowania się w sferę socjalną. Ponadto z ochroną zdrowia zostanie  przerzucona
prywatyzacja usług zawiązanych z ochroną na świadczeniobiorców. Tempo wzrostu
zdrowia w znacznym stopniu ograniczy lub gospodarczego, wielkość PKB na mieszkańca
spowoduje utratę dostępu do nich przez i inne istotne wskaz
niki makroekonomiczne
część społeczeństwa. Dotyczy to przede wywierają wpływ na ilość świadczonych usług
wszystkim osób, które z uwagi na stan podstawowych w ochronie zdrowia (bezpłat-
zdrowia, wiek, wielodzietność, brak pracy nych). Im ta oferta jest większa, tym wyżej
nie będą w stanie uzyskać wystarczających oceniany jest system opieki zdrowotnej przez
dochodów na opłacenie usług związanych ludność. W gospodarkach, gdzie niski jest
ze zdrowiem na zasadach komercyjnych. poziom PKB, podstawowa oferta koszyka
Na pewno znacznie szerszą akceptację bezpłatnych usług związanych z ochroną
zyskałby model, który cieszy się najwięk- zdrowia jest niewielka i to powoduje krytykę
szą społeczną akceptacją ludności w wielu ze strony społeczeństwa.
krajach (np. kraje skandynawskie): system
narodowej służby zdrowia. W polityce spo-
6. Podsumowanie
Å‚ecznej jest to model socjaldemokratyczny,
w którym państwo zapewnia wszystkim oby- W analizowanym okresie (1990 2003)
watelom utrzymanie na stosunkowo wyso- powstawały w naszym kraju różne koncep-
kim poziomie, tworzÄ…c system opieki  od cje reformy ochrony zdrowia, dopiero gdy
kolebki aż po grób . Tak duży udział pań- z powodu rosnących kosztów usług zwią-
stwa w zakresie usług związanych ze zdro- zanych z ochroną zdrowia i wciąż rosnącą
wiem wymaga wysokiego poziomu dochodu liczbą osób korzystających z nich okazało
narodowego i bardzo dużego udziału środ- się, że utrzymanie bezpłatnej służby zdro-
ków na finansowanie sfery socjalnej, w tym wia może spowodować upadek systemu
też i służby zdrowia. opieki zdrowotnej w naszym kraju, podjęto
Najbardziej realne wydaje się wprowa- działania zmierzające do zmiany modelu
dzenie w ochronie zdrowia modelu, który ochrony zdrowia.
łączy publiczny system świadczeń z prywat- Przeprowadzona analiza finansowania
nymi wydatkami na ochronę zdrowia. ochrony zdrowia wskazuje, że w porówna-
W polityce społecznej jest to model korpo- niu z wybranymi krajami europejskimi
racyjny, łączący w sobie rozwiązania modelu wydatki na ochronę zdrowia w Polsce, choć
liberalnego i socjaldemokratycznego, pub- wykazujÄ… tendencjÄ™ rosnÄ…cÄ…, to sÄ… na bar-
liczny system świadczeń socjalnych godzi dzo niskim poziomie. Wzrasta natomiast
z wymogami gospodarki rynkowej. W mode- w Polsce udział wydatków prywatnych na
lu korporacyjnym władza publiczna w znacz- ochronę zdrowia, a także wydatki na zakup
nym stopniu angażuje się w bezpośrednie farmaceutyków. Analiza zasobów ochrony
zaspokajanie potrzeb, które przesądzają zdrowia wskazuje, że mamy w Polsce po-
o życiu, zdrowiu, wykształceniu i zaspokoje- równywalną z krajami europejskimi liczbę
niu elementarnych potrzeb ludności. dobrze wykształconych lekarzy, szpitali,
48 Studia i Materiały  Wydział Zarządzania UW
łóżek szpitalnych, ale wciąż bardzo wolno Przypisy
zmienia się wyposażenie w nowoczesny 1
 Szara strefa w publicznej służbie zdrowia oce-
sprzęt medyczny, np. liczba tomografów,
niana jest na około 30% oficjalnych nakładów
skróceniu ulega też czas hospitalizacji, jest
na służbę zdrowia.
on zbliżony do europejskiego.
Występuje ścisła zależność pomiędzy
Bibliografia
wielkością PKB na mieszkańca i wydatkami
na zdrowie. Udział wydatków na ochronę Baran, A., Żyra, M. 2006. Narodowy Rachunek zdro-
zdrowia w Polsce jest najniższy wÅ›ród oma- wia. Wydatki na ochronÄ™ zdrowia 1żÿżÿżÿ, żÿżÿżÿżÿ, żÿżÿżÿ3,
Warszawa: GUS, s. 38 46.
wianych krajów i jednocześnie można zaob-
serwować rosnący wdział wydatków prywat- Derecz, M., Izdebski, H. 2004. Reformy społeczne.
nych na ochronÄ™ zdrowia. Ochrona zdrowia
Bilans dekady, Warszawa: Instytut Spraw Publicz-
w naszym kraju nie może być w pełni pod- nych, s. 146 147.
dana regułom rynkowym, gdyż ograniczy-
Dz. U. 2003 Nr 45, poz. 391 ze zmianami.
łoby to znacznej część społeczeństwa dostęp
FrÄ…ckiewicz, L. 2002. Polityka spoÅ‚eczna. Zarys wykÅ‚a­
do niej i takie rozwiÄ…zanie nie otrzyma spo-
du wybranych problemów, Katowice: Wydawnictwo
łecznej akceptacji. Obecnie państwo nie jest
Naukowe.
w stanie finansować bezpłatnego dostępu do
Głąbicka, K. 2004. Polityka społeczna państwa pol-
usług zdrowotnych wszystkim obywatelom,
skiego u progu członkostwa w Unii Europejskiej,
dlatego też część usług zdrowotnych (poza
Radom: Instytut Technologii Eksploatacji.
podstawowymi) jest finansowana w pełni
Głąbicka, K. 2002. Europejska przestrzeń socjalna.
lub częściowo przez społeczeństwo. Budzi
Zarys problematyki, Warszawa: Wyższa Szkoła Peda-
to wiele kontrowersji, ale stan finansów
gogiczna, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej.
państwa nie pozwala na inne rozwiązania.
Krowicka, A., Pitera-Czyżewska, E. 2004. Opieka zdro­
Dotychczas żaden z analizowanych krajów
wotna po wejściu Polski do Unii Europejskiej, War-
europejskich nie zdecydował się na pełne
szawa: CeDeWu.
urynkowienie usług związanych z ochroną
zdrowia, należy jednak zauważyć, że im wyż- Księżopolski, M. 2004. Reformy społeczne. Bilans
dekady, Warszawa: Instytut Spraw publicznych.
szy jest poziom rozwoju gospodarczego, tym
większy jest udział państwa w finansowaniu
Kuleszyński, J. 2000. Współczesna polityka społeczna
ochrony zdrowia i tym lepiej jest taki system
Polski na tle Unii Europejskiej. FrÄ…ckiewicz, L. FrÄ…c-
oceniany przez obywateli. kiewicz-Wronka A. (red.), Katowice: Wydawnictwo
W Polsce dużą uwagę przywiązuje się Uczelniane Akademii Ekonomicznej w Katowicach.
do zwiększenia efektywności gospodarki,
Narodowy Program Zdrowia 1996 2005, wersja
wierząc, że wzrost dochodu narodowego
znowelizowana w 2005 roku, Ministerstwo Zdrowia,
w sposób automatyczny rozwiążę wiele
Warszawa.
kwestii społecznych, w tym i problemy zwią-
Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia (GUS
zane z ochronÄ… zdrowia. Negatywny obraz
2005), Informacje i opracowania statystyczne, War-
polskiej służby zdrowia od początku trans-
szawa.
formacji ustrojowej nie zachęcił dotychczas
OECD in Figures- 2005 edition, Paryż 2005.
do podjęcia publicznej dyskusji dotyczącej
OECD HEALTH DATA 2005, paz
dziernik 2005.
społecznych oczekiwań z oferowanymi roz-
Rocznik Statystyczny GUS 2005, Warszawa.
wiÄ…zaniami finansowymi i organizacyjnymi
państwa. Nie udało się do tej pory wypra-
Sobczak, A. 2004. SamorzÄ…dowy model ochrony
cować systemu ochrony zdrowia, w którym
zdrowia. Przegląd systemów i reform w wybranych
zostałaby osiągnięta niezbędna równowaga krajach Unii Europejskiej. Problemy Zarządzania.
między ilością środków publicznych, jakie
Sobczak, A., Dudzik-Urbańska E., Juszczyk, G. 2004.
mogą być przeznaczone na ochronę zdro-
Prywatne ubezpieczenia w Polsce i na świecie, Warszawa:
wia, a ilością i zakresem świadczeń, jakich
Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania.
można by za nie bezpłatnie lub częściowo
WÅ‚odarczyk, C. 1988. Reforma opieki zdrowotnej
odpłatnie dostarczyć ludności.
w Polsce. Studium polityki zdrowotnej, Kraków: Uniwer-
syteckie wydawnictwo Versalius .
Informacje o autorce
Dr Ewa Krakowińska  adiunkt na Wydziale
ZarzÄ…dzania Uniwersytetu Warszawskiego.
E-mail: [e-mail].
1/2006 49